Posiedzenie: 24. posiedzenie Senatu RP X kadencji, 1 dzień

Wróć na listę posiedzeń

12, 13 i 27 maja 2021 r.

Porządek obrad

Zakończone

Stenogram

Wersja PDF

Zapis video

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

„Zwycięstwo osiągniemy za wszelką cenę i nie ma takiego mocarza na świecie, który by mógł nas okuć ponownie w kajdany germańskie” – pisał 3 maja w odezwie do rodaków znany działacz społeczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy Wojciech Korfanty, który stanął na czele III powstania śląskiego, ostatniego i zwycięskiego zrywu Polaków na Śląsku. Zrywu, który był odpowiedzią na plebiscyt, jaki odbył się na Górnym Śląsku 20 marca 1921 r. Wydano zgodę na udział w głosowaniu osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. W tym celu z Niemiec przyjechało 182 tysiące emigrantów, z Polski – 10 tysięcy. Ostatecznie w plebiscycie wzięło udział ok. 97% uprawnionych osób, z czego ok. 19% stanowili wcześniejsi emigranci. Za przynależnością do Polski głosowała mniejszość, 40,3% głosujących. Komisja plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom. Na tę wieść wcześniejsze pojedyncze strajki niezadowolonych z trudnych warunków materialnych i bezrobocia mieszkańców regionu przekształciły się 2 maja w strajk generalny.

Walki trwały 2 miesiące – powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar plebiscytowy, później bronili go przed siłami niemieckimi. Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry Świętej Anny. W III powstaniu śląskim wzięło udział około 60 tysięcy Polaków – 1 tysiąc 218 spośród nich poległo, 794 odniosło rany.

5 lipca 1921 r. zakończyło się III powstanie śląskie. Zryw doprowadził do korzystnego dla Polski podziału regionu, który był obiektem rywalizacji Niemiec i odrodzonej Rzeczypospolitej. W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tysięcy km2, zamieszkanego przez ponad 2 miliony ludzi, do Polski przyłączono 29% terenu i 46% ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta – obecny Chorzów – Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo – na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.

W dniu dzisiejszym, podejmując uchwałę w 100-lecie III Powstania Śląskiego, jako Senat „składamy hołd Powstańcom Śląskim za ich męstwo i hart ducha, a także patriotyzm i umiłowanie polskości – które, pomimo sześciu wieków podległości Górnego Śląska czeskiej i niemieckiej jurysdykcji – doprowadziły do objęcia części Górnego Śląska przez odradzające się państwo polskie”. Jak podkreślił Wojciech Korfanty już po powstaniu: „Cud nad Wisłą uratował Polskę od zguby, cud nad Odrą dał Polsce Śląsk. Cudu nad Wisłą i cudu nad Odrą nie stworzył żaden dyktator, żaden mocarz, który wziął odpowiedzialność za losy narodu, ale duch narodu, jego solidarność narodowa, duch obywatelski i poczucie odpowiedzialności każdego obywatela”.

Przemówienie senatora Władysława Komarnickiego w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

W historii Polski nie było wielu zwycięskich powstań. Zbyt często porywaliśmy się na walkę z przeważającym przeciwnikiem, bez odpowiedniego zaplecza i bez uwzględnienia sytuacji międzynarodowej. Dlatego z ogromną satysfakcją przyjmuję, że Senat Rzeczypospolitej debatuje dziś nad uchwałą w stulecie III Powstania Śląskiego. Było to powstanie zwycięskie, było ono przygotowane i miało dalekosiężne skutki. Nie wiemy, czy II Rzeczpospolita przetrwałaby 20 niespokojnych lat swojego istnienia, gdyby nie zaplecze gospodarcze wniesione przez Śląsk w wyniku III Powstania. A po studwudziestotrzyletniej niewoli każdy rok niepodległości był bezcenny dla odbudowy samodzielnego i trwałego funkcjonowania narodu polskiego.

Uważam, że przede wszystkim powinniśmy oczywiście świętować. Ale pamiętajmy, że historia zawsze daje nam jakąś lekcję, a jak powiedział filozof George Santayana, „Kto nie pamięta historii skazany jest na jej ponowne przeżycie”. Uważam, że musimy pokusić się o refleksję, czy Polska Śląskowi odpowiednio podziękowała za ten trud i ofiarę. Myślę teraz nie tylko o Wojciechu Korfantym, który m. in. był więźniem twierdzy brzeskiej, ale także o tym, że w pewnym momencie Ślązacy w swojej lokalnej ojczyźnie poczuli się traktowani jak obywatele drugiej kategorii. I to też jest dla nas lekcja: żeby szanować wspólnoty regionalne, żeby lokalne tradycje i odmienności traktować jako coś, co nas wzbogaca, a nie jako ukrytą opcję niemiecką. W polskich regionach drzemie ogromny potencjał i nie powinny być one traktowane przez władze centralne jako konkurent, ale jako ważny partner. Reformy decentralizacyjne w naszym kraju są jednymi z naszych największych osiągnięć i warto o tym pamiętać w dniu, kiedy świętujemy wysiłek zbrojny Ślązaków, którzy chcieli ponownego nawiązania łączności z Polską, od której nie zostali oderwani w wyniku zaborów, ale z którą łączność stracili jeszcze w średniowieczu.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Jak podkreślono w uchwale, którą miałem zaszczyt poprzeć: „Czterdzieści lat temu, 12 maja 1981 r., po wieloletniej walce rolników, została zarejestrowana pierwsza w historii Polski niezależna od władz komunistycznych chłopska organizacja związkowa – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych «Solidarność»”.

Warto przypomnieć że postulaty ustrzyckie wytyczyły program działania tego związku, a ponadto zmusiły władzę, m.in. do: zagwarantowania nienaruszalności chłopskiej własności i wolności w obrocie ziemią, zrównania praw rolników indywidualnych z prawami gospodarstw państwowych, zrównania praw socjalnych mieszkańców wsi i miast, korzystnych zmian w oświacie na wsi oraz uznania praw religijnych, wydawania zezwoleń na budowę kościołów i zapewnienia opieki duszpasterskiej w wojsku. Przez 40 lat Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność” zawsze stał po stronie wsi i polskich rolników.

Tak więc w dniu dzisiejszym „Senat Rzeczypospolitej Polskiej, doceniając wagę i znaczenie istnienia w Polsce niezależnych rolniczych związków zawodowych oraz dziedzictwo i wkład jakie Solidarność Rolnicza wniosła w walkę o suwerenność, niepodległość i przemiany demokratyczne w Polsce, wyraża swoje głębokie uznanie i podziękowanie założycielom, członkom i władzom NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”, wszystkim tym, którzy przyczynili się do jego powstania i zarejestrowania, a także tym, którzy wspierali i wspierają Związek i jego członków”. Dziękuje bardzo.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Jak podkreślono w ocenie skutków regulacji w druku sejmowym nr 1072: „Rekomendowane rozwiązania to działania legislacyjne polegające na:

1) określeniu przepisów dotyczących ostatecznego terminu na zgłoszenie zmian do wniosku, przypadającego na dzień 31 maja roku, w którym wniosek został złożony, oraz umożliwienie przedłużenia terminu składania wniosków o przyznanie płatności lub zmian do wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich lub płatności niezwiązanej do tytoniu, w przypadku wystąpienia okoliczności uniemożliwiających rolnikom złożenie wniosków w ustawowym terminie;

2) wprowadzeniu przepisów umożliwiających ogłoszenie listy odmian konopi włóknistych, które nie kwalifikują się do przyznania płatności obszarowych;

3) ujednoliceniu przepisów w zakresie wykorzystania zdjęć wykonanych i przesyłanych przez stronę postępowania z wykorzystaniem aplikacji udostępnionej przez ARiMR, w tym zdjęć geotagowanych, w prowadzonych postępowaniach w sprawie o przyznanie płatności bezpośrednich, płatności niezwiązanej do tytoniu oraz w ramach PROW;

4) umożliwieniu Prezesowi ARiMR udostępniania danych przestrzennych pochodzących z Systemu Identyfikacji Działek Rolnych oraz zintegrowanego systemu kontroli do celów naukowo-badawczych, środowiskowych oraz statystycznych;

5) uproszczeniu trybu składania przez partnerów KSOW wniosków o wybór operacji oraz innych dokumentów w postępowaniach w sprawie wyboru tych operacji przez wprowadzenie, obok formy pisemnej, możliwości składania ww. wniosków i innych dokumentów również drogą elektroniczną;

6) usprawnieniu procesu rozpatrywania wniosków o przyznanie pomocy oraz pomocy technicznej w ramach PROW 2014–2020, przez uchylenie art. 67b ust. 1, 2 i 6 ustawy o PROW 2014–2020 oraz uwzględnienie przepisów przejściowych w celu zapewnienia okresu niezbędnego do przygotowania się przez podmioty uprawnione do otrzymania pomocy lub pomocy technicznej do wprowadzanych zmian”.

Tak więc oczekiwanym efektem rekomendowanych rozwiązań jest zapewnienie beneficjentom stabilnych przepisów prawa. Na podstawie przeprowadzonej analizy możliwości osiągnięcia celu projektu za pomocą innych środków należy stwierdzić, że działania inne niż legislacyjne nie dają takiej możliwości.

Projekt został poddany szerokim konsultacjom społecznym, a uwagi zostały w dużej mierze uwzględnione. Sejm uchwalił ustawę na dwudziestym ósmym posiedzeniu w dniu 15 kwietnia 2021 r. Za przyjęciem ustawy głosowało 445 posłów, przy czym 3 posłów się wstrzymało, a 1 był przeciw.

Przemówienie senatora Wadima Tyszkiewicza w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Jeśli chodzi o ustawę o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz niektórych innych ustaw, przed wprowadzaniem przepisów dotyczących geotagowania zdjęć upraw rolnych należałoby przeprowadzić analizy dotyczące: poziomu zaznajomienia rolników z aplikacjami ARiMR i wymogami technicznymi, jakie powinni spełniać, aby móc korzystać z tych aplikacji; poziomu umiejętności technicznych rolników lub możliwości korzystania z pomocy w tym zakresie, niezbędnych do wykonania proponowanych ustawą nakazów; poziomu możliwości technicznych rolników koniecznych do wykonania postanowień ustawy, tj. dostęp do smartfonów, komputerów, odpowiedniego oprogramowania itp.; możliwości technicznych koniecznych do wykonania postanowień ustawy niezależnych od umiejętności i możliwości technicznych rolników, tj. np. dostęp do sieci internetowej, jakość tej sieci itp.; poziomu dotychczasowego wykorzystania możliwości składania wniosków online – procentowo, ile wniosków jest obecnie składanych online z podziałem na poszczególne powiaty.

Biorąc to wszystko pod uwagę, należałoby również zaprojektować program szkoleń skierowanych do rolników w zakresie umiejętności posługiwania się zarówno odpowiednim sprzętem, jak i oprogramowaniem. Należy wziąć także pod uwagę konieczność wsparcia rządowego w zakresie zapewnienia sprzętu oraz całej infrastruktury internetowej koniecznej do wykonania postanowień ustawy tym rolnikom, którzy nie są w stanie pozwolić sobie na ich zakup i instalację, przy czym należy wziąć również pod uwagę te tereny, na których wykonanie postanowień ustawy nie będzie możliwe ze względów technicznych, np. ze względu na brak zasięgu, brak sieci itp. Istotny jest przy tym fakt, że wymiana pokoleń w środowisku rolniczym nie jest zadowalająca i społeczność aktywnych rolników jest w wieku więcej niż średnim, a dedykowanymi portalami posługują się głównie młodzi rolnicy.

Ponadto należy wziąć pod uwagę sytuację gospodarstw, które posiadają swoje grunty w różnych rejonach Polski, ponieważ może dochodzić do takich sytuacji, że po wydaniu nakazu wykonania zdjęcia geotagowanego właściciel gruntów nie będzie w stanie wykonać zlecenia w wymaganym terminie, co narazi go na dodatkowe koszty, związane z koniecznością dojazdu do pola wytypowanego w kontroli, a położonego z dala od siedziby gospodarstwa.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw ma zasadniczo na celu korektę różnych rozwiązań prawnych wprowadzonych w ramach działań przeciwcovidowych. W ramach procedowanych zmian rząd premiera Mateusza Morawieckiego proponuje zwiększenie wysokości rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej w celu umożliwienia jednostkom samorządu terytorialnego organizacji dodatkowych zajęć wspomagających w opanowaniu i utrwalaniu wiadomości i umiejętności z wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego. Zwiększenie wysokości tej rezerwy następuje ze środków budżetu państwa o kwotę 187 milionów zł.

Ponadto ustawa dopuszcza przeprowadzanie szczepień na COVID-19 w aptekach oraz reguluje prawa emerytalne pracowników górniczych oddelegowanych do prac przy zwalczaniu epidemii.

Sejm uchwalił ustawę na dwudziestym ósmym posiedzeniu w dniu 15 kwietnia 2021 r. Były 443 głosy za, 2 – przeciw, 6 posłów wstrzymało się od głosu.

Zdecydowanie popieram niniejszą nowelizację.

Przemówienie senatora Mariusza Gromki w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Projektowana ustawa jest niezbędna w walce z pandemią COVID-19 oraz jej skutkami, jeśli chodzi zarówno o powrót uczniów do normalności, jak i poszerzanie możliwości szczepiennych w naszym kraju, dlatego popieram ją w całości.

Zdając sobie sprawę z tego, jakie trudności wywołała pandemia w życiu uczniów kształcących się przez bardzo długi okres zdalnie, trzeba im pomóc w powrocie do nauczania stacjonarnego, zatem konieczne jest wsparcie finansowe, przeznaczone na zajęcia dodatkowe, pomagające w opanowaniu i utrwalaniu wiadomości i umiejętności z wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego. Potrzebne jest zatem zwiększenie limitu rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej. Proponowana nowelizacja z pewnością pomoże uczniom uzupełnić braki w wiedzy i opanować materiał określony w podstawie programowej kształcenia ogólnego, a tym samym przyczyni się do zwalczania negatywnych skutków epidemii w edukacji.

Zaś wszystkie zmiany w ustawie – Prawo farmaceutyczne, w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w ustawie o dokumentach publicznych oraz w ustawie o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 mają jeden cel: wygranie walki z pandemią COVID-19 poprzez umożliwienie jak największej liczbie osób w jak najkrótszym czasie przyjęcia szczepienia. Słusznie zatem wskazano apteki ogólnodostępne jako nowe miejsca do przeprowadzania szczepień ochronnych, a także umożliwiono rejestrację na wykonanie szczepienia po uwierzytelnieniu osoby poddawanej szczepieniu w inny sposób niż przez podanie imienia, nazwiska i numeru PESEL bądź numeru i serii dowodu tożsamości. Wszystkie te działania stanowią maksymalizację dostępu do szczepień ochronnych przeciwko COVID-19.

W związku z ryzykiem dotyczącym braku możliwości dostosowania dokumentów publicznych pierwszej, drugiej i trzeciej kategorii do wymagań ustawowych w wyznaczonych dotychczas terminach właściwa jest proponowana zmiana wydłużenia tych terminów o rok.

Sprawiedliwym rozwiązaniem jest również zaliczenie okresów oddelegowania ratowników i sanitariuszy górniczych do pomocy w szpitalach w celu zwalczania epidemii do okresów uwzględnianych przy ustalaniu prawa i wysokości emerytur górniczych.

Proponowana ustawa jest instrumentem przyczyniającym się do zwalczania, przeciwdziałania i zapobiegania epidemii COVID-19. Z całą pewnością pomoże ona uczniom w powrocie do normalności, zadowoli sanitariuszy i ratowników górniczych oraz wszystkie osoby zainteresowane zaszczepieniem się.

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Państwo Senatorowie!

Ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw ma na celu korektę rozwiązań prawnych wprowadzonych w ramach działań przeciwcovidowych. Ustawa, oprócz dopuszczenia przeprowadzania szczepień na COVID-19 w aptekach i regulowania praw emerytalnych pracowników górniczych oddelegowanych do prac przy zwalczaniu epidemii, zwiększa wysokość rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej w celu umożliwienia jednostkom samorządu terytorialnego organizacji dodatkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego. Zmiana w tym zakresie dotyczy zwiększenia w 2021 r. kwoty rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej, co zwiększy wysokość tej rezerwy o kwotę 187 milionów zł. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, potrzeba zwiększenia limitu rezerwy wynika z konieczności zapewnienia jednostkom samorządu terytorialnego dodatkowych środków finansowych z przeznaczeniem na wypłatę wynagrodzenia dla nauczycieli, którzy będą prowadzić dodatkowe zajęcia wspomagające dla uczniów.

W związku z sytuacją epidemiczną w kraju uczniowie klas IV–VIII szkół podstawowych oraz uczniowie szkół ponadpodstawowych od października 2020 r. realizują obowiązek szkolny i obowiązek nauki w systemie zdalnym. Wychodząc naprzeciw społeczności uczniowskiej, planuje się zapewnienie uczniom, po powrocie do szkół, wsparcia w postaci dodatkowych zajęć wspomagających utrwalenie wiadomości i umiejętności z wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, co pozwoli uzupełnić ewentualne braki w opanowaniu przez uczniów wymaganego materiału ustalonego w postawie programowej kształcenia ogólnego. W celu realizacji tego przedsięwzięcia planuje się możliwość organizacji w publicznych i niepublicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, w tym w specjalnych oraz w szkołach artystycznych realizujących kształcenie ogólne, dodatkowych zajęć wspomagających uczniów w opanowaniu i utrwalaniu wiadomości i umiejętności z wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego. Jak wskazuje ustawa, realizacja dodatkowych zajęć wspomagających będzie zadaniem dobrowolnym, jeżeli rodzice zgłoszą dyrektorowi szkoły chęć co do udziału ucznia w takich zajęciach, dającym możliwość ich organizacji, co uzasadnia mechanizm dystrybuowania środków finansowych do jednostek samorządu terytorialnego poprzez rezerwę części oświatowej subwencji ogólnej.

Założenia ustawy przewidują elastyczność w zakresie sposobu organizacji zajęć wspomagających dla chętnych uczniów, jak i w zakresie przedmiotów, z których zajęcia te będą organizowane. Wstępnie założono, że zajęcia te będą organizowane wyłącznie z obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, ujętych w ramowych planach nauczania dla danego typu szkoły, wymiar tych zajęć nie przekroczy 10 godzin dla każdego oddziału, zaś zajęcia mają być organizowane dla grupy liczącej przynajmniej 10 uczniów, a w mniejszych szkołach co najmniej 5 uczniów. Dofinansowanie z rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej będzie przysługiwało jednostkom samorządu terytorialnego prowadzącym lub dotującym szkoły, w których zostaną zorganizowane zajęcia wspomagające dla uczniów; dotyczy to zarówno szkół publicznych, dla których są organem prowadzącym, jak i szkół prowadzonych przez osoby fizyczne lub prawne, a także szkół niepublicznych.

Dla osiągnięcia złożonego celu konieczne jest zwiększenie limitu rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej, określonego w art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, poprzez pilne dokonanie nowelizacji ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 1842, z późn. zm.). Zwiększenie limitu rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej wiąże się z koniecznością zapewnienia jednostkom samorządu terytorialnego dodatkowych środków finansowych z przeznaczeniem na wypłatę wynagrodzenia dla nauczycieli, którzy będą prowadzić zajęcia. Przedmiotowa ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. Konieczne jest jak najszybsze określenie trybu przekazania jednostkom samorządu terytorialnego środków na uruchomienie dodatkowych zajęć wspomagających uczniów w opanowaniu i utrwalaniu wiadomości i umiejętności z wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego.

Problemy ze zdrowiem psychicznym wśród polskich uczniów są powszechne, ale w czasie pandemii ich skala znacząco wzrosła. Lockdown negatywnie wpływa na kondycję psychiczną dzieci i młodzieży. Skutki pandemii wśród dzieci i młodzieży dotyczące zaburzeń psychicznych już są odczuwalne, a będą długofalowe. Dlatego potrzebne jest wzmocnienie systemu opieki w zakresie zdrowia psychicznego i nakładów na ten cel. Izolacja domowa tylko pogorszyła dramatyczną już sytuację. Pandemia przyczynia się do wzrostu wśród młodzieży depresji, stanów lękowych, zaburzeń odżywiania, jak również zachowań autodestrukcyjnych, a nawet prób samobójczych. Potwierdzają to jedne badania, w których młodzież skarżyła się na brak żywego kontaktu z rówieśnikami i przyjaciółmi (80%), niewychodzenie z domu (62%), brak możliwości uprawiania sportu (42%) i nudę (50%), przeciążenie materiałem szkolnym (63%), lęk o utratę pracy przez najbliższych (57%) i o to, że izolacja może trwać bardzo długo (73%), o swoje zdrowie (25%) i o to, czy nie zabraknie dla niej lekarstw i opieki medycznej (54%). Dlatego tak ogromnie ważne jest, oprócz dodatkowych zajęć edukacyjnych, o których mówi ustawa, wprowadzenie pomocy psychologicznej świadczonej uczniom na terenie szkoły, rozumianej jako pomoc doraźna, opiekuńcza, mająca na celu reagowanie na potrzeby uczniów i pojawiające się problemy w celu redukcji symptomów i przywrócenia równowagi psychicznej – na co pragnę zwrócić uwagę. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Janusza Gromka w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Podstawową przyczyną podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw była potrzeba zwiększenia w 2021 r. kwoty rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej określonej w art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Dotyczy to COVID-19 oraz wywołanych nim sytuacji kryzysowych.

Planuje się zwiększenie tej rezerwy ze środków budżetu państwa o kwotę 187 milionów zł. Jest to kwota, która zapewni jednostkom samorządu terytorialnego możliwość wypłaty wynagrodzeń dla nauczycieli, którzy będą prowadzić dodatkowe zajęcia wspomagające dla uczniów. Te dodatkowe zajęcia mają pomóc uczniom w powrocie do szkół po zakończonej nauce zdalnej. Uczniowie będą mogli opanować oraz utrwalić wiadomości i umiejętności z wybranych zajęć edukacyjnych w zakresie kształcenia ogólnego. Dotyczy to uczniów szkół podstawowych, szkół ponadpodstawowych i artystycznych. Zajęcia mają być dobrowolne i organizowane według zgłoszeń, m.in. rodziców. Przewiduje się po 10 godzin dla każdego działu, w grupach liczących ok. 10 uczniów. O zwiększeniu wspomnianej kwoty mówi art. 15zof.

Nie kwestionuję merytorycznej strony proponowanych rozwiązań ani zasadności wprowadzenia ich do porządku prawnego. Środki na subwencję należy przekazać w taki sposób, aby mieć nad nimi jak największą kontrolę. Sposób ich dystrybucji musi być jak najbardziej uczciwy.

W zakresie pozostałych zapisów ustawy jestem za wnioskiem Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej przegłosowanym w dniu 11 maja 2021 r. Co do zapisów dotyczących szczepień w aptekach, to uważam, że takowe zapisy mogą poczekać. Nic się nie stanie, jeżeli zapisy te nie wejdą w życie w trybie natychmiastowym, tym bardziej że liczba szczepionek jest ograniczona. Przypominam także o przykrym fakcie, że zmniejsza się liczba Polek i Polaków chętnych do zapisania się na szczepienie. Nie mogę sobie też wyobrazić, jak takie szczepienia miałyby wyglądać, zważywszy że część punktów aptecznych jest prowadzona jednoosobowo, a do tego na małym metrażu.

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Omawiana ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych jest podyktowana koniecznością zwiększenia limitu rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej określonego w art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Dz. U. z 2021 r. poz. 38.

Zwiększenie limitu rezerwy, o której wspomniałem, jest konieczne, zdaniem projektodawców, dla zrealizowania w publicznych i niepublicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, w tym specjalnych, oraz szkołach artystycznych realizujących kształcenie ogólne dodatkowych zająć wspomagających uczniów w opanowaniu i utrwalaniu wiadomości i umiejętności z wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, w tym zajęć z języka mniejszości narodowej, języka mniejszości etnicznej i języka regionalnego.

Będzie to wsparcie uczniów, którzy od października 2020 r. realizują obowiązek szkolny i obowiązek nauki w systemie zdalnym. Zadanie to nie będzie obowiązkowe, a dobrowolne, we wszystkich szkołach, w których uczniowie i ich rodzice wyrażą chęć udziału.

Na pewno dobre jest to, że rozpoczęto myślenie o uczniach, którzy powrócą – oby jak najszybciej – do nauki stacjonarnej w szkołach. Potrzeby w zakresie wsparcia uczniów będą ogromne, ale sądzę, że nie są one na dzień dzisiejszy zdiagnozowane. Mówimy o zajęciach dodatkowych w celu utrwalania czy nawet uzupełnienia wiedzy, wiemy o potrzebach wsparcia psychologicznego, społecznego, ponownej integracji itp. To wszystko będzie wymagało działań kompleksowych i skoordynowanych, a nie nieprzemyślanych, cząstkowych, bez określenia celów, jakie chcemy osiągnąć, wydając na ich realizację olbrzymie środki.

Oświata pochłonąć może, podobnie zresztą jak służba zdrowia, każde pieniądze, jakie się wyasygnuje na jej działalność. Wydając te pieniądze, musimy wiedzieć, po co to robimy. Co chcemy osiągnąć? Co chcemy poprawić lub usprawnić?

