Posiedzenie: 28. posiedzenie Senatu RP VIII kadencji, 1 dzień

Wróć na listę posiedzeń

6 i 7 marca 2013 r.

Porządek obrad

Zakończone

Stenogram

Wersja PDF

Zapis video

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Rozpatrywana dziś ustawa rozszerza krąg osób, które mogą się odwoływać od postanowienia o umorzeniu śledztwa lub o odmowie jego wszczęcia. Zgodnie z omawianą ustawą również te podmioty, które zawiadomiły organy ścigania o popełnieniu przestępstwa, będą mogły kwestionować zasadność wspomnianych rozstrzygnięć. Z tych względów chciałbym dać wyraz swojego poparcia dla przedstawionej ustawy.

Niemniej jednak ubolewam nad tym, że materia kodeksowa po raz kolejny zmieniana jest punktowo, poprzez nowelizację tylko jednego przepisu, a nie kompleksowo, w ramach jednej większej nowelizacji kodeksu postępowania karnego. Takie postępowanie legislacyjne niestety nie służy naszemu prawu i dlatego spotyka się z moją negatywną oceną. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Przedstawiona nowelizacja obejmuje swoim zakresem jeden artykuł procedury karnej dotyczący konkretnie etapu wszczęcia śledztwa w postępowaniu przygotowawczym. Zgodnie z przepisami śledztwo wszczynane jest z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie w sytuacji, gdy „zachodzi uzasadnione prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa”. Jeśli mamy do czynienia z drugim przypadkiem – to znaczy, kiedy złożono zawiadomienie o przestępstwie – organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego powinien niezwłocznie postanowić o wszczęciu śledztwa bądź o odmowie wszczęcia śledztwa.

Aktualne brzmienie nowelizowanego art. 306 §1 kodeksu postępowania karnego odnosi się odrębnie do dwóch sytuacji – wydania postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa oraz wydania postanowienia o jego umorzeniu. W pierwszym przypadku prawo do złożenia zażalenia przysługuje pokrzywdzonemu, a także instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, jeśli to ona złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, zaś w drugim przypadku przywołany przepis wskazuje, że do złożenia stosownego zażalenia uprawnione są strony postępowania.

Projektodawca dostrzegł istotny brak, jeśli chodzi o funkcjonujące obecnie rozwiązanie. Interpretacja przywołanego przepisu nie pozostawia wątpliwości, że w przypadku, gdy osoba składająca zawiadomienie nie jest jednocześnie osobą pokrzywdzoną, to w istocie jej prawa w zakresie wszczęcia postępowania zażaleniowego ulegają znacznemu ograniczeniu. Zauważyć również wypada, że inne powiązane przepisy proceduralne nieco odmiennie regulują kwestię kręgu osób, którym przysługują określone prawa. Przykładem może być fakt, iż zgodnie z art. 305 §4 kodeksu postępowania karnego zawiadomienie o wszczęciu, odmowie wszczęcia lub umorzeniu śledztwa trafia – między innymi – do osoby, „która złożyła zawiadomienie o przestępstwie”. Równie szeroko – pod względem podmiotowym – na gruncie art. 306 §3 procedury karnej zostało wyrażone prawo do złożenia zażalenia na bezczynność prokuratora.

Zaproponowane rozwiązanie zmierza do łącznego uregulowania zakresu podmiotowego, w jakim realizuje się prawo do złożenia zażalenia zarówno na postanowienie o umorzeniu śledztwa, jak i na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa. Znowelizowany art. 306 §1 kodeksu postępowania karnego zagwarantuje to prawo w sposób analogiczny do przywołanych wcześniej przepisów, zatem prawo do złożenia przedmiotowego zażalenia obejmie także osoby, które złożyły zawiadomienie o przestępstwie, a które w tej konkretnej sprawie nie są traktowane jako osoby pokrzywdzone. Pamiętać jednak należy, że projektodawca ograniczył to prawo, wskazując na konieczność wystąpienia po stronie podmiotu żalącego się przesłanki „naruszenia praw”, co ma zapobiegać nadużywaniu tego prawa. Zasadność przyjęcia tego projektu ustawy nie budzi wątpliwości. Dziękuję.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Celem ustawy jest wyrażenie przez parlament zgody na dokonanie przez prezydenta RP zmiany zakresu obowiązywania Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, sporządzonej w Waszyngtonie dnia 3 marca 1973 r., poprzez zgłoszenie zastrzeżeń do jej Załącznika III.

W związku z tym, że konwencja waszyngtońska została ratyfikowana przez Polskę dnia 3 listopada 1989 r., a zatem przed wejściem w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., oraz z wypełnianiem przesłanki z art. 89 ust. 1 pkt 5 konstytucji – chodzi tu o sprawy uregulowane w ustawie – należy ową konwencję traktować, zgodnie z art. 241 ust. 1 ustawy zasadniczej, jako umowę ratyfikowaną za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie. Decyzję w sprawie zmiany zakresu obowiązywania konwencji waszyngtońskiej podejmuje prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.

