Narzędzia:

Posiedzenie: 59. posiedzenie Senatu RP VIII kadencji, 1 dzień


23 i 24 lipca 2014 r.
Przemówienia z dnia następnego

Przemówienie senatora Wiesława Kiliana w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Przemówienie senatora Wiesława Kiliana w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Bezsprzecznie ustawa jest wyczekiwana przez środowisko osób niepełnosprawnych oraz ich rodziny. Tym osobom przepisy muszą gwarantować bezpieczeństwo oraz prawo do normalnego funkcjonowania. Przypomnę, że przepis art. 68 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki między innymi osobom niepełnosprawnym.

Ustawa wprowadza do kodeksu postępowania cywilnego przepisy wyłączające spod egzekucji sądowej przedmioty, które są niezbędne dłużnikowi lub członkowi jego rodziny ze względu na niepełnosprawność. Rozszerzenie katalogu przedmiotów wyłączonych spod egzekucji przyczyni się bezspornie do utrzymania możliwe największej niezależności osób niepełnosprawnych.

Ponadto przedmiotowa ustawa porządkuje rozbieżności w przepisach kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, które stanowią podstawy działań komorniczych. Ustawa tym samym ujednolica sytuację dłużnika zarówno w egzekucyjnym postępowaniu cywilnym, jak i w egzekucji administracyjnej. Nie możemy pozwolić, by prywatni wierzyciele mieli większe uprawnienia egzekucyjne niż organy publiczne prowadzące egzekucję. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego ma na celu przede wszystkim wprowadzenie przepisów wyłączających spod egzekucji sądowej przedmioty niezbędne dłużnikowi ze względu na niepełnosprawność jego lub członków jego rodziny.

Podkreślić należy, iż wskazane ograniczenie możliwości prowadzenia egzekucji odpowiadać będzie regulacji zawartej w art. 8 §1 pkt 13 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zgodnie z którym nie podlegają egzekucji administracyjnej rzeczy niezbędne ze względu na ułomność fizyczną zobowiązanego lub członków jego rodziny. Dodatkowo postanowienie dodawanego pktu 9 będzie czynić zadość zobowiązaniom międzynarodowym zaciągniętym przez Polskę w drodze ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. Jak bowiem przewidziano w art. 26 ust. 1 tego aktu, państwa strony podejmą skuteczne i odpowiednie środki w celu umożliwienia osobom niepełnosprawnym uzyskania oraz utrzymania możliwie największej niezależności, pełnych zdolności fizycznych, umysłowych, społecznych i zawodowych oraz pełnego włączenia i udziału we wszystkich aspektach życia.

Uważam, że istnieje potrzeba ujednolicenia regulacji postępowań egzekucyjnych toczących się pod rządami kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Nie ma żadnych powodów, aby prywatni wierzyciele mieli większe uprawnienia egzekucyjne niż organy publiczne prowadzące egzekucję za pomocą poborców skarbowych. Dziękuję.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Uchwalona w dniu 26 czerwca 2014 r. przez Sejm ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego ma na celu wprowadzenie do kodeksu postępowania cywilnego przepisów wyłączających spod egzekucji sądowej przedmioty, które są niezbędne dłużnikowi lub członkowi jego rodziny ze względu na ich niepełnosprawność.

Dotychczasowy stan powodował, że istniały rozbieżności pomiędzy przepisami regulującymi wyłączenia przedmiotowe z egzekucji w postępowaniu egzekucyjnym w administracji i w postępowaniu egzekucyjnym cywilnym.

Istota rzeczy polega tu na istnieniu w postępowaniu egzekucyjnym w administracji przepisu, konkretnie art. 8 §1 pkt 13 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, który wyłącza spod egzekucji przedmioty niezbędne ułomnemu fizycznie dłużnikowi lub członkom jego rodziny. Dodać tu należy, że wyłączenie to obowiązuje już od 2001 r.

Niestety taki zapis nie znajdował się w kodeksie postępowania cywilnego, dlatego też występowała tu niespójność przepisów prawa, co rodziło określone praktyczne konsekwencje, na przykład wszczynanie postępowania egzekucyjnego z przedmiotów niezbędnych do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie osobom niepełnosprawnym. Wypada także podnieść, że egzekucja ta dotykała przedmiotów nabytych dzięki dofinansowaniu ze środków publicznych, najczęściej ze środków pochodzących z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

W tym stanie rzeczy słusznie uznano, że istniejąca rozbieżność wymagała ujednolicenia regulacji dotyczących obu postępowań egzekucyjnych, postępowań toczących się pod rządami kodeksu postepowania cywilnego i ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Należy się zgodzić z podstawowym punktem uzasadnienia, z argumentem przemawiającym za uchwaleniem tej ustawy, że nie da się podać żadnego racjonalnego powodu, by prywatni wierzyciele mieli większe uprawnienia egzekucyjne niż organy publiczne prowadzące egzekucję za pomocą poborców skarbowych, czyli egzekucję administracyjną.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Nowelizacja przepisów kodeksu postępowania cywilnego przedstawiona w druku senackim nr 669 polega na rozszerzeniu zapisanego w art. 829 procedury cywilnej katalogu przedmiotów wyłączonych spod egzekucji komorniczej o „przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny”.

Zmieniany przepis znajduje się w części kodeksu postępowania cywilnego poświęconej postępowaniu egzekucyjnemu, a konkretnie w dziale poświęconym ograniczeniom egzekucji. Można powiedzieć, że nowelizowany przepis stanowi swego rodzaju kanon, jeśli chodzi o ograniczenia egzekucji ze względów egzystencjalnych dłużnika lub członków jego rodziny. W doktrynie podkreśla się, że istotą art. 829 jest zagwarantowanie, aby egzekucja – zważywszy na zakres przedmiotów nią objętych – przebiegała w sposób humanitarny i społecznie akceptowalny. Ustawodawca wyszczególnił zatem w komentowanym przepisie między innymi niezbędne przedmioty urządzenia domowego, ubranie, podstawowe zapasy żywności, narzędzia niezbędne do osobistej pracy zarobkowej, niektóre przedmioty niezbędne do nauki i do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku. Co istotne, w świetle postanowień art. 824 kodeksu postępowania cywilnego to organ prowadzący egzekucję powinien z urzędu powstrzymać się od podejmowania czynności egzekucyjnych jako niedopuszczalnych względem tych przedmiotów. Nie ulega zatem wątpliwości, że rozszerzenie tego przepisu w zakresie zaproponowanym przez projektodawcę stanowić będzie jego naturalne uzupełnienie, wpisując się tym samym w kryterium humanitaryzmu.

