Posiedzenie: 23. posiedzenie Senatu RP X kadencji, 1 dzień

Wróć na listę posiedzeń

14 i 15 kwietnia 2021 r.

Porządek obrad

Zakończone

Stenogram

Wersja PDF

Zapis video

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, będąca projektem rządowym, wprowadza zakaz sprzedaży państwowej ziemi z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa z adnotacją o przedłużeniu terminu do 30 kwietnia 2026 r. Ponadto zawarto w niej informację o tym, że minister do spraw rozwoju wsi będzie mógł wyrazić zgodę na sprzedaż nieruchomości bądź jej części we współwłasności nieruchomości w sytuacji, gdy będzie to miało pozytywny wydźwięk społeczno-gospodarczy. Informacja o tym będzie musiała być jasno sprecyzowana we wniosku o wyrażenie zgody, który to wniosek sporządzi dyrektor generalny Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. Reasumując: ustawa wprowadza regulację, która mówi o tym, że wraz z wejściem w życie ustawy obowiązywać będzie zakaz sprzedaży nieruchomości będących we władaniu Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w okresie 10 lat.

Szeroka argumentacja w zakresie proponowanej nowelizacji pojawia się w ocenie skutków regulacji, gdzie podkreślono: „Należy zwrócić uwagę, że w okresie od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie nie- których ustaw założone przez ustawodawcę cele zostały osiągnięte (zahamowanie wzrostu cen gruntów Zasobu oraz ustanowienie dzierżawy jako podstawowej formy dysponowania nieruchomościami rolnymi Zasobu). Zatem, aby nie dopuścić do zmian w tym zakresie, najwłaściwszym środkiem do osiągnięcia ww. celów jest przedłużenie (tak jak dotychczas w drodze ustawy), okresu wstrzymania sprzedaży nieruchomości Zasobu o kolejne 5 lat. W ocenie projektodawcy nie ma możliwości osiągnięcia celu projektu za pomocą innych środków”.

Przemówienie senatora Ryszarda Świlskiego w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Grunty rolne, które są w posiadaniu Skarbu Państwa, są wartością narodową. To właśnie na tej ziemi dzierżawcy pracują, dokonują siewów, czerpią z niej korzyści. Rząd powinien troszczyć się o rolników oraz ich gospodarstwa domowe. Powinien umożliwić powiększenie tych zasobów, udzielić pomocy, wesprzeć w rozwoju. Wraz z wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, tylko dzierżawa uzyska podstawowy status zasobów rolnych. Rolnik utrzymujący się tylko z uprawy roli nie jest w stanie nabyć ziemi na własność ze względu na stale rosnące ceny. Projekt ustawy przewiduje przedłużenie okresu wstrzymania sprzedaży nieruchomości z zasobu o kolejne 5 lat, tj. do dnia 30 kwietnia 2026 r.

Dnia 30 kwietnia 2021 r. upłynie okres, na jaki wstrzymano sprzedaż nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Z końcem kwietnia ustawa w tej sprawie straci moc obowiązującą. Polska wieś powinna stale się rozwijać. Podobno rząd wspiera rolników, a mimo to przedstawił projekt ustawy, który wstrzymuje obrót gruntami rolnymi. Została stworzona ustawa, która daje możliwość decydowania o tym, kto może nabyć nieruchomość, a kto nie. Często wysokie ceny nie zezwalają rolnikom na zakup własnych gospodarstw, co jest dużym utrudnieniem dla dalszego rozwoju. Zastanawiam się, dlaczego na wniosek dyrektora generalnego KOWR minister właściwy do spraw rozwoju wsi może sprzedać ziemię każdej innej osobie – podkreślam: z ważnych względów gospodarczo-społecznych. Jakie to są względy? Dlaczego dyrektor KOWR będzie decydował o ważnych względach uniemożliwiających sprzedaż, a nie Sejm, który głosował nad tą ustawą? Od roku 2015 wzrosła, aż o 227%, ilość gruntów które zostały sprzedane cudzoziemcom. W 2018 r. odnotowano 7334 transakcji nabycia nieruchomości przez cudzoziemców o ogólnej powierzchni 5036 ha. W 2015 r. cudzoziemcy nabyli 412 ha gruntów, a w roku 2018 było to blisko 800 ha.

Statystyki doskonale ukazują, ile ziem rolnych zostało sprzedanych obcokrajowcom kilkanaście lat temu, a ile ziem jest sprzedawanych teraz. To nie jest w porządku wobec ludzi, którzy chcą mieszkać na wsiach lub rozwijać swoje gospodarstwa. Dziękuję.

Przemówienie senator Agnieszki Kołacz-Leszczyńskiej w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Przedstawiona ustawa o zmianie ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw oznacza tylko przesunięcie w czasie obostrzeń związanych ze sprzedażą gruntów rolnych. Dzisiaj powinna odbyć się debata o ustroju rolnym, jaki obowiązuje w Polsce pod rządami Prawa i Sprawiedliwości. Zamiast tego odbywa się to bez debaty, bez dyskusji i pokazania, jak przez ostatnich 5 lat wygląda sytuacja, co pozwoliłoby może wyciągnąć wnioski i być może przygotować nowy, lepszy projekt, już w zmienionej formule.

Pamiętamy dyskusję o ochronie przed spekulacyjną sprzedażą ziemi obcokrajowcom, która przetoczyła się przed 5 laty. Jak się okazało, przyjęcie tej ustawy w takiej formule nie tylko nie ustrzegło nas przed tym, ale i nie zabezpieczyło w żaden sposób gospodarstw rodzinnych. W szacunkach znajdujemy informacje, że od roku 2015 do ubiegłego roku, jak się okazuje, ilość gruntów sprzedawanych cudzoziemcom niestety wzrosła o prawie 230%, a jednocześnie ceny rynkowe 1 ha wzrosły średnio do ponad 47 tysięcy zł za 1 ha, a w niektórych regionach nawet do 60 tysięcy.

Przygotowana na ostatnią chwilę ustawa przesuwa w czasie te złe rozwiązania. Nie mamy możliwości się nad nią pochylić i być może tak to zmienić, żeby ta ochrona była właściwa i inaczej zorganizowana. Absolutnie powinna być sporządzana coroczna analiza, byśmy my jako parlamentarzyści mogli mieć informację o sytuacji i móc ją na bieżąco korygować. Dziękuję bardzo.

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Omawiana ustawa sprowadza się tak naprawdę do przedłużenia okresu wstrzymania sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa o 5 lat, tj. do 30 kwietnia 2026 r. Powodem zmiany to, iż 30 kwietnia br. mija okres 5 lat, na jaki ta ustawa została uchwalona.

Po raz kolejny w tej Izbie procedujemy ustawę na ostatni moment, a nawet już po czasie, gdy weźmiemy pod uwagę konstytucyjny termin 21 dni, które ma prezydent RP na podpisanie bądź niepodpisanie każdej ustawy. Jest to zupełnie niezrozumiałe. Dlaczego nie można było tego zrobić dużo wcześniej? Przecież znane są terminy obowiązywania danej ustawy. Przypomnę państwu, że od połowy grudnia 2020 r. do połowy kwietnia 2021 r., czyli w ciągu ostatnich 4 miesięcy z sytuacjami, w których senatorowie są pod presją upływu terminu obowiązywania ustawy bądź jej części, mieliśmy do czynienia już kilkukrotnie. Było tak np. w przypadku zmiany ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminie, zmiany ustawy – Prawo łowieckie, zmiany ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań, ustawy o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych i innych.

