Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Proponowane zmiany w ustawie o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy o gromadzeniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji kryminalnych zakładają wprowadzenie koncesji na obrót węglem kamiennym zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Celem tego uregulowania jest przede wszystkim wyeliminowanie z rynku nieuczciwych sprzedawców oferujących klientom towar inny niż zadeklarowany, ponieważ węgiel importowany do Polski nie posiada certyfikatów jakościowych i w znacznej części wykorzystywany jest w gospodarstwach domowych.

Obrót wyrobami węglowymi nie jest w Polsce regulowany, a do prowadzenia handlu wystarcza wpis do ewidencji działalności gospodarczej. To powoduje, że działalność mogą podejmować także nieuczciwi sprzedawcy wykorzystujący m.in. niewiedzę klientów i oferujący im towar inny niż deklarowany. Dotyczy to głównie handlu węglem z importu. Sprzedawcy węgla często robią mieszanki, w skład których wchodzi polski i rosyjski surowiec, a ostatecznie węgiel jest sprzedawany jako polski. Proponowana regulacja ma za zadanie wyeliminować tę nieuczciwą konkurencję.

Należy zauważyć, że podmiotem wydającym koncesję ma być prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Zgodnie z zaproponowanymi rozwiązaniami o koncesję będzie mógł ubiegać się wnioskodawca mający siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium państwa strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczy, czyli EOG, który dysponuje odpowiednimi środkami finansowymi oraz ma możliwości techniczne gwarantujące prawidłowe wykonywanie działalności.

Ponadto przedsiębiorcy zajmujący się handlem węglem będą ponosili opłatę koncesyjną, której wysokość ma zostać określona w rozporządzeniu Rady Ministrów. Przedsiębiorcy zajmujący się handlem węglem z zagranicą będą zobowiązani do złożenia zabezpieczenia majątkowego na poczet przyszłych należności publicznoprawnych. Dziękuję.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Na początku swojego wystąpienia podam, za autorami rozpatrywanej nowelizacji, garść niezbędnych danych statystycznych.

Polska posiada duże zasoby węgla kamiennego, sięgające 40 miliardów t w złożach bilansowych. Bogate zasoby węgla są naszym atutem i powodują, że węgiel odgrywa rolę stabilizatora bezpieczeństwa energetycznego kraju. Na tle innych krajów UE Polska ma dobrą pozycję w zakresie zależności energetycznej – wskaźnik zależności energetycznej, czyli procentowy udział importu w całości zużycia surowców energetycznych, kształtuje się na poziomie 34%.

W 2013 r. sprzedaż węgla kamiennego ogółem przez polskie spółki węglowe wyniosła 75,7 miliona t , a więc byłą wyższa o 6,4% niż w 2012 r., przy wydobyciu na poziomie 74,9 miliona t, czyli niższym o 4,2%. Nastąpił spadek ceny zbytu ogółem, o ponad 13% w stosunku do 2012 r. – wyniósł on 294,95 zł/t. Przez większość 2013 r. stan zapasów węgla na składach przykopalnianych kształtował się na poziomie około 8 milionów t.

Węgiel kamienny jest powszechnie wykorzystywany w gospodarstwach domowych do celów grzewczych. W strukturze bilansu wykorzystania nośników energii w gospodarstwach domowych zajmuje on pierwsze miejsce – 29,7% – a jego zużycie kształtuje się na poziomie około 16 milionów t rocznie. Kolejne miejsca zajmują gaz ziemny, energia elektryczna i drewno opałowe.

Pomimo znacznych zapasów wydobytego węgla ten surowiec sprowadzany jest do Polski, w szczególności z Federacji Rosyjskiej. W 2013 r. zaimportowano do Polski około 10,8 miliona t węgla – nastąpił tu wzrost o ponad 6% w stosunku do 2012 r. – a w okresie pięciu miesięcy 2014 r. już 4,3 miliona t. Widać, że następuje wypieranie węgla krajowego przez węgiel importowany, szczególnie z Federacji Rosyjskiej, ze względu na konkurencyjną cenę.

Co więcej, węgiel importowany do Polski nie posiada certyfikatów jakościowych i w znacznej części wykorzystywany jest w gospodarstwach domowych.

Autorzy ustawy wskazują też, że obrót wyrobami węglowymi nie jest w Polsce do końca regulowany, a do prowadzenia handlu wystarcza wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Skutki są takie, że działalność mogą podejmować także nieuczciwi sprzedawcy, wykorzystujący między innymi niewiedzę klientów i oferujący im towar inny niż ten, którego sprzedaż deklarują. Dotyczy to głównie handlu węglem z importu.

