Posiedzenie: 44. posiedzenie Senatu RP VIII kadencji, 1 dzień

4 i 5 grudnia 2013 r.

Porządek obrad

Zakończone

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Rozpatrywany dzisiaj projekt ustawy o cudzoziemcach ma szczególne znaczenie. Kształtuje on bowiem relacje prawne, jakie zachodzą pomiędzy państwem polskim a cudzoziemcami. Wiele uwarunkowań geopolitycznych sprawia, że z roku na rok Polska cieszy się coraz większym zainteresowaniem obywateli innych państw. Dla wielu z nich nasz kraj nie jest już tylko krajem tranzytowym, ale docelowym miejscem pobytu, wykonywania pracy lub pobierania nauki. Oczywiście wzrost liczby cudzoziemców może rodzić różnorodne skutki, przede wszystkim w obszarze rynku pracy i gospodarki. Abstrahując w tym miejscu od kwestii nielegalnej imigracji, należy stwierdzić, że generalnie zjawisko napływu cudzoziemców przynosi korzyści państwu przyjmującemu.

Obowiązująca obecnie ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach była wielokrotnie nowelizowana, co wynikało nie tylko z potrzeby dostosowywania przepisów do stale zmieniającego się prawa, włączając w to przede wszystkim prawo unijne, ale także z wewnętrznych potrzeb wyrażanych czy to w orzecznictwie, czy to w postaci sygnałów od organów administracji publicznej stosujących przedmiotowe przepisy. Mimo wspomnianych rozlicznych nowelizacji można powiedzieć, że obowiązująca ustawa może być postrzegana w świetle przepisów unijnych jako akt nieaktualny. Wniosek taki płynie chociażby z lektury uzasadnienia do projektu ustawy, z którego wynika, że nowe przepisy krajowe zostaną dostosowane do wielu unijnych aktów prawnych.

Próba ogólnej charakterystyki przepisów, które tworzą nową ustawę o cudzoziemcach, już na wstępie prowadzić musi do wniosku, że jest ona znacznie obszerniejsza od poprzedniczki, co wynika z potrzeby kompleksowego uregulowania całego wachlarza spraw w jednym akcie. Jednocześnie należy podkreślić, że przepisy nowej ustawy zostały w sposób logiczny i przejrzysty podzielone na działy i rozdziały, przez co – jak się wydaje – będzie ona zdecydowanie bardziej przystępna w odbiorze i stosowaniu. Jest to okoliczność szczególnie istotna, bowiem adresatami projektowanych norm – poza organami aparatu państwowego – są najczęściej cudzoziemcy, czyli osoby, które mogą napotkać na rozmaite bariery, na przykład językowe, kulturowe, w powzięciu stosownej informacji o obowiązujących w Polsce przepisach, a – co za tym idzie – dotyczących ich prawach i obowiązkach.

Przechodząc do syntetycznego omówienia wybranych najważniejszych zmian, dodać należy, że wiele obowiązujących przepisów zostało przeniesionych do nowego aktu bez ingerowania w ich wymiar merytoryczny. W tym przypadku zmiany sprowadzają się do lepszego ich uporządkowania. W pozostałym zakresie w wielu przypadkach projektodawca przeformułował procedury w kierunku ich odformalizowania oraz uczynienia ich bardziej przyjaznymi dla cudzoziemców. Co warte podkreślenia, nie chodzi w tym przypadku wyłącznie o te osoby, które zamierzają dostać się do naszego kraju lub przebywają w nim legalnie, ale także o nielegalnych imigrantów.

Zachowując pewną chronologię omawiania poszczególnych korzystnych rozwiązań merytorycznych, wypada zacząć od art. 7 projektu ustawy, który wprowadza obowiązek formułowania pouczeń adresowanych do cudzoziemca w języku dla niego zrozumiałym. Obowiązek ten dotyczy postępowania wizowego, postępowania dotyczącego udzielenia zezwolenia na pobyt oraz postępowania w przedmiocie zobowiązania cudzoziemca do powrotu. Jest to istotny postęp, bowiem dotychczas pouczenie tego rodzaju możliwe było do uzyskania w trybie wnioskowym i w bardzo ograniczonym zakresie spraw.