Ustawa o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości rolnych, nad którą debatujemy, kończy swój byt za 2 tygodnie. Warto byłoby zastanowić się nad oceną rozwiązań ustawowych przyjętych 2016 r. i wyciągnąć stosowne wnioski po to, aby w kolejnym 5-letnim okresie obowiązywania zmienianej ustawy uniknąć błędów z przeszłości, wprowadzić do niej racjonalne poprawki. O tym nie ma w ogóle mowy. Chodzi tylko o automatyczne przesunięcie terminu obowiązywania tej ustawy o kolejne 5 lat. Nie o rok, nie o dwa, ale od razu o 5 lat, czyli o tyle, ile funkcjonowała ta ustawa. Nie ma żadnej informacji ani dyskusji o ustawie o ustroju rolnym, która tak naprawdę określiłaby zasady funkcjonowania w tym zakresie.

Istotą obowiązującej ustawy, której czas obowiązywania mamy przesunąć o 5 lat, było zabezpieczenie przed spekulacyjnym zakupem ziemi, głównie przez cudzoziemców – mieliśmy tutaj 12-letni okres ochronny po wejściu do Unii Europejskiej – oraz stworzenie możliwości dla rozwoju rodzinnych gospodarstw rolnych. Nic z tych rzeczy nie udało się zrealizować. Dane statystyczne są niestety bezlitosne. Od roku 2015 do roku 2020 wzrosła liczba sprzedawanych cudzoziemcom gruntów o ponad 220%. Rekordowy pod tym względem był rok 2019 – blisko 1 tysiąc 350 ha zostało legalnie sprzedanych cudzoziemcom. Pod tym względem ta ustawa absolutnie nie wypełniła oczekiwanych celów. O ile ceny ziemi w zasobach rolnych Skarbu Państwa były stabilne, o tyle ceny rynkowe 1 ha wzrosły średnio do ponad 47 tysięcy zł, a w niektórych regionach nawet do 60 tysięcy zł. Zdarzały się też transakcje w cenie do 100 tysięcy zł za 1 ha.

Rolnicy indywidualni mają problemy ze swobodnym zakupem ziemi w obrocie prywatnym, a także nie mogą zakupić jej z państwowego zasobu, znajdującego się często tuż obok ich gospodarstw. Problemu nie rozwiązuje dzierżawa ziemi, bo umowy podpisywane są na zbyt krótkie okresy, co powoduje często nieopłacalność ekonomiczną takich transakcji oraz brak poczucia bezpieczeństwa. Ustawa w wielu fragmentach jest zbyt restrykcyjna, jeśli chodzi o prywatny obrót ziemią. Nie powinna blokować obrotu ziemią poniżej 3–5 ha.

To wszystko powinno być przedmiotem poważnej debaty parlamentarnej, ale także przedmiotem wysłuchania publicznego dla zainteresowanych podmiotów. Dopiero wówczas powinniśmy przystępować do zmian ustawowych. Presja czasu wymusza na nas podejmowanie decyzji nieracjonalnych, ale nawet gdy tak jest, to przedłużanie obowiązywania ustawy o kolejne 5 lat nie powinno mieć miejsca. Można by się zgodzić na przedłużenie tego okresu o rok, maksymalnie 2 lata. Nie będę głosować za przyjęciem tej ustawy, chyba że dalsza dyskusja plenarna mnie do tego przekona. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Beniamina Godyli w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Ustawa o zmianie ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa jest jedną w kluczowych ustaw dotyczących kształtowania ustroju rolnego w Polsce, mimo iż jest to ustawa, która dotyczy tylko automatycznych przesunięć terminu obostrzeń już obowiązujących, jeżeli chodzi o możliwość sprzedaży gruntów rolnych.

Obecna ustawa odnoszącą się do wstrzymania sprzedaży tych nieruchomości obowiązuje do końca kwietnia bieżącego roku. Założeniem omawianej ustawy jest automatyczne wydłużenie okresu jej obowiązywania o kolejne 5 lat. Proces sprzedaży nieruchomości rolnych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wzbudzał w ostatnich latach liczne kontrowersje społeczne i polityczne.

Zapis, o którym warto wspomnieć, dotyczy kwestii przedłużenia dzierżaw. Wstrzymuje się przede wszystkim możliwość zakupu ziemi przez młodych rolników chcących się rozwijać. Niestety w przypadku przedłużenia obowiązującej ustawy doprowadzimy do tego, iż dzierżawa będzie podstawową funkcją zarządzania zasobami. Wstrzymamy w ten sposób rozwój rodzinnych gospodarstw rolnych. Ponadto umowy dzierżawy podpisywane są w praktyce na krótkie okresy, co oczywiście nie zachęca do inwestowania w gospodarstwo, jak również do podnoszenia jego efektywności. Należałoby zatem rozważyć dzierżawy, które obowiązywałyby w dłuższym okresie, np. 15 lat. Spowodowałoby to wzmocnienie pozycji polskiego rolnika.

Niestety ograniczanie obrotu ziemią rolną daje ogromne możliwości decydowania przez ministra oraz podległych mu dyrektorów agencji. Ponadto rolnicy indywidualni w związku z obowiązującą ustawą mają ogromne problemy z zakupem ziemi. Spowodowało to również, iż ceny ziemi bardzo mocno wywindowały. Wielu gospodarzy chcących się rozwijać nie może kupić ziemi z zasobu państwowego, a ponadto nie może kupić ziemi od osoby prywatnej, ponieważ barierą w tym przypadku jest cena.

Kolejna istotna kwestia jest taka, iż poprawki, które zostały zgłoszone przez Koalicję Obywatelską, niestety nie zostały przyjęte. Jedna z ważniejszych zaproponowanych poprawek, podanych pod debatę, dotyczyła zwolnienia z zakazu sprzedaży gruntów do 5 ha.

Przydłużenie obowiązującej ustawy o kolejne 5 lat nie stanowi rozwiązania problemu. Do powyższej kwestii powinniśmy podejść kompleksowo, a zatem zasadne wydaje się przedłużenie obowiązującej ustawy o kolejne 12 miesięcy celem wypracowania odpowiednich rozwiązań dla każdej ze stron. Wprowadzenie definicji „aktywny rolnik” zapewne pomogłoby w rozwiązaniu wielu problemów, które napotykamy w związku z ustawą. Uregulowanie problemu faktycznego prowadzenia gospodarstwa rolnego pomogłoby naprawić system. Pomogłoby to rolnikom, którzy rzeczywiście prowadzą gospodarstwa rolne. Zyskaliby na tym również dzięki możliwość wdrażania różnego rodzajów programów. Dziękuję bardzo.

Przemówienie senatora Roberta Mamątowa w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Cieszy mnie fakt, iż o kolejne 5 lat ma być przedłużony okres, na jaki wstrzymana jest sprzedaż nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Sejm znowelizował ustawę o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Ustawa przedłuża zakaz sprzedaży państwowej ziemi do 30 kwietnia 2026 r. Za przyjęciem nowych przepisów głosowało 293 posłów, 153 było przeciw, 2 parlamentarzystów wstrzymało się od głosu.

Wraz ze wstrzymaniem sprzedaży nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (ZWRSP) w 2016 r., podstawowym sposobem zagospodarowania nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa stała się dzierżawa. Zdaniem rządu forma ta cieszy się dużym zainteresowaniem wśród rolników indywidualnych. Stwarza ona bowiem możliwość dogodnego sposobu użytkowania gruntów i budynków, nie wymagając przy tym angażowania przez dzierżawców znacznych środków finansowych – jak ma to miejsce w przypadku trwałego nabycia nieruchomości.

