Posiedzenie: 74. posiedzenie Senatu RP VIII kadencji, 1 dzień

Wróć na listę posiedzeń

6 i 7 maja 2015 r.

Porządek obrad

Zakończone

Stenogram

Wersja PDF

Zapis video

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Gorąco popieram przedstawiony projekt uchwały w 80. rocznicę śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego. Wizja Polski jako suwerennego państwa, które może urzeczywistniać pragnienia wielu narodów, jest szczególnie bliska memu sercu. Dziś widać najwyraźniej, że przewidywania Józefa Piłsudskiego co do konieczności współpracy państw Europy Środkowej i Wschodniej są jak najbardziej trafne i ponadczasowe. Jedynie wspólna walka o suwerenność każdego z państw naszej części świata daje nadzieję na urzeczywistnienie tego zamierzenia. Wydaje się zatem, że powinniśmy budować porozumienie narodów w celu przeciwstawienia się imperializmom i niegodziwości niektórych państw.

Postawa Józefa Piłsudskiego, jego życiowa droga również dzisiaj stanowi drogowskaz dla młodych Polaków. Pozostaje nam uczyć się na błędach i porażkach marszałka Piłsudskiego, a niewątpliwie tym było obalenie demokratycznie wybranych władz, pomimo dobrych efektów, jakie to później przyniosło. Dziękuję.

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Procedowana ustawa – Prawo restrukturyzacyjne stanowi ważny krok w kierunku umożliwienia ratowania przedsiębiorstw zagrożonych niewypłacalnością. Istotną zasadą wprowadzaną przez ustawę jest szybkość rozpoznawania spraw. Jest to oczywiste, że szybkość rozpoznania tej kategorii spraw musi znacznie wzrosnąć w stosunku do obecnych praktyk sądów. Powstaje zatem zasadnicze pytanie: czy przewiduje się kadrowe wzmocnienie sądów gospodarczych w celu umożliwienia właściwej obsługi zwiększonej liczby spraw rozpoznawanych przez sądy?

Obecnie sądy są niewydolne z uwagi na liczbę prowadzonych spraw, toteż wydaje się, że samo ograniczenie składu orzekającego w postępowaniu restrukturyzacyjnym nie będzie wystarczające do właściwego wypełnienia wymogów, jakie ustawa nakłada na sądy rozpoznające wnioski restrukturyzacyjne. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Projektowana ustawa – Prawo restrukturyzacyjne stanowi kompleksowy akt prawny poświęcony w całości problematyce restrukturyzacji zadłużonych podmiotów. Jednym z istotniejszych czynników, które zadecydowały o wyodrębnieniu procedur restrukturyzacyjnych i oddzieleniu ich od procedur upadłościowych, była chęć przerwania pewnego schematu skojarzeń polegających na utożsamianiu działań naprawczych z postawieniem dłużnika w stan upadłości. Takie negatywne skojarzenia zazwyczaj nie przyczyniają się do osiągnięcia pozytywnych wyników w zakresie oddłużenia przedsiębiorstwa i przywrócenia go do funkcjonowania w normalnych warunkach rynkowych. Należy zatem spodziewać się, że wprowadzenie wyraźnego rozdziału prawa restrukturyzacyjnego i prawa upadłościowego przyniesie pozytywny efekt. Należy zaznaczyć, że wydzielenie prawa restrukturyzacyjnego oznacza równocześnie konieczność dokonania istotnych zmian w ustawie – Prawo upadłościowe i naprawcze (po nowelizacji: ustawa – Prawo upadłościowe), które mają zapewnić spójność obu aktów. Niejako przy okazji w prawie upadłościowym przewidziano zmiany wynikające z wieloletnich doświadczeń (między innymi poprawa działania niektórych rozwiązań prawnych, usunięcie wątpliwości interpretacyjnych).

Prawo restrukturyzacyjne opierać się będzie na czterech trybach postępowań, stosowanych w zależności od możliwości i potrzeb. Z uwagi na obszerność materii regulowanej niniejszym projektem ustawy projektodawca zdecydował się na wydzielenie przepisów ogólnych, mających zastosowanie do wszystkich rodzajów postępowań (tytuł I „Przepisy ogólne o postępowaniach restrukturyzacyjnych i ich skutkach”). W kolejnym tytule znalazły się przepisy szczególne poświęcone osobno każdemu rodzajowi postępowania restrukturyzacyjnego i skutkom, jakie wywołuje.

Pierwszy rodzaj postępowania to postępowanie o zatwierdzenie układu. Jest to procedura cechująca się stosunkowo najmniejszym udziałem sądu, ograniczonym tak naprawdę jedynie do wydania postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu. Wynikają z tego określone korzyści, jak chociażby większa elastyczność decyzyjna stron porozumienia oraz brak opóźnień związanych z koniecznością oczekiwania na decyzję sądu. Warto zwrócić uwagę na to, że w postępowaniu tym interes ogółu wierzycieli będzie zabezpieczony na wiele sposobów, w szczególności poprzez wymóg udziału w postępowaniu osoby posiadającej licencję doradcy restrukturyzacyjnego (jako nadzorcy układu, który jednocześnie przejmie niektóre obowiązki dłużnika oraz będzie odpowiedzialny za sporządzenie sprawozdania). Dodatkowo interes ten będzie zabezpieczony poprzez możliwość uzyskiwania przez wierzycieli informacji o sytuacji ekonomicznej dłużnika, możliwość zgłaszania przez nich zastrzeżeń co do przebiegu procedury zbierania głosów oraz zaskarżenia zatwierdzenia całego układu. Układ zostanie przyjęty, jeżeli wypowie się za tym większość wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem, mających łącznie co najmniej 2/3 sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. W postępowaniu tym będzie również przewidziana możliwość głosowania w grupach wierzycieli, jak również – w wyjątkowych sytuacjach – możliwość przyjęcia układu mimo braku odpowiednich większości w niektórych grupach. Projekt ustawy szczegółowo reguluje, jakie informacje powinna zawierać karta do głosowania pisemnego. Oczywiście karta niespełniająca tych wymogów uznana będzie z mocy ustawy za nieważną, co także służyć będzie realizacji funkcji zabezpieczającej.