Biorąc pod uwagę przesłanki wyeksponowane w uzasadnieniu do projektu ustawy, wskazać należy dodatkowo na zachodzącą obecnie niejednolitość, którą można dostrzec po porównaniu aktualnego brzmienia art. 829 kodeksu postępowania cywilnego oraz analogicznego przepisu wynikającego z ustawy o postepowaniu egzekucyjnym w administracji, który przewiduje jednoznacznie, że wyłączeniu spod egzekucji administracyjnej podlegają przedmioty niezbędne ze względu na ułomność fizyczną dłużnika lub członków jego rodziny. W konsekwencji przedmioty niezbędne osobom niepełnosprawnym ze względu na ich niepełnosprawność nie mogą być zajęte w egzekucji administracyjnej, natomiast przeszkoda taka – w aktualnym stanie prawnym – nie zachodzi w toku egzekucji prowadzonej na podstawie procedury cywilnej. Z tego punktu widzenia przyjęcie zaproponowanego rozwiązania doprowadzi do ujednolicenia standardów w przedmiotowym zakresie.

Za przyjęciem niniejszej nowelizacji przemawiają ponadto zapisy ratyfikowanej przez Polskę Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., z których wywodzony jest obowiązek państwa do podejmowania skutecznych i odpowiednich środków w celu umożliwienia osobom niepełnosprawnym uzyskania oraz utrzymania możliwe największej niezależności, pełnych zdolności fizycznych, umysłowych, społecznych i zawodowych oraz pełnego włączenia i udziału we wszystkich aspektach życia.

Reasumując, uważam, że potrzeba przyjęcia zaproponowanych zmian nie budzi wątpliwości.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Celem projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw jest usprawnienie procedur związanych z funkcjonowaniem tak zwanego jednego okienka, czyli centralnego miejsca, w którym przedsiębiorca może złożyć całą wymaganą przez przepisy prawa dokumentację, stanowiącą podstawę do rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Potrzeba nowelizacji wynika z faktu, że aktualnie „jedno okienko” usprawnia postępowanie w bardzo niewielkim stopniu, praktycznie jedynie poprzez umożliwienie złożenia dokumentów w jednym miejscu. Udogodnienie to okazuje się jednak mało ważne, w szczególności wobec faktu, że przedsiębiorca nadal zamiast jednego formularza musi wypełniać wiele dokumentów, co prowadzi do zbędnego powielania w nich tych samych danych. Taka praktyka wynika z funkcjonującej procedury, zgodnie z którą sąd rejonowy pełni w znacznej mierze wyłącznie rolę punktu podawczego odpowiedzialnego za przekazanie złożonych formularzy innym podmiotom: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, urzędowi skarbowemu i Głównemu Urzędowi Statystycznemu. Co więcej, w wielu przypadkach obowiązująca procedura w istocie powoduje wydłużenie postępowania, a tym samym odwleka w czasie moment, w którym możliwe jest faktyczne rozpoczęcie działalności gospodarczej.

Stąd też powstała propozycja legislacyjna zmierzająca do wprowadzenia rozwiązań, które bazując na pierwotnym założeniu „jednego okienka”, będą bardziej korzystne dla przedsiębiorcy, przede wszystkim ze względu na odciążenie go od zbędnych formalności, ale także ze względu na istotne skrócenie czasu, jaki musi upłynąć od złożenia wniosku do momentu, w którym możliwe jest faktyczne rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej.

Można przyjąć, że nowe podejście do kwestii rejestracji działalności gospodarczej opierać się będzie na trzech kluczowych założeniach.

Po pierwsze, nastąpi zagregowanie w jednym dokumencie danych objętych dotychczas kilkoma formularzami, przez co wyeliminowana zostanie po stronie przedsiębiorcy uciążliwość związana z koniecznością ich powielania w różnych dokumentach. Będą to dane przekazywane bezpośrednio do Krajowego Rejestru Sądowego, KRS, w momencie występowania z wnioskiem o dokonanie wpisu.

Po drugie, dane wprowadzone do KRS będą w sposób zautomatyzowany przekazywane do Centralnego Rejestru Podmiotów Krajowej Ewidencji Podatników oraz krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej i stanowić będą podstawę do dokonania wpisów w tych rejestrach. Odpowiednie zapisy projektu ustawy przewidują bowiem, że wpis do właściwego rejestru w zakresie danych przekazanych za pomocą systemu teleinformatycznego następuje z chwilą automatycznego zamieszczenia tych danych w rejestrze.

Po trzecie, wspomniana zautomatyzowana wymiana informacji przebiegać będzie dwukierunkowo, czego najlepszym przykładem jest to, że z chwilą dokonania wpisu w Centralnym Rejestrze Podmiotów Krajowej Ewidencji Podatników i w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej do KRS będzie przekazywana automatycznie, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, informacja o nadaniu identyfikatora podatkowego NIP i numeru identyfikacyjnego REGON. Podkreślę raz jeszcze, że proces nadawania wspomnianych identyfikatorów jako czynność materialno-techniczna odbywać się będzie w sposób zautomatyzowany i praktycznie niezwłocznie. Jednocześnie przyjęto ogólne założenie, że potwierdzeniem nadania identyfikatora podatkowego NIP i numeru identyfikacyjnego REGON będzie – co do zasady – ujawnienie tych numerów w KRS.

