Narzędzia:

Posiedzenie: 10. posiedzenie Senatu RP X kadencji, 2 dzień


5, 6, 12 i 13 maja 2020 r.
Przemówienia z dnia następnego Przemówienia z dnia poprzedniego

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Przemówienie senatora Janusza Pęcherza w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Uchwała Senatu, nad którą dzisiaj debatujemy, a która wzywa rząd RP do natychmiastowego wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na całym terytorium państwa polskiego, nie powinna w tej Izbie budzić u niektórych z państwa senatorów ani zdziwienia, ani protestów. Uchwała ta, wbrew przekonaniu mniejszości w Senacie, może i powinna pomóc rządowi RP wyjść z sytuacji patowej, do której doprowadził, utrzymując już od ponad 1,5 miesiąca, że w Polsce nie można wprowadzić stanu nadzwyczajnego i tym samym nie można przesunąć terminu wyborów prezydenckich ogłoszonych przez marszałek Sejmu na 10 maja 2020 r. Tak naprawdę tylko wprowadzenie stanu klęski żywiołowej pozwoli na w pełni konstytucyjne przesunięcie terminu wyborów prezydenckich.

Przez cały okres, od 15 marca, kiedy wprowadzono stan zagrożenia epidemicznego, a 20 marca stan epidemii, wszyscy politycy PiS zabierający głos na tej sali, ale przede wszystkim w mediach, przekonywali, że wybory muszą być przeprowadzone w konstytucyjnym terminie i przesunięcie tego terminu z 10 maja br. jest absolutnie niemożliwe, bo byłoby niezgodne z Konstytucją RP. Tymczasem niewprowadzenie stanu klęski żywiołowej może być naruszeniem normy konstytucyjnej zawartej w art. 228 ust. 7, zgodnie z którą w czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie mogą być przeprowadzone wybory prezydenta RP.

Dlaczego stan nadzwyczajny – stan klęski żywiołowej powinien być wprowadzony przez Radę Ministrów już kilka tygodni temu? Otóż stan klęski żywiołowej, jak rządzący tłumaczą od dawna, to stan związany np. z powodziami, wichurami – ogólnie z katastrofami naturalnymi, tymczasem katastrofa naturalna to także, zgodnie z zapisami ustawowymi, masowe występowanie chorób zakaźnych u ludzi. Nie powinno być żadnych wątpliwości, że bezprecedensowe ograniczenia wprowadzone przez polskie władze w marcu i kwietniu 2020 r. w związku z pandemią COVID-19 pokazują w istocie, że na terenie RP panuje stan nadzwyczajny. Występowanie szczególnych zagrożeń na terytorium RP nie powinno budzić żadnych wątpliwości, a jeżeli tak, to nie powinna także budzić tych wątpliwości niemożliwość przeprowadzenia wyborów prezydenta RP w normalnym trybie.

Panie Marszałku, Wysoki Senacie, podczas wczorajszej dyskusji nad ustawą dotyczącą głosowania korespondencyjnego pojawiały się liczne głosy ze strony senatorów PiS, że pandemia w Polsce już prawie przemija, że rząd sobie z nią poradził i że teraz może być już tylko lepiej. Tymczasem wczorajsze raporty Ministerstwa Zdrowia o liczbie nowo zakażonych koronawirusem i zmarłych nie pozwala absolutnie na takie wnioski: 425 nowych przypadków koronawirusa i 19 osób zmarłych. Potwierdza to także Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, według którego Polska jest jednym z 4 europejskich krajów – obok Wielkiej Brytanii, Rumunii i Szwecji – w których sytuacja związana z pandemią się nie poprawia.

Stan klęski żywiołowej powinien zostać wprowadzony natychmiast. Pozwoli to na legalne, zgodne z Konstytucją RP przesunięcie w czasie wyborów prezydenckich i umożliwi koncentrację wszystkich sił politycznych, administracji państwowej i samorządowej – ponad podziałami – na walce z pandemią COVID-19. W pełni przekonany będę głosował za uchwaleniem omawianej ustawy.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Procedowana przez nas w dniu dzisiejszym ustawa rządu Prawa i Sprawiedliwości o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw zakłada ustalenie listy leków najczęściej stosowanych przez kobiety w ciąży, których nabycie byłoby finansowane w całości ze środków publicznych. Jest to kolejna forma wsparcia kobiet, które zdecydują się na urodzenie dziecka, przygotowana przez rząd Prawa i Sprawiedliwości.