Omawiana ustawa daje podstawę prawną do zwiększenia rezerwy oświatowej subwencji ogólnej jednostkom samorządu terytorialnego prowadzącym lub dotującym szkoły o kwotę 187 milionów zł. W wydatkach budżetu państwa w roku 2021 przeznaczonych na oświatę to z pewnością niewiele, ale jest to jednak znacząca kwota, za którą można zrealizować wiele zadań. Czy będzie dobrze spożytkowana przez szkoły? Odpowiem w taki sposób: gdyby szkoły wiedziały o takiej możliwości wcześniej, to z pewnością zaplanowałyby takie działania, które pozwoliłyby osiągnąć założone cele. Obecnie może się okazać, że w wielu placówkach taki cel nie zostanie osiągnięty. Jestem tutaj pesymistą, bo wiele lat funkcjonowałem w systemie oświaty, w doskonaleniu zawodowym nauczycieli i w doradztwie metodycznym. Mimo tego zagłosuję za tą ustawą, licząc, że każde kolejne zmiany subwencji oświatowej w zakresie wspomagania uczniów po okresie pandemii będą przygotowane już bardziej kompleksowo. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Wiktora Durlaka w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nauka zdalna okazała się dużym wyzwaniem zarówno dla nauczycieli i uczniów, jak również dla rodziców. Zamknięcie placówek edukacyjnych wpłynęło na życie ponad 1,6 miliarda dzieci na całym świecie. Jest to sytuacja bez precedensu. Nigdy wcześniej tak duży odsetek młodych ludzi (ponad 91%) nie był pozbawiony możliwości stacjonarnej edukacji oraz korzystania z pomocy i opieki, jaką zapewniały im szkoły.

Nikt jednak chyba nie wątpliwości, że nawet najlepiej zorganizowana nauka zdalna, z wykorzystaniem najnowszych technologii, platform edukacyjnych, komunikatorów i aplikacji, nie jest w stanie zastąpić tradycyjnej nauki, szkoły i bezpośredniego kontaktu nauczyciela z dzieckiem oraz uczniów z rówieśnikami. Ta forma kształcenia ma pewne ograniczenia, które niestety przekładają się m.in. na problemy w nauce.

Faktem jest, że koronawirus zmienił oblicze edukacji. Choć trudno na ten moment przewidzieć długofalowe skutki zdalnej nauki, to na pewno ta nowa, wywołana pandemią sytuacja, w której znaleźli się uczniowie, wymaga podjęcia niestandardowych działań, których celem będzie zniwelowanie negatywnych skutków nauki na odległość.

Zgodnie z założeniami procedowanej właśnie ustawy, rezerwa części oświatowej subwencji ogólnej ma zostać zwiększona o dodatkowe 187 milionów zł, co pozwoli na zapewnienie uczniom (po powrocie do szkół) wsparcia w postaci dodatkowych zajęć wspomagających utrwalenie wiadomości i umiejętności z wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego.

Dodatkowe zajęcia, których celem jest uzupełnienie braków spowodowanych edukacją zdalną, pozwolą nadrobić ewentualne braki w opanowaniu przez uczniów wymaganego materiału ustalonego w podstawie programowej kształcenia ogólnego.

Zgodnie z założeniami ustawy zajęcia te będą mogły być organizowane dla uczniów klas IV–VIII szkół podstawowych i uczniów szkół ponadpodstawowych. Zarówno ich organizacja, jak i udział w nich uczniów ma być dobrowolny, a szczegóły dotyczące zajęć wspomagających mają się znaleźć w rozporządzeniu ministra edukacji i nauki.

Jest to cenna i potrzebna inicjatywa, popierana przez rodziców i nauczycieli, a myślę, że również przez samych uczniów. Przyjęcie tych rozwiązań pozwoli uczniom, szczególnie tym słabszym, nadrobić zaległości, co niewątpliwie będzie miało pozytywny wpływ na ich dalszą edukację i rozwój.

Przemówienie senatora Ryszarda Świlskiego w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Omawiana ustawa nowelizuję ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Nowelizacja zawiera podstawy prawne pozwalające wprowadzić ułatwienia w zakresie ubiegania się o świadczenia przysługujące z tytułu programów wsparcia rodzin z dziećmi. Wprowadzenie możliwości składania wniosków w formie elektronicznej ma na celu zwiększenie efektywności realizacji programów rządowych oraz upowszechnienie korzystania z bankowości elektronicznej.

Niestety moje wątpliwości budzi możliwość składania wniosków wyłącznie drogą elektroniczną. W 2020 r., gdy pandemia koronawirusa sparaliżowała świat i przeniosła nasze życie do internetu, tylko 70% wniosków w ramach programu „Dobry start” zostało wypełnionych drogą elektroniczną. Wydaje mi się, że te zmiany nie są wprowadzane po to, aby ułatwić i przyspieszyć realizację programu, lecz po to, by ją utrudnić. Zwróćmy uwagę, że 30% beneficjentów złożyło wnioski w formie papierowej, co może oznaczać, że nie posiadają oni dostępu do komputera lub innych urządzeń elektronicznych albo nie czują się pewnie, załatwiając sprawy urzędowe w takiej formie. Z raportu Federacji Konsumentów wynika, iż 36% osób niepełnosprawnych nie posiada dostępu do internetu. Różnica pomiędzy osobami pełno- i niepełnosprawnymi w zakresie korzystania z komputera wynosi u nas 34%, podczas gdy w krajach Unii Europejskiej jest ona na poziomie 19%. To samo dotyczy osób starszych, które nie znają się na technologii, czy też mieszkańców małych wsi, którzy mają problem z dostępem do internetu. A przecież rządowy program powinien być dostępny dla wszystkich, którzy tego potrzebują. Wprowadzenie elektronizacji jest ogromnym krokiem naprzód, jednak w dalszym ciągu istnieje duża liczba osób wykluczonych, które nie mają możliwości składania pism czy wniosków o przyznanie świadczeń w formie online. W tej kwestii ustawa wymaga poprawek, tak aby wprowadzane zmiany były dla wszystkich ułatwieniem i nie utrudniały załatwiania spraw w urzędzie. Unowocześnienie systemu będzie efektywne tylko wtedy, gdy każdy upoważniony do otrzymania świadczenia będzie miał do niego dostęp.

Obecnie gminy mogą również kontrolować wydatki z programu za pośrednictwem ośrodków pomocy społecznej. Po wprowadzeniu zmian będzie to problematyczne. A to właśnie gminy wiedzą najlepiej, jaka jest sytuacja w danej rodzinie i na ile potrzebuje ona wsparcia. ZUS nie będzie w stanie tego skontrolować.

Wysoka Izbo, najważniejsze jest dobro dzieci i rodzin sprawujących nad nimi opiekę. Państwo musi je wspierać i dawać im poczucie bezpieczeństwa. Niestety powstaje coraz mniej rodzin zastępczych. Tylko 72 tysiące dzieci umieszczono w pieczy zastępczej w 2019 r., większość trafiła do ośrodka opiekuńczego. Warto byłoby zastanowić się nad systemem wsparcia adopcji dzieci chorych, starszych lub tych z niepełnosprawnościami. Dzieci przebywają w placówkach opiekuńczych od miesiąca do nawet kilku lat. To właśnie im należy się jak największe poczucie bezpieczeństwa, a nie dają im tego przedłużające się postępowania sądowe w sądach rodzinnych. Dla tych dzieci jest to krzywdzące. To kolejny problem, nad którym warto się pochylić.

Wprowadzone zmiany co prawda mogą ułatwić dostęp do świadczeń, ale powinny zostać jeszcze przemyślane i dostosowane do wszystkich osób spełniających wymogi programu.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ma na celu zapewnienie lepszej efektywności w zakresie realizacji programów kierowanych do rodzin z dziećmi poprzez umożliwienie ubiegania się o świadczenia w drodze elektronicznej w szerszym zakresie niż obecnie.

Jak podkreślono w opinii naszego Biura Legislacyjnego, wnioski o przyznanie świadczeń w ramach programu „Dobry start” są obecnie składane elektronicznie albo w formie papierowej. Proponowane uregulowanie ma zapewnić funkcjonalność i efektywność programów rządowych, również tych, które zostaną przyjęte w przyszłości. Z myślą o lepszej realizacji programu istniejącego obecnie ustawodawca przewiduje obligatoryjne wydanie rozporządzenia, w którym Rada Ministrów będzie miała możliwość podjęcia decyzji, że składanie wniosków i innych pism w sprawie świadczeń przysługujących z tytułu programu następuje wyłącznie w drodze elektronicznej. Ustawa przewiduje też wiążące się z tym przepisy, dotyczące m.in. organu wyższego stopnia dla ZUS, jeżeli to on będzie realizował świadczenia, właściwości sądu oraz umożliwienia przeniesienia planowanych dochodów i wydatków budżetowych w celu realizacji programu.

W Sejmie za przyjęciem ustawy głosowało 242 posłów, 164 było przeciwnych, a 45 się wstrzymało.

Przemówienie senatora Mariusza Gromki w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Procedowana zmiana ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej zmierza do uproszczenia różnego rodzaju postępowań dotyczących ubiegania się przez rodziny zastępcze o pomoc z programów wsparcia rodzin z dziećmi, dając Radzie Ministrów podstawę prawną do przyjęcia i określenia warunków realizacji rządowego programu w drodze rozporządzenia, a także przewidując możliwość składania wniosków o przyznanie świadczeń za pomocą systemu elektronicznego.

Warto podkreślić, że projektowana ustawa uprawnia Radę Ministrów, ale nie zmusza jej do korzystania z zaproponowanych rozwiązań. Szerszy zakres podstaw do realizacji programu w drodze elektronicznej jest dobrym kierunkiem, ponieważ zmierza do cyfryzacji usług publicznych, a tym samym ma ułatwić dostęp do programów, jednocześnie zmniejszając koszty. Oczywiście nie możemy zapomnieć o osobach, które z różnych przyczyn nie będą mogły skorzystać z elektronicznej formy złożenia wniosku czy odebrania decyzji. W takim przypadku organ realizujący świadczenia przyznane na podstawie programu będzie obowiązany do zapewnienia w swojej siedzibie, oddziale lub w innej wyznaczonej jednostce organizacyjnej dostępu do środków technicznych umożliwiających złożenie wniosku i odbiór korespondencji od organu, a także do udzielenia niezbędnej pomocy, złożenia wyjaśnień w sprawie rozstrzygnięcia oraz do umożliwienia osobie, której dotyczy sprawa, wyrażenia własnego stanowiska czy zakwestionowania rozstrzygnięcia. Jeżeli organem właściwym do realizacji programu, tak jak w przypadku programu „Dobry start”, jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, słusznie wskazuje się, że organem wyższego stopnia będzie prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, tak jak ma to miejsce w przypadku innych zadań realizowanych przez ZUS.

Systemy teleinformatyczne są chętniej wybierane przez obywateli Polski do załatwiania spraw urzędowych, dlatego też uważam, że omawiana zmiana jest słuszna. Na pewno ułatwi wielu osobom złożenie konkretnego wniosku, przyspieszy postępowanie, zmniejszy koszty obsługi, a w czasach pandemii przyczyni się do ograniczenia emisji wirusa COVID-19, przy czym nie sprawi, że osoby niekorzystające na co dzień z komputera pozostaną pozbawione możliwości ubiegania się o świadczenie z tego powodu.

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Państwo Senatorowie!

Proponowana przez rząd nowelizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ma na celu wprowadzenie, przy ubieganiu się o świadczenia przysługujące na podstawie programu wsparcia rodzin z dziećmi, drogi elektronicznej w szerszym zakresie, niż ma to miejsce obecnie.

Ustawodawca przewiduje wydanie rozporządzenia, w którym zapewnia Radzie Ministrów możliwość podjęcia takiej decyzji, że składanie wniosków i innych pism w sprawie świadczeń przysługujących z programu następuje wyłącznie w drodze elektronicznej. Ustawa przewiduje wówczas wiążące się z tym przepisy, jak dotyczące organu wyższego stopnia dla ZUS, jeżeli to on będzie realizował świadczenia, właściwości sądu, umożliwienia przeniesienia planowanych dochodów i wydatków budżetowych w celu realizacji programu.

Zamysł i koncepcja wydają się słuszne, aczkolwiek ustawa budzi moje wątpliwości pod względem merytorycznym i praktycznym. Obawy te podzielają także samorządy, zwłaszcza w zakresie dopuszczającym możliwość realizacji programów przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Należy przypomnieć, iż w ciągu ostatnich kilkunastu lat wiele zadań z zakresu wsparcia dla osób i rodzin zostało przekazanych do realizacji samorządowi gminnemu. Do realizacji tych zadań zostali zatrudnieni pracownicy, co jest kwestią oczywistą. Ponadto w celu sprawnego realizowania tych działań samorządy musiały zapewnić odpowiednie warunki lokalowe i przestrzenne, zakupiły sprzęt komputerowy, biurowy itd. Efektem takiego działania jest sprawne realizowanie zadań ustawowych i wypracowany system. Wobec tego obawy wydają się uzasadnione, propozycja powierzenia niektórych zadań innym podmiotom, w tym ZUS, przyczyni się do zwolnień wielu pracowników i dezorganizacji pracy w samorządach. Ponadto zmiana dotycząca sposobu wypłaty świadczenia, mianowicie wypłaty wyłącznie na wskazane konto bankowe, a nie w formie gotówkowej, jest już od długiego czasu praktykowana. Doświadczenie wynikające z pandemii przyczyniło się do wypłat wyłącznie w formie bezgotówkowej.

Nie zgadzam się z zaproponowanymi zmianami. Uważam, że pozostawienie do realizacji samorządom gminnym dotychczasowych zadań wynikających z ustaw, jak i rządowych programów jest najlepszym rozwiązaniem. Podkreślić należy, że ośrodki pomocy społecznej znajdują się najbliżej beneficjentów, co usprawnia realizację zadań. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senator Haliny Biedy w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Przedstawione w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej zmiany dotyczące składania wniosków o świadczenie „Dobry start” wyłącznie drogą elektroniczną mogą nieść za sobą znacznie mniej korzyści, niż początkowo może się wydawać.

Niepokój budzi fakt, że wprowadzone zmiany mogą pozbawić możliwości złożenia wniosku osoby najuboższe i wykluczone cyfrowo lub w znacznym stopniu utrudnić im ten proces. Według badań z ponad 3 milionów złożonych wniosków ok. 1 miliona zostało przekazanych do rejestracji w sposób tradycyjny. To właśnie tym osobom niezbędna jest pomoc pracowników w prawidłowym wypełnieniu wniosku, co stanowi podstawę jego przyjęcia. Jedyne rozwiązanie to możliwość skorzystania z komputera w oddziale ZUS, których jest 7-krotnie mniej niż ośrodków pomocy społecznej, w których można było ten wniosek złożyć osobiście. Kluczowy aspekt, jakim jest troska o dobro i zdrowie obywateli w obecnej sytuacji, może zatem przynieść odwrotny skutek ze względu na konieczność dodatkowej podróży, często komunikacją publiczną.

Złożenie wniosku drogą elektroniczną jest przesłanką do bezgotówkowego przekazania świadczenia. Część osób jednak nie posiada konta bankowego ze względu na dodatkowe koszty lub chce otrzymywać pieniądze do ręki, dlatego taka ewentualność również być dostępna.

Informatyzacja procesu składania wniosków niesie za sobą szereg korzyści, lecz pamiętajmy, że wciąż wśród nas są rodziny wykluczone z tego kręgu. Jeśli ktoś ma możliwość wykorzystania uprawnień, które płyną z możliwości składania wniosków przez internet, robi to. Jednak nie możemy zapomnieć o tych, którzy nie mają takich perspektyw, a co za tym idzie – najbardziej tej pomocy potrzebują.

Przemówienie senatora Macieja Łuczaka w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej to kolejny krok w stronę cyfryzacji usług publicznych. Nowelizacja zakłada usprawnienie realizacji rządowych programów wsparcia rodzin i dzieci.

Zaproponowane zmiany skupiają się na rozszerzeniu cyfryzacji usług publicznych oraz na kwestii zapobiegania rozprzestrzeniania się zakażeń w warunkach pandemii. W obecnych czasach jest to sprawa priorytetowa, ponieważ dotyczy zdrowia obywateli.

W obowiązującym stanie prawnym składanie wniosków o przyznanie świadczeń z tytułu programów wsparcia rodzin z dziećmi odbywa się elektronicznie albo w formie papierowej. Dane z zeszłego roku wskazują, iż najczęściej wybieraną formą składania dokumentów jest forma elektroniczna, poprzez internet. Ze względu na preferencje obywateli jest to najrozsądniejsza opcja. Po wprowadzeniu zmian realizacja i obsługa świadczeń odbywać się będzie wyłącznie w drodze elektronicznej. Składanie wniosków, doręczanie decyzji, zawiadomień, wezwań, zaświadczeń, a także wnoszenie innych pism odbywać się będzie za pomocą systemów teleinformatycznych. Powyższe rozwiązanie zapewni funkcjonalność i efektywność programów rządowych i znajdzie zastosowanie również przy realizacji kolejnych projektów.

Organy realizujące świadczenia będą zobowiązane do zapewnienia w swojej siedzibie dostępu do środków technicznych umożliwiających złożenie wniosku i odbiór korespondencji od organu. Dzięki temu żadna osoba uprawniona do świadczeń przysługujących na podstawie programu nie zostanie pozbawiona możliwości wnioskowania o ich przyznanie.

Systemy teleinformatyczne to skuteczne narzędzia, dzięki którym procesy obsługi świadczeń będą zoptymalizowane. To rozwiązanie, które w sposób oczywisty ułatwi realizację omawianych programów, jak również zmniejszy ryzyko zachorowalności na COVID-19, ponieważ wyeliminowany zostanie bezpośredni kontakt. Proponowane zmiany są odpowiedzią na potrzeby społeczeństwa, a także podążają za postępem technicznym.

Przedstawione powyżej argumenty potwierdzają zasadność wprowadzenia proponowanych zmian.

Przemówienie senator Agnieszki Kołacz-Leszczyńskiej w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Celem ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej jest wprowadzenie, w odniesieniu do ubiegania się o świadczenia przysługujące na podstawie programu wsparcia rodzin z dziećmi, drogi elektronicznej w szerszym zakresie, niż ma to miejsce w dotychczasowym obrocie prawnym.

Niestety moje wątpliwości budzi fakt, że jeśli składanie wniosków drogą elektroniczną będzie jedyną możliwością, to grozi to ewentualnym wykluczeniem około 30% beneficjentów. A największą troską powinniśmy w takich rozwiązaniach objąć osoby wykluczone informatycznie, mieszkańców małych miast lub miejscowości wiejskich.

Powinniśmy uzyskać gwarancję takiego wsparcia ze strony rządzących. A być może ten projekt powinien stać się przyczynkiem do debaty o wkluczeniach cyfrowych, bo nadal pozostajemy państwem o jednym z najwyższych wskaźników pokazujących procent osób niekorzystających z internetu wśród państw Unii Europejskiej. Wierzę, że uda się to w najbliższej przyszłości zmienić.

Kolejny raz źle się stało, że projekt nie został poddany konsultacjom, bo one zawsze pozwalają na weryfikację zapisów, na wprowadzenie proponowanych zmian lub rozwianie zgłaszanych wątpliwości. Dziękuję bardzo.

Przemówienie senatora Adama Szejnfelda w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej daje Radzie Ministrów podstawę prawną do przyjęcia rządowego programu wspierania rodzin z dziećmi, czego szczegółowe warunki realizacji mają być określone w rozporządzeniu Rady Ministrów.

Omawiana ustawa rozstrzyga, że Rada Ministrów będzie mogła określić w swoim rozporządzeniu to, że realizacja obsługa świadczeń przyznanych na podstawie ustawy i programu – w tym w szczególności składania wniosków i załączników do wniosków o przyznanie świadczeń, a także wnoszenie innych pism w sprawie świadczeń czy doręczanie decyzji, informacji, postanowień, zawiadomień, wezwań, zaświadczeń i innych pism w sprawie świadczeń – odbywać się będzie wyłącznie w drodze elektronicznej, za pomocą systemów teleinformatycznych określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów. Decyzję natomiast oraz wszelkie informacje, postanowienia, zawiadomienia, wezwania, zaświadczenia i inne pisma mają być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym, kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną organu realizującego świadczenia. Powinno się w nich zamieścić także imię, nazwisko i stanowisko służbowe osoby upoważnionej do ich wydania.

W przypadku gdy Rada Ministrów przyjmie powyższe rozwiązanie, organ realizujący świadczenia przyznane na podstawie programu będzie obowiązany do zapewnienia w swojej siedzibie, oddziale lub innej wyznaczonej jednostce organizacyjnej dostępu do środków technicznych umożliwiających złożenie wniosku i odbiór korespondencji od organu. Organ realizujący świadczenia przyznane na podstawie programu będzie obowiązany także do zapewnienia pomocy przy wnoszeniu i odbiorze tych dokumentów. Takie rozwiązanie ma zapewnić, że żadna osoba uprawniona do świadczeń przysługujących na podstawie programu nie zostanie pozbawiona możliwości wnioskowania o ich przyznanie.

W tym miejscu należy zaznaczyć, iż zawsze, ale szczególnie obecnie, w dobie panującej pandemii, każde ułatwienie skierowane w stronę obywateli należy ocenić pozytywnie. W omawianym przypadku proponowane rozwiązania zapewne docenią szczególnie ci, którzy na co dzień muszą opiekować się osobami niepełnosprawnymi, mają rodziny wielodzietne i nie zawsze mają możliwość załatwiania wszystkich koniecznych spraw osobiście. Dlatego uważam wprowadzenie proponowanych zmian za zasadne, gdyż z pewnością podniosą one poziom bezpieczeństwa i komfortu obywateli naszego kraju.

Przemówienie senatora Janusza Gromka w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Po pierwsze, przedstawiony projekt ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej zmienia podmiot obsługujący program. Dotychczas świadczenie to realizowały gminy, a w praktyce zwykle gminne i miejskie ośrodki pomocy społecznej, z kolei przyjęta przez Sejm zmiana zakłada, że świadczenie obsługiwane będzie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Warto w tym miejscu zauważyć, że to rozwiązanie oddala realizację od obywatela. Dla przykładu: w województwie zachodniopomorskim jest 113 gmin, a tylko 2 oddziały i 16 inspektoratów oraz biur terenowych ZUS – to mniej niż liczba powiatów w tym samym województwie. Oznacza to, że dla mieszkańców małych miejscowości osobista wizyta w celu dopełnienia formalności to już nie będzie wizyta w pobliskim ośrodku pomocy społecznej, lecz wyprawa do najbliższego miasta powiatowego, gdzie jest – o ile jest – inspektorat ZUS. Złożenie wniosku nie będzie możliwe przy okazji załatwiania innych, codziennych spraw.

Druga istotna zmiana to całkowita cyfryzacja procedury składania wniosku, jego uzupełniania, wnoszenia wszelkich pism w sprawie, a także wydawania decyzji czy postanowień. Obecnie ok. 70% wniosków składanych jest elektronicznie. Nadal jednak 30% wnioskodawców, z różnych powodów, składa wnioski osobiście. O ile rozwój publicznych usług cyfrowych można uznać za zjawisko pozytywne, o tyle uznanie drogi elektronicznej za jedyną do złożenia wniosku spowoduje wykluczenie cyfrowe części osób uprawnionych do uzyskania świadczenia. Nadal w wielu gospodarstwach domowych brakuje dostępu do stabilnego łącza internetowego, a część osób po prostu nie posiada kompetencji cyfrowych pozwalających im złożyć dokumenty elektronicznie. Nie ma także obowiązku posiadania profilu zaufanego, niezbędnego do kontaktu z urzędami i instytucjami publicznymi. Projekt nie zakłada również okresu przejściowego, umożliwiającego wnioskodawcom przygotowanie się do wprowadzanych zmian w sposobie obsługi świadczenia.

Projektowana zmiana ustawy odbiera gminom kompetencje w zakresie obsługi „Dobry start". Samorządy jednak nadal będą brały udział w weryfikacji wniosków, mimo zabrania zadania, nadal będą ponosić koszty na obsługę, tym razem bez dofinansowania przez rząd.

Co ważne, projektowane zmiany, chociaż dotyczą bezpośrednio samorządu, nie były konsultowane z Komisją Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. Pominięcie w procedurze legislacyjnej opiniowania projektu przez KWRiST jest poważnym naruszeniem obowiązującego prawa.

Projektowane zmiany, ich zakres i tryb wprowadzenia budzą poważne wątpliwości.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Rządowy projekt nowelizacji ustawy o Karcie Dużej Rodziny, ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 ma na celu zwiększenie udogodnień dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny poprzez wprowadzenie elektronicznej Karty Dużej Rodziny, która będzie wyświetlana w aplikacji mObywatel. Aplikacja ta umożliwi pobranie Karty Dużej Rodziny w wersji elektronicznej każdej uprawnionej osobie bez potrzeby składania dodatkowego wniosku. Ponadto w ustawie doprecyzowano ogólne wymagania dla personelu instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3.