W kolejnym dziale, poświęconym przekraczaniu granicy, na szczególną uwagę zasługują przepisy odnoszące się do małego ruchu granicznego. Wskazany obszar jest niezwykle istotny, biorąc pod uwagę to, że prawie cała polska wschodnia granica stanowi jednocześnie granicę Unii Europejskiej, co daje możliwość korzystania w określonych przypadkach z odrębnego reżimu umożliwiającego bezwizowe przekraczanie granicy państwowej. W nowej ustawie określony został katalog okoliczności, które mogą być podstawą do odmownego rozpatrzenia wniosku o zezwolenie na wjazd na terytorium Polski w ramach małego ruchu granicznego. Kolejne warte podkreślenia rozwiązanie polega na umożliwieniu cudzoziemcowi, który otrzymał decyzję o odmowie udzielenia zezwolenia lub dotyczącą cofnięcia zezwolenia, wniesienia do właściwego konsula wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy w terminie czternastu dni od dnia otrzymania takiej decyzji. Przepis tego rodzaju jest z pewnością słuszny, bowiem daje możliwość rewizji podjętej – być może błędnie – decyzji. Na analogicznych zasadach zagwarantowano cudzoziemcom prawo do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy w przypadku odmowy wydania cudzoziemcowi tymczasowego polskiego dokumentu podróży. Instytucja ponownego rozpatrzenia sprawy istniała w odniesieniu do procedury wydania, cofnięcia lub unieważnienia wizy, niemniej jednak i tutaj projektodawca podjął działania dostosowawcze, wydłużając okres na wniesienie takiego wniosku z dotychczasowych siedmiu do czternastu dni.

Projektodawca utrzymał bez istotnych zmian większość rozwiązań dotyczących przekraczania granicy na podstawie zaproszenia. Ponieważ jednak w praktyce występowały rozbieżności dotyczące określenia wysokości środków niezbędnych do pokrycia kosztów pobytu cudzoziemca w Polsce, na mocy delegacji wynikającej z art. 57 projektu ustawy szczegóły w tym zakresie dookreśli w rozporządzeniu minister właściwy do spraw wewnętrznych.

Cały odrębny dział ustawy poświęcony został zezwoleniom na pobyt czasowy, zwanym dotychczas zezwoleniami na zamieszkanie na czas oznaczony. Najważniejsze udogodnienia odnoszące się do przedmiotowych zezwoleń polegają na generalnym wydłużeniu maksymalnego okresu, na jaki takie zezwolenie może być wydane, z dwóch do trzech lat. Spektrum korzystnych zmian jest jednak znacznie szersze. Otóż odstąpiono od wymogu, aby wniosek o wydanie zezwolenia musiał być składany z wyprzedzeniem. Pod rządami dotychczasowej ustawy było to aż czterdzieści pięć dni. Obecnie cudzoziemiec będzie miał prawo złożyć wniosek w przedmiocie zezwolenia na pobyt czasowy nawet w ostatnim dniu swojego legalnego pobytu. Wówczas na czas trwania postępowania administracyjnego pobyt cudzoziemca będzie legalizowany na podstawie odpowiedniej adnotacji, czyli stempla, w dokumencie podróży cudzoziemca.

Kończąc, chciałbym odnieść się jeszcze do zmian, które ogólnie można nazwać integracją procedur. Chodzi w tym miejscu na przykład o przypadki, gdy cudzoziemiec musi uzyskać zarówno zezwolenie na pobyt czasowy, jak i zezwolenie na pracę. Obecnie są przewidziane do tego dwie odrębne procedury i dwa odrębne zezwolenia. Nowe przepisy dopuszczają taką opcję, jednakże oprócz tego przewidują możliwość zainicjowania jednej, rzec można, zintegrowanej procedury, która daje możliwość uzyskania tych zezwoleń w formie jednego dokumentu, będącego wynikiem jednego postępowania. Opisany przypadek nie jest odosobniony, bowiem na podobnych zasadach połączono postępowania w określonych przypadkach, kiedy pobyt na terytorium Polski wiąże się z wykonywaną tutaj działalnością gospodarczą lub dotyczy wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji.

Wysoka Izbo, charakter niniejszego wystąpienia nie pozwala niestety w pełni odnieść się do wszystkich nowych interesujących przepisów, które są wprowadzane na podstawie przedłożonego projektu ustawy. Niemniej jednak nawet syntetyczna analiza wybranych rozwiązań pozwala stwierdzić, że nowa ustawa o cudzoziemcach jest wynikiem pracy, której podstawy stanowiły nie tylko odgórne wymogi zapisane w prawie unijnym, ale – co również istotne – doświadczenia wywodzące się z praktyki stosowania przepisów prawa. W mojej ocenie z przedstawionego projektu ustawy daje się odczytać pewną zmianę podejścia do cudzoziemców. Stopniowe poszerzanie praw przyznawanych tej grupie osób świadczy o tym, że coraz częściej postrzegane są one w kontekście szans, a nie zagrożeń, co oczywiście jest zjawiskiem ze wszech miar pożądanym. Dziękuję za uwagę i proszę Wysoką Izbę o przyjęcie projektu ustawy o cudzoziemcach.

Przemówienie senatora Mariana Poślednika w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o cudzoziemcach zawiera systemowe zmiany zgodne z kierunkami polskiej polityki migracyjnej. Proponuje się w tej ustawie wiele rozwiązań ułatwiających cudzoziemcom legalizację pobytu na terytorium naszego kraju oraz wprowadza się przepisy zapobiegające sytuacjom delegalizowania pobytu cudzoziemców w Polsce. Przedmiotowa ustawa określa zasady i warunki wyjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przejazdu cudzoziemców przez terytorium Polski, pobytu na tym terytorium i wyjazdu cudzoziemców z Polski, a także tryb postępowania oraz organy właściwe w tak zakreślonych sprawach.