Według przedstawionej nowelizacji dostęp do bezpłatnych leków uzyskają wszystkie kobiety w ciąży od momentu jej stwierdzenia przez lekarza aż do momentu zakończenia ciąży. Podstawą bezpłatnego wydania leku z apteki będzie recepta wystawiona przez lekarza posiadającego tytuł specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii, lekarza w trakcie odbywania tej specjalizacji, położną, albo innego lekarza – na podstawie zaświadczenia wystawionego przez lekarza specjalistę lub położną. Zaświadczenie takie będzie ważne przez okres ciąży, jednak nie dłużej niż 15 dni po planowanej dacie porodu wskazanej w tym zaświadczeniu.

Osoby uprawnione do wystawiania recept kobietom w ciąży będą obowiązane do dokonywania za pośrednictwem Elektronicznej Platformy Gromadzenia, Analizy i Udostępnienia Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych weryfikacji ilości oraz rodzaju przepisanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych pod względem bezpieczeństwa oraz konieczności ich stosowania, biorąc pod uwagę recepty wystawione oraz zrealizowane dla danego świadczeniobiorcy.

Minister zdrowia wskaże spośród leków określonych w wykazie leków refundowanych, o którym mowa w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, leki, które będą wydawane bezpłatnie kobietom w ciąży, mając na względzie: po pierwsze – konieczność zaspokojenia wynikających z ciąży potrzeb zdrowotnych tych świadczeniobiorców; po drugie – dostępność i bezpieczeństwo stosowania w poszczególnych okresach ciąży leków podlegających wyborowi; po trzecie – roczny limit wydatków przewidzianych na ten cel w ustawie budżetowej na dany rok.

Leki przysługujące bezpłatnie kobietom w ciąży będą finansowane z budżetu państwa w części stanowiącej odpłatność świadczeniobiorcy, obejmującej kwotę do wysokości limitu finansowania oraz dopłatę w wysokości różnicy między ceną detaliczną danego leku a wysokością limitu jego finansowania.

Osoba wydająca leki przysługujące bezpłatnie kobiecie w ciąży będzie miała obowiązek poinformować ją o możliwości bezpłatnego nabycia leku innego niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym oraz – na jej żądanie – wydać ten lek, chyba że z recepty będzie wynikać niemożność dokonania zamiany przepisanego leku.

W Sejmie za przyjęciem ustawy głosowało 447 posłów, 5 głosowało przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu. Jest to kolejny po programie „Za życiem” program wsparcia dla kobiet w ciąży przygotowany prze rząd premiera Mateusza Morawieckiego. Zdecydowanie popieram przedłożoną nowelizację.

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Przemówienie senator Agnieszki Gorgoń-Komor w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Odnosząc się do uchwalonej przez Sejm ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw, chciałabym podkreślić słuszność i zasadność w kwestii wsparcia finansowego przyszłych mam. Nurtuje mnie jednak kilka wątpliwości związanych z przedmiotową ustawą.

1. Oszacowane są limity roczne budżetu państwa na ten cel. W roku przyszłym będą to 24 miliony 200 tysięcy zł. Ustawa zakłada, że jeśli w pierwszym półroczu danego roku nastąpi przekroczenie 60% limitu wydatków przewidzianych na dany rok, właściwy minister wdraża mechanizm korygujący. Tym mechanizmem jest ograniczenie i korekta wykazu leków, który, notabene, będzie podany do wiadomości w terminie 4 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Tak więc nie znamy konkretów, oprócz listy leków refundowanych, a już wiadomo, że lista medykamentów dostępnych dla kobiet w ciąży może być ograniczana. Uważam, że będzie to niesprawiedliwe względem kobiet, do których ustawa jest kierowana.

