Posiedzenie: 23. posiedzenie Senatu RP VIII kadencji, 2 dzień

12 i 13 grudnia 2012 r.

Porządek obrad

Zakończone

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Projekt ustawy ma za zadanie rozwiązanie bardzo istotnej kwestii związanej z wypłatą odszkodowania za nieruchomości, które na podstawie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stały się własnością Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Przedmiotowe działania podejmowane są w oparciu o przepisy ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych i w wielu przypadkach budzą uzasadniony sprzeciw osób, których dotyczy wywłaszczenie. Warto pamiętać, że już sama konieczność przekazania posiadanych nieruchomości na rzecz państwa lub samorządu budzi sprzeciw. Nawet jeśli osoby wywłaszczane mają świadomość, że za przekazane nieruchomości należy im się odszkodowanie, to i tak trudno wyzbyć się im naturalnej w takim przypadku obawy przed szeroko rozumianą stratą lub innymi związanymi z tym problemami.

Jak pokazała praktyka, obawy te nie są wcale bezpodstawne, bowiem proces wywłaszczania nie zawsze przebiega dostatecznie sprawnie. Szczególnie niekorzystna, z punktu widzenia podmiotu wywłaszczanego, jest sytuacja, gdy wspomnianej na wstępie decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Wówczas, zgodnie z art. 17 cytowanej ustawy, należy niezwłocznie wydać nieruchomość oraz opróżnić lokale i inne pomieszczenia. Oczywiście na tym etapie nie jest jeszcze ustalona wysokość odszkodowania. W konsekwencji osoby wywłaszczane pozostawiane są nijako w próżni, bowiem przez pewien czas pozbawione są one i nieruchomości, i stosownego odszkodowania. Projektodawca słusznie podkreśla, że stan taki jest niekorzystny nie tylko w aspekcie materialnym. Stan taki powoduje także inne negatywne skutki, takie jak rozgoryczenie zainteresowanych osób, poczucie krzywdy. Opisana sytuacja nie służy również budowaniu zaufania obywateli do organów władzy państwowej i samorządowej.

Słuszna jest zatem przedstawiona dziś inicjatywa ustawodawcza zmierzająca do wzmocnienia standardów prawnych w celu ochrony osób wywłaszczanych. Zaproponowane rozwiązania przewidują zakreślenie terminu do wydania decyzji ustalającej wysokość odszkodowania. Zgodnie z dodawanym art. 12 ust. 4g właściwy organ będzie zobowiązany wydać decyzję odszkodowawczą w terminie nie dłuższym niż sześćdziesiąt dni, licząc od dnia nadania decyzji wywłaszczeniowej rygoru natychmiastowej wykonalności. Projektodawca postanowił ponadto, że osoba wywłaszczana będzie miała prawo do złożenia wniosku o wypłatę zaliczki. Projektowany art. 12 ust. 5a stanowi w tym względzie, że zaliczka będzie wypłacana jednorazowo, w wysokości 70% odszkodowania ustalonego w decyzji odszkodowawczej, w terminie nie dłuższym niż trzydzieści dni od złożenia wniosku. Oczywiście uchylenie, zmiana lub stwierdzenie nieważności decyzji pierwotnej, to jest decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, skutkować będzie koniecznością zwrotu wypłaconej zaliczki przez osobę, która ją otrzymała, albo przez jej spadkobierców.

Na koniec należy dodać, że opisane zasady znajdą zastosowanie także wobec postępowań, w których decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nadano rygor natychmiastowej wykonalności przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, o ile do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nie stała się ostateczna.