Warto podkreślić, iż przedmiotem ustawy są w szczególności: zasady przekraczania granicy, kwestie wydawania wiz (w zakresie nieuregulowanym Wspólnotowym Kodeksem Wizowym), zezwolenia pobytowe – a) zezwolenie na pobyt czasowy, b) zezwolenie na pobyt stały, c) zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej – a także dokumenty wydawane cudzoziemcom; kontrola legalności pobytu cudzoziemców; zobowiązanie cudzoziemca do powrotu; zatrzymanie cudzoziemca, umieszczenie go w strzeżonym ośrodku lub areszcie dla cudzoziemców; prowadzenie rejestrów, ewidencji zaproszeń oraz wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, oraz zadania i kompetencje Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

Ustawa uchyla dotychczasową ustawę z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (DzU z 2011 r. nr 264, poz. 1573 z późn. zm.). Obecnie obowiązująca ustawa o cudzoziemcach była wielokrotnie nowelizowana, co spowodowało obniżenie czytelności jej przepisów oraz pogłębiło ich kazuistyczny charakter, a w konsekwencji stworzyło trudności interpretacyjne w stosowaniu ustawy.

Szanowni Państwo, warto przyjąć przedmiotową ustawę, gdyż zgodnie z zasadami techniki prawodawczej jest tak, że jeżeli zmiany wprowadzane w ustawie miałyby być liczne albo miałyby naruszać konstrukcję lub spójność ustawy albo gdy ustawa była już poprzednio wielokrotnie nowelizowana, opracowuje się projekt nowej ustawy. Z pewnością uregulowanie materii dotyczącej cudzoziemców uczyni tę materię bardziej spójną i przejrzystą.

Przemówienie senatora Ryszarda Góreckiego w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Uważam, że propozycje zawarte w tej ustawie są zmianami idącymi w dobrym kierunku. Powinniśmy ułatwiać procedury umożliwiające cudzoziemcom pobyt w naszym kraju, ponieważ wnoszą oni wiele pozytywów, jeśli chodzi o naszą rzeczywistość, co obrazuje przykład uczelni, którą kieruję. Udział profesorów z zagranicy w procesie tworzenia Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie był ogromnym wkładem w rozwój młodej uczelni. Bez nich nie zgromadzilibyśmy kadry koniecznej do utworzenia niektórych wydziałów. Teraz większość z nich ma już obywatelstwo polskie, a ich rodziny związały swoją przyszłość z naszym krajem. Międzynarodowa kadra naukowa, zagraniczni studenci, wymiany naukowe zawsze podnoszą prestiż uczelni. Na Zachodzie międzynarodowość społeczności akademickich jest jednym z najbardziej cenionych kryteriów oceny jakości kształcenia uniwersytetu oraz elementem wyróżniającym pozytywnie społeczność akademicką w życiu miasta. Ta ustawa ułatwi nam, osobom związanym z systemem szkolnictwa wyższego w Polsce, dążenie do coraz lepszego wykorzystania potencjału naszych uczelni, być może przyczyni się także do złagodzenia skutków czekającego nas niżu demograficznego. Jest to również szansa na otwarcie miast akademickich oraz poszukiwanie najbardziej zdolnych i twórczych kandydatów na przyszłych pracowników naukowych, a także na późniejszą współpracę.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Celem nowelizowanej ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy o dozorze technicznym jest przekazanie zadań z zakresu homologacji obecnie wykonywanych przez ministra właściwego do spraw transportu oraz nowych zagadnień związanych z homologacją dyrektorowi Transportowego Dozoru Technicznego, TDT.

Należy zauważyć, że istotą proponowanych zmian jest z jednej strony przekazanie dyrektorowi Transportowego Dozoru Technicznego wszystkich kompetencji ministra właściwego do spraw transportu w zakresie homologacji, dopuszczania jednostkowego pojazdu i dopuszczania indywidualnego WE pojazdu, a z drugiej strony wraz z przekazaniem tych kompetencji wprowadza się zasadę, zgodnie z którą określone w zmienianych przepisach opłaty i kary stanowić mają przychód Transportowego Dozoru Technicznego, a nie, jak obecnie, dochód budżetu państwa.

Jak wiadomo, Transportowy Dozór Techniczny, TDT, jest państwową osobą prawną funkcjonującą na podstawie ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym. TDT podlega ministrowi właściwemu do spraw transportu, dlatego też uważam, że Transportowy Dozór Techniczny posiada delegację do wydawania decyzji administracyjnych, stosowne procedury, które będą mogły być wykorzystane do prawidłowego wykonywania tych zadań, oraz wykwalifikowaną kadrę.