Kolejne postępowanie to tak zwane przyspieszone postępowanie układowe. Już pobieżna analiza przepisów pozwala stwierdzić, że sąd odgrywa tutaj zdecydowanie większą rolę niż w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu, posiadając kompetencję do wydania – z wniosku dłużnika – postanowienia o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego. Istotna różnica względem poprzedniej procedury polega na tym, że w przyspieszonym postępowaniu układowym to sąd, a nie dłużnik wyznacza nadzorcę sądowego. Sąd wyznacza też sędziego-komisarza. Zatem postępowanie to może być preferowane przez wierzycieli w przypadku braku dostatecznego zaufania do nadzorcy układu wyznaczonego przez dłużnika. Dopuszczalność zastosowania przedmiotowego trybu, podobnie jak w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu, ma miejsce wówczas, gdy „suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem”. Z tego też względu we wniosku dłużnika obok propozycji układowych dla wszystkich wierzycieli znajdować się będą także wykaz i suma wierzytelności spornych. Skuteczne otwarcie postępowania rodzi po stronie dłużnika obowiązek współpracy z sędzią-komisarzem oraz z nadzorcą sadowym, zaś mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika stają się masą układową. Od tego momentu, co do zasady, niemożliwe będzie obciążanie majątku dłużnika (na przykład hipoteką lub zastawem). Także od tego momentu majątek wchodzący w skład masy oraz inne stosunki prawne, w których znajduje się dłużnik (na przykład umowy najmu, umowy dzierżawy) objęte będą szeregiem innych obwarowań prawnych, których wspólnym celem ma być zagwarantowanie właściwego przebiegu postępowania restrukturyzacyjnego. Projektowane przepisy pozwolą dłużnikowi zachować zarząd własny, jednakże w wyjątkowych przypadkach (na przykład, gdy dłużnik naruszył prawo w zakresie sprawowania zarządu) sąd będzie władny wprowadzić zarządcę. W toku przyspieszonego postępowania układowego układ zawierany będzie na zgromadzeniu wierzycieli zwołanym przez sędziego-komisarza. Podsumowując ten wątek należy jeszcze dodać, że wiele rozwiązań przyjętych na potrzeby omawianego rodzaju postepowania jest zbieżnych z obowiązującą procedurą dotyczącą upadłości z możliwością zawarcia układu.

Trzeci rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego – postępowanie układowe – dedykowane jest dłużnikom, w przypadku których suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Przy czym podkreślić wypada, że z uwagi na słuszny interes wierzycieli, jeśli tylko spełnione będą przesłanki formalne, zawsze pierwszeństwo będzie mieć postępowanie układowe w trybie uproszczonym. Ponadto, również ze względu na konieczność zapobieżenia pokrzywdzeniu wierzycieli, dłużnik wnioskodawca będzie musiał uprawdopodobnić swoją zdolność do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania układowego i zobowiązań powstałych po dniu jego otwarcia. Ponieważ wydanie postanowienia w sprawie otwarcia postępowania układowego z natury rzeczy nie następuje z dnia na dzień (podstawowy proponowany termin to dwa tygodnie), może się okazać, że niejako fakultatywnie, w ramach tak zwanego postępowania zabezpieczającego, do czasu wydania rzeczonego postanowienia sąd zdecyduje się zabezpieczyć majątek dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. Jeśli chodzi o skutki otwarcia postępowania układowego, to projekt ustawy w wielu przypadkach korzysta z rozwiązań przewidzianych odnośnie do uproszczonego postępowania układowego. Niemniej jednak warto zwrócić uwagę na projektowane art. 270–271. Przepisy te regulują pewne odrębności dotyczące terminu i zasad ustalenia masy układowej. Kluczową rolę w tej czynności odgrywał będzie nadzorca sądowy, który dokona spisu inwentarza i oszacuje wartość ujętego w nim mienia. Nadzorca sądowy przedstawiał będzie do zatwierdzenia plan restrukturyzacyjny i spis wierzytelności, zatwierdzany następnie przez sędziego-komisarza. Układ będzie przyjmowany w drodze głosowania przez zgromadzenie wierzycieli.

Ostatnim postępowaniem, o którym mowa w projekcie ustawy, jest postępowanie sanacyjne. Rozwiązanie to będzie stosowane w szczególności wówczas, gdy nie będzie możliwe zawarcie układu z wierzycielami (na przykład z uwagi na brak przekonania wierzycieli co do możliwości wykonania układu przez dłużnika). Wskazane postępowanie daje możliwość większej ingerencji w przedsiębiorstwo dłużnika w celu przywrócenia zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją. W szczególności mam tutaj na myśli możliwość odstąpienia od niekorzystnych dla dłużnika umów, możliwość restrukturyzacji zatrudnienia oraz możliwość sprzedaży zbędnych składników majątkowych. Niewątpliwą zaletą trybu sanacyjnego jest też to, że w zdecydowanie większym zakresie niż postępowanie układowe pozwoli on uniknąć ryzyka egzekucji i da dłużnikowi czas niezbędny na przeprowadzenie odpowiednich działań naprawczych. Jak zauważa projektodawca, postępowanie sanacyjne jest rozwiązaniem bardzo atrakcyjnym dla dłużnika, z tego też względu – aby uniknąć nadużyć w tym zakresie – zdecydowano się na ograniczenie polegające na tym, że dłużnikowi odbierany będzie zarząd własny (wraz z wygaśnięciem prokury i pełnomocnictw), a w to miejsce ustanawiany będzie zarządca. Zadaniem zarządcy, oprócz czynności związanych z zarządem, będzie nadto ustalenie masy sanacyjnej, w skład której wejdzie mienie przedsiębiorstwa oraz mienie dłużnika. Podobnie jak w przypadku postępowania układowego i w tym przypadku możliwe będzie wyznaczenie w ramach postępowania zabezpieczającego tymczasowego nadzorcy sądowego albo tymczasowego zarządcy. Dodatkowy walor ochronny mają przepisy dotyczące bezskuteczności czynności prawnych podjętych przez dłużnika w odniesieniu do masy sanacyjnej. W związku z charakterem postępowania sanacyjnego, które istotnie ingeruje w interes innych podmiotów, nieodzowne było nieco odmienne uregulowanie jego przebiegu. W tym kontekście w szczególności warto odnotować, że sędzia-komisarz, oprócz ogólnej kompetencji do zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego, będzie miał także prawo do wydania zakazu wdrażania niektórych działań przewidzianych w planie restrukturyzacyjnym oraz nakazania realizacji innych działań, kierując się celami postępowania sanacyjnego i ochroną słusznych praw wierzycieli oraz osób trzecich niebędących uczestnikami postępowania.