Wprowadzenie w życie omówionych założeń powinno zatem doprowadzić do sytuacji, w której uzyskanie wspomnianych numerów, co za tym idzie, także rozpoczęcie działalności gospodarczej, będzie możliwe już w dniu złożenia wniosku.

Oczywiście zautomatyzowanie procesu nadawania identyfikatora podatkowego NIP i numeru identyfikacyjnego REGON nie oznacza braku stosownych mechanizmów kontrolnych. W obu przypadkach projektodawca zastrzegł, że dopuszczalne jest przekazanie danych do KRS nie niezwłocznie, ale w terminie trzech dni. Przedmiotowe wydłużenie terminu następować będzie ze względu na konieczność wszczęcia postępowania wyjaśniającego w celu ustalenia, czy podmiotowi nie został uprzednio nadany stosowny numer identyfikacyjny. W przypadku numeru identyfikacyjnego REGON przesłanka wydłużenia czasu jego nadania może wynikać także z konieczności zakodowania nazwy miejscowości niezgodnej z krajowym rejestrem urzędowym podziału terytorialnego kraju. Mechanizmem kontrolnym jest ponadto możliwość uchylenia NIP. Zgodnie z art. 8c ust. 4 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników będzie to kompetencja naczelnika urzędu skarbowego realizowana w przypadku, kiedy „podatnik posługuje się fałszywymi lub fikcyjnymi danymi adresowymi swojej siedziby lub miejsca wykonywania działalności gospodarczej”. Jeśli przesłanki uchylenia NIP ustaną, możliwe będzie jego przywrócenie.

Obok danych podstawowych, przekazywanych bezpośrednio do KRS w momencie dokonywania zgłoszenia, projekt ustawy przewiduje również utworzenie kategorii tak zwanych danych uzupełniających. Projektodawca charakteryzuje te dane jako mniej istotne, ale konieczne do wykonywania zadań spoczywających na organach administracji, objętych zasadą „jednego okienka”. Informacje stanowiące dane uzupełniające określone zostały w projektowanym art. 42 ust. 3a pkt 2 ustawy o statystyce publicznej, art. 5 ust. 2b pkt 2 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników oraz art. 43 ust. 5b pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Projekt ustawy zakłada, że przekazanie danych uzupełniających następowało będzie bezpośrednio do właściwych organów w terminie dwudziestu jeden dni, licząc od dnia wpisu do KRS. W tym przypadku również przewidziano udogodnienie dla przedsiębiorcy, bowiem komplet danych uzupełniających będzie on przekazywał na jednym druku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Następnie dane te, po wprowadzeniu do Centralnego Rejestru Podmiotów Krajowej Ewidencji Podatników, będą automatycznie przesyłane do właściwych rejestrów prowadzonych przez ZUS i GUS. Przekazanie danych uzupełniających nie będzie zatem warunkowało podjęcia działalności gospodarczej, a wydłużony termin na dokonanie przedmiotowych formalności pozwoli przedsiębiorcy na rozłożenie formalności w czasie.

Warto pamiętać, że zgodnie z projektowanym brzmieniem art. 40 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym w dziale 3 rejestru zamieszczane będą między innymi dane o przedmiocie działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności. Co istotne, projektodawca przewiduje tu pewne ograniczenie, polegające na tym, że zgłaszający będzie miał prawo wskazać „nie więcej niż dziesięć pozycji, w tym jeden przedmiot przeważającej działalności na poziomie podklasy”. W efekcie projektodawca zamierza wyeliminować występujące obecnie przypadki, kiedy to przedmiot działalności określany jest w sposób zbyt szeroki, nieadekwatny do faktycznego zakresu prowadzonej działalności.

Wysoka Izbo, tak przedstawiają się najistotniejsze założenia projektu ustawy. Pełne wdrożenie omówionych przepisów będzie korzystne zarówno dla przedsiębiorców, jak i dla podmiotów publicznych uczestniczących w procedurze rejestracji działalności gospodarczej. W związku z tym proszę o przyjęcie niniejszego projektu ustawy. Dziękuję.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Problematyka dotycząca ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw dotyczy funkcjonowania zasady tak zwanego jednego okienka i dotyka stycznych działań sądu rejestrowego, dokonującego wpisu w rejestrze przedsiębiorców, a także działań organów administracji publicznej, prowadzących właściwe rejestry i ewidencje, egzekwujących wykonanie obowiązków w trybie przepisów administracyjnych. Tę styczną problematykę regulują: ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym, ustawa o statystyce publicznej, ustawa o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.

Do czasu uchwalenia omawianej ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw podstawę funkcjonowania zasady jednego okienka stanowił art. 19b ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym. Przepis ten stanowił, że podmiot podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, składając do sądu rejestrowego wniosek o dokonanie wpisu lub jego zmianę, jest zobowiązany jednocześnie z tym wnioskiem złożyć formularze wniosków, czyli zgłoszeń identyfikacyjnych lub aktualizacyjnych, skierowane do Głównego Urzędu Statystycznego, naczelnika urzędu skarbowego i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Potrzeba wprowadzenia w tym zakresie zmian wynikała z faktu, że poprzednio obowiązujące przepisy prawa, regulujące zasady funkcjonowania rejestrów i ewidencji prowadzonych przez organy państwa, zakres obowiązków ewidencyjnych przedsiębiorców wpisywanych do Krajowego Rejestru Sądowego, zakres obowiązków w postępowaniu rejestrowym, jak też zakres współdziałania sądu, organów państwa i przedsiębiorcy, wymagały wprowadzenia całościowej, spójnej zmiany. Wymagały wprowadzenia zmiany uwzględniającej konieczność budowania nowoczesnej administracji publicznej i możliwości, jakie przynosi rozwój techniczny, w sposób gwarantujący przedsiębiorcy możliwość szybkiego rozpoczęcia działalności gospodarczej, przy ograniczeniu do minimum niezbędnych dla jego funkcjonowania formalności.