Uważam, że należy przyjąć to rozwiązanie w ustawie o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy o dozorze technicznym, gdyż jestem pewny, że ta nowelizacja usprawni, ułatwi i skróci proces homologacji. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Projekt ustawy, który został przedłożony Wysokiej Izbie w druku nr 492, ma na celu utworzenie w krajowym porządku prawnym podstaw do wdrożenia nowych unijnych przepisów w zakresie wymiany informacji dotyczących zabezpieczenia społecznego. Dodać wypada, że Polska już od czasów akcesji, a więc od 2004 r., aktywnie uczestniczy w wymianie przedmiotowych informacji, niemniej funkcjonujące dotychczas rozwiązania, które opierają się na wymianie dokumentów w formie papierowej, są mało efektywne i kosztowne, dlatego Unia Europejska zobowiązała państwa członkowskie, aby do maja 2014 r. przystąpiły do tak zwanego Systemu Elektronicznej Wymiany Informacji dotyczących Zabezpieczenia Społecznego. Jak wskazuje sama nazwa systemu, jego istotną cechą jest umożliwienie wymiany informacji drogą elektroniczną.

Wypada tu podkreślić, że samo wdrożenie systemu elektronicznego w żadnym wypadku nie oznacza harmonizacji systemów zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich; państwa te zachowają dużą swobodę dotyczącą rozwiązań funkcjonujących w ich prawie wewnętrznym. Przeniesienie kooperacji w przedmiotowym zakresie na płaszczyznę elektroniczną wymaga podjęcia wielu działań mających na celu ustanowienie jednolitych standardów określających między innymi strukturę dokumentu elektronicznego oraz sposób jego wysyłki drogą elektroniczną. Standardy te, nieodzowne dla zapewnienia wymiany informacji w formie elektronicznej, zostały opracowane na poziomie prawodawstwa unijnego – można tu wymienić chociażby rozporządzenie wykonawcze Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 987/2009 oraz dokumenty opracowane przez komisję administracyjną działającą na podstawie tego rozporządzenia. W pozostałym zakresie, szczególnie jeśli chodzi o wskazanie konkretnych podmiotów krajowych uczestniczących w systemie, wymagane jest podjęcie odpowiednich działań na poziomie państw członkowskich, czego wyrazem jest niniejszy projekt ustawy.

Ze względu na założony cel w projekcie ustawy uregulowane zostały kwestie odnoszące się do funkcjonowania tak zwanych punktów kontaktowych, które, jak wynika z przepisów unijnych, będą odpowiedzialne za właściwe przekierowywanie otrzymywanych informacji. W Polsce będą działały trzy takie punkty, przy czym zakres ich kompetencji będzie różny. Obrazowo można przedstawić to w ten sposób, że obok punktu kontaktowego o kompetencjach ogólnych, którego rolę będzie pełnił Zakład Ubezpieczeń Społecznych, będą funkcjonowały także dwa wyspecjalizowane punkty kontaktowe. Mowa tu o punkcie prowadzonym przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego oraz o punkcie prowadzonym przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Jak wynika z art. 68a dodawanego do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zakres danych wymienianych w systemie przez punkt kontaktowy prowadzony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie obejmował aż jedenaście pozycji. Do przedmiotowego zakresu należeć będą między innymi świadczenia pieniężne z tytułu choroby, świadczenia z tytułu macierzyństwa, włączając w to także równoważne świadczenia dla ojca, świadczenia z tytułu inwalidztwa i starości, świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a także renty rodzinne, zasiłki na wypadek śmierci oraz świadczenia przedemerytalne.

W przypadku pozostałych dwóch punktów zakres przedmiotowy obsługiwanych informacji będzie zdecydowanie węższy. Punkt kontaktowy prowadzony przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego będzie uczestniczył w wymianie danych dotyczących świadczeń rodzinnych oraz świadczeń dla bezrobotnych, a punkt kontaktowy prowadzony przez Narodowy Fundusz Zdrowia będzie odpowiadał za wymianę informacji w zakresie rzeczowych świadczeń zdrowotnych.

Dopełnieniem opisanych zmian jest nowelizacja wielu ustaw polegająca na rozszerzeniu ich o podobny w swej istocie przepis nakazujący wymianę określonych kategorii danych z wykorzystaniem Systemu Elektronicznej Wymiany Informacji dotyczących Zabezpieczenia Społecznego. Projektodawca uwzględnił tu w szczególności fakt, że krajowy system ubezpieczeń społecznych jest zróżnicowany, gdyż w przypadku niektórych grup zawodowych i niektórych świadczeń dopuszczone są nieco odmienne rozwiązania prawne. Ze względu na to, oprócz konieczności znowelizowania zapisów podstawowej ustawy, czyli ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stosowne zmiany muszą zostać dokonane przede wszystkim w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz w ustawach odnoszących się do zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy określonych służb. W oparciu o to samo założenie nowelizacji podlegają także przepisy odnoszące się do prokuratorów i sędziów w stanie spoczynku. W tym zakresie dane wymieniane będą za pośrednictwem punktu kontaktowego prowadzonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Stosowne przepisy wskazujące system elektroniczny jako właściwy do wymiany określonych danych zostały dodane także do art. 21 ustawy o świadczeniach rodzinnych, który odnosi się do kompetencji realizowanych przez samorząd województwa, a także do art. 8 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy dotyczącego świadczeń dla bezrobotnych. Tu właściwym punktem kontaktowym, co wynika po części z wcześniejszej wypowiedzi, będzie punkt prowadzony przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