Zdaniem rządu, który przygotował projekt, dzięki wstrzymaniu w 2016 r. sprzedaży nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa osiągnięty został zamierzony cel – zahamowanie wzrostu cen gruntów z ZWRSP oraz ustanowienie dzierżawy podstawową formą rozdysponowania nieruchomości rolnych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Z rządowej informacji wynika, że według stanu na 21 sierpnia 2020 r. obszar gruntów pozostających w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa wynosił ponad 1,3 miliona ha, z czego grunty oddane w dzierżawę stanowiły ponad 1 milion ha.

Należy zdecydowanie podkreślić, iż wstrzymanie sprzedaży nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa przeciwdziałało także spekulacyjnemu wykupywaniu nieruchomości rolnych przez podmioty, które nie gwarantowały – zgodnego z interesem społecznym – wykorzystania nabytej ziemi w celach rolniczych.

Chciałbym również zaznaczyć, że nowelizacja ustawy wprowadza dodatkowy wymóg dotyczący zgody na sprzedaż udziałów we współwłasności nieruchomości, aby uniknąć wątpliwości w tym zakresie.

Sprzedaż nieruchomości z zasobu, mimo jej wstrzymania, jest możliwa w stosunku do nieruchomości określonych w art. 2 ust. 1 ustawy, tj. nieruchomości i ich części przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, lub ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu na cele inne niż rolne, w szczególności na parki technologiczne, parki przemysłowe, centra biznesowo-logistyczne, składy magazynowe, inwestycje transportowe, budownictwo mieszkaniowe, obiekty sportowo-rekreacyjne, lub nieruchomości położonych w granicach specjalnych stref ekonomicznych, lub domów, lokali mieszkalnych, budynków gospodarczych i garaży wraz z niezbędnymi gruntami oraz ogródków przydomowych, lub nieruchomości rolnych o powierzchni do 2 ha.

Należy zauważyć, że dyrektor generalny Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa będzie musiał wskazać we wniosku o wyrażenie zgody na sprzedaż państwowej ziemi, jakie względy społeczno-gospodarcze ją uzasadniają.

Panie i Panowie Senatorowie, na zakończenie chciałbym podkreślić, iż jesteśmy zobowiązani do wprowadzenia nowelizacji tej ustawy, aby w dalszym ciągu przeciwdziałać spekulacyjnemu wykupywaniu nieruchomości rolnych. Dziękuję.

Przemówienie senator Agnieszki Kołacz-Leszczyńskiej w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Senacie! Szanowny Panie Rzeczniku, Panie Profesorze!

Jako senatorowie RP podejmujemy dzisiaj uchwałę wyrażającą uznanie dla pana rzecznika praw obywatelskich, rzecznika wszystkich obywateli.

Kłaniamy się i dziękujemy za pana ogromny wysiłek oraz za pański i całego zespołu współpracowników wkład w pracę.

Chciałabym, by i mój osobisty głos został przekazany, wyrażający uznanie za pana niezłomną postawę, odwagę i wspieranie tych, którzy bardzo często są pozostawieni i osamotnieni w starciu z aparatem państwa. Pana godna postawa, szacunek dla każdego pojedynczego obywatela jest dla mnie wzorem wypełniania misji ochrony praw obywateli.

Proszę pamiętać o naszej wdzięczności i szacunku. Zapewniamy o naszej pamięci o panu jako jednym z najlepszych rzeczników praw obywatelskich.

Życzę, by kolejne chwile, równie obfite w życzliwość innych, pozwalały panu służyć ciągle innym i dodawać sił tym, którzy najbardziej tego potrzebują.

Jednocześnie proszę pamiętać o naszym wsparciu i braku zgody na bylejakość i upartyjnienie stanowiska RPO. Chcemy, by pana następca kontynuował tylko najlepsze wzorce stania na straży wolności wszystkich obywateli. Dziękuję bardzo.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej, będąca projektem rządowym, nakierowana jest w głównej mierze na wprowadzenie zmian co do ustalania wysokości okresowego zasiłku przysługującego osobie samotnie gospodarującej. Nowela reguluje kwestie związane z wysokością zasiłku – kwota ta nie może być wyższa niż obecnie oszacowana kwota na jedną osobę w rodzinie, tj. 528 zł, i będzie ona zmieniana wraz ze zmianą dochodów.

Ponadto wprowadza się możliwość przyznania tzw. usług opiekuńczych przy nagłej zmianie stanu zdrowia danej osoby, a także zniesienie obowiązku płatności w dziennych ośrodkach wsparcia, do których uczęszczają osoby z zaburzeniami psychicznymi. W ustawie zawarto także informację o tym, że małżonkowie będą mogli zostać przydzieleni do tego samego domu pomocy społecznej nawet przy początkowym zakwalifikowaniu ich do 2 różnych placówek.

Ustawa ta to krok naprzeciw oczekiwaniom pracowników socjalnych – przewiduje się podwyższenie dodatku do wynagrodzenia w wysokości 400 zł.

W Sejmie za przyjęciem ustawy oddano 438 głosów, 12 – przeciw, 1 poseł wstrzymał się od głosu.

Zdecydowanie popieram omawianą nowelizację ustawy.

Przemówienie senator Alicji Chybickiej w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

W związku z procedowaną ustawą o zmianie ustawy o pomocy społecznej chciałabym zwrócić uwagę na bardzo pozytywne zmiany, jakie ona ze sobą niesie zarówno dla pracowników socjalnych, jak i rodzin oraz opiekunów osób niesamodzielnych. Wyrażam nadzieję, że wniesione zmiany będą początkiem rewolucji w opiece społecznej w Polsce. Ze względu na starzenie się społeczeństwa polskiego oraz podupadanie na zdrowiu coraz to młodszych osób wyzwań w tym sektorze, jak się wydaje, jest coraz więcej.

Przemówienie senatora Ryszarda Świlskiego w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!

Procedowana ustawa o zmianie ustawy o pomocy społecznej wprowadza kilka stricte technicznych korekt, jednak są to korekty potrzebne do prawidłowego funkcjonowania pomocy społecznej. Precyzuje ona regulacje zawarte w dotychczas obowiązującej ustawie, uwzględniając postulaty podmiotów zajmujących się szeroko pojętą pomocą społeczną. W dużej mierze dostosowuje również niektóre normy do rzeczywistości, z jaką muszą się mierzyć osoby zajmujące się pomocą społeczną.

Najważniejsze zmiany dotyczą aspektów związanych z doprecyzowaniem uprawnień do korzystania ze świadczeń, zmianami zakresu ustalania wysokości zasiłku osób samotnie gospodarujących oraz sprecyzowania pomocy, jaka udzielana jest cudzoziemcom przybyłym do naszego kraju.

Bardzo istotną zmianą są korekty dotyczące wykonywania zawodu przez pracowników socjalnych. To dzięki pracownikom socjalnym ten dość kruchy system opieki społecznej nadal spełnia swoją funkcję. Dlatego propozycja zwiększenia dodatku do wynagrodzenia, skrócenia okresu pracy pracowników socjalnych, od którego uzależniony jest dodatkowy urlop wypoczynkowy, czy też wprowadzenia pomocy psychologicznej pomoże tym dzielnym ludziom dalej wykonywać swoją pracę na wysokim poziomie.