Skutkiem zgłoszenia przez Rzeczpospolitą Polską zastrzeżeń w odniesieniu do trzech podgatunków lisa oraz jednego podgatunku łasicowatych wyszczególnionych w Załączniku III konwencji waszyngtońskiej będzie ujednolicenie stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej ze stanowiskiem zatwierdzonym przez przedstawicieli krajów Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej. Formalne zastrzeżenie zgłasza się rządowi Konfederacji Szwajcarskiej. Jest ono obowiązkowe dla wszystkich państw członkowskich UE ze względu na związanie tych państw rozporządzeniem Rady (WE) nr 338/97. Warto zauważyć, że zgłoszenie zastrzeżeń nie powoduje zmniejszenia zakresu ochrony tych gatunków i podgatunków zwierząt.

W efekcie zgłoszenia zastrzeżeń Polska, tak jak inne państwa członkowskie UE, w oparciu o artykuł XVI konwencji waszyngtońskiej traktowana będzie – w zakresie handlu okazami przedmiotowych gatunków i ich częściami lub produktami pochodnymi – tak jak państwo niebędące stroną konwencji waszyngtońskiej, dopóki takie zastrzeżenie nie zostanie wycofane; jednakże z drugiej strony warto zauważyć, że zgłoszenie zastrzeżeń nie powoduje zmniejszenia zakresu ochrony tych gatunków i podgatunków zwierząt, gdyż nadal wymagane będzie uprzednie przedstawienie powiadomienia importowego w granicznym urzędzie celnym miejsca wprowadzenia.

Myślę, że ważny jest również fakt, iż zgłoszenie przedmiotowych zastrzeżeń nie będzie wywierało skutków prawnych w postaci konieczności wprowadzenia zmian w polskim ustawodawstwie, w szczególności nie będzie powodowało konieczności nowelizacji ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dziękuję.

Przemówienie senatora Józefa Zająca w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Konwencja waszyngtońska, znana szerzej jako Konwencja CITES, którą Polska ratyfikowała jesienią 1989 r., jest dobrym, sprawdzonym i wydajnym narzędziem międzynarodowej polityki ekologicznej. Jej celem jest kontrola oraz zapobieganie obrotowi handlowemu gatunków rzadkich i chronionych.

W latach 1989 i 1999 Republika Indii jako strona konwencji waszyngtońskiej zgłosiła do Załącznika III konwencji trzy nowe podgatunki lisa i cztery podgatunki łasicowatych. Elastyczna oraz liberalna formuła zgłaszania gatunków do Załącznika III konwencji przez państwa strony konwencji waszyngtońskiej powoduje, że nie zawsze służy on celom ochrony gatunków. Zgłoszone przez Republikę Indii podgatunki mają według IUCN, czyli Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, niski status ochrony – LC, czyli least concerned – jakim określa się gatunki niższego ryzyka, dalekie od wyginięcia. Rozważane podgatunki cechuje dość szeroki zasięg występowania.

Wydaje się, że ani wówczas, ani teraz nie było i nie ma żadnych dowodów na to, by istniało realne zagrożenie egzystencji gatunków w środowisku ich występowania przez pozyskanie nastawione na handel, szczególnie ich skórami. Wnikliwa lektura profesjonalnych czasopism z zakresu ochrony przyrody i teriologii również nie dostarcza jednoznacznych i popartych badaniami dowodów na złą kondycję populacji tych podgatunków in situ. Z tego względu pragnę wyrazić swoje poparcie dla dokonania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zmiany zakresu obowiązywania Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, sporządzonej w Waszyngtonie dnia 3 marca 1973 r., przez zgłoszenie zastrzeżeń do jej Załącznika III.

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Wyrokiem Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności przepisu art. 76 ust. 1 zdanie drugie ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Uchylona regulacja przewidywała, że na skutek podziału nieruchomości obciążonej hipoteką wierzyciel uzyskuje ograniczone prawo rzeczowe na każdej z powstałych po podziale nieruchomości. Trybunał Konstytucyjny stwierdził w swym wyroku, że jakkolwiek przesłanki przemawiające za wprowadzeniem reguły z art. 76 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece były jak najbardziej zrozumiałe i usprawiedliwione – chodziło przecież o wzmocnienie pozycji wierzyciela hipotecznego – jednakże rozwiązanie to skutkowało naruszeniem wartości konstytucyjnej, jaką jest ochrona własności. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny nie zakwestionował zasadności polepszenia sytuacji prawnej wierzycieli.