Reasumując, należy stwierdzić, że projekt ustawy w czytelny sposób opisuje rzeczowy zakres informacji oraz właściwość podmiotów krajowych uczestniczących w systemie Elektronicznej Wymiany Informacji dotyczących Zabezpieczenia Społecznego. Zaproponowana nowelizacja stanowi tym samym wykonanie zobowiązań nałożonych na nasz kraj w przepisach unijnych. W tym miejscu nie sposób pominąć korzyści, jakie zostaną osiągnięte dzięki przyjęciu opisanych rozwiązań. Mam tu na myśli przede wszystkim znaczne ograniczenie kosztów – średniorocznie łączna liczba dokumentów wystawionych i otrzymanych wynosi prawie dwa miliony sztuk – oraz przyspieszenie wymiany informacji w ogólnounijnym systemie zabezpieczenia społecznego. Przełoży się to oczywiście na tempo prowadzenia samego postępowania, co z zasady będzie korzystne dla beneficjentów usług realizowanych w ramach tego systemu, czyli przede wszystkim dla obywateli państw członkowskich. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem Systemu Elektronicznej Wymiany Informacji dotyczących Zabezpieczenia Społecznego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ma na celu implementację do polskiego prawa przepisów unijnych regulujących wymianę informacji drogą elektroniczną przez System Elektronicznej Wymiany Informacji dotyczących Zabezpieczenia Społecznego – EESSI.

Każde z państw zachowuje prawo kształtowania krajowych systemów ubezpieczeń społecznych oraz świadczeń. Prawo europejskie ma natomiast na celu zapobieżenie powstawaniu negatywnych konsekwencji w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz uprawnień do świadczeń w odniesieniu do osób, które migrują zarobkowo w obrębie państw członkowskich Unii Europejskiej.

Proponowane zmiany umożliwiają włączenie polskich instytucji do systemu elektronicznej wymiany danych w obszarze zabezpieczenia społecznego między państwami członkowskimi Unii Europejskiej. To rozwiązanie oznacza, że w sprawach zabezpieczenia społecznego wymiana informacji między instytucjami działającymi w obrębie państw członkowskich będzie odbywać się za pośrednictwem standardowych dokumentów elektronicznych, co zdecydowanie ją przyspieszy.

Projekt ustawy zakłada stworzenie trzech punktów kontaktowych w taki sposób, aby odpowiednie instytucje odpowiedzialne za swój typ świadczeń prowadziły wymianę informacji. Punkty te powstaną w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych oraz Narodowym Funduszu Zdrowia. Niewątpliwie wiodącą rolę w zakresie wymiany danych będzie odgrywał Zakład Ubezpieczeń Społecznych – na potrzeby ustalania ustawodawstwa właściwego dla sektora świadczeń emerytalno-rentowych, pieniężnych świadczeń wypadkowych, chorobowych i macierzyńskich, dla obsługi systemu rolniczego oraz systemów specjalnych. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zajmie się sektorem świadczeń z tytułu bezrobocia i świadczeń rodzinnych. A jeśli chodzi o Narodowy Fundusz Zdrowia, to jego punkt kontaktowy zajmie się danymi w ramach sektora rzeczowych świadczeń zdrowotnych.

Należy podkreślić, że wymiana takich danych odbywa się obecnie na podstawie formularzy i dokumentów w wersji papierowej, natomiast projektowane zmiany przewidują przekazywanie danych bezpośrednio, czyli drogą elektroniczną w ramach wspólnej, bezpiecznej sieci zapewniającej poufność i ochronę danych. Uważam, że dzięki rozwiązaniom, które są w tej nowelizacji, zwiększy się szybkość wymiany praktycznej i merytorycznej informacji między unijnymi instytucjami zabezpieczenia społecznego. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Z dniem 23 stycznia 2013 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o odpadach, na mocy której dokonano wielu zmian w ustawie – Prawo ochrony środowiska. Z punktu widzenia analizowanego dziś zagadnienia istotna była nowelizacja art. 402 ust. 6 prawa ochrony środowiska, która przesądzała, że wpływy należne gminie z tytułu opłat i kar za składowanie i magazynowanie odpadów „w przypadku, gdy gmina należy do związku międzygminnego, którego zadaniem statutowym jest gospodarka odpadami, stanowią wyłączny dochód budżetu tego związku międzygminnego i są przeznaczone na jego cele statutowe”. Jak się wydaje, ratio legis przyjętego wówczas zapisu polegało na ukierunkowaniu środków pochodzących ze wspomnianych kar i opłat bezpośrednio i w całości do budżetu związku międzygminnego. Jedynym ustawowym kryterium takiego działania miało być to, czy dany związek międzygminny wykonuje zadania z zakresu gospodarki odpadami.