2. Moje wątpliwości budzi też nakładanie na lekarzy i położne obowiązku weryfikacji rodzaju i ilości leku przed wypisaniem recepty, zanim cały system będzie funkcjonalny. Minister Zdrowia poda bowiem do publicznej wiadomości informację o uruchomieniu funkcjonalności systemu najpóźniej do dnia 31 grudnia 2021 r. Lekarze i pielęgniarki będą objęci przepisem o konieczności weryfikacji od dnia 1 lipca br. Może się to okazać bardzo problematyczne w wykonaniu. Podczas wczorajszego posiedzenia Komisji Zdrowia pan wiceminister zdrowia uznał, że nie ma potrzeby wprowadzania do ustawy poprawki w tym zakresie, ponieważ możliwość sprawdzenia leku jest, ale nie ma jeszcze pełnej funkcjonalności systemu. Takie sytuacje powodują chaos i budzą wątpliwości. Dobrze byłoby, gdyby wszystkie ustawy były w 100% doprecyzowane i logiczne.

Ustawa jest potrzebna i ważna, choć wydaje się delikatnie niedoszacowana.

Przemówienie senatora Beniamina Godyli w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Przemówienie senatora Beniamina Godyli w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw w założeniu ma gwarantować kobietom w ciąży bezpłatny dostęp do leków. Takie założenie samo w sobie jest oczywiście słuszne, niemniej jednak zapisy ustawy budzą liczne wątpliwości.

Środki pieniężne, które zostały zagwarantowane w tej ustawie, mogą okazać się niewystarczające. Ustawodawca, jak wynika z zapisów umieszczonych w ustawie, również dostrzega ten problem, ponieważ daje ministrowi zdrowia prawo do modyfikacji rozporządzenia w połowie roku i do korekty listy leków, które będą bezpłatne. Może się więc okazać, że w połowie roku zabraknie środków na realizację programu. To by było niedopuszczalne. Należy zatem zapewnić odpowiednie środki pieniężne, które będą ustalane co roku, a nie z wyprzedzeniem 9-letnim, jak jest przewidziane w ustawie.

Ustawa zakłada, że darmowe będą tylko leki refundowane, a więc nie będzie darmowych leków na cukrzycę ciążową, nadciśnienie etc. Należy zatem zmienić zapisy ustawy i zamiast tworzyć listę wybranych leków, zagwarantować kobietom, aby bezpłatne były wszystkie medykamenty, w tym również witaminy i suplementy, dość często stosowane przez ciężarne kobiety dla poprawy zdrowia zarówno swojego, jak i dziecka.

Ustawodawca nie pochyla się nad istotną kwestią, jaką są badania prenatalne. Do nich również powinien być zapewniony bezpłatny dostęp dla kobiet w ciąży. Dziękuję bardzo.

Przemówienie senatora Macieja Łuczaka w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Przemówienie senatora Macieja Łuczaka w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Celem wprowadzanych w ustawie o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw zmian jest sporządzenie listy leków, z których najczęściej korzystają kobiety w ciąży, i umożliwienie finansowania ich w całości ze środków publicznych. Ma to związek z prorodzinnymi działaniami rządu, podejmowanymi po to, aby w jak największym stopniu ułatwić prowadzenie gospodarstwa domowego.

Ciąża to niewątpliwie stan wyjątkowy, podczas którego kobiety muszą bardzo dbać o siebie, ale także o rozwijające się dziecko. Opieka lekarska musi tu być na najwyższym poziomie. W momencie wystąpienia komplikacji kobiety muszą otrzymywać należytą pomoc. Jeśli niezbędne jest przyjmowanie leków, trzeba zadbać o to, aby cały proces był objęty ciągłym nadzorem i nie sprawiał kobiecie nadmiernych problemów.

Zmiany w ustawie mają obejmować wszystkie kobiety będące w ciąży, niezależnie od sposobu poczęcia. Refundacja ma dotyczyć leków o kategorii dostępności „Rp”, czyli na receptę. Osobami uprawnionymi do wystawiania takowych recept będą lekarze ginekolodzy lub położne, które stwierdziły ciążę, a także inni lekarze czy położne na podstawie zaświadczenia wystawionego przez osobę stwierdzającą ciążę. Leki finansowane ze środków publicznych są powszechnie dostępne na terenie naszego kraju, dlatego nabycie ich nie tylko ułatwi ciężarnym gospodarowanie domowym budżetem, ale i nie sprawi żadnych trudności.

Ustawodawca skupiał się szczególnie na ciężarnych kobietach żyjących na minimalnym poziomie, który pozwala jedynie na przeżycie. W momencie, gdy ciąża wymaga specjalnej farmakoterapii, takie osoby nie są w stanie we własnym zakresie zapewnić sobie odpowiedniej opieki lekarskiej oraz zakupić niezbędnych leków. Proponowane zmiany pozwolą zadbać o bezpieczny rozwój ciąży wśród kobiet o najsłabszej pozycji ekonomicznej.