Przemówienie senatora Mariusza Gromki w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej jest odpowiedzią na oczekiwania podmiotów mierzących się z wszelkiego rodzaju zagadnieniami związanymi z pomocą społeczną, zarówno z perspektywy pracowników, jak i osób korzystających z pomocy, w przypadku których to zagadnień interpretacja przepisów budziła wiele wątpliwości.

Zapisy dotyczące podniesienia kwoty dodatku do wynagrodzenia za pracę poza siedzibą jednostki, skrócenia czasu pracy, po którym należy się dodatkowy 10-dniowy urlop, uelastycznienia możliwości przyznawania świadczeń niepieniężnych, rozszerzenia katalogu kwalifikacji osób mogących wykonywać zawód pracownika socjalnego i zniesienia bezwzględnego wymogu posiadania określonego wykształcenia przez osoby opiekujące się osobami niepełnosprawnymi stanowią wsparcie dla pracowników socjalnych, są docenieniem ich ciężkiej pracy, nierzadko napiętnowanej wyczerpaniem psychicznym, a także są odpowiedzią na trudną sytuację związaną z ogromnym zapotrzebowaniem na pracowników w tym zawodzie.

Ponadto umożliwiono większej liczbie pracowników socjalnych ubieganie się o uzyskanie certyfikatu superwizora dzięki modyfikacjom wymagań dotyczących wykształcenia osób chcących przystąpić zarówno do szkolenia, jak i bezpośrednio do egzaminu bez spełnienia wymogu odbycia szkolenia.

Warto również podkreślić, że przy projektowaniu ustawy kierowano się przede wszystkim dobrem osób przebywających pod opieką pomocy społecznej i z tego powodu zdecydowano się na przepis, aby małżonków lub rodziców z dorosłymi dziećmi wspólnie kierować do tego samego domu pomocy społecznej, tak aby nie rozłączać rodzin.

Dobrym novum jest wprowadzenie trybu pilnego w zakresie przyznawania usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych ze względu na nagłą zmianę stanu zdrowia osoby, której pomoc będzie świadczona.

Z powodów ekonomicznych oraz administracyjnych słusznie zniesiono obowiązek odpłatności za usługi niebędące usługami całodobowymi w ośrodkach wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Przepisy określające warunki finansowania pobytu w domu pomocy społecznej również zostały należycie doprecyzowane. Regulacje te ułatwią realizację programów oraz przyspieszą rozliczanie przyznawanych w ich ramach środków.

Ustawa o zmianie ustawy o pomocy społecznej rozwiązuje wiele problemów, także natury administracyjnej, a jej wejście w życie przyczyni się do poprawy standardu pracy w jednostkach pomocy społecznej, pozwoli zapełnić braki kadrowe, rozwiąże wątpliwości interpretacyjne z jednoczesnym poszanowaniem najważniejszych wartości, tj. życia, zdrowia, godności i więzi rodzinnych.

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Celem projektowanej ustawy jest realizacja części postulatów podmiotów zajmujących się stosowaniem przepisów dotyczących pomocy społecznej w praktyce, a także zmiana lub doprecyzowanie niektórych norm, których stosowanie spotykało się z trudnościami i różnym podejściem w praktyce. Projekt jest również odpowiedzią na wnioski napływające od pracowników socjalnych, związane z koniecznością doregulowania przepisów dotyczących wykonywania przez nich zawodu. Pozostałe przepisy mają charakter doprecyzowujący lub wynikają z konieczności ujednolicenia brzmienia przepisów ustawy z innymi aktami prawnymi.

Z uwagi na obszerność zmian zaproponowanych w omawianej ustawie skupię się jedynie na wybranych regulacjach, istotnych z punktu widzenia osoby kiedyś zarządzającej miastem na prawach powiatu, Kaliszem, i realizującej poprzez swoje jednostki organizacyjne szereg zadań z zakresu pomocy społecznej.

W omawianej ustawie doprecyzowano pojęcie dochodu, proponując, aby był on pomniejszony o miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych wraz z kosztami uzyskania przychodu, analogicznie jak ma to miejsce przy ustalaniu prawa do świadczeń rodzinnych. Jest to dobre rozwiązanie. Sprecyzowano sposób obliczania dochodu uprawniającego do otrzymania świadczeń pomocowych, wskazując w zamkniętym katalogu przychody podlegające odliczeniu od dochodu oraz świadczenia, których nie wlicza się do dochodu. Określono, że kryteria dochodowe podlegają weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyniku badań progu interwencji socjalnej.

Biorąc pod uwagę regulacje podejmowane w ramach programów antysmogowych, zaproponowano pojęcie „opał” występujące w art. 39 ust. 2 w obowiązującej jeszcze ustawie zastąpić pojęciem „ogrzewanie, w tym opał”.

Rozszerzono krąg osób mogących ubiegać się o pracę w charakterze opiekuna przez obniżenie wymogu wyksztalcenia, dodając jednocześnie obowiązek posiadania doświadczenia w pracy z bezdomnymi dla osób posiadających wyksztalcenie zasadnicze branżowe lub zasadnicze zawodowe, a tym samym powodując, że osoba z wykształceniem średnim lub wyższym, ale bez doświadczenia, też będzie mogła być takim opiekunem.

Zaproponowano, aby pracownikom socjalnym zatrudnionym w OPS-ach i w PCPR-ach w sytuacji bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia w związku z wykonywanymi czynnościami służbowymi przysługiwała pomoc psychologiczna.

Wprowadzono skrócenie czasu, od którego uzależniono prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni, z 5 do 3 lat oraz zwiększono z 250 do 400 zł kwotę dodatku do wynagrodzenia pracownika, który przeprowadza rodzinny wywiad oraz świadczy pracę poza siedzibą jednostki.

W dodanym art. 50a ustawy o pomocy społecznej przewidziano możliwość przyznania usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych w trybie pilnym (przyspieszonym), uzasadnionym nagłą zmianą stanu zdrowia osoby, której będą one świadczone. W tym przypadku najpierw osoba zostanie objęta niezbędną opieką, a dopiero później organ będzie mógł zakończyć postępowanie, tj. wydać decyzję.

Uchylono obowiązek odpłatności za usługi świadczone w ośrodkach wsparcia osobom z zaburzeniami psychicznymi niebędące usługami całodobowymi, podobnie jak ma to miejsce w odniesieniu np. do warsztatów terapii zajęciowej.

Umożliwiono prowadzenie rodzinnego domu pomocy również na terenie gminy sąsiadującej z gminą, na terenie której nie ma możliwości prowadzenia takiego domu. To bardzo ważna regulacja, postulowana od dawna przez JST. Jednocześnie uregulowano kwestię ustalenia właściwości miejscowej gminy: właściwa jest gmina, która skierowała daną osobę do tego domu.

Wprowadzono możliwość skierowania do jednego (tego samego) domu pomocy społecznej wspólnie małżonków, a także rodzica z dorosłym dzieckiem.

Doprecyzowano art. 57 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej w taki sposób, że właściwe organy samorządu województwa, powiatu, miasta na prawach powiatu oraz gminy nie będą mogły bez zgody wojewody zmienić przeznaczenia ośrodka wsparcia.

Uściślono regulację dotyczącą odpłatności za pobyt mieszkańca przez gminę ostatniego miejsca zamieszkania tej osoby przed przyjęciem do placówki. Nie uregulowano jednak kwestii obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt osoby bliskiej przez członka rodziny pracującego za granicą. Dodano regulację, w pkcie 19, mającą na celu wprowadzenie w odniesieniu do opłat za świadczenia rozwiązania analogicznego do świadczeń pieniężnych nienależnie pobranych – gmina lub powiat może dochodzić zwrotu wydatków poniesionych na pomoc.