Funkcjonowanie przepisu w znowelizowanym wówczas kształcie dało podstawy do formułowania niekorzystnych ocen pochodzących przede wszystkim ze strony przedstawicieli samorządów gmin. Przedmiotowym ocenom towarzyszyły zazwyczaj postulaty na rzecz uchylenia cytowanego zdania z art. 402 ustawy – Prawo ochrony środowiska jako w gruncie niekorzystnego dla samorządów gminnych. Owa niekorzystność związana jest, jak już sygnalizowałem, z faktem, że wspomniane wpływy redystrybuowane są w sposób sztywny. Mechanizm taki odbiega od powszechnie funkcjonujących standardów, zgodnie z którymi środki finansowe wpływają do budżetów jednostek samorządu terytorialnego, które z kolei przeznaczają je zgodnie z własnym uznaniem na określone cele. Opisany mechanizm ma też powszechne zastosowanie w przypadku większości związków międzygminnych, które co do zasady finansowane są ze składek pochodzących z budżetów poszczególnych gmin członkowskich.

Wracając do kwestii związków międzygminnych działających w obszarze gospodarki odpadami, należy wskazać na odmienność funkcjonujących rozwiązań. Krytycznym ocenom aktualnego stanu prawnego sprzyjają także przykłady przywołane w uzasadnieniu do niniejszego projektu ustawy. Okazuje się bowiem, że w wielu przypadkach związek międzygminny faktycznie nie ponosi skutków finansowych budowy, eksploatacji i utrzymania składowiska odpadów, które nierzadko nie jest nawet jego własnością.

Powyższy stan rzeczy przesądza o zasadności przyjęcia postulowanych rozwiązań, które w płaszczyźnie merytorycznej sprowadzają się do wykreślenia zdania trzeciego z art. 402 ust. 2 prawa ochrony środowiska. W ten sposób w każdym przypadku obowiązywał będzie sposób podziału środków zgodny z ogólną zasadą. A zatem również w przypadku powołania związku międzygminnego wpływy z tytułu przedmiotowych kar i opłat w 50% stanowić będą dochód budżetu gminy, a w10% dochód budżetu powiatu, na którego obszarze składowanie są odpady, przy utrzymaniu zasady proporcjonalnego podziału wpływów w przypadku, gdy składowisko znajduje się na obszarze więcej niż jednej jednostki samorządu terytorialnego danego szczebla.

Bezpośrednimi beneficjentami przedmiotowej nowelizacji są gminy. Należy zaznaczyć jednak, że w istocie nie chodzi tutaj o wszystkie gminy, ale o te, które uczestniczą w związkach międzygminnych powołanych w celu wykonywanie zadań związanych z gospodarowaniem odpadami. W Polsce jest obecnie mniej więcej dziesięć takich związków.

Mimo że nowelizowane przepisy obowiązywały niecały rok, zdążyły już wywrzeć określone skutki. Dlatego też w projekcie ustawy musiał znaleźć się przepis przejściowy. Na jego podstawie projektodawca przewidział, że do wpływów i opłat, do których odnosi się niniejsza nowelizacja, należnych za okres od 23 stycznia 2013 r. do dnia wejścia w życie tego aktu stosowane będą przepisy dotychczasowe. Ponieważ zasadność przyjęcia zaproponowanych rozwiązań nie budzi wątpliwości, proszę Wysoką Izbę o przychylenie się do przedłożonego projektu ustawy. Dziękuję.

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Popieram niniejszą ustawę ze względu na słuszne przesłanki, jakie leżą u podstaw jej uchwalenia. W przypadku zaśmiecania terenu gminy to właśnie na jednostce samorządu terytorialnego spoczywa największy trud usunięcia tego zagrożenia i ta właśnie jednostka jest najbardziej dotknięta skutkami zaśmiecania. Z tego względu gmina powinna móc wyegzekwować wpływy z tytułu opłat i kar za składowanie i magazynowanie odpadów. W uzasadnieniu projektu ustawy stwierdza się, że „przedstawiciele gmin w pismach postulujących zmianę wskazanego przepisu wypominają władzom publicznym, że w trakcie dyskusji poprzedzających budowę regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych podkreślane były korzyści wynikające z obowiązujących wówczas przepisów, jakie mogą osiągnąć gminy po wybudowaniu takich instalacji (wpływy z podatku od nieruchomości czy opłat środowiskowych, zatrudnienie mieszkańców gminy). Wskutek zmiany wyżej wymienionej ustawy gminy zostały pozbawione istotnej części spodziewanych zysków z opłat środowiskowych, to jest 50% opłat z tytułu opłat i kar za składowanie i magazynowanie odpadów. Zgodnie z nowymi przepisami przewidywane wpływy z tego tytułu zamiast do gminy mają wpływać do związku międzygminnego”. Jeżeli związek międzygminny ma podjąć się inwestycji polegającej na budowie nowych instalacji, gminy wchodzące w jego skład niewątpliwie ustalą wspólnie zasady finansowania inwestycji oraz zasady rozliczania dochodów z tejże inwestycji. Wprowadzony zatem zmienioną ustawą automatyzm był niejako na wyrost. Dziękuję.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Szanowny Panie Ministrze! Wysoka Izbo!