Należy tutaj podkreślić, że przyjęcie zasady jednego okienka – regulacja prawna tej problematyki – oparte było na założeniu, że konieczne jest usprawnienie procedury związanej z rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej przez podmioty podlegające rejestracji w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Co z tego, skoro dotychczasowa – przed omawianą tu zmianą – konstrukcja w praktyce nie pozwala na osiągnięcie zakładanego celu, bowiem ustalenie jednego miejsca składania pakietu dokumentacji ani nie rozwiązało problemu powielania szeregu informacji przez podmiot w formularzach wniosków kierowanych odrębnie do różnych organów, choć składanych w jednym miejscu, ani nie przyspieszyło procedur rozpoznawania tych wniosków przez właściwe organy i nadawania identyfikatora podatkowego NIP i numeru identyfikacyjnego REGON.

Celem obecnej nowelizacji według jej autorów – miejmy nadzieję, że praktyka to potwierdzi – jest: po pierwsze, objęcie zasadą jednego okienka szerszego niż dotychczas kręgu podmiotów, podlegających wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego, a więc wszystkich podmiotów wpisywanych do rejestru przedsiębiorców, także składających wniosek o wpis drogą elektroniczną, oraz podmiotów spoza rejestru przedsiębiorców; po drugie, zagwarantowanie podmiotowi podlegającemu wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego możliwości faktycznego prowadzenia działalności, w tym działalności gospodarczej, niezwłocznie po dokonaniu wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym; po trzecie, ułatwienie podmiotom podlegającym wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego, których dane podlegają jednoczesnemu obowiązkowi wpisu do innych rejestrów i ewidencji prowadzonych przez organy administracji publicznej, procedury rozpoczynania działalności, w tym działalności gospodarczej, przez odstąpienie od niezrozumiałego obowiązku wielokrotnego podawania tożsamych danych oraz przez odstąpienie od obowiązku składania zgłoszeń identyfikacyjnych/aktualizacyjnych w zakresie danych objętych wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego; po czwarte, usprawnienie działania sądów rejestrowych przez odstąpienie od obowiązku gromadzenia kierowanej do organów administracji publicznej dokumentacji z danymi podmiotów i przekazywania jej właściwym organom, jak też odstąpienie od obowiązku komplementowania przez sąd tej dokumentacji i uzależnienia dokonania wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym od jej złożenia przez podmiot; po piąte, uproszczenie i zautomatyzowanie procedur nadawania NIP i numeru identyfikacyjnego REGON przez wprowadzenie zasady automatycznego nadawania numerów w systemach teleinformatycznych Centralnego Rejestru Podmiotów Krajowej Ewidencji Podatników i Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki Narodowej, po przekazaniu z Krajowego Rejestru Sądowego do tych systemów danych o podmiocie objętych treścią wpisu w rejestrze, co umożliwi niezwłoczne uzyskanie numerów identyfikacyjnych bezpośrednio po dokonaniu wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym bez udziału podmiotu; po szóste, usprawnienie i uproszczenie systemów ewidencji i rejestrów gromadzących dane o podmiotach; po siódme, usprawnienie działania organów administracji publicznej poprzez odstąpienie od obowiązku samodzielnego gromadzenia niezbędnych danych w pełnym zakresie na potrzeby prowadzenia właściwej ewidencji/rejestru i rozpoznawania wniosków o dokonanie wpisu danych.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Upadłość konsumencka wprowadzona została do krajowego porządku prawnego na mocy nowelizacji prawa upadłościowego i naprawczego dokonanej ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. Jest to zatem instytucja stosunkowo nowa, której praktyczne stosowanie napotyka jeszcze wiele problemów. Świadczyć o tym może chociażby fakt, że, jak podaje projektodawca, od momentu wejścia w życie wspomnianych przepisów do końca 2012 r. wydano zaledwie sześćdziesiąt postanowień o ogłoszeniu upadłości takich osób. Zebrane w ciągu ostatnich lat doświadczenia związane z funkcjonowaniem przepisów o upadłości konsumenckiej dały zatem podstawę do wypracowania nowych rozwiązań w tym zakresie. Charakter proponowanych zmian przesądził o potrzebie kompleksowej nowelizacji całego tytułu V „Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej”.

Podkreślić należy, że przyjęte mechanizmy prowadzące do ogłoszenia upadłości konsumenckiej są wynikiem pewnego kompromisu pomiędzy słusznymi interesami wierzycieli oraz interesami osoby zadłużonej, która występuje ze stosownym wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Dopuszczenie ogłoszenia upadłości daje konsumentowi możliwość nowego startu. W przypadku konsumenta, który zadłużył sią w stopniu uniemożliwiającym mu samodzielne oddłużenie się, jest to nierzadko jedyne rozwiązanie. Z punktu widzenia wierzycieli upadłość konsumencka daje szansę przynajmniej na częściowe odzyskanie zaległych środków. Istotny jest także fakt, że nowy start oznacza przywrócenie niewypłacalnego dłużnika do normalnego funkcjonowania w obrocie gospodarczym, co jest korzystne chociażby ze względu na potencjalny wzrost przychodów Skarbu Państwa i ograniczenie szarej strefy, jak również ze względu na ograniczenie ryzyka wykluczenia społecznego takich osób. Z przywołanej skrótowo analizy wynika zatem, że działania legislacyjne powinny zmierzać w kierunku zwiększenia dostępności instytucji upadłości konsumenckiej. Dlatego też w niniejszym wystąpieniu odniosę się właśnie do zmian w mojej ocenie najistotniejszych, czyli do tych, których celem jest wyeliminowanie nadmiernych przeszkód na drodze do skutecznego ogłoszenia upadłości konsumenckiej.