Jak podkreślono w uzasadnieniu do niniejszego projektu, rząd, zarówno ubiegłej, jak i obecnej kadencji, podejmuje szereg systematycznych działań służących polepszeniu sytuacji rodzin oraz obywateli, jednocześnie dążąc do zmniejszenia biurokracji, poprzez wprowadzenie szeregu ułatwień tak dla obywateli, przedsiębiorców, jak i dla obsługujących ich urzędów. Stąd projekt zakłada rozwiązania kierowane bezpośrednio do rodzin wielodzietnych oraz podmiotów prowadzących instytucje opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, które to rozwiązania przyczynią się m.in. do sprawniejszego załatwiania spraw w urzędach.

Sejm uchwalił ustawę na dwudziestym ósmym posiedzeniu w dniu 15 kwietnia 2021 r. w brzmieniu przedłożonym przez Komisję Polityki Społecznej i Rodziny. Za przyjęciem ustawy opowiedziało się 449 posłów, 2 było przeciw, 2 posłów wstrzymało się od głosu.

Zdecydowanie popieram niniejszą nowelizację.

Przemówienie senatora Ryszarda Świlskiego w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Z wielką aprobatą przyjmuję każde rozwiązanie legislacyjne prowadzące do likwidacji barier w administracji i wpływające pozytywnie na efektywność pomocy skierowanej do rodzin.

Przedmiotowa nowelizacja ustawy o Karcie Dużej Rodziny, ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 zakłada, że elektroniczne Karty Dużej Rodziny będą mogły być wyświetlane w aplikacji mObywatel. To duże udogodnienie, gdyż obecnie osoby mające tradycyjne Karty Dużej Rodziny muszą składać dodatkowy wniosek i wnosić opłatę, jeśli chcą korzystać z karty również w formie elektronicznej. Aplikacja mObywatel umożliwi pobranie Karty Dużej Rodziny w wersji elektronicznej każdej uprawnionej osobie mającej PESEL i dowód osobisty, a w przypadku dzieci – mLegitymację.

Nowelizacja zwiększa również kwoty przysługujące gminom za rozpatrywanie wniosków dotyczących Karty Dużej Rodziny, ponieważ koszty związane z rozpatrywaniem poszczególnych rodzajów wniosków nie odzwierciedlają rzeczywistych kosztów realizacji tego zadania przez gminy. I to rozwiązanie również zasługuje na pochwałę, ponieważ nie jest ostatnio częste, żeby ten rząd decydował się redukować obciążenia administracyjne jednostek samorządu terytorialnego.

Ponadto w ustawie doprecyzowano ogólne wymagania dla personelu instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. Chodzi o jednoznaczne stwierdzenie, czy dana osoba nie figuruje w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym i czy nie została skazana prawomocnym wyrokiem za inne przestępstwo umyślne. To niesamowicie ważna i konieczna do wprowadzenia zmiana, gdyż dbałość o bezpieczeństwo naszych najmłodszych obywateli powinna być priorytetem.

Ogólnopolski program wspierający rodziny wielodzietne wszedł w życie 16 czerwca 2014 r., a od 1 stycznia 2015 r. program jest realizowany na podstawie ustawy o Karcie Dużej Rodziny. I cieszy mnie niezmiernie, że mamy w tym przypadku do czynienia z tzw. dobrą kontynuacją. Mimo że rząd PiS ma tendencję do likwidacji wielu dobrych programów, bo nie są ich autorstwa, to jednak szczęśliwie Karta Dużej Rodziny, którą wprowadził rząd PO-PSL, została zachowana, a regulacje jej dotyczące są systematycznie udoskonalane.

Przemówienie senator Alicji Chybickiej w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

W związku z procedowaną ustawą o Karcie Dużej Rodziny chciałabym podkreślić, że jest to wyjście naprzeciw młodym ludziom korzystającym na co dzień z telefonów i internetu. Znacznie ułatwi to wydawanie Karty Dużej Rodziny, ale też jej anulowanie w przypadku zgonu posiadacza karty.

Biorąc pod uwagę sytuację pandemiczną w Polsce, uważam, że umożliwienie załatwiania spraw drogą elektroniczną pozwoli na odpowiednie zabezpieczenie rodzin wielodzietnych przed rozprzestrzenianiem się wirusa.

Przemówienie senatora Mariusza Gromki w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Wspieranie polityki prorodzinnej jest w obecnych czasach priorytetowe, a omawiana ustawa stanowi jeden z wielu instrumentów realizujących ten cel, dlatego popieram ją w całości.

Projekt zakłada rozwiązania mające ułatwić obywatelom załatwianie spraw urzędowych związanych z posiadaniem przez nich dzieci. Dużą pomocą jest odformalizowanie możliwości wyświetlania Karty Dużej Rodziny w formie elektronicznej przez przeniesienie jej do publicznej aplikacji mobilnej. Z całą pewnością przyczyni się to do zaoszczędzenia czasu posiadacza karty, ponieważ nie będzie musiał już składać wniosku, a także do zniwelowania kosztów. Skoro publiczna aplikacja mobilna mObywatel umożliwi wyświetlanie swojej mTożsamości, legitymacji szkolnej czy studenckiej, karty pojazdu, e-recepty, informacji dla Polaków przebywających za granicą, to rozsądna wydaje się rezygnacja z obecnej aplikacji służącej do wyświetlania elektronicznych Kart Dużej Rodziny z powodów czysto ekonomicznych. Warto jednak podkreślić, że cudzoziemcy niemogący skorzystać z aplikacji nadal będą użytkować tradycyjnej karty, która będzie wydawana w takiej formie z urzędu.

Likwidacja obowiązku sprawozdawczego dla gmin i województw z realizacji ustawy, a także dla starostów i marszałków województw w zakresie samorządowych programów dla rodzin wielodzietnych jest odciążeniem ww. jednostek. Jednakże zachowany zostanie sposób pobierania raportów zawierających istotne dla ministra właściwego do spraw rodziny dane dzięki systemowi teleinformatycznemu SI KDR.

Zwiększenie kwot przysługujących gminom za rozpatrywanie wniosków jest odpowiedzią na postulaty gmin w zakresie podniesienia kosztów obsługi.

Projekt ustawy zawiera szereg innych zmian dotyczących Karty Dużej Rodziny, które są pożądane przez obywateli naszego kraju, z którymi w pełni się zgadzam.

Dzięki sprecyzowaniu przepisu art. 15 ustawy o opiece nad dziećmi do lat 3 wprowadzony zostanie obowiązek weryfikacji osób, które mają być zatrudnione w żłobku lub klubie dziecięcym, pod kątem zarówno tego, czy dana osoba nie figuruje w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym, jak i tego, czy nie została skazana prawomocnym wyrokiem za inne przestępstwo umyślne. Słuszną zmianą jest zlikwidowanie wyboru dziennych opiekunów w drodze otwartego konkursu na rzecz wyłaniania kandydata w sposób otwarty i konkurencyjny, co będzie procedurą łatwiejszą i szybszą, przy czym nadal dokładną.

Projektowana ustawa zmierza do odformalizowania i ułatwienia wielu procedur zarówno rodzinom, jak i urzędom. A zmiany dotyczące ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 stawiają na pierwszym miejscu bezpieczeństwo dzieci i jako takie zasługują na przyjęcie.

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Państwo Senatorowie!

Celem ustawy o zmianie ustawy o Karcie Dużej Rodziny, ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 jest przede wszystkim zwiększenie udogodnień dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny, która będzie wyświetlana w aplikacji mObywatel. Aplikacja ta umożliwi pobranie Karty Dużej Rodziny w wersji elektronicznej każdej uprawnionej osobie bez potrzeby składania dodatkowego wniosku. Ponadto w ustawie doprecyzowano ogólne wymagania dla personelu instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3.

Wszelkiego rodzaju usprawnienia i udogodnienia znajdują poparcie, tego typu działania wpływają bowiem realnie na poprawę realizacji programów skierowanych do obywateli. Na poparcie zasługuje więc propozycja wprowadzenia zmian w aplikacji mObywatel oraz zwiększenie kwot przysługujących gminom za rozpatrywanie wniosków dotyczących Karty Dużej Rodziny. Należy bowiem podkreślić, że koszty związane z rozpatrywaniem poszczególnych rodzajów wniosków nie odzwierciedlają rzeczywistych kosztów gmin związanych z realizacją tego zadania.

Jak najbardziej zasadna jest również nowelizacja przepisów, które uściślają formy opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, w tym m.in. doprecyzowanie wymagań dla personelu instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. Niezrozumiałe jest jednak, dlaczego Sejm odrzucił wcześniejszą poprawkę posłów KO, która dotyczyła wsparcia przy zatrudnianiu niań. Zgadzam się z tym, że w rodzinach, w których rodzi się więcej niż jedno dziecko podczas jednego porodu, powinna być możliwość zaangażowania niani z dopłatą państwa już od pierwszego, a nie od dwudziestego tygodnia życia. Ten przepis wymaga zmiany. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie ustawy o Karcie Dużej Rodziny to dobra i potrzebna ustawa, bo oprócz likwidowania barier w administracji, co prowadzi do efektywniejszego kierowania pomocy do rodzin, zawiera także rozwiązania zwiększające poczucie bezpieczeństwa zarówno rodziców, jak i dzieci. Ustawa wprowadza rozwiązania, które z pewnością w pełni zaaprobują samorządy.

Likwidacja obowiązku sprawozdawczego dla gmin i wojewodów z realizacji ustawy, a także dla starostów i marszałków województw w zakresie samorządowych programów dla rodzin wielodzietnych będzie znaczącym ułatwieniem dla realizatorów ustawy. System teleinformatyczny SI KDR, o którym mowa w art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy, daje możliwość pobrania raportów zawierających istotne dla ministra właściwego do spraw rodziny dane. Wykorzystanie środków przez gminy monitoruje we własnym zakresie minister właściwy do spraw finansów. Mowa o wykonaniu rezerwy celowej, poz. 15. Ostatnie sprawozdanie zostałoby złożone na początku 2021 r. za drugie półrocze 2020 r.

Wprowadzenie możliwości pozyskiwania przez ministra właściwego do spraw rodziny drogą elektroniczną z bazy PESEL informacji o zgonach posiadaczy Kart Dużej Rodziny umożliwi sukcesywne przekazywanie tych informacji do wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, aby możliwe było sukcesywne dezaktywowanie kart tych osób.

Ustawa realizuje postulaty gmin w zakresie podniesienia kosztów obsługi do kwoty 17 zł, jak również ujednolicenia kwoty należnej gminie za rozpatrzenie wniosku o przyznanie KDR nowej rodzinie, niezależnie od tego, czy jest to rodzina, w której prawo do KDR przysługuje wszystkim członkom, czy tylko rodzicom, ponieważ, jak podnoszą gminy, rejestracja i rozpatrzenie tych wniosków zajmuje tyle samo czasu. Zmiana ta, podobnie jak rosnące koszty związane z produkcją kart, wynikające z dużej liczby wniosków składanych przez rodziny wielodzietne, wiąże się z koniecznością podniesienia limitów na realizację ustawy.

Wprowadza się możliwość korzystania z karty poprzez aplikację mObywatel bez posiadania osobnej aplikacji dedykowanej wyłącznie karcie. Odbywać się to będzie bez konieczności wnioskowania o wydanie elektronicznej karty. W kontekście ochrony praw osób, które nie chcą lub nie mogą korzystać z aplikacji mObywatel, a także cudzoziemców, którzy w Polsce są objęci prawem posiadania KDR, istotne jest wydawanie w dalszym ciągu kart tradycyjnych.

Pozytywnie należy ocenić rozwiązanie dotyczące wprowadzenia obowiązku przekazywania we wniosku o wpis do rejestru żłobków i klubów dziecięcych numeru telefonu i adresu poczty elektronicznej podmiotu tworzącego instytucję. Pozwoli to wójtowi, burmistrzowi czy prezydentowi na dużo szybsze wyjaśnienie wątpliwości, a tym samym na znacznie szybsze dokonanie wpisu do rejestru żłobków i klubów dziecięcych.

Będę głosował za przyjęciem tej ustawy. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Mieczysława Golby w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Ustawa o zmianie ustawy o Karcie Dużej Rodziny, ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 ma na celu wprowadzenie rozwiązań usprawniających i obniżających koszty funkcjonowania Karty Dużej Rodziny oraz instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3.

Karta Dużej Rodziny to system zniżek i dodatkowych uprawnień, przysługujących wszystkim rodzicom oraz małżonkom rodziców, którzy mają lub mieli na utrzymaniu łącznie co najmniej troje dzieci. Ten system funkcjonuje zarówno w instytucjach publicznych, jak i w prywatnych firmach. Elektroniczne Karty Dużej Rodziny będą mogły być wyświetlane w aplikacji mObywatel. Aplikacja na smartfony zezwala na pobranie karty w wersji elektronicznej każdej uprawnionej osobie, która ma PESEL i dowód osobisty, a w przypadku dzieci – mLegitymację. Karta Dużej Rodziny przysługuje rodzinom z przynajmniej trójką dzieci niezależnie od dochodu, jest wydawana bezpłatnie każdemu członkowi rodziny. Procedowana ustawa ma na celu poszerzenie kręgu osób, które mogą korzystać z Karty Dużej Rodziny, ponieważ chcemy docenić trud, jaki rodzice włożyli w wychowanie trójki, czwórki czy większej liczby dzieci. Zmiany zawarte w projekcie to dobry krok w kierunku wykorzystania możliwości elektronicznych, jakie dają nasze czasy. Całość zmian powinna uelastycznić korzystanie z Karty Dużej Rodziny.

Ustawa zawiera także rozwiązania zakładające realizację postulatów gmin w zakresie podniesienia kosztów obsługi do kwoty 17 zł za jedną rodzinę wielodzietną w gminie; obecnie kwota ta wynosi 14 zł 70 gr. Do tego dochodzi także m.in. likwidacja obowiązku sprawozdawczego dla gmin i wojewodów z realizacji ustawy, a także dla starostów i marszałków województw w zakresie samorządowych programów dla rodzin wielodzietnych. Elektroniczny program Karty Dużej Rodziny ma szansę stać się skuteczniejszym instrumentem wspierania wielodzietnych rodzin, dzięki czemu rodziny chętniej dołączą do programu.

Przemówienie senatora Macieja Łuczaka w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o Karcie Dużej Rodziny, ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 wprowadza rozwiązania kierowane do rodzin wielodzietnych oraz podmiotów prowadzących instytucje opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. W ustawie skupiono się przede wszystkim na zmniejszeniu biurokracji i wprowadzeniu szeregu ułatwień przyczyniających się do sprawniejszego załatwiania spraw w urzędach.

W obecnej sytuacji osoby posiadające tradycyjne Karty Dużej Rodziny muszą składać dodatkowy wniosek oraz wnosić opłatę, jeśli chcą korzystać z tej karty również w formie elektronicznej. Nowa ustawa proponuje umożliwienie wyświetlania elektronicznych Kart Dużej Rodziny w publicznej aplikacji mobilnej mObywatel. Osoby logujące się do aplikacji są uwierzytelnione, dlatego nie ma konieczności wnioskowania o elektroniczną formę Karty Dużej Rodziny i nie ma obowiązku wnoszenia opłaty.

Aplikacja mObywatel umożliwia wyświetlanie swojej mTożsamości, legitymacji szkolnej lub studenckiej, karty pojazdu, e-recepty, dlatego również przeniesienie do niej Kary Dużej Rodziny jest zasadne. Posiadanie najważniejszych dokumentów w jednej aplikacji jest rozsądnym i wygodnym rozwiązaniem.

Po przeniesieniu Karty Dużej Rodziny do publicznej aplikacji mobilnej mObywatel zlikwidowana zostanie specjalna aplikacja do wyświetlania kart elektronicznych, której utrzymanie niepotrzebnie obciąża budżet państwa.

W nowelizacji uwzględniono również postulaty gmin w zakresie podniesienia kosztów obsługi, jak również ujednolicono kwotę należną gminie za rozpatrzenie wniosku o przyznanie KDR nowej rodzinie.

W celu zmniejszenia biurokracji proponuje się zlikwidowanie obowiązku sprawozdawczego dla gmin i wojewodów z realizacji ustawy, a także dla starostów i marszałków województw w zakresie samorządowych programów dla rodzin wielodzietnych.

Obowiązujący stan prawny nakazuje instytucjom opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 wypełniać 2 sprawozdania roczne z prowadzonej działalności. Po wejściu ustawy w życie zakres sprawozdania rocznego zostanie rozszerzony, co umożliwi weryfikację sprawozdań zbieranych przez GUS, a w przyszłości może umożliwić rezygnację z nich. Dzięki temu zakres obowiązków podmiotów prowadzących instytucje opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 zostanie zmniejszony.

Reasumując, należy stwierdzić, że nowelizacja wprowadza ułatwienia dla rodzin wielodzietnych, jak również dla urzędów sprawujących nadzór w zakresie wydawania Kart Dużej Rodziny.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw dostosowuje polskie prawo do rozporządzenia Unii Europejskiej w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych i dokumentów pobytowych, a dokładniej – do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1157 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Unii i dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Unii i członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się. Niniejsza propozycja wprowadza m.in. obowiązek zamieszczania w dowodach osobistych odcisków palców, a w warstwie graficznej dowodu – podpisu posiadacza dokumentu. Zmiany te maja na celu ograniczenie ryzyka fałszowania dokumentów oraz popełniania przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów.

Sejm uchwalił ustawę na 28. posiedzeniu w dniu 14 kwietnia 2021 r. w brzmieniu pochodzącym z przedłożenia Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych. Za przyjęciem ustawy opowiedziało się 428 posłów, 14 było przeciw, 1 poseł wstrzymał się od głosu.

Przemówienie senatora Ryszarda Świlskiego w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!

Procedowana ustawa o zmianie ustawy o dowodach osobistych zakłada dwie podstawowe zmiany, które w znaczący sposób poprawią bezpieczeństwo i zapewnią większą ochronę przed ewentualnymi kradzieżami tożsamości czy też podrabianiem dokumentu. Przede wszystkim jest to powrót do kopii podpisu na blankietach oraz nowość w postaci drugiej, obok zdjęcia, cechy biometrycznej, jaką są odciski palców. Nowe dowody osobiste będą dostosowane do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z czerwca 2019 r., warstwa graficzna dowodu zostaje dostosowana do wytycznych Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego.

Tak jak wspomniano, rozporządzenie PE i RE zostało przyjęte niecałe 2 lata temu, a dopiero dziś znajduje się ono na końcu prac legislacyjnych w polskim parlamencie. Dlaczego tak długo zwlekano z rozpoczęciem prac nad tą ustawą? Dlaczego wszystko zawsze musi być robione na ostatnią chwilę?

Wprowadzane zmiany to ogromne przedsięwzięcie logistyczne dla samorządów, przede wszystkim dotyczące skanu odcisków palców: należy zakupić sprzęt, zadbać o skompatybilizowanie tego sprzętu z systemem i rejestrem dowodów osobistych, jak również przeszkolić urzędników w tym zakresie.

Kolejnym aspektem jest fakt, że przez pobieranie odcisków palców nie będzie można skorzystać z jednej z opcji składania wniosków o wymianę dowodu osobistego, tj. przez platformę ePUAP. Przyczyni się to do większych kolejek w urzędach gmin. Gdyby dano samorządom więcej czasu, z pewnością mogłyby przygotować się do tych zmian lepiej.

Przemówienie senatora Mariusza Gromki w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Procedowana ustawa, wdrażająca do polskiego systemu prawnego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1157 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Unii i dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Unii i członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się, ma przede wszystkim na celu zwiększenie bezpieczeństwa dokumentów Polaków, jakimi są dowody osobiste, i dlatego w całości zasługuje na poparcie.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej powinny mieć ujednolicone wzory dokumentów służących do korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się. Należy zniwelować różnice, które nie raz doprowadzały do wielu trudności, chociażby w zagranicznych wyjazdach wakacyjnych. Z tych względów niezbędne jest dostosowanie wzoru dowodu osobistego do specyfikacji i minimalnych norm dotyczących zabezpieczeń międzynarodowego lotnictwa cywilnego. W związku z tym w naszym kraju istnieje konieczność wprowadzenia do dowodów osobistych drugiej cechy biometrycznej, tj. odcisków palców w warstwie elektronicznej dokumentu. Podkreślenia wymaga fakt, że ustawa określa maksymalny okres przechowywania odcisków palców w Rejestrze Dowodów Osobistych, tj. do dnia odbioru dowodu osobistego, nie dłużej niż do 90 dni od dnia wydania, czyli personalizacji dowodu. Nie istnieje zatem żadne ryzyko, aby organy Unii Europejskiej przetrzymywały dane z dowodu osobistego. Dostęp do tych danych ogranicza się wyłącznie do potrzeb weryfikacji autentyczności dowodu osobistego lub tożsamości jego posiadacza w przypadku, gdy okazanie dowodu osobistego lub dokumentu pobytowego jest wymagane przepisami.

W omawianym akcie wskazano także terminy ważności dowodów osobistych z rozróżnieniem na wiek posiadacza, co wydaje się sensownym rozwiązaniem. Maksymalny okres ważności wynoszący 10 lat pozwala w sposób należyty stosować wszystkie formy bezpieczeństwa danych umieszczanych w formie elektronicznej.

Ponadto słusznie wskazano, że w przypadku czasowego braku możliwości pobrania odcisków palców termin ważności dowodu będzie wynosił zaledwie 12 miesięcy. Jest to wystarczający termin do usunięcia wymienionej przeszkody i wydania dowodu daktyloskopijnego. Oczywiste jest, że w sytuacji, gdy niemożliwość pobrania drugiej cechy biometrycznej jest trwała, dowód osobisty zostanie wydany bez odcisków na najdłuższy okres, czyli na 10 lat.

Projektowana ustawa z pewnością przyczyni się do usunięcia różnic w poziomie zabezpieczeń w różnych krajach członkowskich, wskutek czego zostanie ograniczone ryzyko fałszowania dokumentów oraz zmniejszy się liczba przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów.

Przemówienie senatora Macieja Łuczaka w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Propozycja projektu zmiany ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw dotyczy przede wszystkim dostosowania przepisów ustawy o dowodach osobistych do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE. W rozporządzeniu UE skupiono się na poprawie zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Unii i dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Unii i członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się.

W celu poprawy bezpieczeństwa w omawianym zakresie nałożone zostaną dodatkowe wymagania na wszystkie państwa członkowskie, które wpłyną bezpośrednio na zwiększenie bezpieczeństwa dokumentów – m.in. obowiązek wprowadzenia do dowodów osobistych drugiej cechy biometrycznej, tj. odcisków palców.

Państwa członkowskie będą musiały również dostosować wzór dowodu osobistego do specyfikacji i minimalnych norm określonych przez Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego, co wiążę się z koniecznością zamieszczenia w warstwie graficznej podpisu posiadacza dokumentu z wyłączeniem dzieci do dwunastego roku życia. Jest to jeden z wymogów, które mają za zadanie ograniczyć fałszowanie dokumentów i zminimalizować ryzyko przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów.

W efekcie wprowadzenia zmian, które nakładają obowiązek pobierania odcisków palców i wprowadzenia ich do dokumentów, w ustawie uwzględniono regulacje dotyczące przetwarzania danych biometrycznych w zakresie odcisków palców gromadzonych w Rejestrze Dowodów Osobistych. Regulacje dotyczą przede wszystkim szyfrowania danych oraz kwestii generowania i przechowywania kluczy służących procesowi szyfrowania. W rozporządzeniu poruszone zostały kwestie zapewnienia sprawności, prawidłowości i bezpieczeństwa wydawania, wymiany i unieważniania dowodów osobistych. Celem nadrzędnym w omawianym zakresie jest podniesienie bezpieczeństwa i usprawnienie procesów związanych z dokumentami.

Wejście ustawy w życie spowoduje usunięcie istniejących, znaczących różnic w poziomie zabezpieczeń krajowych dokumentów służących do korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się.

Wprowadzenie powyższych zmian jest zasadne i zgodne polityką bezpieczeństwa w UE oraz w Polsce.

Przemówienie senatora Adama Szejnfelda w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Zmiany przewidziane w projekcie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw mają na celu dostosowanie przepisów ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2019/1157 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Unii i dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Unii i członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się. Zamierzeniem wspomnianego rozporządzenia jest ograniczenie ryzyka fałszowania dokumentów oraz przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów przez usunięcie istniejących, a znaczących różnic w poziomie zabezpieczeń krajowych dokumentów przeznaczonych do korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się.

Bezpieczeństwo danych to jeden z najważniejszych aspektów ogólnie rozumianego bezpieczeństwa obywateli. Omawiana ustawa ma na celu zwiększenie tego bezpieczeństwa w zakresie zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Unii Europejskiej i dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Wspólnoty oraz członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się. Proponowane zmiany mają ograniczyć ryzyko fałszowania dokumentów oraz dokonywania przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów i z tych powodów zasługują na pozytywną opinię oraz poparcie. Dlatego będę głosował za przyjęciem omawianej ustawy.

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Celem omawianej dzisiaj ustawy o zmianie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw jest dostosowanie przepisów ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Unii i dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Unii i członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się. Wytyczne co do ograniczenia ryzyka fałszowania dokumentów oraz przestępstw przeciwko ich wiarygodności, jak również usunięcia istniejących znaczących różnic w poziomie zabezpieczeń stosowanych w różnych krajach wydane zostały przed 2 laty.