W projekcie ustawy precyzyjnie opisano przesłanki obligatoryjnego oraz fakultatywnego umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego przez sąd. Obowiązek umorzenia postępowania zachodził będzie w szczególności wówczas, gdy prowadzenie postępowania zmierzałoby do pokrzywdzenia wierzycieli lub gdy układ nie został przyjęty. Kluczowy w kontekście ochrony praw wierzycieli jest projektowany art. 330, zgodnie z którym w terminie przewidzianym do złożenia zażalenia na postanowienie o umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego albo na postanowienie o odmowie zatwierdzenia układu osoba uprawniona do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości będzie miała prawo do złożenia uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości.

Odnotować wypada nadto, że na mocy projektowanych przepisów utworzony zostanie Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości, który będzie prowadzony w systemie teleinformatycznym administrowanym i udostępnianym przez ministra sprawiedliwości. Rejestr służył będzie między innymi do zamieszczania i obwieszczania postanowień, zarządzeń, dokumentów i informacji dotyczących postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego. Co istotne, rejestr będzie umożliwiał elektroniczne składanie pism i dokumentów oraz dokonywanie doręczeń. Należy się spodziewać, że rozwiązanie to wpłynie pozytywnie na szybkość oraz rzetelność prowadzonych postępowań.

Wysoka Izbo, jednym z głównych założeń przyświecających autorom projektu ustawy było wdrożenie skutecznych instrumentów pozwalających na przeprowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstwa dłużnika i zapobieżenie jego likwidacji. W mojej ocenie analiza zaproponowanych przepisów prowadzić musi do wniosku, że zadanie to zostało wykonane prawidłowo. Wypada mieć zatem nadzieję, że stosowanie prawa restrukturyzacyjnego w praktyce przełoży się na ograniczenie przypadków upadłości, a równocześnie zwiększenie stopnia zaspokojenia wierzycieli. Mam również nadzieję, że projektowane przepisy przyczynią się do uzyskania innych pozytywnych skutków w wymiarze społeczno-gospodarczym, jak chociażby do zachowania miejsc pracy. Dziękując za uwagę, proszę Wysoką Izbę o przyjęcie niniejszej ustawy.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Autorzy ustawy – Prawo restrukturyzacyjne wskazali, że dziesięcioletni okres stosowania ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze upoważnia do dokonania weryfikacji realizacji stawianych jej celów w ewoluujących warunkach gospodarczych. Część rozwiązań wprowadzonych w 2003 r. sprawdziła się w praktyce i nadal je pozostawiono, ale dziesięć lat doświadczenia pozwala także na identyfikację rozwiązań wymagających poprawy – stosunkowo długi czas postępowania, wysokie koszty i średnie zaspokojenie wierzycieli.

Analiza statystyk pozwala na wskazanie, że w Polsce zwiększa się liczba wniosków o ogłoszenie upadłości, przy czym dominują postępowania obejmujące likwidację przedsiębiorstwa. Przeprowadzane badania aktowe wskazują na niezadowalające współczynniki zaspokojenia wierzycieli z masy upadłości oraz wysoki współczynnik oddalenia wniosków o ogłoszenie upadłości z uwagi na ubóstwo masy. Pierwsza z wymienionych okoliczności prowadzi do tak zwanego efektu domina, związanego z popadaniem w niewypłacalność kolejnych niezaspokajanych wierzycieli upadłego.

Inna analiza światowych zjawisk gospodarczych, a także tendencji makroekonomicznych w Polsce wskazuje na rosnącą liczbę podmiotów, które realnie lub potencjalnie są zainteresowane skuteczną restrukturyzacją z uwagi na zjawisko światowej recesji. Znajomość instytucji prawa upadłościowego i naprawczego wśród podmiotów gospodarczych i konsumentów w Polsce jest jednak zdecydowanie za niska.

Porównanie statystyk upadłości w Polsce ze statystykami z innych państw członkowskich UE wskazuje też wyraźnie na to, że postępowanie upadłościowe w Polsce jest wykorzystywane stosunkowo rzadko, a niewypłacalni przedsiębiorcy w większości przypadków usuwani są z obrotu w drodze nieformalnej likwidacji. Stan ten jest niekorzystny dla wierzycieli oraz dla bezpieczeństwa obrotu, gdyż w takich przypadkach nie dochodzi do zastosowania chroniących ich mechanizmów prawa upadłościowego.

Dlatego głównym celem procedowanej ustawy jest wprowadzenie skutecznych instrumentów, pozwalających na przeprowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstwa dłużnika i zapobieżenie jego likwidacji.

Zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika w wielu przypadkach jest dla wierzycieli znacznie korzystniejsze niż jego likwidacja. Zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika oznacza również zachowanie miejsc pracy oraz co do zasady możliwość nieprzerwanego realizowania kontraktów, a więc ma pozytywne znaczenie społeczne i gospodarcze.

Istotne znaczenie w przypadku możliwości przeprowadzenia skutecznej restrukturyzacji przedsiębiorstwa ma społeczny odbiór określonej regulacji prawnej i postępowania, w którym restrukturyzacja ma nastąpić. Praktyka pokazuje, że wielokrotnie sam fakt ogłoszenia upadłości dłużnika wyklucza wszelką możliwość skutecznej restrukturyzacji, niezależnie od tego, czy jest to upadłość z możliwością zawarcia układu, czy likwidacyjna. Skojarzenia upadłości z końcem działalności, bankructwem i brakiem możliwości odzyskania swoich wierzytelności są tak silne, że w wielu przypadkach po ogłoszeniu upadłości wierzyciele nie chcą podejmować żadnych rozmów z dłużnikiem. Z tych też względów omawiana tu ustawa przewiduje oddzielenie postępowań restrukturyzacyjnych od postępowań upadłościowych. Należy dodać, że w celu zachowania jasnego podziału zdecydowano się uregulować postępowania restrukturyzacyjne w osobnej ustawie, w ustawie – Prawo restrukturyzacyjne.