Reasumując, uważam, że przedstawione argumenty potwierdzają zasadność wprowadzenia proponowanej ustawy.

Przemówienie senatora Beniamina Godyli w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Przemówienie senatora Beniamina Godyli w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Ustawę z dnia 30 kwietnia 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji należy przyjąć bez poprawek. Wprowadza ona do ustawy – Prawo energetyczne regulacje, które zmieniła gazowa dyrektywa unijna dotycząca Nord Stream 2. Wskazana dyrektywa usunęła również występujące wątpliwości w ustawie dotyczącej kogeneracji. Niemniej jednak ustawa ta powinna być uchwalona wcześniej, celem implementacji w terminie, który upłynął w lutym tego roku. Bezpieczeństwo energetyczne Polski i każde działania zmierzające do zagwarantowania go są jak najbardziej potrzebne i pożądane, dlatego też należy poprzeć w tym zakresie działania rządu. Istotną kwestią, którą należy zaznaczyć, jest to, że Polska powinna skupić sią na dywersyfikacji źródeł energii. Powinna ona polegać na tym, żeby zwiększyć udział energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Powinniśmy się również zastanowić i razem wypracować jak najbardziej korzystny kierunek dla polskiej energetyki. Dziękuję bardzo.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy o promowaniu energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji zmierza do ujednolicenia reżimu prawnego w stosunku do wszystkich gazociągów przesyłowych przebiegających przez granicę naszego państwa – niezależnie od tego, czy łączą one Polskę z systemem gazowym państwa członkowskiego Unii Europejskiej i EFTA, czy też łączą ją z systemem gazowym państwa niebędącego stroną żadnej z tych umów – oraz do zapewnienia jednolitego stosowania prawa unijnego wobec takiej infrastruktury.

Zgodnie z informacjami przedstawionymi w opinii Biura Legislacyjnego, ustawa ma na celu przystosowanie dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/692 z dnia 17 kwietnia 2019 r. zmieniającej dyrektywę 2009/73/WE dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego (dyrektywa 2019/692/UE). Dyrektywa 2019/692/UE nakłada na państwa członkowskie Unii Europejskiej obowiązek zapewnienia, aby zasady mające zastosowanie do linii przesyłowych gazu łączących dwa lub więcej państw członkowskich miały również zastosowanie do linii przesyłowych gazu do i z państw trzecich (państw niebędących państwami członkowskimi Unii Europejskiej lub państwami członkowskimi Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu, tj. EFTA – stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym).

Proponowana regulacja ma doprowadzić do ujednolicenia reżimu prawnego w stosunku do wszystkich gazociągów przesyłowych, przebiegających przez granicę Rzeczypospolitej Polskiej, niezależnie od tego, czy łączą one Rzeczpospolitą Polską z systemem gazowym państwa członkowskiego Unii Europejskiej i EFTA, czy też innego państwa. Ma również zapewnić jednolite stosowanie prawa Unii Europejskiej wobec takiej infrastruktury przez:

1. rozszerzenie definicji „gazociągu międzysystemowego”;

2. dookreślenie warunków udzielenia przedsiębiorstwu zwolnienia z obowiązków świadczenia usług, o których mowa w art. 4i ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne;

3. rozszerzenie kompetencji krajowego organu regulacyjnego – Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (Prezesa URE) w zakresie współpracy z właściwymi organami państw członkowskich UE i państw trzecich w odniesieniu do gazociągów międzysystemowych;

4. wprowadzenie swobody zawierania umów w sprawach dotyczących eksploatacji gazociągów międzysystemowych z państwami trzecimi;

5. włączenie Komisji Europejskiej w proces negocjacji umów międzyrządowych dotyczących funkcjonowania gazociągów przesyłowych z państwami trzecimi.

Ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

W Sejmie za przyjęciem ustawy głosowało 452 posłów, 1 wstrzymał się od głosu, 3 było przeciw. Ja zdecydowanie popieram niniejszy projekt nowelizacji.