Ustawa ma obowiązywać już od 2 sierpnia tego roku, a zatem za półtora miesiąca. Rząd znów przygotowuje rozwiązania ustawowe na ostatnią chwilę, a żeby wszystko mogło sprawnie zafunkcjonować zgodnie z terminem, potrzeba wykonać wiele przedsięwzięć organizacyjnych, szkoleniowych, przetargowych, ale także informacyjno-promocyjnych. Zakup sprzętu (komputery, skanery), jeśli przetarg jest ogłoszony, a może rozstrzygnięty, to sprawa najprostsza, chociaż w czasach pandemii mogą pojawić się problemy logistyczne dotyczące jego dostarczenia do urzędów miast i gmin. Niezbędne jest przeszkolenie wielu urzędników, którzy będą realizowali to zadanie w ramach zadania zleconego samorządom przez administrację rządową. Na razie urzędnicy wiedzą tylko tyle, że trzeba będzie pobierać odciski palców, ale nie wiedzą, jak to robić, jak zabezpieczać itd. Trzeba także mieć na uwadze urzędników, którzy będą dokonywali czynności związanych z odciskami palców bezpośrednio w terenie, dojeżdżając do swoich mieszkańców. Samorządy chciałyby być w pełni przygotowane do realizacji tego ważnego zadania znacznie wcześniej niż 2 sierpnia i proszą o przyśpieszenie tempa niezbędnych szkoleń oraz informację o konkretnych czynnościach, jakie będą musiały być w tym względzie wdrożone. Znów trzeba mieć na uwadze fakt, że urzędy pracują w warunkach określonych obostrzeń epidemiologicznych, ale także w warunkach określonych obciążeń związanych z programem masowych szczepień ludności.

Wniosku o wydanie dowodu osobistego nie będzie można złożyć online, bo dziś nie ma jeszcze warunków do składania na szeroką skalę odcisków palców online. Wniosek trzeba złożyć osobiście w siedzibie organu gminy na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym czytelnym podpisem. Tylko wniosek o wydanie dowodu osobistego osobie do dwunastego roku życia można złożyć na piśmie utrwalonym w postaci elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.

Te wszystkie zmiany są na tyle istotne, że wszyscy zainteresowani powinni zostać o nich powiadomieni na tyle wcześnie, aby nie byli nimi zaskoczeni w chwili starania się o dowód osobisty lub o jego wymianę.

Na koniec mojego wystąpienia chcę podnieść problem ważności dowodu osobistego powyżej 10 lat w przypadku osób powyżej siedemdziesiątego roku życia. Wiem, że taka poprawka była zgłaszana w Sejmie, ale ostatecznie została odrzucona przez większość sejmową, bo rząd ustosunkował się do tego negatywnie. Czy jest to sprawa, o którą należałoby kruszyć kopie? Okazuje się, że dla wielu osób w tym wieku jest to sprawa bardzo istotna, nawet jeśli pominie się ich problemy zdrowotne. Część osób wskazuje nawet problem aktualnej fotografii, bo art. 29 ust. 2 mówi, że „fotografię wykonuje się nie wcześniej niż 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o wydanie dowodu osobistego”, czy problem dojazdu do urzędu gminy. Wydaje się, że w 2021 r. certyfikaty bezpieczeństwa dotyczące wersji elektronicznej dla wydzielonej grupy osób (powyżej siedemdziesiątego roku życia) nie powinny stanowić bariery informatycznej, z którą nie poradzą sobie nasi świetni informatycy, i za taką poprawką będę głosował. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Janusza Gromka w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nieustający postęp powoduje, że należy podjąć pewne decyzje, które wydają się kontrowersyjne. Tak właśnie jest moim zdaniem z rozszerzeniem pakietu informacji, jakie będzie w sobie zawierać nowy dowód osobisty. Wprowadzenie obowiązku zamieszczania w dowodzie osobistym odcisków palców, a w warstwie graficznej podpisu posiadacza, w mojej ocenie obniży ryzyko podrobienia dokumentu. Należy pamiętać, że podrobione dowody osobiste służą nie tylko do stworzenia nowej tożsamości, ale i, co ważniejsze i bardziej niebezpieczne, do podszywania się pod daną osobę. Taki złodziej tożsamości może spowodować, że konsekwencje jego nieuczciwych działań – finansowe, prawne czy osobiste – poniesie osoba pokrzywdzona.

Nie od dzisiaj wiemy, że w wielu krajach, europejskich i nie tylko, wprowadzono takie zabezpieczenia dokumentów tożsamości. Jest to działanie zmierzające do zwiększenia bezpieczeństwa obywateli i danego kraju. Mam świadomość, że dla wielu obywateli takie zapisy mogą być niezadowalające, ale według Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji muszą one zostać przyjęte.

Wielokrotnie spotykałem się z Polakami mieszkającymi za granicą, którzy nerwowo reagują na to, jak załatwia się wiele spraw w urzędach. Muszą oni osobiście pojawić się w danym magistracie, odstać wiele godzin, a następnie wiele dni czekać na stosowne decyzje. Zgłaszają oni zapytania w tej sprawie, a jednocześnie proszą o przeanalizowanie i wdrożenie dobrych praktyk dotyczących elektronicznego załatwiania spraw. W dobie rozwiniętej infrastruktury internetowej oraz dostępu do nowoczesnych narzędzi intensywność wprowadzania nowoczesnych rozwiązań powinna być większa.

Przemówienie senatora Wadima Tyszkiewicza w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Ustawę o zmianie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw należy ocenić pozytywnie. Jedyną wątpliwość budzi pytanie: dlaczego ustawodawca rezygnuje z obecnej e-usługi, jaką jest elektroniczny wniosek o dowód osobisty? Aktualnie jest to dość popularna e-usługa i z uwagi na dążenie w stronę cyfryzacji administracji ważne jest, aby obecne e-usługi utrzymywać i rozwijać, a nie z nich rezygnować i wracać do archaicznych rozwiązań, które są droższe i zdecydowanie bardziej uciążliwe dla obywatela.

Należy zwrócić uwagę, że złożenie wniosku i pobranie odcisków palców to dwie odrębne czynności, które nie muszą wcale być realizowane jednocześnie. Z pewnością lepsze zarówno dla obywatela, jak i dla urzędnika będzie rozwiązanie, kiedy wniosek o dowód wpłynie elektronicznie do urzędu. Wówczas biuro dowodów osobistych będzie miało możliwość zweryfikowania danych i przygotowania wszystkiego do wizyty obywatela w celu pobrania odcisków palców. Przez to wizyta w urzędzie będzie ograniczona do niezbędnego minimum. To z pewnością jest rozwiązanie korzystniejsze organizacyjnie i, co również ważne, ekonomicznie. Współczesne technologie informatyczne pozwalają na to, aby wysłanie wniosku elektronicznie oraz jego przetwarzanie w urzędzie było realizowane sprawnie i bezkosztowo. Jestem przekonany, że każdy z nas, mając do wyboru, czy spędzić w urzędzie godzinę, czy kilka minut, wybierze tę drugą opcję. Dlaczego nadal przy opracowywaniu usług administracyjnych nie uwzględnia się kosztów w postaci czasu pracy urzędnika i czasu, jaki musi poświęcić obywatel?

Rodzi się też pytanie, czy w przedstawionym w art. 8 ust. 1 ustawy wykazie wydatków wojewodów są uwzględnione koszty, jakie gminy będą zobowiązane ponieść w zakresie wymiany infrastruktury informatycznej wykorzystywanej w biurach dowodów osobistych. W szczególności chodzi o wymianę komputerów. Aktualnie wykorzystywany w gminach sprzęt z racji wieku jest już bez gwarancji, a używane oprogramowanie systemowe jest w wersji, która nie ma nawet zapewnionego wsparcia producenta. Należy postawić również pytanie, czy nowy obowiązek, jakim będzie pobieranie odcisków palców i podpisu własnoręcznego, będzie w ogóle możliwy do realizacji na tak starym i wyeksploatowanym sprzęcie komputerowym.

Ta obawa wynika z doświadczenia, jakie mają gminy w przypadku projektu cyfryzacji zadań zleconych w 2015 r., kiedy to rząd jednorazowo dostarczył słabej jakości sprzęt komputerowy, w tym również do dowodów osobistych. Dzisiaj ten sprzęt nadaje się tylko do złomowania. Rząd nie jest zainteresowany tym, aby pokrywać koszty, jakie gminy ponoszą w związku z koniecznością zakupu nowych komputerów.

Czy w sytuacji, kiedy czytnik do odcisków palców się zepsuje, wojewoda pokryje koszty wymiany czytnika na nowy? Ustawa w jednoznaczny sposób nie gwarantuje, że w ramach wymienionych środków finansowych wojewoda sfinansuje koszty wymiany sprzętu informatycznego w gminach.

Mam jednak nadzieję, że te wątpliwości zostaną wyjaśnione w toku dalszych prac.

W imieniu własnym, jak i w imieniu kierowników urzędów stanu cywilnego z całej Polski, z którymi mam kontakt, deklaruję wsparcie przy pracach nad wdrożeniem ustawy, która generalnie zmierza we właściwym kierunku, dlatego z pełnym przekonaniem zagłosuję za tą ustawą.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw, będąca projektem rządowym, dostosowuje polskie prawo do regulacji UE, takich jak m.in. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/842 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie wiążących rocznych redukcji emisji gazów cieplarnianych przez państwa członkowskie od 2021 r. do 2030 r. przyczyniających się do działań na rzecz klimatu w celu wywiązania się z zobowiązań wynikających z porozumienia paryskiego oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 525/2013 (Dz. Urz. UE L 156 z 19 czerwca 2018 r., str. 26), rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 663/2009 i (WE) nr 715/2009, dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 94/22/WE, 98/70/WE, 2009/31/WE, 2009/73/WE, 2010/31/UE, 2012/27/UE i 2013/30/UE, dyrektyw Rady 2009/119/WE i (EU) 2015/652 oraz uchylenia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 525/2013 (Dz. Urz. UE L 328 z 21 grudnia 2018 r., str. 1, Dz. Urz. UE L 85I z 27 marca 2019 r., str. 66, oraz Dz. Urz. UE L 148 z 6 czerwca 2019 r., str. 37) oraz rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2018/2066 z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie monitorowania i raportowania w zakresie emisji gazów cieplarnianych na podstawie dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz zmieniającego rozporządzenie Komisji (UE) nr 601/2012 (Dz. Urz. UE L 334 z 31 grudnia 2018 r., str. 1, oraz Dz. Urz. UE L 423 z 15 grudnia 2020 r., str. 37).

Dzięki nowelizacji będzie można ubiegać się o wsparcie pochodzące z Funduszu Modernizacji, który zasilany jest ze sprzedaży 2% ogólnej puli uprawnień do emisji w ramach handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych EU ETS przeznaczonych na modernizację systemu energetycznego w państwach przynależących do Unii Europejskiej. W ramach funduszu, jak się szacuje, Polska może skorzystać z ponad 40% dostępnej puli środków ze sprzedaży, czyli ok. 135 milionów uprawnień do emisji o wartości, zależnie od cen rynkowych, od 2 do niespełna 5 miliardów euro. Środki te przeznaczone zostaną na cele związane z wytwarzaniem energii z OZE, transformacją regionów uzależnionych od stałych paliw kopalnianych

Reasumując, trzeba powiedzieć, że ustawa dostosowuje polskie prawo do przepisów Unii Europejskiej dotyczących zasad funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w latach 2021–2030. W swoim założeniu dzięki wprowadzanym w ustawie zmianom Polska będzie mogła skorzystać z unijnego Funduszu Modernizacyjnego, którego środki przeznaczone są na modernizację systemu energetycznego i poprawę efektywności energetycznej w państwach Unii Europejskiej.

Sejm uchwalił ustawę na dwudziestym ósmym posiedzeniu w dniu 15 kwietnia 2021 r. w brzmieniu proponowanym przez komisję, w głosowaniu 440 posłów było za, 1 – przeciw, a 8 wstrzymało się od głosu.

Przemówienie senatora Mariusza Gromki w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Jako senator Rzeczypospolitej Polskiej wyrażam swoje poparcie dla rządowej inicjatywy ustawodawczej wprowadzającej zmiany w ustawie o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw.

W myśl ustawy polskie prawo ma być zgodne z wytycznymi Unii Europejskiej w odniesieniu do zasad funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w latach 2021–2030. Z pewnością poprawi to sytuację energetyki w naszym kraju. Transformacja energetyki to jedna z najważniejszych zmian, jakie należy wprowadzić, by poprawić jakość powietrza i ograniczyć emisję szkodliwych gazów cieplarnianych do atmosfery.

Co więcej, wprowadzenie nowych regulacji sprawi, że Polska będzie mogła skorzystać ze specjalnie utworzonego Funduszu Modernizacyjnego. Nowo powstały program ma na celu wspierać modernizację systemu energetycznego i poprawić efektywność energetyczną w krajach Unii Europejskiej o najniższych dochodach. Pieniądze na działanie tego funduszu pozyskiwane będą ze sprzedaży 2% ogólnej puli uprawnień do emisji CO2 w ramach wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji. Polska ma szansę otrzymać ponad 43% środków pieniężnych pochodzących z tej puli. Środki te zostaną należycie wykorzystane.

Wprowadzone zmiany uważam za niezbędne do tego, by zacząć stopniowo ograniczać zużycie węgla, który jest głównym źródłem energii cieplnej w gospodarstwach. Polska jako jeden z największych beneficjentów Funduszu Modernizacyjnego mogłaby wykorzystać wsparcie finansowe pochodzące z tego programu, by przejść na odnawialne źródła energii, stworzyć nowe miejsca pracy, poprawić konkurencyjność polskich firm na arenie międzynarodowej czy obniżyć koszty energii.

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Państwo Senatorowie!

Od początku rewolucji przemysłowej, której towarzyszy przetwarzanie paliw kopalnych na energię, gwałtownie wzrasta krzywa ilustrująca szeroko rozumiany rozwój technologii, nauki, rozwój gospodarczy, przekładający się na lepsze i wygodne życie setek milionów ludzi. Jednak z perspektywy zasobów Ziemi tempo rozwoju ludzkości przyjęło ryzykowne wartości. Eksperci są zgodni co do tego, że wytrzymałość ekosystemów ma swoje granice, a ich przekroczenie będzie miało wpływ na globalne systemy polityczne, gospodarcze i społeczne. Nie są jednak w stanie odpowiedzieć na pytanie, czy globalna wspólnota zdoła utrzymać status quo poprzez zahamowanie wzrostu koncentracji CO2 w atmosferze ani gdzie dokładnie znajduje się punkt, którego przekroczenie stanie się nieodwracalne dla cywilizacji ludzkiej, zaś zachowanie porządku gospodarczego, politycznego i realizacja dotychczasowej umowy społecznej staną się niewykonalne. Nie pozostawiają jednak złudzeń co do tego, że klimat się ociepla, a ludzkość nie jest na to przygotowana.

Polska nie jest wolna ani niezależna od globalnych problemów ekologicznych. Północne położenie geograficzne nie naraża kraju na bezwzględne przegrzanie, jednak prognozowane skutki dalszych zmian klimatu są znacznie szersze niż tylko zmiany temperatur, dotyczą bowiem chociażby takich zjawisk jak migracje klimatyczne czy kwestie polityki i gospodarki w wymiarze globalnym. Eksperci klimatyczni zwracają uwagę na lokalną specyfikę Polski i wynikające z niej zagrożenia, takie jak niski współczynnik dostępności do wody, niski priorytet ekologii w rozbudowie infrastruktury, duże uzależnienie gospodarcze od węgla i od importu tego surowca oraz wysokie koszty gospodarki emisyjnej, a co z tym związane, dużą zawartość pyłów, związków kancerogennych w powietrzu i smog, a także nieskuteczną politykę związaną z recyklingiem i zarządzaniem odpadami. Polscy naukowcy są zgodni co do tego, że emisja dwutlenku węgla do atmosfery ma kluczowe znaczenie w procesie zwiększania się temperatury powierzchni Ziemi.

W historii Ziemi istotne zmiany temperatury jej powierzchni spowodowane działalnością człowieka nastąpiły w ostatnim stuleciu. Zgodnie z definicją Obserwatorium Ziemi NASA globalne ocieplenie to niezwykle szybki wzrost średniej temperatury powierzchni Ziemi w ciągu ostatniego stulecia, głównie z powodu uwolnienia gazów cieplarnianych podczas spalania paliw kopalnych przez ludzi. Średnia globalna temperatura powierzchni wzrosła w latach 1906–2005 o 0,6–0,9 stopnia Celsjusza (1,1–1,6 º F), a tempo wzrostu temperatury prawie się podwoiło w ciągu ostatnich 50 lat. Na Ziemi występuje zjawisko naturalnego efektu cieplarnianego, który umożliwia utrzymanie korzystnej dla życia temperatury. Jednak zwiększony efekt cieplarniany, z jakim mamy do czynienia obecnie, powoduje nadmierny wzrost temperatury. Antropogeniczne zwiększenie stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze spowodowane działalnością człowieka rozpoczęło się od ok. 1750 r. w czasach rewolucji przemysłowej, a spowodowane było spalaniem paliw kopalnych oraz wycinaniem lasów absorbujących dwutlenek węgla. Od tego czasu, według danych NASA, poziom dwutlenku węgla wzrósł o prawie 38% (dane do roku 2009).

Zwiększenie ilości cząsteczek gazów cieplarnianych powoduje, że większa ilość promieniowania podczerwonego emitowanego przez Ziemię zostaje pochłonięta przez atmosferę, a następnie promieniuje z powrotem na jej powierzchnię, powodując wzrost temperatury. Zwiększenie stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze powoduje działanie porównywalne z działaniem szklarni. W ostatnim stuleciu temperatura powierzchni Ziemi gwałtownie wzrosła, równolegle obserwowany jest wzrost stężenia dwutlenku węgla w atmosferze.

Wzrost średniej temperatury Ziemi jest zależny od tempa wzrostu emisji dwutlenku węgla. W 2007 r. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) opublikował Czwarty Raport Oceniający Pierwszej Grupy Roboczej (© 2007 IPCC WG1 AR-4), w którym zawarte zostały przewidywania zakresów prawdopodobnego wzrostu temperatury. Analitycy przeprowadzili wiele symulacji za pomocą modeli klimatycznych. Modelowe symulacje zakładają, że do roku 2100 Ziemia ogrzeje się o 2–6 º C. Model IPCC zakłada 4 scenariusze emisji. Symulacja szacuje zależność wzrostu średniej temperatury Ziemi od tempa wzrostu emisji dwutlenku węgla. Scenariusz najwyższej emisji zakłada wzrost zużycia paliw kopalnych na jednego mieszkańca i nazywany jest scenariuszem „jak zwykle”. Scenariusze, które zakładają powolny wzrost emisji, zakładają niższe globalne temperatury.

EU ETS to unijny system handlu uprawnieniami do emisji, który jest kluczowym elementem polityki UE na rzecz walki ze zmianą klimatu oraz jej podstawowym narzędziem służącym do zmniejszania emisji gazów cieplarnianych w sposób opłacalny. Jest to pierwszy i dotychczas największy na świecie rynek uprawnień do emisji dwutlenku węgla. EU ETS jest kluczowym elementem polityki UE na rzecz walki ze zmianą klimatu oraz jej podstawowym narzędziem służącym do zmniejszania emisji gazów cieplarnianych w sposób opłacalny. Jest to pierwszy i dotychczas największy na świecie rynek uprawnień do emisji dwutlenku węgla. W tym roku mija 16 lat funkcjonowania europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych EU ETS. Jest to system typu „limit i handel”, który obejmuje ponad 11 tysięcy elektrowni i zakładów produkcyjnych w państwach członkowskich UE, a także na Islandii, w Liechtensteinie, Norwegii i Szwajcarii. Ok. 45% całkowitych emisji w UE jest objętych tym systemem. Unijny system handlu uprawnieniami do emisji ogranicza emisje z instalacji z sektora energetyki i przemysłu wytwórczego oraz linii lotniczych realizujących loty pomiędzy tymi krajami i obejmuje ok. 40% wszystkich emisji gazów cieplarnianych w UE. System obejmuje firmy energetyczne, rafinerie, producentów żelaza i stali oraz fabryki produkujące cement, szkło, wapno, cegły, ceramikę, masę celulozową, papier i tekturę. Razem objętych nim jest 11 tysięcy podmiotów w całej Unii. Na liście znajduje się ok. 950 zakładów z Polski.

Aby UE mogła osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r., w tym zrealizować cel pośredni, jakim jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55% do 2030 r., Komisja proponuje dokonanie przeglądu i ewentualne rozszerzenie zakresu EU ETS. System EU ETS jest systemem pułapów i handlu. Polega na wprowadzeniu limitu łącznych emisji niektórych gazów cieplarnianych emitowanych przez instalacje objęte systemem. Z czasem limit ten jest obniżany, co sprawia, że łączne emisje spadają. W ramach wyznaczonego pułapu operatorzy instalacji kupują lub otrzymują uprawnienia do emisji, którymi mogą handlować zgodnie ze swoimi potrzebami. Ograniczenie całkowitej liczby dostępnych uprawnień do emisji gwarantuje, że mają one pewną wartość. Co roku każda instalacja musi umorzyć liczbę przydziałów wystarczającą na pełne pokrycie jej emisji. W przeciwnym wypadku nakładane są wysokie grzywny. Jeżeli instalacja zmniejszy swoje emisje, może zatrzymać dodatkowe uprawnienia w celu pokrycia swoich potrzeb w przyszłości albo sprzedać je innej instalacji, której tych uprawnień zabrakło.

System handlu gwarantuje obniżanie emisji tam, gdzie najmniej to kosztuje. Wysokie ceny emisji dwutlenku węgla sprawiają również, że warto inwestować w innowacyjne technologie niskoemisyjne. Utworzony w 2005 r. system EU ETS jest pierwszym na świecie międzynarodowym systemem handlu uprawnieniami do emisji. System EU ETS jest także inspiracją dla rozwoju handlu uprawnieniami do emisji w innych krajach i regionach. UE dąży do powiązania ET ETS z innymi zgodnymi z nim systemami.

EU ETS okazał się skutecznym narzędziem ograniczania emisji w sposób racjonalny pod względem kosztów. Instalacje objęte systemem ETS zmniejszyły swoje emisje o ok. 35% w latach 2005–2019. Wprowadzenie rezerwy stabilności rynkowej w 2019 r. spowodowało podwyższenie i stabilizację cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla. To z kolei pomogło zredukować z roku na rok całkowite emisje o 9% w 2019 r. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu we wrześniu 2020 r. Komisja przedstawiła objęty oceną skutków plan zwiększenia unijnego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych netto do poziomu co najmniej 55% do 2030 r. Do czerwca 2021 r. Komisja przedstawi wnioski ustawodawcze mające na celu wdrożenie nowego celu obejmujące przegląd EU ETS i ewentualne rozszerzanie jego zakresu.

Zasadniczym celem ustawy o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw jest dopełnienie transpozycji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/410 z dnia 14 marca 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2003/87/|WE w celu wzmocnienia efektywnych pod względem kosztów redukcji emisji oraz inwestycji niskoemisyjnych oraz decyzję (UE) 2015/1814, zwanej dalej dyrektywą 2018/410.

Jedną z najistotniejszych zmian wprowadzonych przez dyrektywę 2018/410 jest powołanie do życia tzw. Funduszu Modernizacyjnego, którego działalność została zaplanowana na lata 2021–2030. Jego najważniejszym celem jest wsparcie wykonania ustalonego na forum Unii Europejskiej celu redukcji gazów cieplarnianych o 40% w 2030 r. w porównaniu z 1990 r. Fundusz powstał z myślą o państwach członkowskich, których PKB per capita był w 2013 r. niższy niż 60% średniej UE. Korzystać z niego będzie 10 państw Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polska. Środki funduszu zostaną przeznaczone na modernizację systemu energetycznego i poprawę efektywności energetycznej w państwach członkowskich UE. Kluczowym ograniczeniem, jeżeli chodzi o rodzaj przedsięwzięć w ramach projektów, które mogą uzyskać wsparcie ze środków funduszu, jest wyłączenie możliwości finansowania obiektów wytwarzających energię przy wykorzystaniu stałych paliw kopalnych.

Fundusz zasilą środki pochodzące ze sprzedaży przez Komisję Europejską uprawnień do emisji w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Każde państwo członkowskie będące beneficjentem funduszu ma swój odpowiednio zdefiniowany udział w puli środków funduszu. Całkowita pula środków funduszu, które wygeneruje sprzedaż uprawnień do emisji, będzie znana dopiero pod koniec 2030 r. Wysokość tych środków będzie zależna od ceny uprawnień do emisji, jakie będą notowane na aukcjach. Fundusz będzie zarządzany przez państwa członkowskie beneficjentów funduszu przy udziale Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), który będzie brał udział w wyborze projektów. Aby sfinansować inwestycję z funduszu, państwo będące beneficjentem musi przedstawić ją EBI i Komitetowi Inwestycyjnemu. EBI potwierdzi, czy każda inwestycja, która znajduje się na liście obszarów priorytetowych funduszu określonych w dyrektywie 2018/410, ma na celu:

— wspieranie inwestycji w wytwarzanie i użytkowanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych;

— wspieranie inwestycji w magazynowanie energii i modernizację sieci energetycznych, w tym rurociągów należących do systemów ciepłowniczych lub sieci przesyłu energii elektrycznej, oraz zwiększanie połączeń międzysystemowych między państwami członkowskimi UE;

— wspieranie, we współpracy z partnerami społecznymi, w regionach uzależnionych od stałych paliw kopalnych sprawiedliwych przemian mających na celu ułatwienie pracownikom zmiany miejsca zatrudnienia oraz zdobywanie nowych i specjalistycznych umiejętności, wspieranie edukacji oraz inicjatyw zatrudnieniowych, a także nowych inicjatyw gospodarczych działających na zasadzie start up;

— lub wspieranie inwestycji w efektywność energetyczną, w tym w sektorach transportu, budownictwa, rolnictwa i odpadów.