Na zakończenie pragnę zwrócić uwagę na to, że rozwiązanie to nie jest obce polskiemu systemowi prawnemu, gdyż funkcjonowało już odrębnie prawo o postępowaniu układowym oraz prawo upadłościowe.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Gdyby podjąć próbę syntetycznego opisania zmian zawartych w procedowanym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, należałoby stwierdzić, że ich celem jest rozszerzenie konstytucyjnego prawa do obrony także na ten etap postępowania, który poprzedza skierowanie do sądu wniosku o ukaranie w sprawie o wykroczenie. Art. 4 kodeksu w dotychczasowym brzmieniu gwarantował bowiem to prawo wprost wyłącznie obwinionemu, a więc osobie, wobec której skierowano już taki wniosek. Tym samym istniały uzasadnione wątpliwości co do możliwości faktycznego powołania się na to uprawnienie na wcześniejszym etapie postępowania, czyli podczas prowadzenia przez uprawnione organy czynności wyjaśniających w celu ustalenia, czy istnieją podstawy do skierowania wniosku o ukaranie. Zgodnie z art. 54 §6 kodeksu jedną z takich czynności jest przesłuchanie osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Przepis ten jedynie szczątkowo wspomina o podstawowych prawach przysługujących przesłuchiwanemu, czyli o prawie do odmowy złożenia wyjaśnień oraz o prawie do zgłaszania wniosków dowodowych, o których musi on zostać pouczony. Uregulowania prawne w opisanym kształcie spotkały się ze słuszną krytyką Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł o ich niezgodności z ustawą zasadniczą.

Rozważając stanowisko zaprezentowane przez Trybunał Konstytucyjny, na pewno należy się zgodzić z tezą, że realizacja prawa do obrony nie może być obwarowana spełnieniem określonej przesłanki, jaką w tym wypadku było skierowanie wniosku o ukaranie, czyli formalne postawienie zarzutów. Trybunał podkreślił, że już sam fakt zgromadzenia przeciw danej osobie dowodów, które mogą przesądzić o postawieniu jej w stan obwinienia, powinien – niejako automatycznie – przesądzać o przyznaniu jej stosownych uprawnień, gwarantujących właściwą realizację prawa do obrony na tym etapie postępowania. Brak jednoznacznego ustanowienia takich gwarancji w odniesieniu do etapu postępowania poprzedzającego skierowanie wniosku o ukaranie stawia w uprzywilejowanej pozycji stronę oskarżającą. Zdarza się bowiem, że określone dowody przemawiające na korzyść obrony, na przykład oględziny, mogą zostać zgromadzone jedynie we wczesnym stadium postępowania. Ważne zatem, aby podejrzany mógł już na tym etapie – przy pomocy profesjonalnego pełnomocnika – właściwie zadbać o to, aby materiał dowodowy został zgromadzony w sposób rzetelny, zgodnie z zasadą prawdy materialnej. W tym kontekście nieodzowne jest także zapewnienie podejrzanemu dostępu do akt sprawy.

Z uwagi na to w projekcie ustawy zaproponowano, aby prawo do obrony w sposób jednoznaczny odnieść także do osób, o których mowa w art. 54 §6 kodeksu. Możliwość wykonania tego prawa przysługiwałaby już z chwilą przystąpienia do przesłuchania albo z chwilą wystosowania wezwania do złożenia pisemnych wyjaśnień, o czym należy pouczyć podejrzanego. Projekt ustawy nie pozostawia wątpliwości co do konieczności odpowiedniego stosowania art. 21–24 kodeksu. Przepisy te regulują zasady wyznaczania obrońcy z urzędu. Warto pamiętać, że obrońca taki przysługuje obligatoryjnie osobie głuchej, niemej lub niewidomej lub osobie, wobec której zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jej poczytalności, lub też wtedy, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.

Nowelizacja art. 38 dotyczy w szczególności zapisania w sposób odpowiedni odesłania do przepisów kodeksu postępowania karnego regulujących zasady dostępu do akt sprawy. Tym samym podejrzany w sprawie wykroczeniowej zyska możliwość dostępu do akt na warunkach ogólnych wynikających z procedury karnej. Ponieważ kserokopie akt sprawy wydawane są co do zasady odpłatnie, w nowelizowanym art. 38 należałoby bezpośrednio nawiązać do delegacji ustawowej wynikającej z art. 156 §6 procedury karnej, który nakłada na ministra sprawiedliwości obowiązek określenia wysokości opłat za wydanie tych dokumentów. Dodawany art. 38 ust. 1a ma charakter gwarancyjny i przewiduje prawo wniesienia przez podejrzanego zażalenia do sądu w przypadku odmowy udostępnienia akt.

Wysoka Izbo, przedstawiony projekt ustawy ma na celu wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w związku z czym zasadność jego przyjęcia nie budzi wątpliwości. Dziękuję.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia ma na celu dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 czerwca 2014 r. (sygn. akt K 19/11) stwierdzającego niezgodność art. 4 oraz art. 38 §1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, zwanej dalej k.p.s.w., z konstytucją.

Trybunał orzekł, że art. 4 k.p.s.w. w zakresie, w jakim pomija prawo osoby, wobec której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie, do korzystania z obrońcy na etapie czynności wyjaśniających, o których mowa w art. 54 §1 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 i art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto Trybunał orzekł, że art. 38 §1 k.p.s.w. w zakresie, w jakim nie przewiduje na etapie czynności wyjaśniających, o których mowa w art. 54 §1 tej ustawy, prawa dostępu do akt osobie, wobec której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie, jest niezgodny z art. 2 i art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

Autorzy, zważając na powyższe stanowisko TK, nadali art. 4 k.p.s.w. nowe brzmienie, przy czym w §1 znowelizowanego przepisu odzwierciedlenie znajdzie dotychczasowa treść art. 4 (prawo do obrony dla obwinionego), z kolei §2 będzie regulował kwestię uprawnień przysługujących osobie podejrzanej o popełnienie wykroczenia, co do której, z uwagi na zgromadzony materiał dowodowy, muszą zostać podjęte czynności wyjaśniające.

Omawiana tu nowela wychodzi zatem naprzeciw wnioskom sformułowanym przez TK w wyroku z dnia 3 czerwca 2014 r. Tym samym jego podstawowym skutkiem będzie przywrócenie stanu konstytucyjności w sferze regulowanej przepisami procedury wykroczeniowej.