Dotychczas jedna z podstawowych przesłanek warunkujących możliwość prowadzenia postępowania upadłościowego była taka, aby niewypłacalność dłużnika powstała na skutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności. Projektodawca zaproponował w tym miejscu przepis o nieco szerszym brzmieniu, zgodnie z którym oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości następuje, „jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa” – art. 4914 ust. 1 projektu ustawy. Znowelizowany przepis będzie jednocześnie w równym stopniu jak dotychczas zapobiegał ogłoszeniu upadłości w przypadku osób, które zadłużyły się celowo, mając nadzieję na uniknięcie odpowiedzialności za powstałe zobowiązania. Ponadto z pewnymi modyfikacjami utrzymano zapisy dotyczące oceny zachowania dłużnika w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku. W przypadku, gdy we wspomnianym okresie zachowanie dłużnika uchybiało należytej staranności w prowadzeniu swoich spraw, sąd będzie miał możliwość oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Inna bariera wynikała ze stosowania w procedurze upadłości konsumenckiej przepisów o tak zwanym ubóstwie masy, czyli art. 13 i art. 361 prawa upadłościowego i naprawczego. Wskazane przepisy nakazywały sądowi odpowiednio oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenie postępowania upadłościowego, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. W praktyce oznaczało to, że część dłużników była pozbawiona możliwości ogłoszenia upadłości wyłącznie ze względu na nadzwyczaj trudna sytuację finansową. Budziło to oczywiście wątpliwości natury konstytucyjnej. Dlatego też słusznie w projektowanym art. 4912 ust. 1 postanowiono o niestosowaniu tych przepisów na gruncie postępowania dotyczącego upadłości konsumenckiej.

Ostatnia istotna bariera związana jest ze zbytnim rygoryzmem niektórych uregulowań prawnych, które zakładają obligatoryjne umorzenie postępowania w razie wymienionych w ustawie uchybień dłużnika dotyczących jego obowiązków, niezależnie od istotności danego uchybienia i stopnia pokrzywdzenia wierzycieli. Projektodawca rezygnuje w tym zakresie z rozwiązań o charakterze bezwzględnym, dając więcej miejsca na dokonanie oceny przez sąd. Przykładem takiego podejścia jest chociażby projektowany art. 4914 ust. 4, który, w przypadku stwierdzenia, że we wniosku znalazły się dane niezgodne z prawdą lub niezupełne, daje sądowi możliwość dalszego prowadzenia postępowania, o ile uchybienia te nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione zasadami współżycia społecznego lub względami humanitarnymi. Na podobnych zasadach, zgodnie z art. 49110 ust. 2 projektu ustawy, można nie umarzać postępowania w przypadku, gdy upadły „nie wskaże lub nie wyda syndykowi całego majątku, niezbędnych dokumentów lub w inny sposób nie wykonuje ciążących na nim obowiązków”.

Warto w tym kontekście zwrócić szczególną uwagę na wprowadzoną niniejszą nowelizacją klauzulę generalną odwołującą się do zasad współżycia społecznego i względów humanitarnych. Poza wskazanymi przypadkami odniesienie do wspomnianej klauzuli znajduje się także w projektowanym art. 4914 ust. 2, który stanowi, że wystąpienie tego rodzaju przesłanek może być nadzwyczajną podstawą do nieoddalania wniosku o ogłoszenie upadłości.

Reasumując, należy powiedzieć, że niniejszy projekt ustawy pozwoli poprawić dostępność instytucji upadłości konsumenckiej poprzez zniesienie nieuzasadnionych barier prawnych, które dotychczas taki dostęp utrudniały. Kompleksowe podejście do omawianego zagadnienia sprawiło, że oprócz omówionych zmian w projekcie ustawy znalazło się także wiele innych propozycji, zorientowanych na lepsze dostosowanie procedury do realiów postępowania, na przykład poprzez rezygnację ze zbędnych obowiązków albo poprzez doprecyzowanie kwestii, które budziły dotychczas wątpliwości. Biorąc to pod uwagę, uważam, że projekt nowelizacji zasługuje na aprobatę. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej z możliwością umorzenia ich zobowiązań pozostałych po przeprowadzeniu postępowania, potocznie określane mianem upadłości konsumenckiej, wprowadzono do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Choć od tamtego czasu nie zmieniła się zasadnicza przyczyna wprowadzenia tego postępowania, związana z potrzebą zapewnienia możliwości oddłużenia tym osobom fizycznym, które są zadłużone w stopniu uniemożliwiającym im samodzielną spłatę długów, to praktyka wykazała, że wprowadzone w 2008 r. przepisy o upadłości konsumenckiej nie spełniły stawianych im zadań. Główną tego przyczyną według autorów nowelizacji były bariery w dostępie do oddłużenia, skutkujące bardzo niską liczbą wszczynanych postępowań upadłościowych wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Do głównych barier w dostępie do oddłużenia autorzy ci zaliczyli: skromne przesłanki ogłoszenia upadłości, ograniczające tę możliwość do dłużników, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od dłużnika okoliczności; koszty postępowania w przypadku upadłości konsumenckiej – gdy dłużnik nie posiadał majątku na pokrycie kosztów postępowania, skutkowało to oddaleniem wniosku o ogłoszenie upadłości albo umorzeniem postępowania; rygorystyczne przepisy, przewidujące obligatoryjne umorzenie postępowania w razie wymienionych w ustawie uchybień dłużnika jego obowiązkom, niezależnie od istotności danego uchybienia i stopnia pokrzywdzenia wierzycieli.

Dlatego też podstawowym celem uchwalonej ustawy jest redukcja albo całkowite usunięcie wskazanych barier w dostępie do oddłużenia, z uwzględnieniem jednakże – co należy podkreślić – słusznych interesów wierzycieli, gdyż w innym przypadku mogłoby tu dochodzić do nadużyć po stronie dłużników.

Z tego też względu, mimo złagodzenia przesłanek ogłoszenia upadłości, zachowane zostaje podstawowe założenie przepisów o upadłości konsumenckiej, polegające na zapobieganiu lekkomyślnemu zadłużaniu się przez dłużników liczących na łatwe i szybkie uniknięcie odpowiedzialności dzięki ogłoszeniu upadłości. W konsekwencji oddłużenie zostaje wykluczone w przypadku niewypłacalności, do której dłużnik doprowadził umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa, zachowana też zostaje struktura postępowania obejmująca w pierwszej kolejności likwidację majątku dłużnika, z wyjątkiem przypadku, w którym wierzyciele zgodzą się na zawarcie układu, a następnie trwający do trzydziestu sześciu miesięcy – z możliwością przedłużenia o kolejne osiemnaście miesięcy – okres wykonywania planu spłaty wierzycieli, w którym dłużnik będzie obowiązany do podjęcia istotnych wysiłków w celu zaspokojenia wierzycieli w maksymalnym możliwym stopniu.