W uzasadnieniu ustawy podkreśla się, że co najmniej 70% środków finansowych z Funduszu Modernizacyjnego przeznacza się na inwestycje znajdujące się na liście obszarów priorytetowych, a maksymalnie 30% na inwestycje spoza tej listy. Jeżeli inwestycja zostanie potwierdzona jako należąca do jednego z obszarów priorytetowych, skorzysta z prostszej ścieżki dofinansowania. W ramach tej ścieżki, jeżeli EBI potwierdzi, że inwestycja należy do obszarów priorytetowych, Komisja Europejska może podjąć decyzję o wypłacie środków na realizację tej inwestycji. Komitet Inwestycyjny jest tylko informowany o potwierdzeniu inwestycji przez EBI i nie jest już zaangażowany w ocenę wniosków o finansowanie inwestycji.

Mając powyższe na uwadze do ustawy z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, zwanej dalej ustawą ETS, dodano nowy rozdział 8a „Krajowy system wdrażania Funduszu Modernizacyjnego” regulujący mechanizm funkcjonowania funduszu. Dodany rozdział określa przede wszystkim obowiązki uczestników procesu w zakresie zarządzania systemem wdrażania funduszu, w tym Krajowego Operatora Funduszu Modernizacyjnego, ministra właściwego do spraw klimatu oraz Rady Konsultacyjnej Funduszu Modernizacyjnego.

Funkcję Krajowego Operatora Funduszu Modernizacyjnego, zgodnie z postanowieniami ustawy nowelizującej, będzie pełnił Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zwany dalej NFOŚiGW lub Operatorem Funduszu. Finansowanie inwestycji ze środków funduszu będzie odbywało się w ramach przyjętych programów priorytetowych NFOŚiGW. Lista programów priorytetowych finansowanych ze środków funduszu przypadających Polsce będzie zatwierdzana przez Radę Nadzorczą NFOŚiGW po uprzednim uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw klimatu. Odpowiedzialnym za opracowanie programów priorytetowych będzie Zarząd NFOŚiGW. Minister właściwy do spraw klimatu będzie miał obowiązek zasięgnięcia opinii rady konsultacyjnej w zakresie każdego programu priorytetowego, który ma być finansowany ze środków funduszu. Rada konsultacyjna funduszu będzie organem doradczym ministra właściwego do spraw klimatu w zakresie funkcjonowania krajowego systemu wdrażania funduszu. Biorąc pod uwagę stanowisko rady konsultacyjnej funduszu, minister właściwy do spraw klimatu będzie wyrażał zgodę na każdy planowany program priorytetowy, w ramach którego planowane jest dofinansowanie inwestycji ze środków zgromadzonych na rachunku funduszu. Przyjęcie programu priorytetowego zakończy krajowy etap procesu dotyczący wskazania kierunków finansowania inwestycji na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

Zakładając, że gospodarka niskoemisyjna jest jedyną drogą dla gospodarki kraju rozwiniętego gospodarczo, a do takiego miana aspirujemy, jako członek UE musimy przyjąć jej politykę w tym zakresie. Dzięki funkcjonowaniu EU ETS podnoszona jest także świadomość społeczna i wiedza ekologiczna. Dla efektywnego wprowadzania działań ochronnych dotyczących środowiska niezbędne jest opracowywanie nowych technologii mających na celu racjonalne wykorzystywanie zasobów, a także zminimalizowanie wpływu na środowisko. Do technologii, które pośrednio są wspierane przez EU ETS, należy m.in. stosowanie recyklingu.

Dodatkowo w ramach EU ETS istnieją mechanizmy, które wspierają rozwój innowacyjnych rozwiązań w zakresie transformacji klimatyczno-energetycznej. W 2021 r. zacznie funkcjonować Fundusz Innowacyjny, który może okazać się dobrym wsparciem dla realizacji polskich pomysłów technicznych, w związku z czym aktywny udział Polski w EU ETS jest jak najbardziej zasadny, gdyż dostosowanie polskiego prawa do przepisów UE dotyczących zasad funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w latach 2021–2030 pozwoli Polsce, dzięki wprowadzonym zmianom, skorzystać z unijnego Funduszu Modernizacyjnego, którego środki przeznaczone będą na modernizację systemu energetycznego i poprawę efektywności energetycznej.

Przemówienie senator Jolanty Hibner w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Szanowny Panie Marszalku! Wysoka Izbo!

Na posiedzeniu w dniu 15 kwietnia br. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął ustawę o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw – druk sejmowy nr 1008. Senat RP procedował tę ustawę na posiedzeniu Komisji Gospodarki Narodowej i Innowacyjności w dniu 28 kwietnia br. – druk senacki nr 369.

Ustawa wprowadza zapisy dotyczące: zmian w brzmieniu, art. 11–17, obejmujące m.in. rozumienie nazwy biomasa, biopaliwa, biopłyny, eksploatacja instalacji, instalacja nowa, operacja lotnicza, uprawnienie do emisji; zmian w brzmieniu wniosku o otwarcie i zarządzanie rachunkiem w rejestrze Unii Europejskiej – art. 17 pkt. 6–7; zmian dotyczących wydawania i zarządzania uprawnieniami do emisji – art. 17 pkt. 1–21. Omawia również stworzenie i funkcjonowanie krajowego systemu wdrażania Funduszu Modernizacyjnego. Powołanie Funduszu Modernizacyjnego ma na celu modernizację krajowego systemu energetycznego, w tym wspieranie inwestycji związanych z magazynowaniem energii i modernizacji sieci energetycznych. Ważne też jest wspieranie przemian mających na celu ułatwienie pracownikom zajmującym się energetyką zmiany miejsca zatrudnienia oraz poszerzania umiejętności. Dodatkowe zadanie to pomoc w realizacji inwestycji zwiększających efektywność energetyczną w innych sektorach gospodarki.

W ustawie proponuje się, żeby co najmniej 70 % środków przeznaczyć na inwestycje związane z wytwarzaniem i wykorzystywaniem energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych.

Organem doradczym krajowego systemu wdrożenia Funduszu Modernizacyjnego jest Rada Konsultacyjna Funduszu, która wyraża stanowisko wobec projektów programów priorytetowych w formie uchwały. W skład Rady Konsultacyjnej wchodzi po 1 przedstawicielu wszystkich ministerstw, tj. 15 osób. Wydatki związane z obsługą Rady Konsultacyjnej Funduszu Modernizacyjnego finansowane są z budżetu państwa. Powołując Radę Konsultacyjną, która jest wyłaniana z osób wskazanych przez poszczególne ministerstwa – a więc w tych instytucjach istnieją już specjaliści zajmujący się rozwojem energetyki – dubluje się ich pracę w stworzonym systemie. Jest to 15 osób pobierających dodatkowe uposażenie z budżetu państwa.

W celu realizacji zadań finansowanych z Funduszu Modernizacyjnego powołuje się krajowego operatora Funduszu Modernizacyjnego, zwanego potem operatorem Funduszu Modernizacyjnego. Operator działa przy Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Do zadań operatora funduszu należy sporządzanie i zatwierdzanie list programów priorytetowych, ustalanie kryteriów wyboru inwestycji dofinansowanych ze środków Funduszu Modernizacyjnego, ustalenie zasad udzielania i umarzania pożyczek oraz dotacji z Funduszu Modernizacyjnego, zatwierdzenie regulaminów naboru wniosków o dofinansowanie inwestycji ze środków Funduszu Modernizacyjnego.

Krajowy system wdrażania Funduszu Modernizacyjnego jest prawem mającym na celu rozwój systemu energetycznego w Polsce. Do realizacji tego celu ma do dyspozycji pieniądze uzyskane m. in. z Funduszu Modernizacyjnego – art. 10 dyrektywy 2003/8/WE.

Przedstawiona ustawa wprowadza przepisy umożliwiające szybszy rozwój energetyki odnawialnej. Należy jednak sprawdzić, czy powołanie Rady Konsultacyjnej Funduszu nie będzie powieleniem zadań wykonywanych przez krajowego operatora Funduszu Modernizacyjnego lub czy praca rady nie wpłynie na opóźnienie prac nad priorytetowymi zadaniami inwestycyjnymi w energetyce.

Przemówienie senator Haliny Biedy w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Przedstawione w ustawie o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw modyfikacje mają na celu wsparcie walki z widocznymi zmianami klimatycznymi. Celem ustawy jest wprowadzenie nowych perspektyw mających przybliżyć nas do osiągnięcia neutralności klimatycznej.

Celowość wprowadzenia Funduszu Modernizacyjnego jest zrozumiała. Potrzebujemy wsparcia redukcji emisji gazów cieplarnianych, modernizacji systemu energetycznego oraz poprawy efektywności energetycznej w państwach członkowskich. Pamiętać jednak należy o ograniczeniach dotyczących braku możliwości uzyskania finansowego wsparcia dla obiektów wytwarzających energię przy zastosowaniu paliw stałych. Pomimo tego, że przez pandemię koronawirusa doszło do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla oraz spowolnienia gospodarki, dofinansowanie dla Polski w obszarach priorytetowych może mieć kluczowe znaczenie w walce o powstrzymanie degradacji środowiska.

Szczególną uwagę należy zwrócić na jednoznaczność przepisów, tak aby rezultat nie był odwrotny od zamierzonego.

Przemówienie senatora Adama Szejnfelda w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Ustawa o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw ma za zadanie implementację do polskiego systemu prawa dyrektywy 2003/87/WE. W ramach tego najważniejszą kwestią regulowaną w ustawie jest wdrożenie do prawa krajowego regulacji dotyczącej funduszu modernizacyjnego. Jest to nowy instrument, który został utworzony w celu wsparcia realizacji celów polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej i który ma na celu wspieranie modernizacji systemów energetycznych w krajach, państwach członkowskich, w których PKB w 2013 r. stanowiło poniżej 60% średniej unijnej. Będzie to zatem dotyczyło także Polski.

Warto zaznaczyć, iż zgodnie z dyrektywą cele, na które będzie można przeznaczyć w przyszłości środki ze wspomnianego funduszu modernizacyjnego, obejmują: wytwarzanie i użytkowanie energii elektrycznej z OZE; ciepłownictwo; magazynowanie energii i modernizację sieci energetycznych, w tym rurociągów należących do systemów ciepłowniczych i do sieci elektroenergetycznej; transformację regionów uzależnionych od stałych paliw kopalnych i wspieranie sprawiedliwych przemian oraz finansowanie efektywności energetycznej, w tym w sektorach transportu, budownictwa, rolnictwa i odpadów.

Ustawa, o której mówimy, przewiduje także powołanie tzw. krajowego systemu wdrażania funduszu modernizacyjnego. Zarządzanie nim ma być powierzone Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a nadzór nad tym systemem będzie sprawował minister właściwy do spraw klimatu. Zgodnie z ustawą dofinansowanie inwestycji modernizujących system energetyczny oraz poprawiających efektywność energetyczną będzie odbywało się na podstawie programów priorytetowych, natomiast na ich kształt będzie miała wpływ, także nowo powoływana, rada konsultacyjna. Przewiduje się bowiem powołanie wspomnianej rady składającej się z przedstawicieli właściwych ministrów. Niezależnie od tego każdy program będzie musiał być zatwierdzony także przez ministra właściwego do spraw finansów przed przekazaniem danego programu do Europejskiego Banku Inwestycyjnego lub do Komitetu Inwestycyjnego, ustanowionego na mocy dyrektywy ETS.

Mówimy o potrzebie bardzo dużych i kosztownych inwestycji. Warto zatem przyjrzeć się nie tylko rozwiązaniom prawnym i instytucjonalnym, ale i finansowym. Przewiduje się, że fundusz modernizacyjny może liczyć na przychody w granicach 20 miliardów zł, ale szacuje się, że sumaryczne przychody ze sprzedaży pozwoleń na emisje mogą wygenerować przychody w wysokości nawet 170 miliardów zł. Szacunki te są wiarygodne, bowiem np. w 2019 r. do budżetu państwa wpłynęło z tego tytułu 11 miliardów zł, w 2020 r. – 12 miliardów zł, a w tym roku to może być nawet kwota 17 miliardów zł. Co ważne, w tekście dyrektywy o handlu emisjami można przeczytać, że przynajmniej połowę tych przychodów należy inwestować na cele środowiskowe, które miałyby przeprowadzić czy pomóc przeprowadzić w Polsce transformację energetyczną, przestawić gospodarkę na zeroemisyjność i dać w przyszłości tańszy prąd oraz tańsze ciepło do naszych domów. Powinniśmy zatem inwestować więcej środków w redukcję emisji gazów cieplarnianych, w rozwój odnawialnych źródeł energii i we wspieranie efektywności energetycznej. W uzasadnieniu do ustawy wskazuje się, że 70% uzyskanych środków ma być inwestowane w inwestycje priorytetowe, a 30% w inwestycje spoza lity priorytetowej.

Mimo pewnych wątpliwości, zwłaszcza dotyczących ryzyka powielania kompetencji na określonych stanowiskach oraz powoływanych ciał kolegialnych, a także niestety wysokich kosztów działania całego systemu, należy ustawę uznać za potrzebną i konieczną do przyjęcia.

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Zasadniczym celem nowelizacji omawianej dzisiaj ustawy jest dopełnienie transpozycji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2018/410 dnia 14 marca 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2003/87/WE w celu wzmocnienia efektywnych pod względem kosztów redukcji emisji przedsięwzięć oraz inwestycji niskoemisyjnych. Dyrektywa 2018/410 reguluje zasady funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w okresie rozliczeniowym 2021–2030.

Rozpatrywana ustawa powinna przyczynić się do poprawy skuteczności systemu handlu emisjami w obniżaniu emisji zanieczyszczeń. Wszystkie dochody uzyskiwane ze sprzedaży aukcyjnej powinny być przeznaczone na przeciwdziałanie zmianom klimatu. Dochody uzyskiwane ze sprzedaży uprawnień do emisji powinny być całkowicie transparentne – społeczeństwo powinno wiedzieć, na co przeznaczone są te środki.

Nowela wprowadza bardzo ważne narzędzie, jakim jest solidarnościowy europejski budżet, tzw. Fundusz Modernizacyjny, którego działalność została zaplonowana na lata 2021–2030. Polska z tego funduszu otrzyma ponad 43% zasobów, czyli co najmniej 20 miliardów zł na najbliższą dekadę – zależeć to będzie oczywiście od ceny rynkowej uprawnień do emisji w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Fundusz będzie zarządzany przez państwa członkowskie – beneficjentów funduszu przy udziale Europejskiego Banku Inwestycyjnego, EBI, który będzie brał udział w wyborze projektów.

To tyle najważniejszych zapisów z uzasadnienia do ustawy.

Jak zaczniemy analizować bardziej szczegółowo zapisy, powstaje wiele pytań, na które często nie znajdziemy odpowiedzi. Skupię się jedynie na kilku zapisach, ale z mojego punktu widzenia bardzo istotnych.

Otóż przyjęto, że mechanizm funkcjonowania funduszu zostanie implementowany do ustawy z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, DzU z 2021 r. poz. 332, zwanej dalej ustawą ETS. Do ustawy ETS zaproponowano dodanie nowego rozdziału 8a pn. „Krajowy system wdrażania Funduszu Modernizacyjnego”. Dodany rozdział obejmuje przede wszystkim obowiązki uczestników procesu w zakresie zarządzania systemem wdrażania funduszu, w tym krajowego operatora funduszu, ministra właściwego do spraw klimatu oraz Rady Konsultacyjnej Funduszu Modernizacyjnego.

Zdumienie, no, może zdziwienie budzi fakt, że operatorem funduszu będzie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Czy jest to instytucja przygotowana do wdrażania operacyjnie transformacji energetycznej w Polsce? Czy nie za dużo w ostatnim okresie zlecanych jest zadań tej szacownej instytucji? To, że wywiązała się ona dobrze z wielu przydzielonych jej zadań, oznacza, że tak będzie i w tym przypadku? Czy rada konsultacyjna funduszu, w zaproponowanym w ustawie składzie, będzie wystarczającym narzędziem wsparcia we właściwych wyborach programów priorytetowych? Przecież w skład rady konsultacyjnej wchodzą sami przedstawiciele poszczególnych ministerstw. Nie ma przedstawicieli strony społecznej, przedstawicieli samorządów i nauki, nie ma ekspertów. Czy na pewno to rozwiązanie jest optymalne, gwarantujące uzyskanie transparentności działań i optymalnych efektów?

Problem jest bardzo poważny, bo my dyskutujemy dzisiaj o kwocie ok. 20 miliardów zł z Funduszu Modernizacyjnego, tak jak byłyby to środki gwarantujące Polsce transformację energetyki. Musimy zadać sobie pytanie, jak te środki wpisują się w „Politykę Energetyczną Polski do 2040 r.”, w której wprowadzeniu zapisano: „Na krajową transformację energetyczno-klimatyczną do 2030 r. skierowanych zostanie ok. 260 mld PLN, ze środków unijnych i krajowych w ramach różnych mechanizmów, m.in.:

a. Polityki Spójności (ok. 79 mld PLN)

b. Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (ok. 97,8 mld PLN)”. Dalej są pkty c, d, e – w sumie ok. 37,4 miliarda zł – i pkt f: „nowych instrumentów”, czyli np. Funduszu Modernizacyjnego oraz krajowego funduszu celowego zasilanego środkami ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2. Tu łącznie ponad 47,6 miliarda zł.

Analizując te kwoty widzimy, że omawiany dziś Fundusz Modernizacyjny stanowi jedynie 10% potrzebnych na transformację środków. Jednocześnie te 10% środków to także poważna kwota, która powinna być bardzo dobrze skorelowana ze wszystkimi pozostałymi – wymienionymi wyżej – tak, aby uzyskać jak najlepsze efekty.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw, będąca projektem rządowym, skupia się przede wszystkim na utworzeniu centralnego systemu informacji rynku energii, którego operatorem będzie operator systemu przesyłowego energii elektrycznej. Nowela wprowadzi również harmonogram montażu inteligentnych liczników – takich, które będą umożliwiały zdalne odczytywanie danych przez operatorów systemu dystrybucyjnego. Szacuje się, że do końca 2028 r. obejmie to 80% odbiorców. Ustawa ta wprowadzi także rozwiązania dla magazynów energii elektrycznej – przede wszystkim zwolni magazynowanie z obowiązków taryfowych. Wszystkie te udogodnienia sprawią, że gospodarstwa domowe rozliczać się będą za energię według prawdziwego, rzeczywistego zużycia, a nie według prognoz. Warto zaznaczyć, że prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów będzie mógł cofnąć koncesję przedsiębiorstwu, kiedy pojawią się podejrzenia naruszeń zbiorowych interesów konsumentów.

Sejm uchwalił ustawę w brzmieniu zaproponowanym przez Komisję do Spraw Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych na dwudziestym ósmym posiedzeniu w dniu 15 kwietnia 2021 r. Za przyjęciem ustawy głosowało 443 posłów, nikt nie wstrzymał się od głosu, a 3 posłów głosowało przeciw.

Przemówienie senatora Mariusza Gromki w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Projekt ustawy, który dostosowuje polski porządek prawny do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej, niesie ze sobą wiele potrzebnych zmian, których głównym celem jest rozwój sieci elektroenergetycznych, a tym samym ograniczanie wzrostu cen energii elektrycznej i zapewnienie ochrony konsumentów. Z tych względów jestem za przyjęciem tych rozwiązań.

Omawiana ustawa reguluje bardzo ważne kwestie, będące innowacją na polskim rynku, ale z powodzeniem wdrażane w większości krajów Unii Europejskiej. Wprowadzanych jest tu wiele przepisów, ale warto przyjrzeć się bliżej chociaż kilku z nich. Ważne są zmiany dotyczące systemu magazynowania, dzięki którym zwiększy się zakres nadzoru nad warunkami świadczenia usług magazynowania, a zasady funkcjonowania operatora systemu magazynowania będą bardziej klarowne. Nadto sprecyzowane zostaną zapisy dotyczące magazynowania w taki sposób, aby technologie magazynowania energii elektrycznej, jako kluczowe dla wzrostu wykorzystania energii z OZE, były wykorzystywane w sposób kompletny, co przyczyni się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

Słusznie doprecyzowuje się zasady powoływania komisji kwalifikacyjnej oraz uznawania świadectw kwalifikacyjnych w taki sposób, żeby bezpieczeństwo, życie i zdrowie pracowników obsługujących urządzenia, instalacje czy sieć energetyczną było chronione na najwyższym poziomie.

Zapewnienie odbiorcy prawa do wyboru sprzedawcy energii jest rozwiązaniem zmierzającym do zachowania zasad uczciwej konkurencji. Ponadto na straży ochrony konkurencji i konsumentów stoi uregulowanie uprawniające prezesa Urzędu Regulacji Energetyki do cofnięcia koncesji przedsiębiorstwu energetycznemu w przypadku stwierdzenia, że podmiot ten stosuje praktyki naruszające interesy konsumentów. Jest to bardzo dobre rozwiązanie, zwłaszcza że dotychczas przedsiębiorstwa, które naruszały przepisy, mimo ukarania przez prezesa UOKiK karą pieniężną nadal dopuszczały się naruszeń. Myślę, że ta regulacja przyczyni się do znacznego zmniejszenia liczby przypadków, w których odbiorcy będą wprowadzani w błąd.

Ten sam skutek powinny odnieść regulacje dotyczące zakazu zawierania umów sprzedaży paliw gazowych i energii elektrycznej poza lokalem przedsiębiorstwa.

Wdrożenie systemu inteligentnego opomiarowania zapewniającego dostęp odbiorców końcowych do bieżących informacji o zużyciu energii elektrycznej z pewnością spowoduje racjonalne zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych i zmniejszenie energochłonności gospodarki.

Procedowane przepisy rozwijają sektor elektroenergetyczny, prowadzą do oszczędności energii, jednocześnie chronią odbiorcę końcowego przed nadużyciami, a pracownika przed niezachowaniem zasad bezpieczeństwa, dlatego popieram je w całości.

Przemówienie senatora Janusza Gromka w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Dostarczanie energii do odbiorcy końcowego jest usługą, w przypadku której zmiany są nieuniknione. Proponowana ustawa o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw zakłada wprowadzenie systemu, dzięki któremu gospodarstwa domowe będą rozliczać koszty energii elektrycznej według rzeczywistego zużycia, a nie według prognoz. Sam odczyt będzie możliwy zdalnie, bez wizyty inkasenta.

Wydaje się, że to niewielka zmiana, ale w mojej ocenie jest ona potrzebna. System prognoz, wysokie zaliczki i niezrozumiałe dla wielu rozliczenia końcowe muszą odejść do lamusa. Zmiana nie jest możliwa z dnia na dzień. Zakłada się, że dopiero pod koniec 2028 r. zamontujemy nowoczesne liczniki zdalnego odczytu u 80% odbiorców prądu. Należy podjąć odpowiednie działania, żeby wymiana liczników była jak najmniej odczuwalna dla konsumenta końcowego.

Proponowane zmiany są prokonsumenckie. Umożliwiają bieżącą kontrolę nad zużyciem prądu oraz aktywne uczestnictwo w rynku energetycznym. Zmiany te oceniam pozytywnie. Będę głosował za przyjęciem ustawy.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym oraz niektórych innych ustaw będąca projektem rządowym skupia się na poborach opłat drogowych. Głównym jej celem jest zwiększenie przepustowości na państwowych autostradach płatnych poprzez zmianę sposobu poboru opłat. Dzięki nowelizacji kierowcy będą mogli skorzystać z dwóch możliwości płatności za przejazd. Jedną opcją będzie możliwość zakupienia elektronicznego biletu autostradowego w miejscach do tego wyznaczonych, tj. stacjach benzynowych oraz kioskach, a drugą opcją będzie bezpłatna aplikacja mobilna kompatybilna z Systemem Poboru Opłaty Elektronicznej KAS. W związku z tego typu rozwiązaniami szlabany na polskich autostradach zostaną zdjęte, a kontroli pojazdów i tego, czy przejazdy są opłacone, podejmie się Służba Celno-Skarbowa wspomagana przez Policję, inspektorów Inspekcji Transportu Drogowego oraz urządzenia typu OCR.