W tej sytuacji uważam przedstawiony projekt nowelizacji ustawy o księgach wieczystych i hipotece na zasadny. Projekt wprowadza zasadę, że hipoteka na części ułamkowej nieruchomości obciąża nieruchomość otrzymają w wyniku zniesienia współwłasności przez współwłaściciela, którego udział był obciążony tą hipoteką. Jednocześnie zabezpieczeniem przed nieuczciwością dłużników będzie zasada, że nie mogą się oni zrzec swoich uprawnień do dopłat i spłat, przy czym wierzyciel automatycznie uzyskuje zabezpieczenie na tego typu wierzytelności dłużnika hipotecznego. Dziękuję.

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Handel ludźmi i niewolnictwo stanowią jedno z najohydniejszych zjawisk w dziejach ludzkości. Wolność zagwarantowana każdemu człowiekowi stanowi podstawę współczesnej demokracji. Nieakceptowalne jest, aby współcześnie w Polsce mógł funkcjonować proceder szeroko rozumianego handlu ludźmi. Niestety Polska niewątpliwie stanowi niejako „źródło” ofiar tego procederu, choć przeważnie jest jedynie kanałem przerzutowym do państw zachodnioeuropejskich. Straż Graniczna wydaje się formacją, która z uwagi na obowiązek ochrony granic i ukierunkowanie służby na realizację tego celu, może najlepiej i w bezpośredni sposób zwalczać przestępstwa handlu ludźmi. Z powyższych względów w całej rozciągłości popieram projekt tejże ustawy. Dodanie do zakresu spraw, jakimi może zajmować się Straż Graniczna, przestępstwa handlu ludźmi stanowi właściwie tylko formalne zatwierdzenie tego, z czym już wcześniej stykali się funkcjonariusze Straży Granicznej.

Moje zastrzeżenia budzi jednak stwierdzenie zawarte w uzasadnieniu projektu, że nowelizacja nie spowoduje skutków finansowych dla budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Czy należy to zatem rozumieć w ten sposób, że pomimo przypisania Straży Granicznej nowego zakresu obowiązków nie planuje się wyposażenia tej służby w stosowne, dodatkowe środki?

Niejako przy okazji powyższego projektu wypadałoby także rozważyć, czy istnieje konieczność i potrzeba, aby w polskim systemie prawnym funkcjonowały dwie normy karnoprawne sankcjonujące właściwe ten sam czyn, to jest art. 189a kodeksu karnego oraz art. 8 ustawy – Przepisy wprowadzające kodeks karny. Na możliwość występowania zbiegu przestępstw zwracają uwagę komentatorzy. Dziękuję.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o Straży Granicznej jest wskazana ze względu na rozszerzenie właściwości rzeczowej tej formacji o ściganie przestępstw handlu ludźmi oraz oddania innej osoby w stan niewolnictwa, uprawiania handlu niewolnikami, a także utrzymywania osoby w stanie niewolnictwa poprzez dopisanie tych przestępstw do katalogu zawartego w art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy o Straży Granicznej.

Powodem projektowanych zmian jest wstąpienie Polski do Unii Europejskiej, a następnie przystąpienie do strefy Schengen. Układ z Schengen znosi kontrolę osób przekraczających granice między państwami członkowskimi UE. Jego zalety są niepodważalne, jednak należy pamiętać o zagrożeniach, jakie niesie brak granic wewnętrznych. Zwrócił na to uwagę Ośrodek Badań Handlu Ludźmi we wniesionej do Marszałka Senatu petycji nr P-8-06/12. Autorzy petycji podkreślają, że „dalsze zaniedbania w kwestii zwalczania handlu ludźmi i niewolnictwa osłabia skuteczność prowadzonych przez państwo działań oraz ma negatywny wpływ na wizerunek Polski, która może jawić się jako państwo, które nie przywiązuje wagi do eliminowania zjawiska niewolnictwa i handlu ludźmi”.

Niniejsza nowelizacja wprowadza w art. 9e–g nowy katalog przestępstw ściganych przez Straż Graniczną. Zgodnie z postanowieniami tej ustawy zostaną określone ramy pracy operacyjnej i będą wykorzystywane jako podstawa prawna działań polegających na rozpoznawaniu, wykrywaniu i ściganiu sprawców przestępstw handlu ludźmi oraz oddania innej osoby w stan niewolnictwa, uprawiania handlu niewolnikami, a także utrzymywania osoby w stanie niewolnictwa.

Należy zwrócić uwagę, iż projektowane zmiany normatywne dotyczą Straży Granicznej jedynie w związku z przekraczaniem granicy państwowej przez sprawców lub osoby pokrzywdzone tymi przestępstwami. Jest to zgodne z charakterystyką służby tej formacji i przypisanych jej zadań.

Uważam, że nowelizacja jest celowa, konieczna i niezbędna. Dziękuję.