Przemówienie senatora Andrzeja Grzyba w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Przemówienie senatora Andrzeja Grzyba w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Naczelnym celem nowelizacji jest redukcja barier, jeśli chodzi o dostęp osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej do instytucji upadłości konsumenckiej.

Podstawowym założeniem przepisów ustawy o upadłości konsumenckiej jest zapobieganie lekkomyślnemu zadłużaniu się przez dłużników liczących na łatwe i szybkie uniknięcie odpowiedzialności dzięki ogłoszeniu upadłości. Proponowana ustawa usuwa ograniczenie polegające na możliwości prowadzenia takiego postępowania tylko wobec dłużników, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności.

Pomimo tak dalece posuniętej ostrożności ustawodawcy upadłość konsumencka cały czas przeznaczona jest wyłącznie dla ludzi majętnych, którzy spełniają rygorystyczne przesłanki enumeratywnie wymienione w przepisach ustawy, wobec czego nie jest powszechna i dostępna, co potwierdzają statystyki. Niestety, nawet wprowadzane zmiany nie zwiększają dostępności tej instytucji prawnej. Należałoby rozdzielić upadłość konsumencką od innych form upadłości, gdyż jej założenia są od samego początku nakierowane na ochronę innych dóbr prawnie chronionych. W związku z tym posiłkowanie się podobnymi schematami nie daje właściwego efektu i czyni ustawę nieużyteczną.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Nowelizacja ustawy o Policji ma na celu ze struktury Komendy Głównej Policji Centralnego wyodrębnienie Biura Śledczego Policji jako organu Policji właściwego w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i zwalczania przestępczości zorganizowanej oraz zapewnienie mu takiej pozycji organizacyjnej, która pozwoli skutecznie realizować powyższe zadania i będzie uwzględniała specyfikę charakteru pracy biura. Według autorów omawianej tu nowelizacji osiągnięcie powyższego celu jest możliwe, jeśli spełnione zostaną trzy przesłanki. Po pierwsze, Centralne Biuro Śledcze Policji musi zostać dysponentem środków finansowych budżetu państwa w ramach odrębnego rozdziału wydatków budżetowych w części dysponowanej przez MSW. Dopiero w takiej sytuacji stojący na czele CBŚP komendant, otrzymując uprawnienia dysponenta trzeciego stopnia środków budżetowych, analogicznie jak komendanci wojewódzcy i szkoły Policji, będzie miał możliwość tworzenia własnych jednostek organizacyjnych dostosowanych do rzeczywistych potrzeb i celów. Po drugie, komendant biura musi posiadać uprawnienia do samodzielnego kreowania polityki kadrowej. Tyko takie rozwiązanie da mu możliwość zapewnienia obsady kadrowej biura w sposób odpowiadający stawianym przed nim celom oraz optymalnego wykorzystania zasobów ludzkich. Po trzecie, zabezpieczenie logistyczne także musi być w gestii samego biura – specyfika walki z przestępczością zorganizowaną wymaga, aby zaplecze logistyczne było dostosowane do specyfiki działań CBŚP. Dotychczasowe usytuowanie tej jednostki Policji w ramach Komendy Głównej Policji spotykało się – dalej, za autorami nowelizacji – z coraz szerszą krytyką, wynikającą właśnie z braku jakiejkolwiek autonomii finansowej, kadrowej i logistycznej.

W znowelizowanej ustawie o Policji, co podnoszą jej autorzy, znalazł się – po raz pierwszy w akcie prawnym rangi ustawy – zapis o tym, że zadaniem Policji jest rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej. Takie rozwiązanie nie tylko porządkuje tę kwestię, która dotychczas ujawniała się wyłącznie w aktach prawnych niższego rzędu, takich jak zarządzenia, ale stwarza także uzasadnienie prawne do wprowadzonych zmian i podkreśla rangę wykonywanych zadań w tym przypadku przez CBŚP. CBŚP – po dodaniu w znowelizowanej ustawie nowego podmiotu wchodzącego w skład Policji, właśnie CBŚP – będzie miało uprawnienia do działania na terenie całego kraju, a w określonych przypadkach także poza jego granicami. Teraz, z uwagi na wydzielenie CBŚP jako samodzielnej jednostki organizacyjnej, jego komendant zostanie dysponentem środków budżetowych, tak jak ma to obecnie miejsce na przykład w przypadku komendantów wojewódzkich czy szkół Policji. Z kolei dzięki temu rozwiązaniu CBŚP będzie posiadało własny pion logistyczny, którego zadaniem będzie bieżące zaopatrywanie podległych jednostek terenowych, takich jak zakup uzbrojenia i techniki specjalne, a zakup sprzętu, materiałów i usług oraz kwestie dotyczące uposażenia funkcjonariuszy skupione będą w centrali CBŚP.

Na koniec wskażę tylko, że komendant CBŚP będzie dysponował uprawnieniami kadrowymi wobec funkcjonariuszy i pracowników biura, w zakresie sprawowania władztwa w sprawach osobowych podległych mu policjantów i pracowników.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Autorzy nowelizacji ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego „Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 2004–2015” wskazują, że program ten wpisuje się w strategię rozwoju województwa wielkopolskiego uchwaloną przez samorząd wielkopolski w 2000 r.

Dzięki programowi wydatnie zwiększyły się możliwości kształcenia i prowadzenia badań na unikatowych kierunkach studiów i w konsekwencji pełniej realizowane są zadania gospodarki opartej na wiedzy. Dotyczy to między innymi nowoczesnych technologii, informatyzacji oraz szeroko pojętej komunikacji społecznej. Wzrastają też możliwości kształcenia kadr nowoczesnej administracji, dobrze przygotowanej do wypełniania zadań wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej i zadań stojących przed samorządami lokalnymi.