Jak podkreślono w opinii Biura Legislacyjnego: „Najważniejsze zmiany zawarte w noweli to: 1) wprowadzenie obowiązku uiszczenia opłaty za przejazd autostradą i sankcji za jego niedopełnienie; 2) wprowadzenie nowych sposobów uiszczenia opłaty za przejazd autostradą, przez zakup elektronicznego biletu autostradowego oraz przez przekazanie danych geolokalizacyjnych do Systemu Poboru Opłaty Elektronicznej KAS; 3) wskazanie Szefa KAS jako organu kontrolującego prawidłowość uiszczenia opłaty za przejazd autostradą; 4) określenie zasad kontroli prawidłowości uiszczenia opłaty za przejazd autostradą od użytkowników pojazdów lekkich oraz nadanie organowi kontrolującemu uprawnień do realizacji kontroli prawidłowości uiszczenia opłaty za przejazd autostradą, w tym w trybie kontroli realizowanej na drodze; 5) wdrożenie rozwiązań prawnych, organizacyjnych i technologicznych do prowadzenia kontroli prawidłowości uiszczenia opłaty za przejazd autostradą, w tym kontroli mobilnej; 6) wykorzystanie systemu teleinformatycznego do budowy jednolitego systemu poboru opłat autostradowych z możliwością uwzględnienia poboru opłat na odcinkach koncesyjnych”.

Przemówienie senatora Mariusza Gromki w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Jako senator Rzeczypospolitej wyrażam poparcie dla rządowego projektu ustawy wprowadzającego zmiany w ustawie o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym oraz niektórych innych ustaw.

Ustawa zakłada, że na płatnych autostradach zostanie zwiększona przepustowość przy jednoczesnym ograniczeniu powstawania na nich korków. Likwidacja szlabanów sprawi, że zniknie obowiązek zatrzymywania się w miejscu poboru opłat oraz konieczność oczekiwania na przejazd przez granicę autostrady. Planowane zmiany z pewnością poprawią organizację ruchu na autostradach, przez które codziennie przejeżdża wiele samochodów. Dotychczasowy sposób płatności przy bramkach powoduje, że czas przejazdów się wydłuża, a kierowcy zmuszeni są do czekania w kolejkach, aby uiścić właściwe opłaty komunikacyjne.

Sposób poboru opłat za przejazd ma ulec zmianie. Planowane jest wdrożenie tańszego systemu oraz wprowadzenie 2 nowych możliwości zakupu biletów za przejazd. Pierwszy z nich to zakup w kioskach lub na stacjach benzynowych papierowego lub elektronicznego biletu autostradowego. Drugi to zakup na podstawie danych geolokalizacyjnych pojazdu przekazywanych do Systemu Poboru Opłaty Elektronicznej KAS za pomocą stosownych urządzeń lub bezpłatnej aplikacji mobilnej. To rozwiązanie uwzględni zebrane i przetworzone dane dotyczące tylko trasy przejazdu po autostradzie. Szef Krajowej Administracji Skarbowej raz na 3 miesiące będzie miał obowiązek przeglądu danych i regularnego usuwania danych nadmiarowych.

Wprowadzone zmiany uważam za niezbędne do tego, by odejść od przestarzałego systemu poboru opłat, który generuje bardzo duże koszty utrzymania. Bramkowy system to także przyczyna powstawania korków na autostradach. Zastosowanie efektywnego i nowoczesnego systemu poboru opłat za przejazd autostradą to krok do poprawienia przepustowości i ograniczenia zatorów.

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Państwo Senatorowie!

Celem ustawy o zmianie ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym oraz niektórych innych ustaw jest zwiększenie przepustowości i ograniczenie zatorów na państwowych autostradach płatnych poprzez zmianę sposobu poboru opłaty za przejazd. Na podstawie wprowadzonych zmian kierowcy korzystający z płatnych autostrad będą mieli 2 możliwości zapłacenia za przejazd: zakup elektronicznego biletu autostradowego w kioskach, na stacjach benzynowych lub na podstawie danych geolokalizacyjnych pojazdu przekazywanych do Systemu Poboru Opłaty Elektronicznej KAS za pomocą stosownych urządzeń albo bezpłatnej aplikacji mobilnej.

Jednym z głównych problemów naszych autostrad jest oczywiście ich przepustowość. To ma związek z obecnym u nas archaicznym, manualnym systemem wnoszenia opłat. Wobec tego wprowadzenie elektronicznych opłat jest całkowicie zasadne.

Drugim głównym problemem dotyczącym autostrad jest cena za przejazdy. Cieszę się, że w Polsce na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat powstała sieć nowoczesnych i wygodnych autostrad. Choć wiele kluczowych odcinków wciąż jest w budowie, to generalnie po naszym kraju jeździ się coraz lepiej, szybciej i zdecydowanie bezpieczniej. Jednakże ceny często nie zachęcają do podróży niektórymi odcinkami autostrad. Np. jeśli chodzi o autostradę A1, to opłaty na razie obowiązują tylko na 152-kilometrowym odcinku z Rusocina do Nowej Wsi. Za pokonanie w jedną stronę całego fragmentu samochodem osobowym bez przyczepy trzeba zapłacić 30 zł. W chwili obecnej na pozostałych odcinkach autostrady A1 opłaty nie obowiązują. To się jednak zmieni wraz z oddaniem do użytku całej drogi.

Komfort jazdy polskich kierowców jest znacznie wyższy, ale za tę przyjemność trzeba niestety słono płacić. Dla mieszkańców zachodniej Europy zarabiających 2–3 tysiące euro miesięcznie takie opłaty są optymalne. Przy polskich zarobkach, gdy minimalne wynagrodzenie to 2 tysiące 61 zł 67 gr netto, takie ceny wydają się dość spektakularne. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Beniamina Godyli w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Na obecnym posiedzeniu Senatu zajmujemy się zmianą ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym. Proponowane zmiany budzą wiele zastrzeżeń.

Przede wszystkim nowe rozwiązania dotyczące poboru opłat z założenia mają ograniczyć koszty funkcjonowania całego systemu. Dlaczego więc nie mówimy przy tej okazji o zmniejszeniu kosztów przejazdu autostradami dla użytkowników prywatnych oraz firm transportowych? Wręcz odwrotnie, planowana jest rokroczna waloryzacja opłat.

Należy też postawić pytanie, jakie będą koszty wprowadzenia nowego systemu opłat, koszty kamer, systemu geolokalizacji, dystrybucji biletów w punkach sprzedaży oraz koszty po stronie Krajowej Administracji Skarbowej, która będzie musiała zwiększyć zatrudnienie, aby móc pełnić nowe funkcje kontrolne przewidziane w ustawie.

Kolejne wątpliwości budzi dostęp do danych zapisywanych w aplikacji mobilnej, który uzyska KAS. Użycie systemu geolokalizacji satelitarnej nie daje obywatelom gwarancji, że nie będą śledzeni i że ich dane nie zostaną wykorzystane w innym celu.

Uważam, że przynajmniej częściowo na autostradach tam, gdzie do tej pory znajdowały się punkty wnoszenia opłat, powinny znajdowywać się miejsca, w których wciąż będzie można kupić tzw. bilety. Jeżeli mamy dzielić się prowizją z tytułu sprzedaży biletów z kioskami, stacjami benzynowymi, to czy nie lepiej zostawić na autostradzie, wykorzystując część obecnej infrastruktury, miejsca, w których będzie można kupić bilet na przejazd?

Uważam, że musimy pomyśleć przede wszystkim o właściwym zabezpieczeniu danych w nowym systemie oraz dać łatwą alternatywę zakupu biletu osobom wykluczonym cyfrowo albo niechcącym podlegać permanentnej inwigilacji ze strony państwa. Dziękuję.

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

W obecnym stanie prawnym dotyczącym systemu opłat za przejazd autostradą istnieje konieczność zatrzymania się na MPO i oczekiwania na podniesienie szlabanu, aby wjechać lub zjechać z autostrady, co przyczynia się do tworzenia zatorów w okresach zwiększonego ruchu. Obserwowaliśmy to wielokrotnie w czasie wakacyjnych podróży nad morze czy w góry lub w czasie podróży przedświątecznych. Sytuacje tego typu mają wpływ na negatywne oceny funkcjonowania systemu przez użytkowników autostrad i powodują spadek poziomu atrakcyjności podróżowania po autostradzie płatnej oraz szukanie zastępczych tras. Jest to często spowodowane nie samą opłatą, a wyżej wymienionymi sytuacjami. Głównym celem proponowanego rozwiązania ustawowego jest zmiana sposobu poboru opłat za przejazd autostradą przez Krajową Administrację Skarbową, co ma przyczynić się do poprawy przepustowości i ograniczenia zatorów.

W opinii projektodawców pobór opłaty za przejazd w systemie elektronicznym z wykorzystaniem technologii pozycjonowania satelitarnego pozwoli także elastycznie obejmować opłatą za przejazd nowe odcinki autostrad, bez konieczności budowy i utrzymania kosztownej infrastruktury służącej do poboru opłaty. Płynny ruch powinien także zmniejszyć emisję spalin.

Tyle wstępu z zapisów uzasadnienia do omawianej ustawy. Po dokładnym wczytaniu się w zapisy samej ustawy pojawia się jednak wiele pytań i wątpliwości. Jedno z pytań dotyczy podmiotu odpowiedzialnego za pobieranie opłat za przejazd autostradą, czyli Krajowej Administracji Skarbowej. Przecież systemem tym dysponowała najpierw Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, następnie przekazany on został Inspekcji Transportu Drogowego. Po drodze mieliśmy jeszcze upełnomocniony Instytut Łączności, a obecnie KAS. Kto będzie następny? Otóż wydaje się, że jeżeli celem poboru opłat jest m.in. generowanie przychodów dla Krajowego Funduszu Drogowego, które w skali roku wynoszą ok. 2 miliardów zł, to nie powinna tego czynić Krajowa Administracja Skarbowa, która powinna wszystkie siły i środki koncentrować na poborze podatku VAT, podatku CIT, podatku PIT, akcyzy i kolejnych wprowadzanych ostatnio zupełnie nowych podatków. Chyba że celem jest zgoła coś innego. Nie chcę powiedzieć, że celem jest stworzenie satelitarnego systemu powszechnej inwigilacji, bo pani Magdalena Rzeczkowska, sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, zdecydowanie odpierała te zarzuty podczas sejmowej debaty. Stwierdziła, że w systemie będą przechowywane – i to tylko w przedziałach czasowych określonych w przepisach ustawowych – dane związane z przejazdem po drodze płatnej, że żadne dodatkowe dane nie będą przechowywane, będą usuwane automatycznie. Ale czy tak będzie na pewno?

Społeczeństwo coraz bardziej obawia się o swoje dane gromadzone w różnych bazach danych na okoliczność kolejnych ustaw. Pomijam tu narodowy spis powszechny ludności i mieszkań, ale przecież w ostatnim czasie procedowaliśmy ustawę dotyczącą m.in. termomodernizacji budynków mieszkalnych. W niej także znalazł się zapis o konieczności utworzenia bazy dotyczącej emisyjności źródeł zasilania w budynkach, w tym danych osób mieszkających w tych budynkach. W czasie prac nad tą ostatnią ustawą też zgłaszano wiele uwag i zastrzeżeń dotyczących potencjalnej inwigilacji osób.

W omawianej dziś ustawie problem zasygnalizowany wyżej nie jest w pełni prawnie rozwiązany. Wprowadzając nowe rozwiązania prawne, analizujemy, jak one zostały wprowadzone w innych krajach. Czy gdzieś na świecie stosuje się system satelitarnej geolokalizacji do poboru opłat? Według danych Instytutu Staszica nie ma takiego rozwiązania w żadnym analizowanym kraju w przypadku samochodów osobowych.

Jest jeszcze wiele innych pytań dotyczących funkcjonowania tego systemu poboru opłat. Jest np. problem uruchamiania aplikacji na całym odcinku autostrady, a więc i możliwości jej zawieszenia się w trakcie jazdy, rozładowania telefonu itp. Co z autostradami z odcinkami koncesyjnymi, takimi jak chociażby na autostradzie A2? Co z koniecznością wyposażenia samochodów służbowych w odpowiednie urządzenia? Przecież pracodawcy będą musieli zakupić około pół miliona smartfonów i tyleż samo urządzeń do włączania aplikacji. Czy te urządzenia są możliwe do zakupu już teraz, czy dopiero będą produkowane? Kto pokryje koszty ich zakupu?

To tylko niektóre, ale bardzo ważne pytania, na które ustawa nie daje pełnych odpowiedzi albo nie daje odpowiedzi w ogóle. Dlatego będę głosował za wprowadzeniem tej ustawy dopiero po wprowadzeniu odpowiednich poprawek. W przeciwnym razie będę za jej odrzuceniem. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senator Ewy Gawędy w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym oraz niektórych innych ustaw stanowi podstawę do stworzenia jednolitego systemu poboru wszystkich opłat drogowych i rozszerza możliwość stosowania systemu geopozycjonowania satelitarnego o użytkowników autostrad płatnych.

Przewiduje się 2 możliwości opłat za przejazd autostradą. Pierwsza to zakup biletu autostradowego, a druga opiera się na danych geolokalizacyjnych i wykorzystaniu bezpłatnej aplikacji mobilnej, która zostanie udostępniona przez KAS. Takie rozwiązanie poprawi przepustowość ruchu, umożliwi likwidację szlabanów i z pewnością przyczyni się do poprawy komfortu użytkowników autostrad płatnych.

Nie będzie także konieczne wydatkowanie środków na utrzymanie i modernizację manualnego systemu poboru opłat. Pobranie opłaty za przejazd na odcinkach autostrad, które obecnie nie są wyposażone w MPO, będzie możliwe bez konieczności ich budowy.

Dlatego popieram przygotowaną przez rząd ustawę i proszę Senat o jej przyjęcie.

Przemówienie senatora Janusza Gromka w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Od wielu lat my, kierowcy, oczekujemy zmian, które zawiera w sobie ustawa o zmianie ustawy o autostradach płatnych. Jako użytkownicy dróg polskich i europejskich, gdzie takie systemy poboru opłat funkcjonują od lat, dostrzegamy praktycznie aspekty proponowanych rozwiązań. Brak bramek przy poborze opłat zwiększa przepustowość dróg oraz ogranicza do minimum zatory.

Popieram omawianą ustawę i będę głosował za jej przyjęciem.

Przemówienie senatora Władysława Komarnickiego w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Procedujemy dzisiaj nad ustawą o płatnych autostradach oraz o Krajowym Funduszu Drogowym. Niestety po raz kolejny PiS zamiast czerpać, co dobre i już przetestowane w innych krajach, postanawia stworzyć coś nowego, co jednocześnie będzie pozwalało na kontrolę nad obywatelem, gdzie i kiedy się przemieszcza.

Wykorzystanie jednego systemu teleinformatycznego, czytaj: inwigilacyjnego, do poboru opłat drogowych, spójnego z systemem e-usługi Ministerstwa Finansów, ułatwi obywatelom wykonywanie obowiązków związanych z uiszczaniem opłat za przejazd autostradą. Czy gdzieś na świecie stosuje się system satelitarnej geolokalizacji do poboru opłat? Instytut Staszica stwierdza: nie ma takiego kraju, gdzie tego rodzaju rozwiązania byłyby stosowane w przypadku samochodów osobowych. Owszem, w przypadku przewozu towarów tego rodzaju rozwiązania są stosowane. Doprawdy troska rządu o obywateli aż chwyta za serce w tym wypadku. Czegóż ten rząd nie zrobi, żeby ułatwić obywatelom wykonywanie wszelkich obowiązków związanych z płatnością? Wykorzystanie systemu poboru opłaty elektronicznej Krajowej Administracji Skarbowej jest racjonalne, biorąc pod uwagę nakłady poniesione na jego budowę. Idąc tym tokiem rozumowania, można pomyśleć, że tę opłatę powinien pobierać ZUS, bo nakładów na jego system nie przebije już chyba nic. Koalicja PO-PSL uporała się z tym problemem w ciągu 3 lat. Został wdrożony system viaTOLL – system, który przyniósł Krajowemu Funduszowi Drogowemu już kilkanaście miliardów złotych na rozwój sieci autostrad i dróg ekspresowych. Tymczasem Prawo i Sprawiedliwość wiedząc, że w 2018 r. upływa termin pierwszej umowy na obsługę systemu, nie poradziło sobie z tym problemem. Do dnia dzisiejszego tak naprawdę ten problem nie został rozwiązany. Najpierw system został odebrany Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad i przekazany Inspekcji Transportu Drogowego. Inspekcja Transportu Drogowego ogłaszała, unieważniała postępowania przetargowe. Po drodze mieliśmy upełnomocniony Instytut Łączności, który także nie poradził sobie z systemem. W końcu minister finansów i Krajowa Administracja Skarbowa przejmują kompetencje w zakresie pobierania opłat za przejazd autostradami i drogami ekspresowymi. To jest jakaś paranoja. Dlaczego? Dlatego, że w 2020 r. – nie mam jeszcze danych za 2021 r. – przychody z elektronicznego systemu poboru opłat wyniosły prawie 2 miliardy zł. I cały aparat skarbowy dla 2 miliardów ma rozpraszać swoją uwagę, nie koncentrować jej na poborze podatku VAT, podatku CIT, podatku PIT, akcyzy? Ma kontrolować tych, którzy korzystają z autostrad i dróg ekspresowych? To jest wyjątkowa rozrzutność. Czy chodzi w takim razie o te 2 miliardy przychodów dla Krajowego Funduszu Drogowego? Nie. Cel tej ustawy jest zgoła odmienny. Chodzi o stworzenie satelitarnego systemu szpiegowania kierowców. Chodzi o stworzenie systemu powszechnej inwigilacji.

Ustawa zakłada, że przygotowana przez państwa aplikacja będzie miała pełen dostęp do danych lokalizacyjnych naszych smartfonów i to nie tylko wtedy, kiedy poruszamy się po drogach płatnych, ale w pełnym zakresie. Nawet w uregulowaniach covidowych podobne zasady dotyczyły tylko osób objętych kwarantanną. Jeżeli przypomnieć sobie, że na podstawie innych ustaw, ustawy o narodowym spisie powszechnym albo ustawy o powszechnym spisie rolnym, rząd pozyskał od telekomów pełną informację o naszych numerach telefonów, skojarzoną z naszymi numerami PESEL i danymi teleadresowymi, to wszystko składa się na obraz Wielkiego Brata, który wie o nas wszystko, gdziekolwiek jesteśmy.

Okres retencji, czyli okres przechowywania tych danych, zakreślają państwo na 24 miesiące, ale nie udało mi się znaleźć w projekcie informacji, jak chcecie państwo te dane wykorzystywać, w jaki sposób je zabezpieczać, a przede wszystkim, do czego w ogóle te dane są wam potrzebne.

To jest kolejny projekt ustawy, który wpychany jest w ostatnim momencie, bez szerszych konsultacji, bez głębszej analizy. Na mocy tej ustawy opłaty za przejazd autostradami będzie pobierała Krajowa Administracja Skarbowa, która jednocześnie uzyska dostęp do naszych aplikacji, będzie mogła w pełni kontrolować sposób przemieszczania się. Dziękuję.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 11. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, będąca projektem rządowym, wprowadza zakaz przewożenia do kraju dóbr kultury wyprowadzonych z państw niebędących w Unii Europejskiej. Dotyczy to głównie dóbr odkrytych w sposób nienależyty i z naruszeniem przepisów prawa danego państwa. Kara, która będzie obowiązywać za tego typu przestępstwo, to grzywna, kara ograniczenia wolności, a w skrajnych przypadkach pozbawienia wolności do lat 2. Nowela ta zwiększy kompetencje służby celno-skarbowej, co znacząco wpłynie na ochronę dóbr kultury oraz zwalczanie przestępstw.

Jak podkreślono w ocenie skutków regulacji, „projekt przewiduje zmianę̨ ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (DzU z 2020 r. poz. 282,782i 1378) poprzez dodanie art. 108a w brzmieniu:

«Art. 108. 1. Kto wprowadza na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dobro kultury określone w części A załącznika do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/880 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wprowadzania i przywozu dóbr kultury (Dz. Urz. UE L 151 z 7 czerwca 2019 r., str. 1), wyprowadzone z terytorium państwa niebędącego państwem członkowskim Unii Europejskiej, w którym dobro kultury powstało lub zostało odkryte, z naruszeniem przepisów ustawowych lub wykonawczych tego państwa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

2. W wypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie.

3. Sąd może orzec przepadek dobra kultury, chociażby nie stanowiło ono własności sprawcy».

Projekt przewiduje zmianę ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2020 r. poz. 505, 568, 695, 1087, 1106 i 2320), rozszerzając zawarte w art. 33 tej ustawy kompetencje naczelników urzędów celno-skarbowych o rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestępstwa penalizowanego w projektowanym art. 108a. Jednocześnie należy wskazać, że nie ma możliwości podjęcia alternatywnych w stosunku do projektowanej ustawy środków umożliwiających osiągnięcie zamierzonego celu”.

W Sejmie ustawa przyjęta została jednogłośnie, a za jej przyjęciem głosowało 449 posłów. Zdecydowanie popieram niniejszą nowelizację.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 12. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Jak to podkreślono w uzasadnieniu, „projektowana ustawa służy stosowaniu przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1020 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie nadzoru rynku i zgodności produktów oraz zmieniającego dyrektywę 2004/42/WE oraz rozporządzenia (WE) nr 765/2008 i (UE) nr 305/2011 (Dz. Urz. UE L 169 z 25 czerwca 2019 r., str. 1), zwanego dalej «rozporządzeniem», w zakresie, w jakim przepisy te odnoszą się do:

a) Unijnej Sieci ds. Zgodności Produktów, której ustanowienie przewiduje art. 29 rozporządzenia;

b) jednolitego urzędu łącznikowego (JUŁ), którego wyznaczenie w każdym państwie członkowskim UE przewiduje art. 10 ust. 3 rozporządzenia;

c) sporządzania krajowej strategii nadzoru rynku oraz jej podsumowania, o których mowa w art. 13 rozporządzenia”.

Proponowana nowelizacja powierza zatem kompetencje prezesowi UOKiK jako jednemu z przedstawicieli Polski do uczestnictwa w pracach Unijnej Sieci do spraw Zgodności Produktów w okresie do dnia 15 lipca 2021 r., a od dnia 16 lipca 2021 r. wyznacza ten organ do pełnienia roli jednolitego urzędu łącznikowego. W ramach pełnienia tej roli prezes UOKiK będzie odpowiedzialny za reprezentowanie na forum sieci skoordynowanego stanowiska krajowych organów nadzoru rynku i organów odpowiedzialnych za kontrolę produktów wprowadzanych na rynek Unii Europejskiej oraz za informowanie o krajowej strategii nadzoru rynku.

W Sejmie za przyjęciem ustawy głosowało 441 posłów, 10 było przeciw i nikt nie wstrzymał się od głosu.

Przemówienie senatora Mariusza Gromki w dyskusji nad punktem 12. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Istotną kwestią jest kontrola wyrobów podlegających ocenie zgodności wykonywana na najwyższym poziomie. Wyznaczenie prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zarówno jako przedstawiciela naszego kraju w pracach unijnej sieci do spraw zgodności produktów, jak i w późniejszym okresie do pełnienia funkcji jednolitego urzędu łącznikowego, jest gwarantem dbałości o każdy szczegół w procesie nadzoru rynku.

Omawiana ustawa o zmianie ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku, podporządkowując polski system prawny przepisom rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2020 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie nadzoru rynku i zgodności produktów, ma na celu zharmonizowanie nadzoru rynku, co przełoży się na swobodny przepływ towarów na terenie Unii Europejskiej. Priorytetem oczywiście jest dbanie o interesy konsumenta poprzez przeprowadzanie dokładnej kontroli wyrobów, sprawdzenie spełnienia określonych wymogów, tak aby chronić zdrowie i życie konsumentów, mając przy tym na uwadze poszanowanie środowiska. Zabezpieczone powinny być także prawa przedsiębiorców poprzez ograniczenie nieuczciwej konkurencji. Europejska sieć do spraw zgodności produktów będzie spełniać ww. zadania, a jej członkami będą jednolite urzędy łącznikowe wyznaczone sprawiedliwie przez każde państwo członkowskie. Podmiotem polskim wyznaczonym do prac unijnej sieci do spraw zgodności produktów bardzo słusznie został prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Posiada on odpowiednie kompetencje w związku z zadaniami związanymi z monitorowaniem systemu nadzoru rynku w naszym kraju, a zdobyte doświadczenie z pewnością zaowocuje w pracach na arenie europejskiej. Prawidłowe jest zwiększenie zakresu działań UOKiK na rzecz promowania zgodności, podnoszenia świadomości i udzielania wskazówek co do unijnego prawodawstwa i konkretnych rodzajów produktów, także tych sprzedawanych w formie online.

Rozszerzenie listy aktów prawnych objętych monitorowaniem prezesa UOKiK znacząco zwiększy zakres działania tego organu, chociażby dzięki szerszemu spektrum wymiany informacji o produktach niebezpiecznych (RAPEX), co przełoży się na bezpieczeństwo rynku. Procedowane zmiany z pewnością przyczynią się do poprawy na europejskim i polskim rynku nadzoru zarówno poprzez wzmożone instrumenty kontroli, jednolite wymogi, swobodną wymianę informacji, jak i wzajemną pomoc udzielaną między organami nadzoru rynku państw członkowskich.