Zmiany, jakie zostały zaproponowane w ustawie o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych zawierają rozwiązania, które mają na celu:

– powoływanie dyrektorów w sądach, w których jest co najmniej dziesięć etatów sędziowskich,

– ustalenie zasad wynagradzania dyrektorów i zastępców dyrektorów.

Dyrektora sądu rejonowego, w którym jest co najmniej dziesięć stanowisk sędziowskich, może powołać minister sprawiedliwości pod warunkiem, iż przemawiają za tym szczególne względy. Obowiązujące już przepisy przewidują, że dyrektorów powołuje się w tych sądach rejonowych, w których jest co najmniej piętnaście stanowisk sędziowskich. W sądach rejonowych, w których nie powoła się dyrektora sądu, zadania dyrektora sądu będą wykonywali dyrektorzy przełożonych sądów okręgowych.

Nowelizacja ustawy modyfikuje także zasady wynagradzania dyrektorów sądów oraz ich zastępców, przywracając im uprawnienia obowiązujące przed dniem 1 stycznia 2013 r., a dotyczące takich składników jak: dodatek stażowy, nagroda jubileuszowa, jednorazowa odprawa w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub na emeryturę.

W związku z powyższym zakresy uprawnień dyrektorów sądów zostaną zrównane z uprawnieniami pozostałych pracowników zatrudnionych w sądach powszechnych.

Pozytywnie oceniam fakt, iż ustawa ma na celu zwiększenie dostępu obywateli do informacji publicznej, co oznacza efektywniejsze zarządzanie informacją publiczną, łatwość wyszukiwania informacji oraz powszechniejszy do niej dostęp.

Należy zauważyć, że przedmiotowa inicjatywa ustawodawcza jest niezbędna z przyczyn wymienionych powyżej. Dziękuję.

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Przy okazji uchwalania ustawy o zmianie ustawy o księgach wieczystych miałem sposobność wypowiedzieć się w kwestii wprowadzanych rozwiązań. Już wtedy podkreślałem, że są to bardzo dobre rozwiązania, oczekiwane przez społeczeństwo. Wciąż jeszcze wiele osób mieszkających w naszym kraju nie ma świadomości, że to księga wieczysta określa zakres praw podmiotowych przysługujących względem nieruchomości. Nie jest jeszcze powszechna świadomość skutków wynikających z niezgodności wpisów w księgach wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym. Brak tej świadomości nierzadko powoduje bolesne konsekwencje. Wielu takim sytuacjom można by z pewnością zapobiec, a przynajmniej znacząco zmniejszyć ich liczbę, gdyby dostęp do ksiąg wieczystych był jeszcze powszechniejszy, łatwiejszy i sprawny. Na szczęście minęły czasy, gdy na odpis z księgi wieczystej trzeba było długo czekać, zaś kwestia wpisu była sprawą kilkumiesięcznego oczekiwania. Decydujący wpływ na to miała informatyzacja ksiąg wieczystych. Dziś obsługa ksiąg odbywa się za pomocą systemu teleinformatycznego. Od pewnego czasu można również przeglądać księgi wieczyste online. Wszystkie te rozwiązania wspaniale sprawdziły się i były zgodne ze społecznym zapotrzebowaniem zarówno profesjonalistów, jak i przykładowego Kowalskiego. Dlatego rozwiązania wprowadzane dziś zmienianą ustawą powinny być wprowadzone jak najszybciej.

Smutny jest fakt, że nie udało się przygotować stosownego oprogramowania informatycznego do terminu wejścia w życie ustawy, choć takie sytuacje nie są specyficzne dla polskiego ustawodawcy, gdyż na przykład dyrektywa Solvency II, która miała wyznaczony bardzo długi okres vacatio legis, będzie znów zmieniana właśnie pod kątem terminu wejścia w życie. Jeszcze smutniejszy jest fakt, że zaproponowana poprawka zakłada obowiązywanie prawa wstecz. Choć przyjmuje się, że w pewnych wyjątkowych okolicznościach takie rozwiązanie jest dopuszczalne, ja osobiście uważam, że nie powinno to mieć miejsca. Dziękuję.