Ze względu na rozszerzenie kręgu osób, które mogą korzystać z profesjonalnej pomocy prawnej, niniejsza ustawa może mieć również wpływ na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości. Między innymi w niektórych przypadkach współpraca osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia z adwokatem lub radcą prawnym może przyczynić się do odstąpienia przez organ prowadzący czynności wyjaśniające od sporządzenia i skierowania wniosku o ukaranie jako niemającego dostatecznych podstaw. W tego typu sytuacjach sądy już nie będą musiały zajmować się sprawami, w których i tak zapewne doszłoby do uniewinnienia obwinionego lub umorzenia postępowania. Można też przyjąć, iż wprowadzenie czynnika profesjonalnego na etapie czynności wyjaśniających służyć będzie wymiarowi sprawiedliwości także w tych przypadkach, w których organ wystąpi z wnioskiem o ukaranie.

Ponadto ustawa ta może przyczynić się do wzrostu zainteresowania usługami świadczonymi przez adwokatów i radców prawnych.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Jak wynika ze statystyk publikowanych przez Policję, w 2014 r. utonęło 646 osób, a w roku 2013 – aż 709 osób. Szczególnie wiele utonięć (około 40% ogółu) przypada na okres wakacyjny. Przyczyną tych tragicznych zdarzeń w wielu przypadkach jest brawura lub alkohol. Skrajnie niebezpieczne jest połączenie obu tych czynników. Przywołane na wstępie statystyki policyjne mówią o przeszło 150 przypadkach rocznie, w których osoba, która utonęła, znajdowała się w stanie nietrzeźwości. Dodatkowe zagrożenie wynika jeszcze z nieodpowiedzialnego użytkowania akwenów przez osoby uprawiające sporty wodne – i nie chodzi tutaj tylko o użytkowników sprzętu motorowodnego, ale ogólnie o użytkowników sprzętu pływającego. Jeśli takie osoby znajdują się w stanie nietrzeźwości, to niewątpliwie zagrożone jest nie tylko ich życie, ale także życie innych osób spędzających czas nad wodą.

Zadziwiające jest to, że pomimo prowadzenia licznych kampanii informacyjnych i podejmowania innych działań o charakterze prewencyjnym (na przykład wodne patrole Policji, informowanie o miejscach niebezpiecznych i o niebezpieczeństwach związanych ze spożywaniem alkoholu) sytuacja nie ulega poprawie. Trudno oprzeć się wrażeniu, że nadal istnieje swego rodzaju przyzwolenie społeczne na spożywanie alkoholu połączone z kąpielą lub używaniem sprzętu wodnego. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że przywołana wcześniej liczba dotycząca osób nietrzeźwych nie obejmuje osób, które były jedynie w stanie po użyciu alkoholu. Trudno tym samym oszacować, ile osób wchodzi do wody, będąc jedynie w stanie po spożyciu alkoholu. Tymczasem w opinii wielu ekspertów spożycie nawet niewielkiej ilości alkoholu wypacza ostrość widzenia i spowalnia reakcje, co w warunkach charakterystycznych dla obszarów wodnych pociąga za sobą nierzadko bardzo tragiczne skutki.

Projekt nowelizacji ustawy o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych stanowi kolejną próbę odwrócenia tych niechlubnych statystyk i skupia się na szerszym opisaniu znamion czynu zabronionego, o którym mowa w art. 35 nowelizowanej ustawy. Aktualnie przepis ten sankcjonuje prowadzenie w ruchu wodnym statku lub innego obiektu pływającego, niebędącego pojazdem mechanicznym, przez osobę znajdującą się w stanie nietrzeźwości, po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub pod wpływem środka odurzającego. Po nowelizacji obejmie on osoby znajdujące się w stanie „po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka”. Trudno o bardziej dosadne zasygnalizowanie niedopuszczalności łączenia alkoholu z użytkowaniem sprzętu pływającego. Na marginesie wspomnieć należy, że kara grzywny przewidziana za popełnienie tego czynu nie ulegnie zmianie.

Tytułem wyjaśnienia należy jeszcze wspomnieć, że wprawdzie w art. 7 ustawy sformułowany był dotychczas zakaz „prowadzenia w ruchu wodnym statku lub innego obiektu pływającego, niebędącego pojazdem mechanicznym, osobie znajdującej się w stanie po użyciu alkoholu”, jednakże wobec niespójności z art. 35 ustawy zakaz ten był niemożliwy do wyegzekwowania w przypadku osób znajdujących się jedynie w stanie po użyciu alkoholu. Projekt ustawy przewiduje w tym miejscu dostosowanie tego przepisu poprzez przyjęcie opisu korespondującego z tym zawartym w przepisie sankcyjnym, czyli odnoszącego się do osoby „znajdującej się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka”. Analogiczną zmianę przewidziano także w zakresie art. 30 ust. 1 ustawy.

Kończąc, wypada mi wyrazić nadzieję, że przyjęcie opisanych zmian przyczyni się do podniesienia poziomu bezpieczeństwa nad wodą i przełoży się już w najbliższym sezonie wakacyjnym na zauważalny spadek liczby utonięć. Dziękuję.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Poważne niebezpieczeństwo dla kąpiących się stwarzają osoby znajdujące się pod wpływem alkoholu, które nie powinny uprawiać sportów wodnych. Stan po spożyciu alkoholu i stan nietrzeźwości naruszają percepcję i zdolność szybkiego reagowania. Osoba po spożyciu alkoholu ma spowolnione działanie, a co za tym idzie, znacznie wydłuża się czas jej reakcji.

Zasadniczym celem nowelizacji ustawy o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych jest zmiana przepisu zawartego w art. 35, który związany jest zakazem prowadzenia pojazdów w ruchu wodnym przez osoby znajdujące się pod wpływem alkoholu. Zmiana polega przede wszystkim na tym, że zabronione i karane będzie prowadzenie statku lub innego obiektu w ruchu wodnym przez osoby znajdujące się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka.