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Przemówienie senatora Aleksandra Szweda w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Proponowana ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw rządu Prawa i Sprawiedliwości wprowadza szybką możliwość izolowania osoby dotkniętej przemocą od osoby stosującej przemoc w sytuacjach, gdy stwarza ona zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników. Proponowane rozwiązania legislacyjne dotykają bardzo ważnej materii, z którą państwo musi walczyć ‒ kwestii przemocy w rodzinie.

Ustawa wprowadza nowy instrument prawny, który ma zapewnić skuteczną ochronę osób dotkniętych przemocą domową, jeżeli osoba stosująca przemoc stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego. Instrumentem tym ma być nakaz natychmiastowego opuszczenia mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, który będzie stosowany przez Policję, a w stosunku do żołnierza pełniącego czynną służbę wojskową ‒ przez Żandarmerię Wojskową.

Wspomniany nakaz lub zakaz będzie wydawany albo podczas interwencji podjętej przez funkcjonariuszy lub żołnierzy wyżej wymienionych formacji, albo też w związku z powzięciem informacji o stosowaniu przemocy w rodzinie. Co ważne: w tym ostatnim przypadku Policja lub Żandarmeria Wojskowa będą obowiązane działać niezwłocznie.

Obowiązany do przestrzegania nakazu lub zakazu będzie musiał opuścić wspólnie zajmowane mieszkanie i jego bezpośrednie otoczenie, pozostawiając klucze w tym mieszkaniu. Czynność ta będzie protokołowana. Osobie tej będzie przysługiwało prawo zabrania ze sobą jedynie przedmiotów osobistego użytku i służących do świadczenia pracy oraz będących jej własnością zwierząt domowych. Jednak w razie sprzeciwu ze strony pozostałych domowników przedmioty te lub zwierzęta pozostaną we wspólnie zajmowanym mieszkaniu, zaś dalsze dochodzenie roszczeń z tego tytułu będzie możliwe zgodnie z regulacjami prawa cywilnego na drodze sądowej. Obowiązany będzie mógł wrócić do mieszkania w celu zabrania dodatkowych rzeczy tylko raz, i to w asyście Policji albo Żandarmerii Wojskowej.

Na stronach internetowych Policji możemy znaleźć statystyki mówiące o tym, że tylko w 2019 r. przemocą w rodzinie dotknięte były 88 tysięcy 32 osoby. Są to tylko stwierdzone przypadki, a przecież wiemy, że bardzo często ofiary przemocy nie chcą mówić o swojej tragedii, ponieważ się boją. Dlatego cieszy proponowany projekt, który pozwala usunąć sprawcę przemocy z mieszkania. Zdecydowanie popieram niniejszą nowelizację.

Przemówienie senatora Rafała Ambrozika w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Przemówienie senatora Rafała Ambrozika w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw, nad którą dzisiaj debatujemy, zawiera niezwykle istotne rozwiązania prawne skierowane na szybką izolację osoby dotkniętej przemocą – której życie lub zdrowie jest zagrożone – od osoby tę przemoc stosującą. Nie każde bezprawne działanie sprawcy będzie więc wypełniało przepisy ustawy, a jedynie takie, które zagraża życiu lub zdrowiu, co ograniczy możliwość nadużywania jej zapisów. Przygotowana ustawa rządowa stanowi rozwiązanie realnych problemów osób pokrzywdzonych bezprawnym działaniem sprawców. Umożliwi też szybkie ich ściganie. Postulaty, by wprowadzić rozwiązania zapisane w nowelizacji pojawiały się od lat. Były jednak ignorowane. Dopiero obecna większość parlamentarna, rząd Zjednoczonej Prawicy, zaraz po wyborach w 2015 r., przystąpił do rzetelnej pracy nad stosownymi przepisami, W kolejnych latach prowadzono szereg badań i analiz prawnoporównawczych, a także tych o charakterze empirycznym, by kompleksowo sformułować przepisy.

Nowelizacja zmienia 7 aktów prawnych: ustawę – Kodeks postępowania cywilnego, ustawę – Kodeks wykroczeń, ustawę o Policji, ustawę o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych, ustawę – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, ustawę o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, ustawę o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Zmieniane przepisy dotyczą m.in. uproszczenia i przyspieszenia rozpoznawania spraw o zobowiązanie osoby stosującej przemoc do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania, umożliwienia wydania wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie nakazu natychmiastowego opuszczenia mieszkania i zbliżania się do niego, wprowadzenia nowego typu wykroczenia za niestosowanie się do nakazu opuszczenia mieszkania, zwolnienia z kosztów sądowych osób dotkniętych przemocą. Wydaje się, że jednakże kilka przepisów ustawy należy w przyszłości doprecyzować. Mimo powyższego należy możliwie szybko wprowadzić przepisy chroniące ofiary przemocy domowej.