Przemówienie senatora Andrzeja Grzyba w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Wprowadza się zmiany ustawowe zakładające istotne zmniejszenie strumienia pomocy publicznej dla znaczącej większości osób niepełnosprawnych zatrudnionych na chronionym rynku pracy, a jednocześnie nie ogranicza się w równym stopniu pomocy publicznej dla pracodawców z otwartego rynku pracy. Dużo bardziej efektywne, jeżeli chodzi o uporządkowanie systemu SODiR i ograniczenie nieprawidłowości, byłoby dalsze zmniejszanie wysokości dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności.

Ustawodawca nie powinien szukać oszczędności we wsparciu finansowym zatrudniania osób niepełnosprawnych z głębokimi i sprzężonymi dysfunkcjami znacznymi i umiarkowanymi. Z informacji uzyskanych od pracodawców w moim okręgu wyborczym wynika, że ich budżety już w obecnej chwili nie są wystarczające, zaś w przypadku dalszego ich obcinania – do wysokości 12% dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych – większość z nich będzie działała poniżej skali opłacalności działalności gospodarczej, co spowoduje utratę spójności finansowej, a w konsekwencji zwolnienia pracowników. Powstaje pytanie: w jaki sposób zwiększyć przychody PFRON przeznaczane na rehabilitację zawodową osób niepełnosprawnych.

W pierwszej kolejności postuluję zmianę art. 21 ustawy o rehabilitacji poprzez wprowadzenie obowiązku dokonywania wpłat na fundusz przez pracodawców zatrudniających co najmniej szesnaście osób w przeliczeniu na pełen etat, a nie dwadzieścia pięć, jak jest dotychczas. Ten wskaźnik jest zbyt wysoki, został ukształtowany przed dwudziestu dwu laty i nie odpowiada obecnej strukturze organizacyjnej pracodawców, bowiem obecnie większość pracowników świadczy prace w małych i średnich podmiotach gospodarczych.

Kolejna postulowana przez samych pracodawców nowelizacja dotyczy zmiany art. 26a – 26e ustawy – chodzi o ograniczenie dofinansowania do wynagrodzeń dla pracodawców zatrudniających nie więcej niż 6% pracowników niepełnosprawnych. Dofinansowanie do wynagrodzeń powinno przysługiwać tym pracodawcom, którzy zatrudniają co najmniej 7% i więcej pracowników niepełnosprawnych. Ustawodawca, wprowadzając opłaty sankcyjne za niezatrudnianie osób niepełnosprawnych, założył, iż zatrudnienie co najmniej 6% osób niepełnosprawnych u każdego pracodawcy jest oczekiwanym minimum i zwalnia z wpłat na PFRON. Innymi słowy, zatrudnienie tylko 6% pracowników niepełnosprawnych powinno zwalniać pracodawców wyłącznie z obowiązku wpłat na PFRON, ale nie uprawniać do dofinansowania do wynagrodzeń – ten przywilej przysługiwałby dopiero od poziomu 7%. W ten sposób pracodawcy z sektora finansów publicznych i prywatni pracodawcy będą traktowani jednolicie. Przypomnieć należy, iż od 1 lipca 2004 r. pracodawcy z sektora finansów publicznych nie korzystają z dofinansowania do wynagrodzeń niezależnie od liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych.

Wspomniane zmiany umożliwią istotne i szybkie ograniczenie nieprawidłowości u małych i średnich pracodawców, w szczególności z otwartego rynku pracy. Obie zmiany utrudnią również praktykę sztucznego podziału pracodawców na mniejsze podmioty, aby uniknąć obowiązku wnoszenia wpłat na PFRON i jednocześnie korzystać z pomocy publicznej przysługującej za zatrudnianie osoby niepełnosprawnej.

Trzecia i ostatnia propozycja dotyczy wykreślenia art. 22 ustawy o rehabilitacji, to jest udzielania kontrahentom zakładów pracy chronionej zwolnień w zakresie miesięcznych wpłat na fundusz. Rozwiązanie to pozwoli zwiększyć rocznie przychody PFRON o około 300 milionów zł. Przedmiotowe uprawnienie pracodawców z chronionego rynku pracy faktycznie zaburza zasadę konkurencyjności i jest źródłem nieprawidłowości, zwłaszcza w firmach usługowych.

Szczególnej ochronie w systemie aktywizacji zawodowej powinny podlegać spółdzielnie inwalidów, gdzie ma miejsce kumulacja zatrudnienia osób niepełnosprawnych, to jest stanowią oni od 80% do 100% zatrudnionych.

Na sam koniec postulowałbym także zwiększenie liczby kontroli, nie tyle w zakładach pracy, ale na otwartym rynku pracy, jednakże najlepszym rozwiązaniem byłoby stworzenie całkowicie nowej ustawy kompleksowo regulującej poruszane zagadnienia.