Doprecyzowano przepisy w zakresie procedury zawierania kontraktu socjalnego z osobą bezdomną.

Uwzględniając postulaty pracodawców zgłaszających problemy z pozyskiwaniem nowych kadr do pracy socjalnej, poszerzono katalog możliwości uzyskania uprawnień w zawodzie pracownika socjalnego przez umożliwienie zdobycia kwalifikacji w ramach ukończenia studiów podyplomowych jako dodatkowej ścieżki kształcenia. Uregulowano system awansu pracowników socjalnych oraz uzyskanie certyfikatu superwizora pracy socjalnej.

Są to wszystko dobre rozwiązania, za którymi będę głosował, będę też głosował za poprawkami zaproponowanymi do ustawy. Nie są to jednak zmiany w pełni systemowe, jakie w dzisiejszej dobie powinny mieć miejsce i na jakich przygotowanie przez resort będę oczekiwał w najbliższym okresie.

Przemówienie senatora Beniamina Godyli w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Na obecnym posiedzeniu Senatu zajmujemy się zmianami w ustawie o pomocy społecznej. Chciałbym zwrócić uwagę na art. 122 wspominanej ustawy, określający wymogi wobec osób, które mogą kierować jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej. Obecny zapis ustawy umożliwia pełnienie funkcji kierowniczych osobom posiadającym co najmniej 3-letni staż pracy w pomocy społecznej oraz specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej.

Wnoszę o to, żeby rozszerzyć grupę tych osób tak, aby dyrektorami lub kierownikami odpowiednio domów pomocy społecznej lub ośrodków wsparcia mogły być również osoby posiadające co najmniej 3-letni staż pracy w podmiotach wykonujących działalność leczniczą oraz specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej. Wniosek ten ma związek z niedoborem kadr i specjalistów na rynku pracy. Rozwiązanie takie pozwoliłoby wielu placówkom pozyskać bardzo cennych menedżerów, którzy, posiadając wiedzę i doświadczenie z zakresu ochrony zdrowia, mogliby również podnieść jakość usług świadczonych w placówkach pomocy społecznej. Dziękuję.

Przemówienie senatora Macieja Łuczaka w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Obowiązujące przepisy ustawy o pomocy społecznej wymagają doprecyzowania i dostosowania do obecnej sytuacji gospodarczej. W odpowiedzi na postulaty podmiotów zajmujących się stosowaniem przepisów dotyczących pomocy społecznej powstał projekt ustawy regulujący normy, których wdrażanie w życie i stosowanie w praktyce sprawiało trudności. Napływające od pracowników socjalnych wnioski informowały o konieczności doprecyzowania przepisów w taki sposób, aby mogli oni wykonywać swój zawód bez napotykania trudności i niejasności. W propozycji ustawy uwzględniono poprawki mające na celu ujednolicenie brzmienia przepisów ustawy z innymi aktami prawnymi. Zawarto również regulacje, które dokładnie określają kwalifikacje wymagane od osób wykonujących zawody regulowane.

Z treści wniosków napływających od pracowników socjalnych wynika, że kwestia zatrudniania personelu wygląda niepokojąco. Pracodawcy zgłaszają problemy z pozyskiwaniem nowych kadr do pracy w charakterze opiekuna zajmującego się osobami bezdomnymi. W związku z tym w nowym projekcie ustawy proponuje się, aby obniżyć wymagania dotyczące wykształcenia. W obecnej sytuacji opiekunem może zostać jedynie osoba mająca co najmniej średnie wykształcenie. Po wprowadzeniu ustawy opiekunami będą mogły zostać również osoby z zasadniczym wykształceniem, ale po to, aby nie miało to wpływu na jakość świadczonych usług, będą musiały mieć rok udokumentowanego doświadczenia w pracy socjalnej. Z obserwacji sektora socjalnego wynika, że w pracy socjalnej ważniejszym czynnikiem jest doświadczenie, a nie posiadanie średniego wykształcenia, a także osobiste predyspozycje. Zmiany te są niezbędne, ponieważ placówki udzielające tymczasowego schronienia osobom bezdomnym mają niepokojące braki kadrowe.

Ze względu na stały wzrost zapotrzebowania jednostek organizacyjnych pomocy społecznej na pracowników socjalnych ustawa proponuje dodatkowe możliwości uzyskania uprawnień w zawodzie. W obecnym stanie prawnym pracownikiem socjalnym może być kandydat, który ukończył studia na kierunku: praca socjalna. Po wejściu zmian w życie uprawnienia do wykonywania tego zawodu będzie można zdobyć również po studiach pokrewnych, takich m.in. jak pedagogika, psychologia, socjologia. Warunkiem do zdobycia uprawnień po wymienionych kierunkach będzie odbycie studiów podyplomowych z zakresu metodyki i metodologii pracy socjalnej. Dzięki nowej możliwości zdobycia uprawnień zwiększy się liczba wykwalifikowanych pracowników socjalnych zatrudnianych w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej.

Dodatkowo ustawa umożliwia większej liczbie osób niż dotychczas uzyskanie certyfikatu superwizora pracy socjalnej. O certyfikat będą mogły ubiegać się wszystkie osoby posiadające uprawnienia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego w Polsce i mające ukończone studia wyższe magisterskie. W efekcie grono wykwalifikowanych superwizorów zostanie poszerzone.

W ustawie zawarto również zmiany mające na celu poprawę warunków pracy pracowników socjalnych. W propozycjach uwzględniono pomoc psychologiczną w przypadku wystąpienia sytuacji bezpośrednio zagrażającej ich życiu lub zdrowiu w związku z wykonywanymi czynnościami służbowymi. Kolejna zmiana to wprowadzenie szkoleń podnoszących poziom bezpieczeństwa osobistego podczas wykonywania czynności zawodowych oraz skrócenie terminu, od którego uzależnione jest prawo do dodatkowego urlopu dla pracowników socjalnych.

Projekt ustawy przewiduje również zniesienie obowiązku odpłatności za usługi niebędące usługami całodobowymi w ośrodkach wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Dla tych osób jest to znaczny wydatek, dlatego wsparcie ze strony państwa jest jak najbardziej uzasadnione. Proponuje się również wprowadzenie limitów potrąceń na świadczeniach z pomocy społecznej. Nakładanie zbyt wysokich potrąceń na osoby pobierające świadczenia powodowało, że osoba w trudnej sytuacji życiowej nie otrzymywała tego świadczenia i pozostawała bez środków do życia. W projekcie zawarto możliwość przyznania usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych w trybie przyśpieszonym, jeśli występują ku temu konkretne przesłanki i jest to uzasadnione. Ustawa reguluje wiele innych spraw w zakresie pomocy socjalnej związanych z wypłacaniem świadczeń, ze spełnieniem odpowiednich kryteriów jako beneficjent, doprecyzowuje też sytuację cudzoziemców będących w trudnej sytuacji. Reguluje również przepisy w ten sposób, aby nie było problemu z wdrażaniem ich w praktyce.

Ustawa jest obszerna, ale w związku z tym, że zajmuje się ważną sferą życia publicznego i ma za zadanie jak najlepiej dostosować politykę socjalną do potrzeb społeczeństwa, nie ma przeciwwskazań do wprowadzenia jej w życie. Po jej wdrożeniu rozwiązane będą problemy związane z brakami kadrowymi w placówkach pomocy społecznej, a jednocześnie poprawią się warunki pracy personelu socjalnego. Przepisy zostały ujednolicone i doprecyzowane, co służy interesowi państwa.