Dlatego też, by ukrócić wspomniane praktyki, należało dokonać nowelizacji omawianej tu ustawy, która pozwoli – miejmy nadzieję – wyeliminować nieuczciwą konkurencję.

Koncesję na obrót paliwami stałymi, w tym obrót z zagranicą, otrzyma wnioskodawca, który ma siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium UE, dysponuje środkami finansowymi w wielkości gwarantującej prawidłowe wykonywanie działalności i ma możliwości techniczne do prawidłowego jej wykonywania. Stanowić to będzie istotny krok w kierunku poprawy bezpieczeństwa obrotu paliwami stałymi i jego ochrony przed zjawiskami patologicznymi, a także ważny instrument chroniący rodzimy rynek obrotu paliwami stałymi przed nieuczciwą konkurencją. Koncesja będzie również elementem nadzoru państwa nad rynkiem obrotu węglem kamiennym. Przyjęto, że koncesje będzie wydawał prezes Urzędu Regulacji Energetyki, który dysponuje pełną wiedzą o ilości i jakości węgla w obrocie oraz liczbie przedsiębiorców prowadzących wspomnianą działalność, a ponadto będzie miał wgląd do sposobu prowadzenia tej działalności – mowa tu o kontrolach prowadzenia obrotu węglem zgodnie z warunkami koncesji. Warunki zawarte w koncesji nałożą obowiązek rzetelnego prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie obrotu węglem.

Na koniec należy wskazać, że omawiana tu nowela spowoduje zmiany w obciążeniach przedsiębiorstw prowadzących wspomnianą działalność. Jednym z takich obciążeń będzie obowiązek uzyskania koncesji na obrót węglem wydanej przez prezesa URE. Wiązać się to będzie z koniecznością przejścia procedury koncesyjnej oraz zgromadzenia wymaganych dokumentów.

Niewątpliwym ułatwieniem będzie z kolei przepis przejściowy, zgodnie z którym działalność przedsiębiorcy prowadzącego handel węglem przed dniem wejścia ustawy w życie będzie legalna pod warunkiem złożenia w terminie trzech miesięcy od wejścia ustawy w życie wniosku o udzielenie koncesji na obrót węglem.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad

Projekt ustawy przedstawiony Wysokiej Izbie na druku nr 765 przewiduje objęcie systemem koncesyjnym działalności gospodarczej w zakresie obrotu węglem kamiennym, w tym obrotu węglem kamiennym z zagranicą. Dotychczas działalność gospodarcza tego rodzaju podlegała jedynie ogólnemu zgłoszeniu, co sprzyjało nieuczciwym praktykom, godzącym w uczciwą konkurencję i interesy konsumentów.

Kluczowa zmiana dotyczy art. 32 ustawy. Przepis ten określa rodzaje działalności, której legalne wykonywanie uzależnione jest od uzyskania koncesji. Wedle obowiązujących przepisów obrót węglem kamiennym mieści się w katalogu wyjątków od sformułowanego w art. 32 ust. 1 pkt 4 wymogu uzyskania koncesji na obrót paliwami lub energią. Po nowelizacji obrót węglem kamiennym zostanie wyłączony z rzeczonego katalogu wyjątków od obowiązku uzyskania koncesji na obrót paliwami lub energią. Tym samym działalność ta podlegać będzie koncesjonowaniu.

Dodatkowe obostrzenia przewidziano w przypadku ubiegania się o koncesję na obrót węglem kamiennym z zagranicą. Dwa kluczowe wymagania dotyczą, po pierwsze, złożenia zabezpieczenia majątkowego oraz, po drugie, nabywania węgla kamiennego od podmiotu spełniającego wymagania w zakresie ochrony środowiska, posiadającego zintegrowany system zarządzania jakością i środowiskiem, poświadczony przez akredytowaną jednostkę. Zaświadczenie właściwego naczelnika urzędu skarbowego o wniesieniu zabezpieczenia majątkowego wnioskodawca będzie składał razem z wnioskiem. Dodawany art. 38e ust. 1 szczegółowo określa wymagane kwoty zabezpieczenia w związku z zamiarem prowadzenia obrotu węglem kamiennym z zagranicą. W zależności od rodzaju węgla i wielkości ziarna wysokość obowiązkowego zabezpieczenia majątkowego wahać się będzie od 1 miliona zł do nawet 20 milionów zł. W ust. 2 stypizowano rodzaje należności, które mogą zostać pokryte ze środków zgromadzonych tytułem zabezpieczenia majątkowego. Mowa tutaj o corocznych opłatach wnoszonych z tytułu obrotu węglem kamiennym, karach pieniężnych za prowadzenie przedmiotowej działalności bez koncesji, zobowiązaniach podatkowych w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego oraz odsetek za zwłokę dotyczącą wniesienia wymienionych należności.