Do dzisiaj w ramach programu zrealizowano szereg inwestycji. Wymieńmy tu tylko takie inwestycje, jak: dokończenie budowy Wydziału Biologii; dokończenie budowy Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych; budowa budynku Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa; budowa hali sportowej; budowa Wydziału Chemii – etap I; budowa Kolegium UAM w Pile – budynek naukowo-dydaktyczny.

W trakcie realizacji znajdują się między innymi: budowa Wydziału Chemii – etap II, segment A i G; rozbudowa Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego w Kaliszu – etap II; budowa Wydziału Humanistycznego.

Uchwalenie omawianej ustawy w takim kształcie – chodzi o wydłużenie przedziału czasowego do 2017 r. – pozwoli uczelni, jak się zakłada, na osiągnięcie wszystkich podstawowych celów programu. Ma to niebagatelne, jeśli nie podstawowe znaczenie, gdyż ze względu na zbyt wysokie oczekiwania finansowe właścicieli działek przedłużają się negocjacje w sprawie nabycia nieruchomości i konieczne stało się postępowanie wywłaszczeniowe, które powinno zakończyć zakupy gruntów niezbędnych do realizacji określonych celów programowych w czasie zakreślonym przez znowelizowaną ustawę.

Do czasu nowelizacji ustawy władze uniwersytetu działały pod presją czasu, z czego doskonale zdają sobie sprawę firmy budowlane, które wykorzystują ten aspekt w negocjacjach. Obecna nowelizacja, w przypadku niedojścia do podpisania umów z wykonawcami, pozwoli na ponowne ogłoszenie przetargu i rozmowy z innymi zainteresowanymi firmami.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 11. porządku obrad

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 11. porządku obrad

Uchwalona ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw wprowadza zmiany w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, tak zwanej ustawie CIT, ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, tak zwanej ustawie PIT, ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz w ustawie z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy.

Autorzy zwracają uwagę na to, że omawiana tu ustawa zawiera zmiany mające na celu zwalczanie szkodliwej konkurencji ze strony części państw, przede wszystkim tak zwanych rajów podatkowych, oraz przeciwdziałanie odraczaniu lub unikaniu opodatkowania przy wykorzystaniu mechanizmu przesuwania dochodów do spółek zależnych zlokalizowanych w krajach o preferencyjnych systemach podatkowych. Zakładają, że cel ten będzie realizowany za pomocą rozwiązania przewidującego opodatkowanie dochodów z kontrolowanych spółek zagranicznych.

Ustawa ta wprowadza ponadto, co jest przyjętą praktyką stosowaną w wypadku nowelizacji, przepisy stanowiące doprecyzowanie już istniejących regulacji, eliminujące istniejące lub potencjalne wątpliwości związane z aktualnym brzmieniem oraz zakresem stosowania przepisów. Proponowane zmiany mają przyczynić się do zwiększenia pewności prawa.

Zauważona została ponadto sfera działania podmiotów gospodarczych i dlatego wprowadzono do znowelizowanej ustawy – nieistniejące dotychczas – prawo wyboru przez podatników metody zaliczania odsetek od pożyczek do kosztów uzyskania przychodów, a także odroczenie opodatkowania czynności wniesienia aportem do spółki kapitałowej komercjalizowanej własności intelektualnej.

Jeśli chodzi o inne szczegółowe rozwiązania, to pragnę zwrócić uwagę jedynie na: wprowadzenie przepisów dotyczących zasad i warunków opodatkowania dochodów zagranicznych spółek kontrolowanych; wprowadzenie zasad ustalania wartości początkowej środków trwałych w spółce europejskiej, spółdzielni europejskiej oraz zakładzie zagranicznym położonym na terytorium RP; wyłączenie prawa do korzystania ze zwolnienia od podatku w przypadku wypłat dywidend i innych dochodów – przychodów – z tytułu udziału w zyskach osób prawnych podlegających odliczeniu w spółce wypłacającej, to tak zwana pożyczka partycypacyjna; jednoznaczne wskazanie sposobu określenia wartości przychodów i kosztów świadczeń w naturze.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 11. porządku obrad

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 11. porządku obrad

Przedstawiony projekt nowelizacji zawiera wiele zmian, których charakter nie jest jednolity. W znacznej mierze są to zmiany doprecyzowujące poszczególne unormowania zarówno w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Część projektowanych zmian ma na celu ujednolicenie odpowiadających sobie przepisów wymienionych ustaw.

W niniejszym wystąpieniu chciałbym jednak odnieść się szczegółowo do jednego – moim zdaniem najistotniejszego – aspektu, który dotyczy zasad opodatkowania zagranicznych spółek kontrolowanych. Chodzi tu o tak zwane regulacje CFC. Międzynarodowy charakter działalności wielu firm uzasadnia tworzenie skomplikowanej struktury, w skład której wchodzą także spółki zagraniczne. Nierzadko jednak struktury tego rodzaju tworzone są prawie wyłącznie w celu tak zwanej optymalizacji podatkowej, czyli uniknięcia zapłaty podatku w danym państwie w szczególności poprzez realizowanie rozliczeń podatkowych w rajach podatkowych. Działanie takie oznacza oczywiście uszczuplenie wpływów podatkowych w państwie, w którym działa podmiot dominujący. Aby przeciwdziałać opisanemu zjawisku, projektodawca proponuje w dodawanym art. 24a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych rozwiązanie, zgodnie z którym podatnik rozliczający się wedle przepisów tej ustawy miałby płacić stały, dziewiętnastoprocentowy podatek od dochodów zagranicznej spółki kontrolowanej, jeśli spółka ta ma siedzibę lub zarząd w kraju, w którym poziom opodatkowania jest niższy aniżeli w kraju, w którym rezyduje podmiot dominujący.