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Państwo Senatorowie!

Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej jest bardzo potrzebna. Zaproponowane zmiany mają szeroki zakres. Ustawa nowelizuje m.in. kwestie dotyczące uprawnień do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej, świadczeń pieniężnych i określonych usług, prowadzenia placówek całodobowej opieki, pomocy dla cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą w ramach integracji, zasad odpłatności za świadczenia, postępowania w sprawach o świadczenia oraz organizacji pomocy społecznej, a w szczególności uprawnień, zadań, szkoleń oraz awansu pracownika socjalnego.

Jak wynika z corocznego raportu „Barometr zawodów”, opracowywanego przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej we współpracy z powiatowymi urzędami pracy, zapotrzebowanie na pracowników socjalnych stale rośnie. Niestety brakuje chętnych do wykonywania tego ważnego i niezwykle wymagającego zawodu. Deficyt ten jest niezwykle duży, co nie powinno budzić zdziwienia. Niezmiennie do głównych powodów braku pracowników socjalnych na rynku pracy należą zbyt niskie wynagrodzenia, brak prestiżu, ryzyko zawodowe, nadmiar obowiązków i nowych zadań w systemie pomocy społecznej. Proszę zauważyć, jak ważny i potrzebny jest zawód pracownika socjalnego, a jak bardzo jest on niedoceniany. Ci ludzie pomagają swoim podopiecznym i ich rodzinom przezwyciężyć bardzo trudne sytuacje życiowe, wspierają klientów pomocy społecznej w wielu obszarach, m.in. w procesie usamodzielniania, integracji społecznej czy powrotu do życia zawodowego. Często wykonują oni swoje zadania z narażeniem własnego życia i zdrowia.

Jest to dość mocno obciążający zawód, dlatego uważam, że prawo do dodatkowego urlopu jest tutaj niezbędne. W tym przypadku chodzi o 10 dni. Słuszne jest także skrócenie wymaganego okresu nieprzerwanego zatrudnienia z 5 do 3 lat.

Niewątpliwie konieczna jest również zmiana wynagrodzenia pracowników socjalnych. W nowelizacji ustawy zaproponowano podwyższenie z 250 do 400 zł dodatku do wynagrodzenia w związku z wykonywaniem określonych obowiązków pracownika socjalnego, zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy w samorządowych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej. Do podstawowych obowiązków należy tutaj świadczenie pracy socjalnej w środowisku lub przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych poza siedzibą jednostki. Pensje pracowników socjalnych w Polsce należą do jednych z najniższych w Europie. Przy tak dużym deficycie pracowników pomocy społecznej powinniśmy zaproponować takie zmiany, które dosyć mocno stymulowałyby popyt na kształcenie się w tym zawodzie. Uważam, że ta kwota jest wciąż za mała, a realia dotyczące wynagrodzeń pracowników socjalnych są wysoce niezadowalające. Rozumiem, że kształtowanie wysokości wynagrodzenia pracowników socjalnych pozostaje w gestii samorządów, ale kwoty te są uzależnione od wielkości zasobów finansowych.

Jak wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli opublikowanego w 2019 r., pracowników socjalnych jest zbyt mało. Są oni przeciążeni zadaniami, pracują w stresie, często bywają narażeni na agresję fizyczną lub słowną. Do tego czasem zarabiają mniej, niż ich podopieczni uzyskują w formie świadczeń. Organizacja i warunki pracy pracowników socjalnych nie pozwalają na skuteczną realizację ich zadań w zakresie pomocy społecznej. Ci ludzie tracą motywację do pracy, a przecież mierząc się z obowiązkami służbowymi, muszą stale motywować do działania swoich klientów. W raporcie wskazano, że aż 16 z 24 skontrolowanych ośrodków pomocy społecznej nie spełniało wymogu ustawy o pomocy społecznej dotyczącego zatrudnienia 1 pracownika socjalnego na 50 rodzin lub osób samotnie gospodarujących objętych pomocą socjalną. Niektórzy pracownicy, zamiast ustawowymi 50, musieli zajmować się ponad 150 beneficjentami. Pracownicy realizują zadania wynikające z kilkudziesięciu ustaw. W każdym miesiącu pracownik socjalny w skontrolowanych przez NIK ośrodkach przeprowadzał średnio 20–30 wywiadów środowiskowych, kilkadziesiąt razy wychodził w teren, rozpatrywał kilkadziesiąt wniosków, brał udział w kilku interwencjach, kontaktował się z ok. 10 instytucjami oraz uczestniczył w realizacji co najmniej 1 programu i projektu gminnego lub krajowego. Na nadmiar pracy biurowej i zbyt dużą liczbę podopiecznych narzekało 84% z 4 tysięcy 206 pracowników socjalnych, którzy wzięli udział w badaniu. Przez to nie mają oni wystarczającej ilości czasu na prawidłowe i pełne zaangażowania prowadzenie pracy socjalnej. To jest ogrom ciężkiej pracy. Oczywiście ośrodki pomocy społecznej starają się jak najlepiej organizować pracę i wkładają w to dużo wysiłku, niemniej jednak pracowników socjalnych jest stale za mało.

Ponadto osoby, które decydują się na podjęcie nauki tego zawodu, często czują wypalenie już na etapie praktyk zawodowych i po ukończeniu nauki ostatecznie nie decydują się na podjęcie pracy w zawodzie. Swego czasu kolegia pracowników służb społecznych, które kształcą w zawodzie pracownika socjalnego, tętniły życiem. W chwili obecnej tych kolegiów w całej Polsce została jedynie garstka. Są one likwidowane z uwagi na brak studentów. To nie wróży nic dobrego na przyszłość.

Zmiany zaproponowane w nowelizacji ustawy – te odnoszące się do uprawnień do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, rozszerzające ścieżki kształcenia i ułatwiające uzyskanie uprawnień do wykonywania tego zawodu – są potrzebne. Bardzo bym chciała, aby sytuacja pracowników socjalnych w naszym kraju się poprawiła. Konieczne są konkretne, zdecydowane i zauważalne zmiany. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Wiktora Durlaka w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Na co dzień nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, jak ważna dla nas wszystkich, dla całego społeczeństwa jest praca ludzi, którzy zawodowo udzielają pomocy i wsparcia osobom potrzebującym – osobom, które często nie ze swojej winy znalazły się w bardzo trudnej sytuacji życiowej i same nie są w stanie przezwyciężyć trudności i problemów życia codziennego.

Praca socjalna to w pewnym sensie misja, odpowiedzialność za drugiego człowieka, to walka o lepsze życie dla tych, którzy sami nie potrafią sobie poradzić z przeciwnościami losu, przy poszanowaniu ich godności i podmiotowości, tak aby nigdy nie czuli się gorsi od innych. Wymaga nie tylko odpowiedniego przygotowania, doświadczenia i umiejętności, ale przede wszystkim wrażliwości i empatii. Bez wątpienia pracownicy socjalni zasługują na najwyższe uznanie, godziwe wynagrodzenie, dodatkowy czas na regenerację sił czy też pomoc psychologiczną, bo pracują w bardzo trudnych warunkach. Praca ta często niesie ze sobą duże obciążenie psychiczne.

Ustawa o pomocy społecznej jest aktem prawnym, który, z jednej strony, reguluje wiele aspektów związanych ze wsparciem osób najbardziej potrzebujących – i dotyczy sporej grupy ludzi – z drugiej strony, dotyczy niezwykle wrażliwej materii i wymaga przemyślanych zmian, wprowadzanych w porozumieniu z osobami, które na co dzień zajmują się pomocą na rzecz potrzebujących.