Popieram omawianą ustawę, ponieważ jestem pewien, że przyniesie ona korzyści rynkowi i konsumentom dzięki szybszej eliminacji z rynku produktów niespełniających wymagań, niebezpiecznych dla zdrowia i życia kupujących zarówno w Polsce, jak i w innych państwach Unii Europejskiej.

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 12. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Głównym celem ustawy o zmianie ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku jest spowodowanie, aby na unijny rynek trafiały tylko wyroby spełniające określone wymagania i to niezależnie od miejsca, w którym zostały wyprodukowane. Zatem kontrola wyrobów podlegających ocenie zgodności jest procesem bardzo istotnym zarówno dla konsumentów, jak i przedsiębiorców. Z jednej strony chroni konsumentów przed produktami, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia, zdrowia czy środowiska naturalnego, z drugiej zaś zabezpiecza interesy przedsiębiorców poprzez ograniczenie nieuczciwej konkurencji, a to jest przecież jednym z fundamentów wspólnego rynku. Jednolite wymagania dotyczące produktów i wspólny system nadzoru rynku stwarzają podstawy dla swobodnego przepływu towarów. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) z dnia 20 czerwca 2019 r. ustanowiło europejską sieć do spraw zgodności produktów, a członkami sieci będą jednolite urzędy łącznikowe wyznaczone przez poszczególne państwa członkowskie.

Omawiana dzisiaj ustawa wskazuje podmiot, który będzie reprezentować Polskę w tej sieci. Zgodnie z rekomendacją rządowego międzyresortowego zespołu do spraw reformy systemów oceny zgodności i nadzoru rynku podmiotem tym będzie prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wydaje się to najwłaściwszym rozwiązaniem z uwagi na rolę, jaką odgrywa UOKiK w krajowym systemie nadzoru rynku, ale także z uwagi na zdobyte dotychczas doświadczenie i kompetencje w realizacji zadań także na szczeblu europejskim.

Ustawa nie budzi żadnych zastrzeżeń i będę głosował za jej przyjęciem. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 13. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Najważniejsze rekomendowane rozwiązania, które wprowadza ustawa o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego oraz Deweloperskim Funduszu Gwarancyjnym, zawarte są w ocenie skutków regulacji i obejmują:

„1) precyzyjne określenie zakresu ustawy, tak aby wyeliminować wątpliwości (co ma miejsce obecnie), że ma ona zastosowanie do umów zawieranych również w odniesieniu do lokali lub domów posiadających pozwolenie na użytkowanie oraz objęcie jej zakresem przedmiotowym umów, których przedmiotem jest własność lub udział w prawie własności lokali użytkowych (wielostanowiskowej hali garażowej, pomieszczeń przeznaczonych na cele rekreacyjne, boksy rowerowe); w ograniczonym zakresie objęcie umów sprzedaży zawieranych z nabywcą przez dewelopera albo przedsiębiorcę innego niż deweloper;

2) zmiana katalogu środków ochrony wpłat nabywcy przez usunięcie OMRP oferowanego z dodatkowymi zabezpieczeniami w postaci gwarancji ubezpieczeniowej albo bankowej

3) utworzenie Deweloperskiego Funduszu Gwarancyjnego i nałożenie na dewelopera obowiązku odprowadzania składki na ten fundusz od wpłat dokonywanych przez nabywcę na MRP;

4) określenie praw i obowiązków stron umowy deweloperskiej w przypadku ogłoszenia upadłości banku prowadzącego MRP;

5) doprecyzowanie zasad dokonywania przez nabywcę wpłat na MRP;

6) doprecyzowanie przepisów dotyczących zasad uprawnień kontrolnych banku oraz zasad dokonywania wypłat z MRP na rzecz dewelopera;

7) wyodrębnienie zadania inwestycyjnego i przypisanie do niego obowiązku prowadzenia MRP;

8) doprecyzowanie obowiązków przedkontraktowych dewelopera, w tym nałożenie na dewelopera rozpoczynającego sprzedaż obowiązku posiadania zgody wierzyciela zabezpieczonego hipoteką na bez obciążeniowe wyodrębnienie lokalu i przeniesienie jego własności na nabywcę;

9) doprecyzowanie przepisów regulujących treść umowy deweloperskiej oraz innych umów zawieranych przez dewelopera z nabywcą, których celem jest przeniesienie własności lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, a także zawieranych wraz z nimi umów dotyczących lokali użytkowych;

10) uregulowanie instytucji umowy rezerwacyjnej;

11) ustalenie zamkniętego katalogu dokumentów stanowiących źródło informacji o planowanych inwestycjach w promieniu 1 km od nieruchomości;

12) zmianę wzoru prospektu informacyjnego w związku ze zmianą zakresu przedmiotowego ustawy i doprecyzowaniem obowiązków przedkontraktowych dewelopera oraz zmiana w zakresie sposobu jego przekazywania przez dewelopera przez wprowadzenie obowiązku przekazania prospektu bez zgłoszenia żądania przez osobę zainteresowaną zawarciem umowy deweloperskiej;

13) wprowadzenie dodatkowego załącznika do prospektu informacyjnego w postaci szkicu koncepcji zagospodarowania terenu inwestycji i jego otoczenia z zaznaczeniem budynku oraz istotnych uwarunkowań lokalizacji inwestycji;

14) wyposażenie nabywcy w prawo odmowy dokonania odbioru przedmiotu świadczenia z uwagi na jego istotne wady;

15) doprecyzowanie procedury odbioru wraz z określeniem konsekwencji nieusunięcia wady w wyznaczonym przez konsumenta terminie;

16) wprowadzenie sankcji za niezapewnienie przez dewelopera jednego z obowiązkowych środków ochrony oraz za brak zgody wierzyciela zabezpieczonego hipoteką na bezobciążeniowe wyodrębnienie lokalu i przeniesienie jego własności na nabywcę”.

Tak więc celem ustawy jest zwiększenie ochrony osób kupujących nowe mieszkanie w przypadku upadku firmy deweloperskiej. Na mocy ustawy powstanie Deweloperski Fundusz Gwarancyjny prowadzony przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, którego głównym źródłem zasilania będą składki deweloperów. Środki gromadzone w ten sposób mają m.in. eliminować ryzyko utraty przez nabywców środków finansowych wpłaconych na mieszkaniowe rachunki powiernicze.

Przemówienie senator Alicji Chybickiej w dyskusji nad punktem 13. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Procedowana ustawa o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego oraz Deweloperskim Funduszu Gwarancyjnym ma na celu zwiększenie ochrony osób kupujących nowe mieszkanie poprzez powstanie Deweloperskiego Funduszu Gwarancyjnego, mającego zabezpieczyć środki pieniężne wpłacone na rachunki powiernicze w przypadku upadku firmy deweloperskiej. Jako że wielu ludzi w obecnej sytuacji zaczyna inwestować zgromadzone środki w nieruchomości, jest to dodatkowa forma zabezpieczenia ich pieniędzy przed upadającymi firmami deweloperskimi. Choć w ostatnich latach jest coraz mniej takich przypadków, uważam za słuszne zabezpieczenie kupujących przed skutkami kryzysów, jakie mogą się zdarzyć na rynku deweloperskim.

Przemówienie senatora Roberta Mamątowa w dyskusji nad punktem 13. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Cieszy mnie fakt, iż Sejm uchwalił ustawę o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego oraz Deweloperskim Funduszu Gwarancyjnym.

Na wstępie chciałbym podkreślić, iż Deweloperski Fundusz Gwarancyjny zwiększy ochronę osób kupujących nowe mieszkanie w przypadku upadku firmy deweloperskiej. Chodzi m.in. o eliminację ryzyka utraty przez nabywców środków finansowych wpłacanych na mieszkaniowe rachunki powiernicze.

Należy zauważyć, że obecny system ochrony środków wpłacanych przez nabywcę mieszkania nie zapewnia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa. Najczęściej stosowany przez deweloperów otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy – bez dodatkowych zabezpieczeń w postaci gwarancji ubezpieczeniowej albo bankowej, tzw. OMRP – nie zapewnia kupującemu skutecznej ochrony w przypadku upadłości dewelopera. Wypłata zgromadzonych środków z tego rodzaju rachunku następuje – zgodnie z harmonogramem przedsięwzięcia deweloperskiego określonego w umowie deweloperskiej – przed przeniesieniem własności nieruchomości na nabywcę. W przypadku upadłości dewelopera powoduje to ryzyko utraty przez kupującego zarówno środków finansowych, jak i nieruchomości.

Ustawa obejmuje bardzo ważne rozwiązania.

Przede wszystkim Deweloperski Fundusz Gwarancyjny będą zasilały składki płacone przez deweloperów – w przypadku otwartego rachunku powierniczego maksymalna składka wyniesie 2%, a w przypadku zamkniętego rachunku powierniczego maksymalna składka wyniesie 0,2%.

Istotne jest, że faktyczna wysokość stawki będzie określana w rozporządzeniu, co zapewni elastyczność oraz możliwość odpowiedniego reagowania na zmieniające się warunki rynkowe;

Następnie składka na fundusz odprowadzana będzie przez dewelopera od wpłat dokonywanych przez nabywcę na mieszkaniowy rachunek powierniczy, MRP.

Nabywca nowego mieszkalnia będzie mógł odmówić dokonania odbioru ze względu na istotne wady lokalu.

Doprecyzowano również procedurę odbioru mieszkania wraz z określeniem konsekwencji nieusunięcia wady w wyznaczonym przez konsumenta terminie.

Deweloper będzie miał obowiązek przekazać prospekt informacyjny osobie kupującej mieszkanie. Dotychczas prospekt był wydawany na żądanie osoby zainteresowanej zawarciem umowy deweloperskiej.

Istotne jest, że ustawa określa prawa i obowiązki stron umowy deweloperskiej w przypadku ogłoszenia upadłości banku prowadzącego mieszkaniowy rachunek powierniczy.

W ustawie doprecyzowano zasady dokonywania przez nabywcę wpłat na mieszkaniowy rachunek powierniczy. Wprowadzono również przepisy dotyczące zasad uprawnień kontrolnych banku oraz zasad dokonywania wypłat z mieszkaniowego rachunku powierniczego na rzecz dewelopera.

Należy również zdecydowanie podkreślić, iż zaproponowane w ustawie rozwiązania oznaczają, że bez względu na wybrany przez dewelopera rodzaj mieszkaniowego rachunku powierniczego, MRP, osoba kupująca mieszkanie otrzyma gwarancję bezpieczeństwa swoich środków na takim samym poziomie.

Wysoka Izbo, biorąc pod uwagę powyższe rozwiązania, zdecydowanie popieram projekt tej ustawy, która zwiększy ochronę osób kupujących nowe mieszkanie w przypadku upadku firmy deweloperskiej. Dziękuję.

Przemówienie senatora Mariusza Gromki w dyskusji nad punktem 13. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Wzrastające zainteresowanie społeczności zakupem lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego od deweloperów stwarza potrzebę uregulowania pewnych kwestii, tak aby poprawić skuteczność ochrony nabywców, poprawić bezpieczeństwo obrotu prawnego oraz podnieść poziom akceptacji regulacji po stronie przedsiębiorców.

Projektowana ustawa o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego oraz Deweloperskim Funduszu Gwarancyjnym tworzy Deweloperski Fundusz Gwarancyjny stanowiący wyodrębniony rachunek w Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym, na który każdy deweloper będzie zobowiązany odprowadzać składki od każdej wpłaty nabywcy dokonanej na mieszkaniowy rachunek powierniczy. Biorąc pod uwagę, że do tej pory w przypadku ogłoszenia upadłości dewelopera przed zakończeniem inwestycji i podjęciu decyzji o likwidacji majątku dewelopera, środki zgromadzone na OMRP nigdy nie mogły w całości zaspokajać wierzytelności nabywców, ponieważ mogły być przez dewelopera częściowo wykorzystywane, należy stwierdzić, iż jest to słuszne rozwiązanie. Dzięki niemu wszystkie wpłaty kupującego będą zabezpieczone, nawet w wymienionym przypadku czy w sytuacji nieprzeniesienia przez dewelopera na nabywcę własności lokalu w terminie określonym w umowie deweloperskiej bądź nierozpoczęcia przez dewelopera budowy.

Kluczową zmianą jest modyfikacja katalogu środków ochrony wpłat nabywcy przez usunięcie OMRP oferowanego z dodatkowym zabezpieczeniem w postaci gwarancji ubezpieczeniowej albo bankowej oraz objęcie środków wpłacanych na MRP obowiązkiem odprowadzenia składki na DFG. Jest to dobre rozwiązanie, ponieważ środki nabywcy będą chronione na takim samym poziomie bez względu na wybrany przez dewelopera rodzaj MRP.

Nie można zgodzić się z twierdzeniami, aby omawiana ustawa była krzywdząca dla deweloperów. Za przykład może posłużyć przyjęta poprawka dotycząca podziału kosztów opinii rzeczoznawcy budowlanego, tak aby w przypadku niestwierdzenia istnienia wady istotnej koszty sporządzenia tej opinii obciążały w całości nabywcę. Wprowadzenie umowy rezerwacyjnej, której przedmiotem będzie zobowiązanie dewelopera do wyłączenia z oferty sprzedaży, na czas określony, wybranego przez rezerwującego lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, nałożenie na dewelopera obowiązku doręczenia prospektu informacyjnego przed umową rezerwacyjną, określenie maksymalnej wysokości opłaty rezerwacyjnej na poziomie 1% ceny mieszkania określonej w prospekcie informacyjnym niweluje zagrożenie interesów nabywcy. Prawidłowe jest doprecyzowanie procedury odbioru wraz z określeniem konsekwencji nieusunięcia wady w wyznaczonym przez konsumenta terminie, a także przepisów dotyczących umowy deweloperskiej.

Inwestycja zakupu mieszkania lub domu jednorodzinnego jest niezwykle ważnym przedsięwzięciem, dlatego tak istotne jest, aby uregulowania prawne dotyczące tej materii były doprecyzowane i uzupełnione w taki sposób, aby zapewnić efektywną ochronę nabywców. Omawiana ustawa spełnia ten warunek, eliminując ryzyko utraty przez nabywców środków finansowych dokonywanych za rachunki mieszkaniowe, dlatego jestem za jej przyjęciem w całości.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 14. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

W uzasadnieniu do procedowanej ustawy podkreślono: „Skutkiem zawarcia przedmiotowej umowy będzie uczestnictwo Republiki Chorwacji w Europejskim Obszarze Gospodarczym. Zawarcie przedmiotowej umowy nie będzie miało bezpośrednich skutków dla polskiego systemu prawnego. Nie spowoduje też konieczności zmiany polskiego ustawodawstwa. Wejście w życie Umowy o uczestnictwie Republiki Chorwacji w Europejskim Obszarze Gospodarczym nastąpi po wypełnieniu przez wszystkie państwa członkowskie EOG ich wewnętrznych procedur ratyfikacyjnych”.

Polska poparła akcesję Republiki Chorwacji do Unii Europejskiej. Konsekwencją tej akcesji jest również uczestnictwo Republiki Chorwacji w Europejskim Obszarze Gospodarczym. Popierając akcesję Chorwacji do EOG, Polska opierała się zarówno na postanowieniach Porozumienia EOG, że akcesja do UE powinna nastąpić jednocześnie z akcesją do EOG, jak i na zasadzie wspólnych korzyści, jakie rozszerzenie EOG przynosi państwom członkowskim, np. w kwestii rozszerzenia koncesji unijnych w handlu artykułami rybnymi.

Celem ustawy jest wyrażenie zgody na ratyfikację przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Umowy o udziale Republiki Chorwacji w Europejskim Obszarze Gospodarczym, sporządzonej w Brukseli dnia 11 kwietnia 2014 r. Jestem zdecydowanie za przyjęciem niniejszej ustawy.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 15. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Po raz kolejny zajmujemy się nowelizacją ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Przypomnijmy, że ustawa wprowadza możliwość powoływania młodzieżowych rad i sejmików przy samorządzie powiatowym oraz wojewódzkim – dotychczas tego typu rady działały jedynie w gminach – oraz rozszerza zakres zadań oraz kompetencji tych organów.

Dotychczasowy projekt senacki spotkał się w Sejmie z zapowiadanym projektem przygotowanym przez rząd. Podczas drugiego czytania w dniu 14 kwietnia 2021 r. do projektu ustawy zawartego w sprawozdaniu zgłoszono 7 poprawek – druk sejmowy nr 1036-A – z których 5 zostało przyjętych przez Sejm podczas trzeciego czytania w dniu 20 kwietnia br. Jednak, jak podkreślono w opinii Biura Legislacyjnego, podczas sejmowego postępowania legislacyjnego nie dokonano zmian, które zmieniałyby w sposób znaczący meritum zawarte w projektach ustaw przedstawionych odpowiednio przez Senat i Radę Ministrów.

Przemówienie senator Alicji Chybickiej w dyskusji nad punktem 15. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

W związku z procedowanym projektem ustawy, który ma na celu ułatwienie powoływania i funkcjonowania młodzieżowych rad i sejmików oraz ma być szansą dla młodzieży na zdobywanie doświadczenia w aktywności publicznej i społecznej, młodzi ludzie zyskają prawo do opiniowania projektów uchwał dotyczących młodzieży, a także będą mieli prawo wnoszenia o podjęcie inicjatywy uchwałodawczej przez właściwy organ stanowiący jednostki danego samorządu. Młodzieżowe rady i sejmiki będą mogły uczestniczyć w opracowaniu dokumentów strategicznych na rzecz młodzieży.

Uważam, że zwiększenie kompetencji młodych ludzi oraz umożliwienie im zabierania głosu w sprawach dla nich ważnych przyczyni się do zwiększenia porozumienia między pokoleniami oraz pozwoli usłyszeć, co ma do powiedzenia młodzież. Mam nadzieję, że ten młody głos będzie słyszany w polskim parlamencie.

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 15. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Państwo Senatorowie!

„Aktywne uczestnictwo młodych w decyzjach i przedsięwzięciach na szczeblu lokalnym i regionalnym jest niezbędne, jeżeli chcemy budować społeczeństwa bardziej demokratyczne, bardziej solidarne i bardziej dostatnie. (…) Wspólnoty lokalne i regionalne, które są najbliższymi władzami dla młodzieży, odgrywają bardzo istotną rolę w lansowaniu ich uczestnictwa. Spełniając tę rolę, mogą one czuwać nad tym, by młodzi byli nie tylko dobrze poinformowani o demokracji i przynależności państwowej, ale również umożliwić im konkretne w nich uczestnictwo. (…) By uczestnictwo to miało jakiś sens, niezbędne jest umożliwienie młodym od zaraz działalności i wpływu na podejmowane decyzje, a nie dopiero w późniejszym okresie ich życia”.

To cytat z preambuły Europejskiej Karty Uczestnictwa Młodych Ludzi w Życiu Lokalnym i Regionalnym.

Dobrze działające państwo i samorząd możliwe są jedynie wtedy, gdy obywatele są zainteresowani sprawami publicznymi. troska o sprawy publiczne, interesowanie się nimi oraz konsultowanie działań władz gwarantują, że decyzje podejmowane przez urzędników będą zgodne z oczekiwaniami obywateli. Uważam, że szczególnie ważne jest, aby młodzież została włączona do procesu debaty publicznej. Polityka od wielu lat kojarzy się Polakom negatywnie i niestety te skojarzenia odciągają od udziału w życiu publicznym przyzwoitych, wykształconych ludzi. Dlatego poprzez współpracę z młodzieżą warto zmieniać ten stereotyp polityki. Ważne, aby to robić poprzez działania na rzecz aktywizowania młodych ludzi w obszarze związanym ze sprawami publicznymi. Musimy im pokazać, że to sfera, na którą mają wpływ, gdzie mogą kreować nową rzeczywistość, a działania zmierzające do aktywizacji obywatelskiej młodzieży powinny koncentrować się na rozwijaniu umiejętności w podejmowaniu działań publicznych.

Dobrym rozwiązaniem służącym temu, aby zainteresować młodzież sprawami lokalnymi i rozwinąć aktywność obywatelską, jak również zaangażowanie w życie społeczności, są młodzieżowe rady działające w samorządach. Rady są instytucjami, które zapewniają młodzieży udział w procesie podejmowania decyzji dotyczących spraw związanych z młodymi ludźmi na poziomie lokalnym. Ukonstytuowanie młodzieżowych rad pozwala na dialog między młodzieżą a przedstawicielami samorządu, co ma korzystny wpływ na zwiększenie skuteczności podejmowanych rozwiązań. Młodzieżowe rady kształtują kompetencje obywatelskie młodych ludzi, uczą ich, jak podejmuje się decyzje dla mieszkańców na poziomie lokalnym, pozwalają współdecydować o sprawach ważnych dla młodzieży. Najważniejszym celem istnienia młodzieżowych rad jest zwiększenie zainteresowania i zaangażowania młodych ludzi sprawami publicznymi na poziomie lokalnym.

W aktualnym stanie prawnym kwestie związane z funkcjonowaniem młodzieżowych rad przy jednostkach samorządu terytorialnego zostały uwzględnione jedynie w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Brak regulacji prawnych dla działalności młodzieżowych rad przy samorządzie powiatowym oraz przy samorządzie województwa, co powinno zostać zmienione na mocy proponowanych zapisów projektu ustawy. Dlatego pozytywnie oceniam wprowadzenie proponowanych regulacji w zakresie uwzględnienia funkcjonowania młodzieżowych rad przy samorządzie powiatowym oraz przy samorządzie województwa, instytucjonalne wzmocnienie młodzieżowych rad przy jednostkach samorządu terytorialnego oraz zapewnienie młodzieżowym radom sprawniejszego funkcjonowania przy możliwości zwiększenia oddziaływania na lokalne społeczności.

Dzięki wprowadzonym zmianom będzie możliwe zwiększenie partycypacji obywatelskiej młodych ludzi na poziomie lokalnym za pośrednictwem rad młodzieżowych. Dzięki temu narzędziu przedstawiciele młodego pokolenia będą mogli zyskać doświadczenie w działalności publicznej i społecznej, jak również umiejętność analizy problemów lokalnych. Możliwość działania młodzieży w młodzieżowych radach pomoże w zwiększeniu ich poziomu edukacji obywatelskiej oraz da szansę na zdobycie praktycznej wiedzy. Wzmocnienie młodzieżowych rad, które zostanie wprowadzone ustawą o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, będzie oznaczało zwiększenie udziału młodzieży w tworzeniu lub opiniowaniu rozwiązań na poziomie samorządu aktów prawnych, stworzy miejsca dla rozwoju aktywności obywatelskiej młodego pokolenia, która jest niezbędna do sprawnego funkcjonowania państwa w systemie demokratycznym.

Przemówienie senator Haliny Biedy w dyskusji nad punktem 15. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie wojewódzkim oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z pewnością zasługuje na poparcie państwa senatorów.

Jako wieloletni samorządowiec różnych szczebli, a teraz jako senator RP doceniam zaangażowanie dotychczas działających młodzieżowych rad gminnych, których przedstawiciele biorą czynny udział w życiu społecznym lokalnego środowiska. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat podejmowałam szereg inicjatyw na rzecz współpracy z młodzieżą, m.in. prowadząc szkolne kluby europejskie, a następnie, pełniąc funkcję zastępcy prezydenta miasta, doprowadziłam do powstania Młodzieżowej Rady Miejskiej w Bytomiu, z którą systematycznie współpracowałam.

W procedowanej ustawie za słuszne uważam zapisy, które wskazują, że gmina i powiat czy województwo powinny podejmować działania na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród swoich mieszkańców, w szczególności wśród młodzieży, angażując ją w sprawy dla niej istotne.

Za pozytywne uważam przyjęte w ustawie rozwiązania, które nie powodują zasadniczych zmian w charakterze prawnym młodzieżowych rad, lecz pozostawiają jednostkom samorządu terytorialnego dowolność w zakresie powoływania młodzieżowych rad i nadawania im uprawnień, co umożliwi dostosowywanie kształtu tych gremiów do potrzeb danej jednostki samorządu terytorialnego, przy jednoczesnym rozszerzeniu ram prawnych dotyczących funkcjonowania i powoływania młodzieżowych rad gminy, oraz stworzenie możliwości prawnych dotyczących funkcjonowania i powoływania młodzieżowych rad powiatów oraz młodzieżowych sejmików województwa. Jestem przekonana, że dookreślenie wielu istotnych kwestii w zakresie powoływania, charakteru oraz sposobu funkcjonowania młodzieżowych rad wpłynie na pozytywny odbiór proponowanych zmian przez środowiska młodzieżowe oraz samorządowe. To z kolei, mam nadzieję, znajdzie przełożenie na rozwój już funkcjonujących młodzieżowych rad oraz intensyfikację tworzenia nowych, szczególnie w tych miejscach, gdzie jeszcze takie rady nie miały w ogóle możliwości zainicjowania swojej działalności.

Przemówienie senatora Beniamina Godyli w dyskusji nad punktem 15. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Na obecnym posiedzeniu zajmujemy się ustawą o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Niezmiernie cieszą mnie nowe przepisy, wprowadzające możliwość powoływania młodzieżowych rad i sejmików, także przy samorządach powiatowych i wojewódzkich. Krok ten na pewno jest dla nas wszystkich szansą na większe zaangażowanie młodzieży w życie społeczno-polityczne całego kraju.