Takie jest ogólne założenie, niemniej jednak wiele zależy od szczegółowego stanu faktycznego oraz od sposobu zdefiniowania poszczególnych pojęć. Mówiąc o spółce zagranicznej, projektodawca odniósł się do szerokiego rozumienia tego pojęcia – co jest zabiegiem słusznym, zważywszy na różnorodność podmiotów występujących w zagranicznych systemach prawnych – włączając w jego zakres także jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej inne niż spółka, a także spółki niemające osobowości prawnej, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego państwa siedziby lub innego państwa są traktowane jak osoby prawne i podlegają w tym państwie opodatkowaniu od całości swoich dochodów. Na definicji zagranicznej spółki opiera się pojęcie „zagraniczna spółka kontrolowana”. W szczególności chodzi tutaj o spółki, które mają siedzibę lub zarząd na terytorium państwa stosującego szkodliwą konkurencję podatkową, jak również o spółki z państw, z którymi ani Polska, ani Unia Europejska nie mają zawartych umów międzynarodowych dotyczących uzyskiwania informacji podatkowych.

Zgodnie z projektem ustawy sprawowanie kontroli nad spółką zależną będzie miało miejsce, jeśli podatnik „posiada nieprzerwanie przez okres nie krótszy niż trzydzieści dni, bezpośrednio lub pośrednio, co najmniej 25% udziałów w kapitale lub 25% praw głosu w organach kontrolnych stanowiących, lub 25% udziałów związanych z prawem do uczestnictwa w zyskach”. Pamiętać jednak należy o zapisach art. 24a ust. 10 projektu ustawy, zezwalających – pod pewnymi szczególnymi warunkami – na pomniejszenie udziału podatnika w zagranicznej spółce kontrolowanej o udział jego jednostki zależnej związany z prawem do udziału w zyskach tej zagranicznej spółki kontrolowanej.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę na wymóg, wedle którego co najmniej 50% przychodów takiej spółki osiągniętych w roku podatkowym ma mieć charakter pasywny. Chodzi tutaj o dywidendy i inne przychody z udziału w zyskach osób prawnych, przychody ze zbycia udziałów, to jest akcji, wierzytelności, odsetek i pożytków od wszelkiego rodzaju pożyczek, poręczeń i gwarancji, a także przychody z praw autorskich, praw własności przemysłowej, w tym z tytułu zbycia tych praw, a także zbycia instrumentów finansowych oraz realizacji praw z nich wynikających. W końcu zaś istotne jest to, czy choćby jeden z wymienionych przychodów osiąganych przez zagraniczną spółkę kontrolowaną jest opodatkowany w sposób istotnie niższy, niż byłby opodatkowany w państwie siedziby podmiotu dominującego. Stawka podatku musi być niższa o co najmniej 25%.

Ponieważ może się zdarzyć tak, że dana spółka oprócz operacji, których wyłącznym celem jest unikanie płacenia podatków, prowadzi także inną działalność w kraju siedziby, w projekcie ustawy znalazły się przepisy określające w sposób precyzyjny, które dochody zagranicznej spółki kontrolowanej należy uwzględnić, obliczając podstawę opodatkowania. W szczególności chodzi tutaj o obliczenie dochodu w sposób proporcjonalny do okresu, w którym spełnione były warunki pozwalające uznać dany podmiot za spółkę kontrolowaną. Ponadto od wyliczonej kwoty podatku należy odliczyć podatek dochodowy zapłacony przez zagraniczną spółkę kontrolowaną w kraju siedziby.

W celu ułatwienia kontroli prawidłowości rozliczeń podatkowych w ust. 12 i 13 komentowanego artykułu zapisano obowiązek prowadzenia przez podatnika rejestru zagranicznych spółek oraz ewidencji zdarzeń zaistniałych w zagranicznej spółce kontrolowanej. Przedmiotowe ewidencje mają umożliwić ustalenie wysokości dochodu, podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy.

Charakter analizowanych regulacji przesądza o tym, żeby nie stosować ich w odniesieniu do zagranicznych spółek kontrolowanych, jeśli prowadzą one w danym państwie rzeczywistą działalność gospodarczą. Pomocne w ocenie tej przesłanki są wytyczne wynikające z ust. 17. Przyjmuje się, że działalność prowadzona jest w sposób rzeczywisty, jeżeli w szczególności: przedsiębiorstwo wykonujące faktycznie czynności stanowiące działalność gospodarczą istnieje; istnieją przyczyny ekonomicznie uzasadniające funkcjonowanie spółki; istnieje współmierność pomiędzy zakresem działalności takiej spółki a posiadanymi przez nią lokalem, personelem lub wyposażeniem; spółka ta samodzielnie, w oparciu o własne zasoby, wykonuje swoje podstawowe funkcje; zawierane porozumienia są zgodne z rzeczywistością gospodarczą, mają uzasadnienie gospodarcze i nie są w sposób oczywisty sprzeczne z ogólnymi interesami gospodarczymi tej spółki. Z niniejszej procedury wyłączone zostaną przypadki o stosunkowo niewielkim znaczeniu ekonomicznym, to znaczy jeśli przychody zagranicznej spółki kontrolowanej nie przekraczają w roku podatkowym kwoty odpowiadającej 250 tysiącom euro lub jeśli nie zostanie przekroczony limit 10% dochodowości.

Pamiętać należy, że projekt ustawy przewiduje również wprowadzenie analogicznych regulacji do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zapisane zostały one w projektowanym art. 30f rzeczonej ustawy.

Warto podkreślić, że na gruncie prawa polskiego przepisy dotyczące opodatkowania dochodów spółek CFC są nowością, niemniej jednak normy w analogicznym kształcie z powodzeniem funkcjonują w wielu innych krajach. Nie ulega wątpliwości, że przyjęcie opisanych zmian jest korzystne, bowiem pomoże przeciwdziałać transferowi dochodów do spółek zagranicznych, a tym samym zaniżaniu należnego podatku. Proszę zatem o głos za przyjęciem projektu ustawy. Dziękuję za uwagę.