Przemówienie senatora Ryszarda Majera w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Przemówienie senatora Ryszarda Majera w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Z dużą satysfakcją przyjmuję przygotowaną przez rząd Prawa i Sprawiedliwości ustawę o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która przewiduje wprowadzenie odrębnego, szybkiego postępowania w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i zakazanie zbliżania się do niego. Jak stanowi regulacja, natychmiastowe nakazy w tych sprawach będą wydawane przez Policję i Żandarmerię Wojskową. Nakaz będzie obowiązywał przez 14 dni, jednak na wniosek osoby dotkniętej przemocą sąd może przedłużyć ten okres. Nakaz opuszczenia mieszkania będzie egzekwowany, łącznie z możliwością użycia środków przymusu, bez względu na ewentualne twierdzenie sprawcy, że nie ma dokąd się wyprowadzić. Policja będzie zobowiązana do regularnego sprawdzania, czy osoba objęta nakazem opuszczenia mieszkania lub niezbliżania się do niego stosuje się do nałożonych na nią sankcji. Jeżeli ta osoba nie będzie tego robić, będzie podlegać karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny.

Zmiana tej ustawy ma szczególne znaczenie w kwestii rozwiązywania problemów przemocy, jakie dokonują się w domowym zaciszu. Jej ofiarami mogą być dzieci, dorośli, a także, na co chciałbym zwrócić szczególną uwagę, osoby w wieku senioralnym. Spotykamy szereg definicji przemocy wobec osób starszych, w wielu z nich występują jednak elementy wspólne – przemoc jest traktowana jako jednorazowy lub powtarzalny akt, stający się przyczyną zranienia albo niosący ze sobą takie ryzyko, wobec osoby starszej będącej zależną od sprawcy lub sprawców zdarzenia. Najczęściej występuje w warunkach domowych, stąd nazywana jest również przemocą domową lub przemocą w rodzinie. Tę ostatnią w ustawie o przemocy w rodzinie definiuje się jako jednorazowe albo powtarzające się umyślnie działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Jeśli rozszerzyć definicję przemocy, to uznaje się za takową wszelkie nadużycia i zaniedbania w stosunku do osób starszych. Przez nadużycia będziemy rozumieli takie sposoby zachowania lub/i akty działania, które przejawiają się w stosowaniu przemocy fizycznej lub/i psychicznej, np. zadawanie bólu fizycznego, tj. bicie, lub udręki duchowej, tj. poniżanie osoby starszej, ograniczanie jej praw. Przemoc aktywna pod postacią nadużyć to nic innego, jak np. poniżanie osoby starszej, zmuszanie jej do jedzenia, ograniczanie jej praw, zniewalanie psychiczne, wyrządzanie szkód, znęcanie się, maltretowanie, izolowanie czy nielegalne użycie jej funduszy lub zasobów materialnych – okradanie. Przemoc pod postacią nadużywania może przybierać różne formy. Najczęściej wyróżniamy: nadużycia fizyczne – użycie siły fizycznej, której następstwem jest uszkodzenie ciała, ból, czego przejawem może być popychanie, policzkowanie, zaś skutkiem stłuczenia, złamania, rany cięte, a także strach, niepokój, depresja; nadużycia psychiczne – permanentne używanie gróźb, upokarzanie, obwinianie, znęcanie się, zastraszanie, izolowanie, przeklinanie i inne werbalne zachowania i/lub inne formy psychicznego okrucieństwa, czego skutkiem jest strach, depresja, zażenowanie, utrata apetytu; nadużycia finansowe – nielegalne i nieodpowiednie użycie funduszy, własności lub innych zasobów osoby starszej, co przejawia się w sprzeniewierzaniu pieniędzy, rzeczy wartościowych albo własności, odmawianiu osobie starszej prawa dostępu do własnych funduszy, a skutkiem takich działań jest utrata pieniędzy, niemożność opłacania rachunków, pogorszenie stanu zdrowia i standardu życia, brak poczucia bezpieczeństwa; nadużycia seksualne – bezpośredni lub pośredni związek z aktywnością seksualną bez zgody osoby, np. patrzenie, obnażanie, fotografowanie; nadużycia symboliczne – wymuszanie na ludziach starszych zachowania, które jest wygodne dla grup dominujących, np. poprzez strój, język, bądź dyskryminowanie ich przez grupy dominujące.