Pozytywnie oceniam wprowadzone rozwiązanie, które ma przyczynić się do podniesienia poziomu bezpieczeństwa osób pływających, kąpiących się, uprawiających sport lub odpoczywających na obszarach wodnych. Dziękuję.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Na początku swojego wystąpienia podam dane statystyczne dotyczące utonięć w Polsce. Według danych Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego w 2013 r. w Polsce utonęło 709 osób (w tym 90 kobiet i 14 dzieci do lat 7). Jest to o 340 ofiar więcej niż w 2010 r., o 313 więcej niż w 2011 r., i o 260 ofiar więcej niż w 2012 r. Najwięcej wypadków utonięcia w 2013 r. zdarzyło się w następujących województwach: mazowieckim – 97, warmińsko-mazurskim – 68, pomorskim – 61, kujawsko-pomorskim – 55, lubelskim – 54.

W lipcu i sierpniu 2013 r. miało miejsce 43% wypadków utonięcia, co ma, jak co roku, związek ze stosunkowo wysokimi temperaturami powietrza i wody, a także z urlopami, wypoczynkiem i uprawianiem sportów wodnych w okresie wakacyjnym. Przyczyn wypadków utonięcia można szukać w nadmiernej brawurze kąpiących się osób, braku rozpoznania zbiornika wodnego, braku dostatecznych umiejętnościach pływackich, niestosowaniu środków ratunkowych lub asekuracyjnych, braku nadzoru osób dorosłych nad małoletnimi.

Z policyjnych statystyk wynika z kolei to, że większość ludzi, jacy tracą życie w wodzie, stanowią młodzi mężczyźni, którzy pływali po spożyciu alkoholu. Brawura młodości potęgowana alkoholem powoduje zatracenie poczucia odpowiedzialności. Poważne niebezpieczeństwo dla pozostałych kąpiących się stwarzają osoby uprawiające sporty wodne, a znajdujące się pod wpływem alkoholu, czyli zarówno w stanie po użyciu alkoholu, jak i w stanie nietrzeźwości. Zdolność szybkiego reagowania w przypadku spożycia alkoholu ulega spowolnieniu, a co za tym idzie, znacznie wydłuża się czas reakcji.

Wypadek w wodzie polegający chociażby na napłynięciu na inne osoby pływające – nawet jeśli któraś z nich jest dobrym pływakiem – z reguły kończy się tragicznie, bowiem warunki w wodzie są zupełnie inne niż na lądzie. Jednocześnie, jak wynika z doświadczeń ratowników pełniących służbę na kąpieliskach, niewielkie znaczenie ma w tym przypadku ilość alkoholu, która została spożyta. Każda wypita ilość alkoholu powoduje znaczące spowolnienie reakcji i wypacza ostrość widzenia. Z tego powodu istotne było to, aby uzupełnić przepisy karne i w art. 35 zastąpić określenie „w stanie nietrzeźwości” określeniem „po użyciu alkoholu”. Umożliwi to organom ścigania nakładanie kar na osoby łamiące ten przepis, a w konsekwencji przyczyni się do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa w ruchu wodnym. Zapis ten zapewni także spójność z brzmieniem art. 30 ust. 1 znowelizowanej ustawy.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Nowelizacja ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego to bardzo krótki akt, który przewiduje tylko jedną zmianę, polegającą na wskazaniu w art. 42 ust. 9 wspomnianej ustawy ministra właściwego do spraw transportu (dotychczas był to minister właściwy do spraw administracji publicznej) jako odpowiedzialnego za realizację zadania dotyczącego podziału środków na dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego w zakresie przebudowy, budowy lub remontów dróg powiatowych i gminnych. Wspomniany przepis odsyła zatem do kompetencji związanych z realizacją Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych, który to program zapoczątkowany został jeszcze w 2008 r. Obecnie mamy już do czynienia z jego drugą edycją („Etap II: Bezpieczeństwo – Dostępność – Rozwój”), w ramach której zostało lub do końca 2015 r. zostanie jeszcze zmodernizowanych 15 tysięcy km dróg powiatowych i gminnych. Założenia programu skupiają się na rozwoju bezpiecznej, spójnej, funkcjonalnej i efektywnej infrastruktury drogowej, powiatowej i gminnej, przez co cieszy się on bardzo dużą popularnością. Świadczy o tym nie tylko wspomniany już wcześniej wskaźnik dotyczący długości zmodernizowanych dróg, lecz także kwota przeszło 11 miliardów zł przeznaczona na wspomniany cel, z czego przeszło 5 miliardów zł stanowiła dotacja rządowa.

Warto zaznaczyć, że o ile duże przedsięwzięcia w zakresie infrastruktury drogowej są z natury rzeczy adresowane do wąskiego grona kierowców, przemieszczających się na znaczne odległości, o tyle beneficjentem przebudowy dróg lokalnych jest z zasady ogół społeczeństwa – każdy ma bowiem potrzebę przemieszczania się po swojej najbliższej okolicy. Nie jest to stwierdzenie tylko teoretyczne, o czym świadczą dane prezentowane przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Wedle tych danych z dofinansowania skorzystały już niemal wszystkie samorządy szczebla powiatowego oraz ponad połowa gmin. Można zatem śmiało stwierdzić, że wspomniany program upowszechnił się w całym kraju, a poprawa skomunikowania gmin i powiatów daje wyraźne pozytywne przełożenie na komfort codziennego podróżowania i na możliwość rozwoju gospodarczego gmin i powiatów.

Z powyższych danych wynika niezbicie, że program okazał się dużym sukcesem, w którym swój niekwestionowany udział miało także Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Niemniej jednak należy uwzględnić fakt, że to minister właściwy do spraw transportu odpowiada za koordynację działań dotyczących rozwoju sieci dróg i to właśnie on powinien być organem desygnowanym do prowadzenia programu, o którym tu mowa, w przyszłości. Wziąwszy pod uwagę konieczność dokończenia rozliczeń w 2015 r., w proponowanym przepisie przejściowym określono, że do końca bieżącego roku rozliczenia odbywać się będą na zasadach dotychczasowych.

Wysoka Izbo, przedstawiony projekt ustawy jest zasadny. Wprawdzie realizowana aktualnie edycja programu zakończy się już za kilka miesięcy, jednakże nie ma najmniejszej wątpliwości co do potrzeby kontynuacji wsparcia samorządów lokalnych najniższych szczebli w zakresie inwestycji drogowych, jako że takie zadania zazwyczaj przekraczają możliwości finansowe gmin i powiatów. Zgodnie z projektem ustawy za wspomniane wsparcie od 2016 r. odpowiadałby już minister właściwy do spraw transportu. Dziękuję.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Zmiany dokonane w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego polegają na zmianie organu odpowiedzialnego za podział środków z budżetu państwa przeznaczonych na dofinansowanie przebudowy, budowy lub remontów dróg powiatowych i gminnych z ministra właściwego do spraw administracji publicznej na ministra właściwego do spraw transportu oraz kontynuacji dotychczas obowiązującego mechanizmu wsparcia inwestycji na drogach powiatowych i gminnych. Zmiana organu prowadzącego program przebudowy dróg lokalnych wynika z kompetencji ministra właściwego do spraw transportu w zakresie koordynacji działań dotyczących rozwoju sieci dróg lokalnych.