Należy przyznać, że projekt ustawy, jako niewątpliwie korzystny dla osób wywłaszczanych, zasługuje na przyjęcie. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku, Wysoka Izbo,

Procedowana ustawa wprowadza do ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych nową instytucję, a mianowicie zaliczkę na odszkodowanie. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy, cel wprowadzenia tejże instytucji jest ze wszech miar słuszny. Chodzi przecież o wypłatę odszkodowań osobom, które muszą opuścić nieruchomości, które zostały wywłaszczone na potrzeby realizacji inwestycji drogowych. W sytuacji, gdy decyzji ZRID nadano rygor natychmiastowej wykonalności, nie jest możliwe, aby osoby wywłaszczone otrzymały odszkodowanie jeszcze zanim opuszczą nieruchomość. Proponowane rozwiązanie dotyczące zaliczki na odszkodowanie ma umożliwić osobom wywłaszczanym uzyskanie środków finansowych jeszcze przed formalnym zakończeniem postępowania odszkodowawczego, jednakże moje obawy budzi to, czy praktyka stosowania przepisów nie stworzy kolejnych trudnych komplikacji.

Już sama wysokość zaliczki budzi zastrzeżenie, gdyż 70% to w powszechnym rozumieniu nie zaliczka, ale bezpośrednie dążenie do spełnienia świadczenia. Wysokość zaliczki powoduje również inną trudność, gdyż decyzje ZRID na wstępnym etapie mogą jeszcze zostać uchylone, może zostać stwierdzona ich nieważność. W takiej sytuacji dojść może do powstania obowiązku zwrotu zaliczki na odszkodowanie, w dodatku zaliczki zwaloryzowanej. Jeżeli obowiązek taki dotknie osobę, która wykonując nakazy ujęte w decyzji ZRID zaopatrzonej w klauzulę natychmiastowej wykonalności, wyda nieruchomość i jednocześnie zakupi nową nieruchomość, wykorzystując środki pochodzące z zaliczki, to zwrot zaliczki będzie nie tylko niemożliwy z praktycznych względów, ale również niesprawiedliwy, gdyż ukarana zostanie osoba, która zastosowała się do decyzji administracyjnej wydanej przez organ administracji publicznej.

Uważam, że nie można karać posłusznych obywateli, którzy widząc słuszność realizacji inwestycji drogowych, karnie zastosowali się do decyzji administracyjnej i wydali nieruchomość będącą w wielu przypadkach ich rodzinnym domem, centrum interesów życiowych. Uważam, że ten niewątpliwie dobry co do zasady pomysł wymaga dalszego opracowania pod kątem praktyki stosowania i ewentualnych następstw dla wywłaszczonych właścicieli, którzy w dobrej wierze poddali się decyzji ZRID. Dziękuję.

Przemówienie senatora Romana Zaborowskiego w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Nowelizacja ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, nad którą dzisiaj debatujemy, ma istotne znaczenie dla wszystkich dotkniętych koniecznością trwałego opuszczenia zajmowanej nieruchomości w związku z realizacją inwestycji drogowej. Dotychczasowe regulacje w tym zakresie unaoczniły w praktyce liczne przypadki bardzo długiego oczekiwania na wypłatę należnych odszkodowań dla wywłaszczonych osób, co było niezwykle krzywdzące w sytuacji, kiedy decyzji zezwalającej na realizację inwestycji drogowej nadawano rygor natychmiastowej wykonalności.

Przymuszone do natychmiastowego opuszczenia zajmowanych nieruchomości osoby poniosły znaczne koszty związane ze znalezieniem nowego miejsca zamieszkania, pracy czy też gospodarowania. Te koszty, te wydatki stawały się w wielu przypadkach problemem bardzo dokuczliwym i powodowały zrozumiałe rozgoryczenie wynikające z przedłużającego się oczekiwania na odszkodowanie.

Nowelizacja omawianej ustawy pozwoli w znacznie szybszym czasie wypłacić część należnego odszkodowania – chodzi o 70% – niezależnie od czasu uprawomocnienia się decyzji związanych z realizacją inwestycji drogowych. Jestem przekonany, że rozwiązanie to w istotny sposób przyczyni się do sprawniejszej realizacji tych inwestycji, ale przede wszystkim ułatwi wywłaszczonym osobom odnalezienie się w nowej sytuacji bez niepotrzebnych konfliktów i dramatycznych sytuacji.