Przemoc ujęta w postaci danych Komendy Głównej Policji to w znacznej mierze materiały gromadzone w ramach procedury Niebieska Karta. W ostatnich latach obserwujemy nieznaczny wzrost odsetka osób starszych w ogólnej liczbie dotkniętych przemocą, co wydaje się związane z dwoma czynnikami. Po pierwsze, z roku na rok populacja seniorów wzrasta i dzieje się tak kosztem innych grup wiekowych, zaś po drugie, z roku na rok wzrasta świadomość osób starszych w zakresie ich praw, a więc także pojawia się naturalnie większa skłonność do ich ochrony za pomocą dostępnych instrumentów prawnych. W rozkładzie na poszczególne płcie dominują tu kobiety, choć należy również zwrócić uwagę na liczbę starszych mężczyzn dotkniętych przemocą domową. W układzie województw najwyższe wartości osób dotkniętych przemocą notuje się tam, gdzie populacja jest najwyższa – w Mazowieckiem, Śląskim. Warto zwrócić uwagę na to, że przemoc wobec seniorów jest zjawiskiem rzadszym niż przemoc wobec innych grup społecznych, np. dzieci czy kobiet, jest także mniej akceptowana, stąd może powstać przekonanie o jej nieobecności, wzmocnione powszechnym przeświadczeniem o tym, że sposób życia w rodzinie dokonuje się za zamkniętymi drzwiami i ingerencja weń świata zewnętrznego może pojawić się w bardzo ograniczonym wymiarze. Należy zauważyć, że tam, gdzie mamy do czynienia z bardziej rozwiniętym systemem usług opiekuńczych, liczba aktów przemocy wobec osób starszych maleje, jednak by sytuacja uległa zmianie, należy poprzez kampanie edukacyjne i projekty socjalne zwiększać świadomość zarówno seniorów, jak i służb podejmujących działania na ich rzecz. Do kluczowych w tym zakresie służb, obok Policji, należą lokalne ośrodki pomocy społecznej, którym w sukurs przychodzi dzisiejsza nowelizacja prawa.

Przemoc domowa to jedna z najdotkliwszych form pozbawienia bezpieczeństwa osoby starszej. Niezależnie od tego, czy przybiera postać nadużycia siły, nadużyć psychicznych, seksualnych czy symbolicznych, musi spotkać się ze zdecydowaną reakcją służb publicznych. Zachowań przemocowych wobec seniorów, z uwagi na wzrost ich populacji oraz wzrastającą świadomość samej grupy, będziemy z pewnością notowali coraz więcej i tym większa powinna być odpowiedzialność po stronie systemu publicznego za pojawiające się negatywne sytuacje. Regulacje prawne w tym zakresie najwięcej zadań, zresztą słusznie, przypisują władzom lokalnym. To ich przedstawiciele są najbliżej miejsca zdarzenia, pracownicy socjalni penetrują dzielnice i wioski. Do przemocy dochodzi praktycznie we wszystkich typach rodzin i, jak pokazują badania, każdy członek rodziny, począwszy od wnuczka, po syna, synową i konkubenta, może stać się sprawcą przemocy. Przemocy najczęściej towarzyszą inne kwestie społeczne, z którymi boryka się środowisko rodzinne: alkoholizm, zaburzenia psychiczne, niepełnosprawność. Nadzieję na rozwiązywanie tych problemów niosą funkcjonujące zespoły interdyscyplinarne i choć są one instytucją stosunkowo nową w środowisku lokalnym, to powinny stać się skutecznym narzędziem w walce o bezpieczną i godną starość. System pomocy społecznej, w szczególności kierownicy jednostek i pracownicy socjalni, muszą już dziś zmieniać arsenał swoich narzędzi diagnostycznych, metody pracy, wreszcie –zwiększać wyczulenie na omawiane zjawisko, tak by jak najlepiej przygotować się na zmiany zachodzące w środowiskach lokalnych. Wsparciem w tym zakresie winien być proces standaryzacji pracy socjalnej i pomocy społecznej, w ramach którego należy redefiniować rolę pracownika socjalnego i świadczonego przez niego standardu usług. Szczególnie pomocne mogą być przygotowane opracowania dotyczące standardu pracy z rodziną dotkniętą przemocą i standardu pracy z osobami starszymi. Oczekując na wdrożenie tych standardów, należy systematycznie szkolić pracowników socjalnych, aby byli w stanie rozpoznawać symptomy stosowanej przemocy, a w pracy socjalnej nie poprzestawali na działaniach interwencyjnych, lecz animowali środowiska lokalne działaniami profilaktycznymi czy kampaniami edukacyjnymi zwracającymi uwagę na kwestię przemocy wobec seniorów. Nieocenioną rolę w tym obszarze powinni odgrywać lokalni liderzy środowisk senioralnych, których powinno się zachęcać do budowy wspólnych programów informacyjnych oraz interwencyjnych mających na celu jak największe uświadomienie lokalnej społeczności.