Kontynuacja obecnego sposobu wsparcia dróg powiatowych i gminnych, to jest dotacji w zakresie przebudowy, budowy lub remontów dróg powiatowych i gminnych, zostanie przeprowadzona w postaci dotacji celowej w niezmienionym zakresie przedmiotowym. Ze względu na ograniczone możliwości finansowe jednostek samorządu terytorialnego nie jest możliwe zwiększenie ich wydatków na drogi samorządowe, a zatem istnieje konieczność dalszego udzielania wsparcia z budżetu państwa.

Narodowy Program Przebudowy Dróg Lokalnych – Etap II: Bezpieczeństwo – Dostępność – Rozwój określony uchwałą Rady Ministrów z dnia 6 września 2011 r. obowiązuje w latach 2012–2015. A zatem konieczna jest kontynuacja mechanizmu zapewnienia dofinansowania inwestycji na drogach powiatowych i gminnych z budżetu państwa po roku 2015, kiedy przestanie obowiązywać ten program.

Głównym celem powyższej nowelizacji jest rozwiązanie problemu niezadowalającego standardu dróg publicznych powiatowych i gminnych, które służą przecież sprawnemu przemieszczaniu się mieszkańców w swoich rejonach. Taka sytuacja stanowi istotną przeszkodę w rozwoju, obniżającą aktywność gospodarczą, inwestycyjną oraz konkurencyjność regionów i ośrodków gospodarczych. Ponadto utrudnia dostęp do regionalnych i lokalnych centrów rozwoju, jak również komunikację między tymi ośrodkami a ich otoczeniem, przyczyniając się do pogłębienia terytorialnego zróżnicowania aktywności gospodarczej.

Dlatego też konieczna jest kontynuacja programu wieloletniego dofinansowania infrastruktury dróg lokalnych, to jest Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych, ukierunkowanego na podniesienie jakości życia społeczności lokalnych oraz zwiększenie efektywności instytucji publicznych dzięki intensyfikacji rozwoju bezpiecznej, spójnej, funkcjonalnej i efektywnej infrastruktury drogowej. Realizacja celu nastąpi poprzez dalszy rozwój infrastruktury drogowej, jako wsparcie działań samorządu powiatowego i gminnego na rzecz budowy dróg lokalnych o kluczowym znaczeniu dla zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego wspólnot samorządowych.

Projekt nie zmienia dotychczasowej zasady dofinansowania z budżetu państwa przebudowy, budowy lub remontów dróg publicznych powiatowych i gminnych, zmienia jedynie organ odpowiedzialny za podział na ten cel środków z budżetu państwa.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Wysoka Izbo!

Analizując zmiany merytoryczne zaprezentowane w ustawie nowelizującej ustawę o statystyce publicznej, chciałbym skupić się na kwestii, w mojej ocenie, najistotniejszej, a poświęconej ochronie danych osobowych gromadzonych i wykorzystywanych do celów statystycznych. Stosowne przepisy zostały ujęte przede wszystkim w ramach dodawanego rozdziału 4, który zastąpił i znacznie poszerzył dotychczasowe regulacje zapisane w uchylanym niniejszą nowelizacją art. 35 dotychczasowej ustawy. Projektodawca przewidział ogólne upoważnienie ustawowe dla służb statystycznych do przetwarzania danych osobowych wykorzystywanych w związku z realizacją nałożonych na te służby zadań, zastrzegając przy tym, że dane takie mogą być zbierane tylko wtedy, gdy celu statystycznego nie można osiągnąć za pomocą innych danych. W projektowanym art. 35b enumeratywnie wymieniono dwadzieścia trzy rodzaje danych osobowych, które mogą być zbierane i przetwarzane w ramach badań statystycznych, włączając w ten zakres między innymi dane o pochodzeniu etnicznym i rasowym, wyznaniu, dacie zawarcia małżeństwa, dacie ustania małżeństwa, stopniu niepełnosprawności, stanie zdrowia, rodzaju miejsca pracy lub nauki. Tak szczegółowe dane osobowe są przydatne do badań statystycznych nad różnymi aspektami życia i pomagają zrozumieć różne zjawiska społeczno-ekonomiczne, jednak muszą one być w sposób szczególny chronione już od momentu ich pozyskania. Zgodnie z art. 35b ust. 3 i 4 ustawy, jeśli dane są zbierane bezpośrednio od osoby fizycznej, to osoba taka musi być uprzednio poinformowana o podstawie prawnej badania, celu badania i gwarancjach zachowania tajemnicy statystycznej oraz o tym, czy badanie jest prowadzone na zasadzie obowiązku czy dobrowolności. Drugą metodą pozyskania danych są systemy informacyjne administracji publicznej i rejestry urzędowe prowadzone przez poszczególnych ministrów (na przykład rejestr PESEL, Centralna Ewidencja Pojazdów, system podatkowy, system informacji w ochronie zdrowia, System Informacji Oświatowej, system monitoringu świadczeń pomocy społecznej), jak również przez inne podmioty (w szczególności przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Narodowy Fundusz Zdrowia, prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, organy administracji rządowej w województwie, organy jednostek samorządu terytorialnego, jak też sądy okręgowe i samorządy zawodowe). Zebrane dane dotyczące osób fizycznych podlegają opracowaniu, po czym co do zasady powinny zostać zanonimizowane i być przechowywane wyłącznie w takiej postaci. Zasada ta nie obejmie danych osobowych gromadzonych i przechowywanych w formie operatów do badań statystycznych, niemniej jednak nie będzie prawnej możliwości wykonywania operatów do badań statystycznych w odniesieniu do danych dotyczących narodowości, pochodzenia rasowego, etnicznego, wyznania, stanu zdrowia czy stopnia niepełnosprawności. Dodatkową funkcję gwarancyjną pełni projektowany art. 35e, który w sposób stanowczy zabrania gromadzenia w jednym zbiorze danych wszystkich zebranych przez służby statystyki publicznej informacji dotyczących konkretnej osoby fizycznej, a pochodzących z różnych badań statystycznych i różnych źródeł, które w połączeniu mogłyby służyć do charakterystyki lub oceny tej osoby. Przy tej okazji warto wspomnieć o poszerzonym brzmieniu art. 8, który zabrania gromadzenia od osób fizycznych na potrzeby statystyczne na zasadzie obowiązku danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, jak również danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym oraz danych dotyczących skazań i wydanych orzeczeń (między innymi o ukaraniu lub nałożeniu mandatu karnego). Jest to katalog tożsamy z tym, który przyjęto na potrzeby ustawy o ochronie danych osobowych.