Nowe organy i ich kompetencje mogą sprowokować młodzież do aktywności i wniesienia wielu atrakcyjnych pomysłów w życie lokalnych wspólnot. Kolejnym aspektem jest możliwość bliskiego obserwowania i uczenia się funkcjonowania organów samorządu terytorialnego, które w przyszłości mogą zyskać wykształconych i doświadczonych pracowników. Wzmocnienie roli młodzieżowych rad i sejmików oceniam bardzo pozytywnie. Dziękuję.

Przemówienie senator Ewy Gawędy w dyskusji nad punktem 15. porządku obrad

Problem niskiej aktywności obywatelskiej osób młodych jest widoczny od lat. Jednocześnie dostrzegane jest w tej grupie osób poczucie niezadowolenia z polityki publicznej. Jednym ze sposobów na zmianę tej sytuacji jest z pewnością funkcjonowanie młodzieżowych rad, czyli organów, w których młodzież ma możliwość się wypowiedzieć, zwrócić uwagę na swoje potrzeby, a także działać na rzecz swojego środowiska.

Z tego powodu cieszą mnie propozycje zawarte w ustawie o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie województwa. Wzmocnienie młodzieżowych rad przy jednostkach samorządu terytorialnego z cała pewnością wpłynie na wzrost zainteresowania tymi organami ze strony uczniów, a uwzględnienie funkcjonowania młodzieżowych rad przy samorządzie powiatowym oraz przy samorządzie województwa będzie rozwiązaniem pozwalającym uczniom szkół ponadpodstawowych i studentom na zaangażowanie się.

Z zadowoleniem odnotowuję także, że proponowane zmiany wynikają z apeli środowisk młodzieżowych artykułowanych między innymi przez uczestników kongresów i konferencji organizowanych od kilku lat w poprzedniej i bieżącej kadencji Sejmu RP przez Parlamentarny Zespół do spraw Wspierania Młodzieżowych Rad przy JST. Świadczy to o tym, że rząd Prawa i Sprawiedliwości wsłuchuje się w potrzeby obywateli.

Przemówienie senatora Adama Szejnfelda w dyskusji nad punktem 15. porządku obrad

Projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw zmierza do ustanowienia jednolitych unormowań prawnych dotyczących tworzenia przez rady powiatów oraz sejmiki wojewódzkie odpowiednio młodzieżowych rad powiatu oraz młodzieżowych sejmików województwa.

Ustawa wprowadza obowiązek podejmowania przez powiaty i samorządowe województwa działań na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców powiatu, zwłaszcza, co ważne w przypadku tej ustawy, wśród młodzieży. Na tej podstawie rady powiatów lub sejmiki wojewódzkie z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych środowisk będą mogły wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowych rad powiatów albo młodzieżowych sejmików województwa. Mają one mieć m.in. charakter konsultacyjny czy doradczy. Co ważne, projekt ustawy przewiduje wprowadzenie obowiązku zapewnienia przez właściwy organ stanowiący środków na realizację zadań statutowych wspomnianych młodzieżowych rad powiatu lub młodzieżowych sejmików województwa.

Jako byłemu radnemu, burmistrzowi i działaczowi samorządowemu idea szerzenia wiedzy o samorządzie oraz jego promocja jest mi bardzo bliska. Popieram ją, dlatego będę głosował za przyjęciem omawianej ustawy.

Przemówienie senatora Janusza Gromka w dyskusji nad punktem 15. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie określa zasady powołania i funkcjonowania młodzieżowych rad wymienionych w ustawie przy jednostkach samorządu terytorialnego. Będzie to unifikacja unormowań, a także oczekiwań wielu grup młodzieżowych.

Komisja proponuje przyjęcie zapisów zgodnie z literą prawa bez wad prawnych proponowanych przez Biuro Legislacyjne Senatu. Zasadna jest akceptacja proponowanych poprawek oraz przedłużenie vacatio legis do 30 dni, co zapewni czas na przygotowanie się oraz wdrożenie zapisów ustawy przed dane j.s.t.

Odrębną propozycją Biura Legislacyjnego Senatu, które należy wziąć pod uwagę, jest przegłosowanie poprawki stanowiącej, że przepisy zmienionej ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie mają zastosowanie do ustalenia składu Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem kolejnej kadencji. Pozwoli to zachować ciągłość funkcjonowania rady.

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 15. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Inicjatywa projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, nad którą debatujemy, zrodziła się w tej Izbie. Wysoki Senat na dwudziestym posiedzeniu w dniu 13 stycznia 2021 r. podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw i zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. marszałek Senatu przekazał ją marszałkowi Sejmu (druk sejmowy nr 990). Ostatecznie w sejmowych Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej pracowano nad projektem rządowym (druk sejmowy nr 1036).

Śmiem twierdzić, że inicjatywa senacka przyczyniła się jeśli nie do uchwalenia tej ustawy w Sejmie, to na pewno do znacznego przyśpieszenia prac rządu nad projektem ustawy. Jednak najważniejsze jest nie to, kto był inicjatorem, ale to, że możemy dzisiaj pracować nad ustawą umożliwiającą młodzieży realizowanie swoich inicjatyw, przedsiębiorczości i młodzieńczego zapału w młodzieżowych radach gmin, powiatów czy w młodzieżowych sejmikach województw.

Nie wszystko w tej ustawie jest po myśli młodzieży, nie wszystkie jej propozycje i uwagi zgłoszone w czasie konsultacji – zbyt krótkim – zostały uwzględnione, a część funkcjonujących obecnie rad nie mogła nawet odpowiedzieć na pytania ankietowe, bo odbyło się to w czasie ferii zimowych.

Duże wątpliwości budzi kwestia finansowania działalności młodzieżowych rad. Kolejny raz samorządy będą zobligowane zapewnić finansowanie z własnych środków. Dobrze, że będą miały prawną możliwość finansowania, ale nie otrzymają one żadnych środków z budżetu państwa na działalność rad, w sytuacji jednoczesnego ustawowego ograniczenia wydatkowania środków własnych – bo jak inaczej ocenić skutki regulacji w projekcie rządowym, które wyliczono na ok. 840 tysięcy zł rocznie na wszystkie młodzieżowe rady? To są tak małe kwoty, że w sytuacji dużej aktywności niektórych rad jej członkowie będą zmuszeni wydatkować środki własne (tj. środki rodziców).

Analizując zapisy ustawowe, trudno nie odnieść wrażenia, że ustawodawca wszystko chciał zapisać w ustawie tak, aby nie było możliwości elastycznego podejścia do niektórych rozwiązań. Podczas gdy projekt ustawy przedłożony przez Senat liczył 5 artykułów mieszczących się na 2 stronach, to przedłożenie rządowe liczyło 8 artykułów na 8 stronach, a ostatecznie omawiana dziś ustawa zamknęła się w 9 artykułach na 9 stronach. To powoduje, że wyczuwa się w tej regulacji – a szkoda – nieco brak chęci do przekazania w pełni głosu młodym i dania im więcej swobody w decydowaniu o swoich sprawach i swobody działania w uczeniu się demokracji.

Niezależnie jednak od przedstawionych przeze mnie zastrzeżeń, będę głosować za przyjęciem tej ustawy, licząc na to, że w kolejnej nowelizacji uda się wyeliminować te ułomności.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 16. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Jak podkreślono w ocenie skutków regulacji dotyczącej nowelizacji ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, „głównym celem wyżej wymienionej ustawy jest usprawnienie postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (tzw. upadłość konsumencka). Przedmiotowe usprawnienie ma być zrealizowane przez m.in.:

- wprowadzenie możliwości ogłoszenia upadłości w uproszczonej procedurze bez wyznaczania sędziego-komisarza,

- wprowadzenie możliwości zawierania przez dłużników układów z wierzycielami z ograniczonym do minimum udziałem sądu, pod kierunkiem licencjonowanego doradcy restrukturyzacyjnego, który będzie jednocześnie czuwał nad wykonaniem tak zawartego układu,

- rezygnację z konieczności badania przez sąd, na etapie ogłaszania upadłości, zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu niewypłacalności,

- wprowadzenie możliwości zaproponowania szybkiej sprzedaży całego, podlegającego egzekucji majątku w trybie przygotowanej likwidacji (tzw. pre-pack)”.

Ustawa nowelizuje 6 ustaw i ma na celu przede wszystkim usprawnienie postępowania w ramach upadłości konsumenckiej poprzez m.in. wprowadzenie zasady składania pism i dokumentów za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, ułatwienie dostępu do akt postępowania przez internet oraz rozszerzenie zakresu ujawnianych informacji w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. W Sejmie za przyjęciem ustawy opowiedziało się 440 posłów, brak było głosów sprzeciwu i osób wstrzymujących się.

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 16. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Pośpiech legislacyjny, z jakim mamy do czynienia w ostatnich latach i miesiącach, nie sprzyja tworzeniu aktów prawnych, które byłyby spójne z innymi, uchwalonymi wcześniej, a regulującymi w jakimś zakresie materie prawne.

Podobnie jest w przypadku omawianej dzisiaj ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2019 r. poz. 55, 912, 1214 i 1802 oraz z 2020 r. poz. 1747. Okazuje się, że uchwalona później, bo w dniu 30 sierpnia 2019 r. ustawa o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe, wprowadzająca pewne usprawnienia postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej – tzw. upadłość konsumencka – realizowane między innymi poprzez:

– wprowadzenie możliwości ogłoszenia upadłości w uproszczonej procedurze, bez wyznaczania sędziego komisarza,

– wprowadzenie możliwości zawierania przez dłużników układów z wierzycielami z ograniczonym do minimum udziałem sądu, pod kierunkiem licencjonowanego doradcy restrukturyzacyjnego, który będzie jednocześnie czuwał nad wykonaniem tak zawartego układu,

– rezygnację z konieczności badania przez sąd, na etapie ogłaszania upadłości, zawinienia dłużnika w doprowadzeniu do stanu niewypłacalności lub jego pogłębieniu,

– wprowadzenie możliwości zaproponowania szybkiej sprzedaży całego podlegającego egzekucji majątku w trybie przygotowanej likwidacji, tzw. pre-pack,

a także inne rozwiązania, nie koresponduje z rozwiązaniami przyjętymi w ustawie o KRZ, która wchodzi w życie 1 lipca 2021 r.

Ze względu m.in. na pojawiające się w praktyce wątpliwości co do poprawności stosowania niektórych przepisów dostrzeżono potrzebę wprowadzenia zmian w ustawie – Prawo upadłościowe oraz w ustawie – Prawo restrukturyzacyjne.

Zatem głównym celem omawianej dzisiaj ustawy jest zapewnienie spójności pomiędzy wymienionymi ustawami tak, aby możliwa była obsługa postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych, w szczególności nieprowadzących działalności gospodarczej, za pomocą systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, w którym tworzy się i przetwarza akta sprawy.

Zmiany są ze wszech miar uzasadnione i dobrze, że dokonuje się ich obecnie, jeszcze przed wejściem w życie ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o KRZ. W związku z tym będę głosował za przyjęciem tej ustawy. Dziękuję za uwagę

Przemówienie senatora Ryszarda Świlskiego w dyskusji nad punktem 17. porządku obrad

Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!

Obecnie obowiązująca ustawa o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób zawiera wiele luk prawnych, błędy legislacyjne oraz po prostu nie jest dostosowana do realiów.

Od momentu powstania Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie, czyli od 2013 r., przekazy medialne i liczne kontrole różnych instytucji, w tym rzecznika praw obywatelskich, wskazują na liczne kłopoty i błędy w organizacji ośrodka, a także w samym przebiegu leczenia pacjentów. KOZZD w założeniach miał leczyć do 60 osób uznanych przez sąd za osoby niebezpieczne, które mogłyby stwarzać zagrożenie dla społeczeństwa na tle seksualnym. Od lat placówka boryka się z przeludnieniem. Jak wynika z raportu rzecznika praw obywatelskich, „większość pacjentów mieszka w ośmioosobowych salach, gdzie wstawiono łóżka piętrowe. W żadnej innej placówce leczniczej w kraju nie ma takich warunków. Także na jednym z oddziałów, gdzie dotychczas pokoje były dwuosobowe, zwiększono liczbę mieszkańców. Nie ma nawet miejsca, w którym pacjenci mogliby się wyciszyć. Należy przy tym podkreślić, że osoby, które trafiają do KOZZD, powinny być poddawane terapii ze względu na zaburzenia osobowości czy zaburzenia preferencji seksualnych. Sam dyrektor placówki wskazał jednak, że w obecnych warunkach nie jest możliwe prowadzenie tego typu terapii, a więc głównego celu, dla którego ten ośrodek został stworzony”.

To wszystko pokazuje, jak zaproponowany w dotychczasowej ustawie system po prostu nie działa, a proponowane nowe zapisy są tylko liftingiem obecnych, nie zaś kompleksowym rozwiązaniem problemu.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 17. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Zasadniczym celem nowelizacji ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób jest zapewnienie przyjęć kolejnych osób do Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, zapewnienie kadr służbie ochrony poprzez ponowne oddelegowanie do pracy w ośrodku funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz zapewnienie dofinansowania ośrodka na lata 2022–2026.

W ustawie zmienia się art. 56 ust. 2 ustawy tak, że zwiększa się ilość środków przeznaczonych na utrzymanie ośrodka w latach 2022–2026 w następujący sposób: w pkcie 7 przewidzianą na 2022 r. kwotę 20 milionów zł podnosi się do 94 milionów 925 tysięcy 630 zł; w pkcie 8 przewidzianą na 2023 r. kwotę 20 milionów zł podnosi się do 100 milionów 668 tysięcy 250 zł; w pkcie 9 przewidzianą na 2024 r. kwotę 20 milionów zł podnosi się do 129 milionów 700 tysięcy zł; w pkcie 10 przewidzianą na 2025 r. kwotę 20 milionów zł podnosi się do 136 milionów 510 tysięcy zł; w pkcie 11 przewidzianą na 2026 r. kwotę 20 milionów zł podnosi się do 139 milionów 602 tysięcy 500 zł.

Ustawa stanowi również, że jeżeli jednostka organizacyjna Służby Więziennej użyczy na czas określony ośrodkowi nieruchomość zabudowaną w celu umożliwienia przyjęcia większej liczby osób stwarzających zagrożenie, to dyrektor generalny Służby Więziennej na wniosek ministra właściwego do spraw zdrowia może delegować do ośrodka funkcjonariuszy Służby Więziennej do wykonywania zadań służby ochrony.

W Sejmie za przyjęciem ustawy głosowało 251 posłów, 50 – przeciw, 149 wstrzymało się od głosu.

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 17. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Państwo Senatorowie!

Głównym zamierzeniem proponowanej nowelizacji ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób jest zapewnienie kadr do obsługi Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie poprzez czasowe oddelegowanie do pracy w ośrodku funkcjonariuszy Służby Więziennej. Ustawa zapewnia również finansowanie planowanej budowy nowego ośrodka oraz utworzenie ośrodka tymczasowego, mającego funkcjonować do momentu ukończenia wspomnianej inwestycji.

Wszyscy wiemy, że ustawowe zmiany dotyczące bezpośrednio Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie są konieczne i muszą zostać wprowadzone niezwłoczne. Taka potrzeba zgłaszana jest od kilku lat przez rzecznika praw obywatelskich, pana Adama Bodnara. Ośrodek jest przeludniony, obecnie przebywa w nim ponad 90 pacjentów. Nie takie były założenia ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób. Po drodze coś poszło zdecydowanie nie tak, jak powinno. Kto będzie teraz ponosił tego konsekwencje? Ośrodek wstrzymał przyjmowanie nowych pacjentów, a według resortu zdrowia na wybudowanie nowego ośrodka zapobiegania zachowaniom dyssocjalnym potrzeba co najmniej 3 lat. Co więc stanie się z groźnymi przestępcami, którzy w tym czasie opuszczą więzienia? Jestem pełna obaw, że skończy się na prowizorce, czyli na upychaniu tego typu osób po oddziałach psychiatrycznych w całej Polsce.

Ustawa reguluje kwestię kadr poprzez ponowne oddelegowanie do pracy w ośrodku funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz zapewnia finansowanie ośrodka na lata 2022–2026. Niestety nowelizacja w tej formule nie rozwiązuje wielowymiarowych problemów. To doraźne działania, które nie przyniosą oczekiwanych długofalowych efektów. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senator Gabrieli Morawskiej-Staneckiej w dyskusji nad punktem 17. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Celem ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób jest zapewnienie przyjęć kolejnych osób do Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, zapewnienie kadr służbie ochrony poprzez ponowne oddelegowanie do pracy w ośrodku funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz zapewnienie dofinansowania ośrodka na lata 2022–2026. Czy to są działania długofalowe? Czy widać w nich strategię? Czy odpowiada ona na pilne problemy w funkcjonowaniu ośrodka, na które przez lata zwracał uwagę rzecznik praw obywatelskich? Nic z tych rzeczy. To działanie doraźne, które należy podjąć niezwłocznie, bez zbędnej zwłoki, by zaradzić trudnej sytuacji ośrodka związanej z jego znacznym przeludnieniem.

Rację mają ci, którzy zwracają uwagę, że przez wiele lat nie zrobiono nic w sprawie tej ustawy. Skąd biorą się wieloletnie zaniedbania? I jakie kroki podjęło ministerstwo, aby zapewnić programy terapeutyczne umieszczonym w ośrodku?

Redaktorka Ewa Dawidziuk na łamach „Rzeczpospolitej” napisała, że ta nowelizacja „to tylko kroplówka na problemy, które już dawno zostały zidentyfikowane, a ustawodawca – z nieznanych powodów – pominął je”. To bez wątpienia długo wyczekiwane działanie. Jednak aktualna treść nowelizacji nie odpowiada potrzebom zmian. Te powinny kompleksowe i liczę w tym względzie na inicjatywę Senatu, zaraz po dokonaniu odwiedzin środka w Gostyninie i bliższemu przyjrzeniu się jego sytuacji. A skalę problemu i wieloletnich zaniedbać niech pokażą liczby.

W 2013 r., gdy ustawa wchodziła w życie, szacowano, że do ośrodka trafi maksymalnie 10–12 osób. Dziś znajdują się w nim 93 osoby. Zakładano koszt na poziomie 7 milionów zł w 2022 r, tymczasem nowelizacja podnosi tę kwotę do blisko 95 milionów zł, a docelowo aż 140 milionów zł w 2026 r. I wreszcie – standardy. Sale, w założeniu 1-osobowe, zajmowane są przez kilka osób, co prowadzi do zagęszczenia przekraczającego dopuszczalne normy przewidziane dla zakładów karnych, czyli minimum 4 m2 na osobę. Przestrzeń przewidzianą dla 1 osoby zajmuje aż 4–10 osób.

Rzecznik praw obywatelskich zwracał uwagę, że ustawa nie reguluje praw i obowiązków osób umieszczonych w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, że czynią to akty wewnętrzne, niższej rangi, które w każdej chwili mogą ulec zmianie. A przecież mamy do czynienia z osobami stwarzającymi szczególne niebezpieczeństwo, które w przeszłości były skazane za najcięższe przestępstwa, u których w trakcie postępowania wykonawczego występowały zaburzenia psychiczne, zaburzenia osobowości i preferencji seksualnych i u których jednocześnie zachodzi wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności seksualnej zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 10 lat.

Rzecznik praw obywatelskich zwracał również uwagę na problem osadzania niektórych osób bez postawy prawnej po utracie prawomocności orzeczenia po wyroku kasacyjnym Sądu Najwyższego uchylającym zaskarżony wyrok sądu odwoławczego, stosowanie przez sądy cywilne środków tymczasowych – zabezpieczenia cywilnego w postaci umieszczenia w ośrodku na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy w zw. z art. 730 §1 w zw. z art. 755 §1 Kodeksu postępowania cywilnego, pomimo tego, że Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 stycznia 2019 r., sygn. akt III CZP 75/18 stwierdził, że wprawdzie przepisy te mają zastosowanie do zabezpieczenia w stosunku do umieszczonych w ośrodku, ale niedopuszczalne jest udzielenie takiego zabezpieczenia w postaci umieszczenia danej osoby w ośrodku. Podnosił również, że do Gostynina trafiają nie tylko osoby, dla których ośrodek, został utworzony. Zwracał uwagę na brak możliwości otrzymania przez osadzonych przepustki w związku ze zdarzeniami losowymi, jak chociażby śmierć bliskiego członka rodziny.

To jednak nie wszystko. Znane są przypadki, gdy bez podstawy prawnej monitorowano dźwięk w trakcie spotkań osoby umieszczonej w ośrodku z pełnomocnikiem, a także tego, że nie gwarantuje się osadzonym tajemnicy spowiedzi. Te wszystkie przypadki znane są opinii publicznej od lat, a mimo to nie doczekały się kompleksowego, ustawowego rozwiązania. Nie nowelizacji na już, tu i teraz, bo w ośrodku brakuje miejsc i funduszy, ale przemyślanej, przedyskutowanej w gronie ekspertów regulacji.

Ja tylko przypomnę, że w chwili wejścia w życie ustawa budziła wiele kontrowersji. Pojawiały się wnioski i apele o skierowanie ustawy do Trybunału Konstytucyjnego. Wskazywano na złamanie zasady nieretroaktywności prawa oraz nieproporcjonalnie duże ograniczenia wolności osobistej. Już wówczas zwracano również uwagę na złe przygotowanie Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie, co tylko utwierdza mnie w przekonaniu, że powinniśmy zająć się tym problemem szeroko i z dużą starannością w możliwie jak najszybszym czasie.

Przemówienie senatora Roberta Mamątowa w dyskusji nad punktem 17. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Celem przyjętej przez Sejm i przedłożonej Senatowi ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób jest zapewnienie przyjęcia kolejnych osób do Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, zapewnienie kadr służbie ochrony poprzez ponowne oddelegowanie do pracy w Ośrodku funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz zapewnienie dofinansowania ośrodka w latach 2022–2026.

Krajowy Ośrodek Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie funkcjonuje na podstawie ustawy z 22 listopada 2013 r. Jest on przeznaczony dla osób, które sąd uznał za stwarzające zagrożenie. Są to osoby, które odbywały prawomocnie orzeczoną karę pozbawienia wolności, w tym również karę 25 lat pozbawienia wolności, w systemie terapeutycznym, w trakcie której stwierdzono u nich zaburzenia psychiczne o takim charakterze lub nasileniu, że zachodziło co najmniej wysokie prawdopodobieństwo popełnienia w przyszłości ponownie czynu zabronionego wskazanego w ustawie.

Zarówno funkcjonowanie ośrodka, jak i stosowanie tej ustawy stanowiło w ostatnich latach przedmiot dyskursu naukowego, debat politycznych i doniesień medialnych.

U podstaw uchwalenia ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi leżało założenie, że ośrodek jest stworzony dla 10, maksymalnie 12 osób. Aktualnie w ośrodku przebywają 93 osoby. Sale, w założeniu jednoosobowe, zajmowane są przez kilka osób, co prowadzi do zagęszczenia przekraczającego dopuszczalne normy przewidziane dla zakładów karnych, tj. minimum 4 m2 na osobę. Przestrzeń przewidzianą dla jednej osoby zajmuje 4–10 osób.

Należy zwrócić uwagę, że przyjęta przez Sejm ustawa stanowi, że jeżeli jednostka organizacyjna Służby Więziennej użyczy na czas określony ośrodkowi nieruchomość zabudowaną w celu umożliwienia przyjęcia większej liczby osób stwarzających zagrożenie, to dyrektor generalny Służby Więziennej, na wniosek ministra właściwego do spraw zdrowia, może delegować do ośrodka funkcjonariuszy Służby Więziennej do wykonywania zadań służby ochrony. Wówczas funkcjonariusz Służby Więziennej może być delegowany do ośrodka na okres do 6 miesięcy. Ponowne lub dłuższe delegowanie wymaga zgody funkcjonariusza. Delegowani funkcjonariusze Służby Więziennej mają w zakresie stosowania przymusu bezpośredniego uprawnienia i obowiązki przewidziane w niniejszej ustawie dla pracowników służby ochrony.

Chcę również podkreślić, iż ustawa zmienia art. 56 ust. 2 ustawy, w którym podnosi ilość środków przeznaczonych na utrzymanie ośrodka w latach 2022–2026 w następujący sposób: w pkcie 7 przewidzianą na 2022 r. kwotę 20 000 000 zł podnosi do 94 925 630 zł; w pkcie 8 przewidzianą na 2023 r. kwotę 20 000 000 zł podnosi do 100 668 250 zł; w pkcie 9 przewidzianą na 2024 r. kwotę 20 000 000 zł podnosi do 129 700 000 zł; w pkcie 10 przewidzianą na 2025 r. kwotę 20 000 000 zł podnosi do 136 510 000 zł; w pkcie 11 przewidzianą na 2026 r. kwotę 20 000 000 zł podnosi do 139 602 500 zł. O wskazanych wzrostach zaplanowanych maksymalnych limitach wydatków budżetu państwa decyduje rosnąca liczba osób umieszczonych w ośrodku. Każda kolejna umieszczana osoba generować będzie kolejne wzrosty tych kwot.

Wysoka Izbo, popieram przyjęcie przedmiotowej ustawy, biorąc pod uwagę pilną potrzebę jej nowelizacji. Dziękuję.