Dziś przybywa nam kolejny ważny instrument do rozwiązywania tej istotnej kwestii społecznej. Jestem przekonany, że praktyka wskaże jego niezbędność a kolejne, potencjalne, nowelizacje przyczynią się do udoskonalania systemu ochrony rodziny, w tym osób starszych.

Przemówienie senator Agnieszki Kołacz-Leszczyńskiej w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Przemówienie senator Agnieszki Kołacz-Leszczyńskiej w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, którą teraz procedujemy, oczekiwany był, jak podkreślały kolejne osoby, tj. przedstawiciele organizacji pozarządowych, posłowie, senatorowie, od kilkunastu lat w zniecierpliwieniu przez tych, którzy na co dzień udzielają wsparcia ofiarom przemocy, a w strachu, obawach i wyczekiwaniu przez te osoby, głównie kobiety i dzieci, które przeżywają dramaty przemocy w swoich domach. Chcę wspomnieć także o tym, że w poprzedniej kadencji Sejmu, jeżdżąc po Polsce i rozmawiając z Polakami w ramach projektów „Sprawa Polek” i „Polska Seniora”, słyszałam, że mocno wybrzmiały słowa właśnie o problemach związanych z przemocą domową, ekonomiczną, funkcjonowaniem Niebieskiej Karty i ogromnych oczekiwaniach co do ustaw regulujących te właśnie problemy. O sytuacji „związanych rąk” opowiadali też samorządowcy, a w moim okręgu – pani prezydent Świdnicy Beata Moskal-Słaniewska. Brak uregulowań prawnych nie pozwalał jej w pełnym zakresie pomagać maltretowanym kobietom, dlatego robiła to wysiłkiem swoich służb i radnych miejskich, przygotowując mieszkania specjalnie dla kobiet, które musiały, ale też miały odwagę, odejść, często uciekać przed swoimi oprawcami. Teraz w takich właśnie sytuacjach będzie mogła skoncentrować się na innych aspektach wsparcia dla wszystkich poszkodowanych kobiet.

Myślę, że ten najtrudniejszy dotychczas okres w naszej wspólnej codzienności po wielokroć kazał nam głębiej spojrzeć i mocniej reagować na przemoc teraz, kiedy kobiety są zamknięte ze swoimi oprawcami. Dlatego też wniosek o szybkie procedowanie w Sejmie, bez odsyłania projektu do komisji sejmowych, był bardzo ważny i potrzebny. Tym bardziej teraz tu, w Senacie potrzebne jest przyjęcie tego projektu, jeszcze niedoskonałego, jeszcze ze świadomością potrzeby jego nowelizacji, o czym wszyscy zgodnie mówimy. Nie wolno nam go w tej chwili poprawiać. Przyjmijmy go, a za chwilę wspólnie usiądźmy i poprawmy go tak, by był jeszcze doskonalszy.

Czekaliśmy na ten projekt bardzo długo, był przygotowywany we współpracy z wieloma środowiskami, więc tym większa jest moja wdzięczność za każdy wykonany wysiłek, za wykazaną cierpliwość. Po stokroć dziękuję za wszystko i przed wszystkimi chylę czoła. Wiemy, że został wykonany pierwszy krok, ale teraz odważniej będziemy planować kolejne w tym marszu do polepszenia codzienności tym, którzy oczekują naszego wsparcia.