Procedowana dziś nowelizacja ustawy o pomocy społecznej stanowi realizację szeregu postulatów podmiotów zajmujących się pomocą społeczną, dotyczy pracowników socjalnych – ułatwia większej grupie osób dostęp do zawodu, zakłada zwiększenie dodatku do wynagrodzenia dla pracowników socjalnych pracujących w terenie, z 250 zł do 400 zł, oraz zmniejsza z 5 do 3 lat okres pracy niezbędny do uzyskania przez nich dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni. Ustawa reguluje też system awansu zawodowego pracowników socjalnych oraz kwestie związane z możliwością uzyskania certyfikatu superwizora pracy socjalnej.

Nowelizacja zakłada również zmiany, które pozytywnie wpłyną na sytuację osób korzystających ze świadczeń i usług opieki społecznej. Wprowadza korzystne rozwiązania dla osób samotnie gospodarujących, które uprawnione są do pobierania zasiłku okresowego, a także znosi obowiązek odpłatności za usługi świadczone w dziennych ośrodkach wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Ponadto wprowadza możliwość przyznania usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych w trybie pilnym, uzasadnionych nagłą zmianą stanu zdrowia, oraz umożliwia skierowanie małżonków lub rodziców dorosłych dzieci do tego samego domu pomocy społecznej.

Nie sposób wymienić wszystkich zmian, jakie wprowadzić ma procedowana właśnie nowelizacja ustawy, bo jest ich dużo, a nasz czas jest ograniczony. Niemnie jednak uważam, że warto wspomnieć jeszcze o zmianach dotyczących doprecyzowania przepisów w zakresie procedury zawierania kontraktu socjalnego z osobą bezdomną oraz o kwestii obniżenia wymogów wykształcenia dla osób ubiegających się o pracę w charakterze opiekuna w placówkach udzielających schronienia osobom bezdomnym, co przy obecnych brakach kadrowych jest słusznym krokiem. Istotne są także zmiany dotyczące katalogu przychodów, które nie będą wliczane do dochodu przy ustalaniu prawa do świadczeń pomocowych, oraz podwyższenie kar za prowadzenie nielegalnych placówek zapewniających tylko w teorii całodobową opiekę osobom niepełnosprawnych, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, nie spełniających określonych wymogów i standardów.

Myślę, że warte podkreślenia i bardzo budujące jest to, w jaki sposób do zaproponowanych przez ministerstwo zmian odnosili się politycy różnych opcji politycznych podczas debaty sejmowej nad nowelizacją ustawy o pomocy społecznej. Zwracali uwagę na to, że te zmiany są potrzebne, wyczekiwane przez środowisko, podkreślali wagę prowadzonych przez ministerstwo konsultacji z przedstawicielami organizacji zrzeszających pracowników socjalnych. Okazuje się, że można spokojnie, merytorycznie i owocnie, ponad podziałami politycznymi pracować nad ważnymi dla nas wszystkich ustawami.

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 11. porządku obrad

W drugim półroczu 2020 r. Niemcy sprawowały prezydencję w Radzie Unii Europejskiej, jako pierwszy kraj w ramach tria Niemcy – Portugalia – Słowenia. Prezydencja ta przypadła na okres kryzysu wywołanego przez pandemię COVID-19. Z tego względu prezydencja niemiecka postulowała przede wszystkim podjęcie wspólnych i skoordynowanych wysiłków w celu przezwyciężenia skutków pandemii, w szczególności w obszarze ochrony zdrowia.

W informacji dla Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w pracach Unii Europejskiej w okresie od lipca do grudnia 2020 roku pod przewodnictwem Niemiec w Radzie Unii Europejskiej, czytamy m.in., że podczas prezydencji podejmowane były działania w celu przyspieszenia rozwoju produkcji szczepionki przeciw COVID-19 w Europie oraz zabezpieczenia wystarczającej ilości szczepionki dla państw członkowskich.

W ramach tych działań Komisja Europejska postanowiła przeznaczyć środki znajdujące się w budżecie instrumentu wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych na granty umożliwiające przyspieszony rozwój produkcji szczepionki. Granty te stanowią zaliczkę, która obniża cenę końcową szczepionki. Komisja Europejska negocjowała i zawierała w imieniu państw członkowskich umowy dotyczące opracowania, produkcji, priorytetowych opcji zakupu oraz dostaw szczepionki przeciwko COVID-19 do państw członkowskich UE. W tym celu zawarto porozumienie między Komisją Europejską i państwami członkowskimi o ustanowieniu wspólnego mechanizmu zakupów szczepionek z wyprzedzeniem. Na jego podstawie Komisja Europejska negocjowała i zawierała, w imieniu państw członkowskich, umowy zakupu z wyprzedzeniem – Advance Purchase Agreement, APA – które obejmowały opracowanie, produkcję, priorytetowe opcje zakupu oraz dostawę szczepionki przeciwko COVID-19 do państw członkowskich Unii Europejskiej.

Od rozpoczęcia negocjacji z firmami zostały podpisane umowy z następującymi producentami szczepionek:

– Astra Zeneca – 300 milionów dawek,

– Sanofi – 300 milionów dawek,

– Janssen Pharmaceutica NV, firma należąca do grupy Johnson & Johnson – zakup szczepionki dla 200 milionów osób,

– BioNTech-Pfizer – 200 milionów dawek z opcją zakupu kolejnych 100 milionów

– CureVac – 225 milionów dawek z opcją zakupu 180 milionów dawek dodatkowych)

– Moderna – 80 milionów dawek z opcją zakupu kolejnych 80 milionów.

Komisja Europejska zakończyła także rozmowy wstępne z firmą Novavax w celu zabezpieczenia kolejnej potencjalnej szczepionki. Kontrakt zapewniłby dla państw członkowskich 100 milionów dawek z możliwością zwiększenia o kolejnych 100 milionów.

W informacji czytamy, że Polska dotychczas zdecydowała się przystąpić do umów z takimi producentami szczepionek jak AstraZeneca, Johnson & Johnson, Pfizer-BioNtech, Moderna i CureVac. Przystąpienie do APA z konkretnym producentem oznacza obowiązek wykupienia przez uczestniczące państwo członkowskie zadeklarowanej w przypadku danego państwa liczby dawek szczepionki.

Jak widzimy, pandemia COVID-19 pokazała wagę współpracy i koordynacji działań na szczeblu państw Unii Europejskiej, która skutecznie pomaga w efektywnej walce z zagrożeniami. W związku z pandemią 11 listopada 2020 r. został opublikowany pakiet legislacyjny mający doprowadzić do zmiany istniejących ram prawnych dotyczących transgranicznych zagrożeń zdrowia oraz do wzmocnienia gotowości na sytuacje kryzysowe. Pakiet propozycji obejmuje komunikat Komisji Europejskiej oraz trzy propozycje legislacyjne: projekt rozporządzenia w sprawie poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia, projekt nowelizacji rozporządzenia ustanawiającego Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób oraz projekt dotyczący wzmocnionej roli Europejskiej Agencji Leków w zakresie gotowości na sytuacje kryzysowe, jeśli chodzi o produkty lecznicze i wyroby medyczne oraz zarządzanie nimi. Zgodnie z komunikatem Komisja Europejska proponuje, aby decyzje w sprawie sytuacji nadzwyczajnych oraz w sprawie zarządzania ryzykiem były podejmowane na poziomie Unii Europejskiej.