Uzupełnieniem omówionych przepisów jest projektowana definicja danych statystycznych, zgodnie z którą danymi takimi są także określone dane osobowe od momentu ich zebrania na potrzeby wykonywania zadań statystyki publicznej. Ważne w tym kontekście jest też zdefiniowanie pojęcia danych jednostkowych identyfikowalnych, czyli danych pozwalających na bezpośrednią lub pośrednią identyfikację konkretnego podmiotu lub osoby fizycznej, o ile nie wymaga to nadmiernych kosztów, czasu lub działań. W związku z wprowadzeniem nowych definicji legalnych konieczne było odpowiednie dostosowanie niektórych przepisów ustawy, jak chociażby art. 10, który stanowi o obowiązku bezwzględnej ochrony danych jednostkowo identyfikowalnych. Podobny cel przyświecał zmianom dotyczącym art. 12, który stanowi o obowiązku przestrzegania tajemnicy statystycznej przez pracowników służb statystyki publicznej, rachmistrzów spisowych, ankieterów statystycznych oraz przez inne osoby wykonujące czynności w imieniu i na rzecz statystyki publicznej, jeśli mają one bezpośredni dostęp do danych jednostkowych.

W ustawie odniesiono się także do problemu wymiany danych pomiędzy Głównym Urzędem Statystycznym a innymi podmiotami publicznymi. Proponowane rozwiązania nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że wymiana taka w pierwszej kolejności powinna opierać się na kanałach elektronicznych, o czym niezbicie świadczy art. 18a ustawy. Dodatkowo w art. 28a ustawy zobowiązano prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do prowadzenia systemu teleinformatycznego, którego elementem jest elektroniczna platforma gromadzenia danych statystycznych oraz elektroniczna platforma udostępniania wynikowych informacji statystycznych i innych zasobów informacyjnych. Oczywiście platformy tego rodzaju już funkcjonują, a zapis ustawowy jest niejako ugruntowaniem obranego kierunku zmian i punktem wyjścia do dalszej ich rozbudowy.

Wysoka Izbo, jestem przekonany, że projektowane zmiany przyczynią się do usprawnienia pracy służb statystyki publicznej i jednocześnie zwiększą poziom ochrony danych osobowych, a w szczególności danych wrażliwych. Tym samym wypada mi zarekomendować przyjęcie niniejszej ustawy. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Konieczność nowelizacji ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej wynika, zdaniem jej autorów, ze zmian zachodzących w otoczeniu prawnym, w szczególności w prawodawstwie Unii Europejskiej i zmiany interpretacji prawa krajowego. Zmiany te powodują, że konieczne jest, po pierwsze, pogodzenie konstytucyjnej zasady ochrony praw i wolności człowieka i obywatela z obowiązkami systemu statystyki publicznej, którego zadaniem jest dostarczanie w interesie publicznym informacji o zachodzących zjawiskach demograficznych, społecznych i gospodarczych oraz o stanie rozwoju społeczeństwa i państwa. Zaproponowana w uchwalonej przez Sejm ustawie zmiana w tym zakresie dotyczy wzmocnienia ustawowego umocowania statystyki publicznej do przetwarzania danych osobowych, określenia granic i źródeł pozyskiwania tego rodzaju danych bezpośrednio od osób, których dane dotyczą, oraz z systemów informatycznych administracji publicznej, które są w posiadaniu danych osobowych, zebranych dla innych celów (m.in. w ramach ewidencji ludności, zabezpieczenia społecznego czy systemu podatkowego).

Po drugie, w ustawie tej rozszerza się gwarancje nieodpłatnego i terminowego dostępu służb statystyki publicznej do administracyjnych źródeł danych i zredukuje się do niezbędnego minimum obciążanie respondentów przekazywaniem danych bezpośrednio służbom statystyki, jeżeli określone dane są przetwarzane w systemach administracyjnych dla innych celów, z jednoczesnym uprawnieniem prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do wyprzedzającego inicjowania i zgłaszania wniosków dotyczących zakresu informacyjnego w tych systemach w celu ich wykorzystania na aktualne i przyszłe potrzeby statystyki, w tym spełnienie zobowiązań wobec Europejskiego Systemu Statystycznego i organizacji międzynarodowych.

Po trzecie, w ustawie zmianie ulega formuła programu badań statystycznych statystki publicznej i sposób szczegółowego określania zobowiązań przekazywania danych dla celów statystycznych, uwzględniających zmiany technologiczne procesu zbierania danych statystycznych w perspektywie roku 2018 i dalszych.

W procedowanej nowelizacji znalazły się właściwe rozwiązania dotyczące wymienionych kwestii.

Nie trzeba chyba nikogo przekonywać, iż zadania statystki publicznej wykonywane są dla dobra publicznego, a wyniki badań statystycznych mają charakter oficjalnych danych statystycznych. Aby statystyka publiczna mogła zapewnić rzetelne, obiektywne i systematyczne informowanie społeczeństwa, organów państwa i administracji publicznej oraz podmiotów gospodarki narodowej o sytuacji ekonomicznej, demograficznej, społecznej oraz środowiska naturalnego, niezbędny jest dostęp służb statystyki publicznej do danych od i o podmiotach gospodarki narodowej i ich działalności oraz danych statystycznych od i o osobach fizycznych rozumianych jako dane osobowe, zbieranych w ramach badań statystycznych, których celem jest otrzymanie informacji o życiu i sytuacji społeczeństwa lub o wybranych ich aspektach.