Odnotować należy, że ubieganie się o koncesję na obrót węglem kamiennym z zagranicą oznacza także konieczność przekazania dodatkowych informacji na etapie składania wniosku. Projektodawca proponuje, aby poza wspomnianym już zaświadczeniem o wniesieniu zabezpieczenia majątkowego przekazywać dodatkowo informacje o rodzaju przywożonego z zagranicy węgla kamiennego oraz o prognozowanej wielkości obrotu na okres co najmniej dwóch lat. Ponadto wnioskodawca będzie zobowiązany przekazać informacje o jego wspólnikach lub akcjonariuszach dysponujących bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 10% głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, a także posiadających uprawnienie do powoływania lub odwoływania członków zarządu lub rady nadzorczej.

Wysoka Izbo, stworzenie bezpiecznych ram dla obrotu węglem kamiennym jako jednym z kluczowych paliw ma istotne znaczenie także z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa. Dlatego też projektodawca zaproponował, aby prezes Urzędu Regulacji Energetyki, rozpatrując wniosek o koncesję na obrót węglem kamiennym z zagranicą, mógł odmówić jej wydania, powołując się na możliwość zaistnienia zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Oczywiście prezes URE dysponował będzie także prawem cofnięcia koncesji na tę działalność w przypadku braku stosownego zabezpieczenia majątkowego oraz w przypadku nabycia węgla kamiennego od podmiotu niespełniającego wymagań opisanych w niniejszej ustawie, które omówiłem na wstępie niniejszego wystąpienia.

Obrót węglem kamiennym, jako działalność koncesjonowana, podlegał będzie corocznym opłatom wnoszonym przez przedsiębiorców do budżetu państwa na zasadach podobnych, na jakich czynią to obecnie przedsiębiorstwa energetyczne. Wysokość i sposób wnoszenia tych opłat określone zostaną w rozporządzeniu wykonawczym Rady Ministrów wydanym na podstawie znowelizowanego art. 34 ust. 3 ustawy. W delegacji ustawowej zobowiązano Radę Ministrów, aby ustalając wysokość opłat, uwzględniła wysokość przychodów przedsiębiorców osiąganych z działalności objętej koncesją na obrót węglem kamiennym.

Dopełnieniem omówionych zmian są przepisy o charakterze sankcyjnym. Projektodawca dodał do art. 56 ustawy przesłankę podlegania karze pieniężnej odnoszącą się do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie obrotu węglem kamiennym, w tym obrotu węglem kamiennym z zagranicą, bez wymaganej koncesji. W takim przypadku grozić będzie kara w przedziale od 0,5 miliona zł do 2 milionów zł.

Komentując opisane zmiany, zauważyć wypada, że obecnie mamy do czynienia z niekorzystnym zjawiskiem polegającym na tym, że pomimo zgromadzenia znacznych zapasów węgla wydobytego w polskich kopalniach upowszechnia się import węgla z innych państw, w szczególności z Federacji Rosyjskiej. Istotną rolę odgrywa tutaj oczywiście konkurencyjna cena importowanego surowca. Niemniej jednak taki węgiel zazwyczaj nie posiada stosownych certyfikatów jakościowych. W konsekwencji nie jest możliwe ustalenie jego podstawowych właściwości, takich jak wartość opałowa, zawartość popiołu, siarki itp. Problem z certyfikatami występuje również w obrocie krajowym. Rzadko bowiem zdarza się, aby certyfikat wystawiany przez kopalnie był przekazywany poszczególnym pośrednikom uczestniczącym w łańcuchu dostaw. Tym samym końcowy sprzedawca rzadko dysponuje stosownym dokumentem potwierdzającym jakość sprzedawanego surowca. Przy tym wszystkim pamiętać należy jeszcze o problemie nieuczciwych sprzedawców, świadomie oferujących towar o parametrach niższych aniżeli deklarowane. Problem ten można zatem rozpatrywać w co najmniej dwóch wymiarach: jako zagrożenie dla rodzimego przemysłu wydobywczego oraz jako zagrożenie dla interesów konsumentów, którzy w praktyce nie mają możliwości uzyskania rzetelnej wiedzy o jakości nabywanego opału. Istotność problemu wynika nadto z faktu, że w Polsce węgiel kamienny jest nadal podstawowym surowcem opałowym wykorzystywanym przez gospodarstwa domowe, stanowiącym około 30% ogółu wykorzystywanych nośników energii.

Biorąc to pod uwagę, proszę Wysoką Izbę o przyjęcie zmian zapisanych w omówionej ustawie. Dziękuję za uwagę.