Wziąwszy pod uwagę doświadczenia płynące z epidemii COVID-19, Komisja Europejska zadecydowała, że konieczne jest znaczne zwiększenie zdolności Unii Europejskiej do skutecznego reagowania na tak poważne zagrożenia zdrowia obywateli krajów członkowskich. W związku z tym podjęto decyzję o przedstawieniu nowego programu EU4Health zamiast dotychczas planowanego komponentu „Zdrowie” w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, o zwiększeniu finansowania programu do 1,7 miliarda euro oraz przeznaczeniu dodatkowych 7,7 miliardów euro w ramach europejskiego instrumentu na rzecz odbudowy. Celem programu będzie udzielenie wsparcia finansowego, aby systemy opieki zdrowotnej w państwach mogły zapewnić nowoczesną opiekę, a także wspieranie ich w osiąganiu związanych ze zdrowiem celów zrównoważonego rozwoju. Program przewiduje nowe działania, które wypełnią luki ujawnione przez pandemię COVID-19 w zakresie rozwoju i wytwarzania produktów leczniczych, odpowiedniego zaopatrzenia w sprzęt w szpitalach, wystarczających zasobów ludzkich w dziedzinie medycyny, upowszechnienia narzędzi i usług cyfrowych umożliwiających ciągłość opieki oraz w zakresie realizacji potrzeby zachowania dostępu do podstawowych towarów i usług w czasach kryzysu.

Bez wątpienia na postawie informacji dla Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w pracach Unii Europejskiej w okresie od lipca do grudnia 2020 r. pod przewodnictwem Niemiec w Radzie Unii Europejskiej niezwykle wyraźnie widać, jak ważna jest przynależność Polski do struktur Unii Europejskiej i jak współpraca państw członkowskich pozwala efektywnie walczyć z pandemią COVID-19. Wspólne działania pozwalają na optymalizację podejmowanych decyzji w sytuacjach zagrożenia, a wiedza krajów członkowskich umożliwia stosowanie najlepszych rozwiązań. W związku z tym mam nadzieję, że bezpieczeństwo Polek i Polaków nadal będzie priorytetem w polityce zagranicznej Polski, a nasza przynależność do struktur Unii Europejskiej będzie to bezpieczeństwo gwarantowała.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 11. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Jest to już trzydzieste czwarte sprawozdanie Rady Ministrów dotyczące udziału Polski w pracach Unii Europejskiej. Podsumowuje ono działania realizowane przez nasze państwo w okresie prezydencji Niemiec w Radzie UE.

Podczas prezydencji Niemiec – w tym trudnym okresie, jakim jest czas pandemii – Polska wspierała program, którego motto brzmiało: „Razem wzmocnijmy Europę”. Wśród głównych priorytetów owego programu znalazły się działania przezwyciężające pandemię COVID-19 i odnowa gospodarcza, a także działania dążące do stworzenia silnej, innowacyjnej, sprawiedliwej, zrównoważonej, bezpiecznej, kierującej się wspólnymi wartościami Europy. Kluczowe stały się kwestie związane ze zwalczaniem pandemii i wszelkimi negocjacjami finansowymi. Skupiono się także na negocjacjach z Wielką Brytanią i na wypracowywaniu kształtu naszych przyszłych relacji.

Należy zaznaczyć, że pandemia COVID-19 wpłynęła na wszelkie działania w tym zakresie. Podjęte prace zmierzające do przyspieszenia wytworzenia oraz wyprodukowania na szeroką skalę szczepionki dla Europejczyków, dla mieszkańców państw członkowskich, mogły zostać zrealizowane dzięki środkom pochodzącym z grantów.

Prowadzone w cieniu zwalczania pandemii negocjacje nad WRF na lata 2021–2027 przebiegły pomyślnie, a podczas szczytu Rady Europejskiej osiągnięto wiele porozumień politycznych. Warto zaznaczyć, że Polska znalazła się wśród krajów popierających pakiet nowego wieloletniego budżetu Unii Europejskiej i instrumentów odbudowy. Poparto również niezwykle ważny program, jakim jest program „Cyfrowa Europa” na lata 2021–2027, zapewniający cyberbezpieczeństwo oraz upowszechniający stosowanie technologii cyfrowej w społeczeństwie oraz gospodarce. Podczas debat zawarto wiele porozumień, m.in. związanych ze wzmocnieniem rynków wewnętrznych oraz bezpieczeństwem socjalnym w Unii Europejskiej. Wspólnie pracowano nad poprawą funkcjonowania różnych sektorów oraz nad wsparciem dla przedsiębiorstw, od tych mikro- po średnie. Postulowano też wprowadzenie ulepszeń w zakresie ochrony konsumentów.

Jednym z głównych działań, nad jakimi pochylała się prezydencja niemiecka, było kształtowanie innowacyjnej europejskiej polityki podatkowej. Tego typu działania mają przynieść zwiększenie znaczenia gospodarczego Europy oraz zabezpieczyć jej dochody. Wobec tego przygotowano konkluzję w sprawie sprawiedliwego i skutecznego opodatkowania w czasie odbudowy gospodarczej, wyzwań związanych z cyfryzacją i dobrego zarządzania podatkowego w UE i poza nią. Zostało to poparte przez Polskę. Kontynuowano prace legislacyjne związane z reformą stawek VAT i rewizją kodeksu postępowania oraz zaktualizowano unijną listę rajów podatkowych. Polska wykazała wyjątkową aktywność podczas prac nad tymi kwestiami. To m.in. dzięki naszym działaniom uzgodniono kompromisowy tekst projektu nowelizacji dyrektywy w sprawie współpracy administracyjnej, DAC7. W tekście znalazło się wiele kwestii, o których uwzględnienie apelowała Polska. Poparto również budowę unii cyfrowej. Oprócz tego intensywnie uczestniczyliśmy w pracach nad projektami rozporządzeń dotyczących kryptoaktywów.

Nie wszystkie projekty od początku cieszyły się poparciem Polski. Wśród projektów kontrowersyjnych znalazł się projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych. Polska wysłała jasny sygnał, iż projekt ten powinien zostać szerzej przedyskutowany. Rozwiązania te powinny wychodzić naprzeciw oczekiwaniom społeczności. Zaznaczano, że zarobki powinny dawać możliwość godnego życia. Co za tym idzie, Polska poparła projekt dotyczący ochrony dochodu minimalnego.

Polska poparła również konkluzję Rady w sprawie eliminowania luki płacowej ze względu na płeć i pochyliła się nad kwestiami dotyczącymi ochrony kobiet przed wszelką przemocą.

Wspólnie działano także dla dobra środowiska. Mając na względzie neutralność klimatyczną, Polska dążyła do wypracowania dobrego rozwiązania w kwestii wykorzystania gazu ziemnego. Debatowano nad wieloma wątkami związanymi z energetyką wiatrową oraz modernizacją budownictwa.

Skupiono się również nad wieloma zagadnieniami prawnymi, m.in. nad kwestią naruszeń praworządności. Debatowano nad walką z przestępstwami i rasizmem, a także nad potrzebą wspólnego wypracowania rozwiązań wzmacniających bezpieczeństwo obywateli.

Rząd premiera Mateusza Morawieckiego dołożył wszelkich starań, by wypracować kompromis w sprawach dotyczących wielu płaszczyzn. Przede wszystkim wykazał jednak wyjątkową aktywność w pracach nad zwalczaniem pandemii COVID-19.