Posiedzenie: 51. posiedzenie Senatu RP VIII kadencji, 1 dzień

19 i 20 marca 2014 r.

Porządek obrad

Zakończone

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Zasadniczym celem projektu ustawy o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą jest dostosowanie obowiązujących obecnie rozwiązań, wyrażonych przede wszystkim w uchylanej niniejszym aktem ustawie z 1972 r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji oraz w szeregu aktów wykonawczych wydanych do tej ustawy. Jak podkreśla projektodawca, celowość dokonania takiej zmiany wynika przede wszystkim z tego, że dotychczasowe przepisy coraz częściej nie przystają do aktualnych realiów faktycznych i prawnych związanych z pełnieniem służby. Projektodawca zaproponował przyjęcie całkowicie nowego aktu, a tym samym nie zdecydował się na nowelizację obowiązującej ustawy. Jednocześnie na podstawie nowego aktu wydane zostaną także rozporządzenia wykonawcze w zakresie między innymi wykazu chorób pozostających w związku z warunkami lub właściwościami służby oraz określenia wykazu norm procentowej oceny uszczerbku na zdrowiu.

Zakresem podmiotowym projektowany akt obejmie funkcjonariuszy służb podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz Prezesowi Rady Ministrów. Chodzi zatem o takie formacje, jak Policja, Straż Graniczna, Państwowa Straż Pożarna, Biuro Ochrony Rządu, Agencja Wywiadu, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Centralne Biuro Antykorupcyjne. Z kolei w odniesieniu do zakresu świadczeń odszkodowawczych objętych niniejszym projektem zauważyć wypada, że w projekcie ustawy przewidziano nie tylko standardowe świadczenia odszkodowawcze wypłacane w razie wypadku, choroby lub śmierci funkcjonariusza, lecz także możliwość wypłaty odszkodowania w przypadku utraty, zniszczenia lub uszkodzenia przedmiotów osobistego użytku. Chodzi oczywiście o te przypadki utraty, zniszczenia lub uszkodzenia, które miały związek z pełnioną służbą.

W projekcie ustawy dosyć precyzyjnie określono – posłużywszy się w tym celu przede wszystkim konstrukcją katalogu zamkniętego – szereg okoliczności dodatkowych, których wystąpienie jest istotne w związku z ustalaniem prawa do odszkodowania, jego wysokości oraz kręgu osób uprawnionych do jego otrzymania. W art. 3 i 4 projektu ustawy zdefiniowano takie pojęcia, jak „wypadek”, „uraz”, „choroba” oraz „uszczerbek na zdrowiu”. Art. 7 projektu ustawy zawiera z kolei wyliczenie przypadków, w których następuje wyłączenie prawa do świadczenia odszkodowawczego. Na marginesie warto dodać, że katalog ten słusznie został rozszerzony o przypadki, w których jedną z przyczyn wypadku było znajdowanie się funkcjonariusza pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych substancji o podobnym działaniu. Jest to ważne uzupełnienie, w dotychczasowym brzmieniu mowa była bowiem wyłącznie o przesłance nadużycia alkoholu. W kolejnym artykule wskazano trzy grupy członków rodziny uprawnionych do otrzymania świadczenia odszkodowawczego w przypadku śmierci funkcjonariusza. Można ogólnie powiedzieć, że poza małżonkiem i dziećmi funkcjonariusza będą to także jego rodzice, o ile prowadzili z nim wspólnie gospodarstwo domowe lub byli przez niego w istotnym stopniu utrzymywani.

Na grunt ustawy przeniesiono regulacje odnoszące się do zasad wyliczania i podziału środków pochodzących ze świadczenia odszkodowawczego w zależności od tego, jak kształtuje się krąg członków rodziny uprawnionych do otrzymania świadczenia po śmierci funkcjonariusza.

Istotna zmiana dotyczy sposobu ustalania kwoty świadczenia. Dotychczasowe rozwiązania polegały na powiązaniu wysokości świadczenia z wysokością uposażenia danego funkcjonariusza. W świetle proponowanych rozwiązań kwota świadczenia odszkodowawczego wyliczana będzie na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku ogłaszanego do celów emerytalnych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W ten sposób każdy funkcjonariusz będzie mógł liczyć na podobne świadczenie w przypadku podobnego uszczerbku na zdrowiu. W rezultacie można oczekiwać, że na rozwiązaniu tym skorzystają w szczególności szeregowi funkcjonariusze, czyli ci, których uposażenie jest stosunkowo niskie. Nieco odmiennie będzie obliczane świadczenie z tytułu utraty, uszkodzenia lub zniszczenia przedmiotów osobistego użytku. W tym przypadku podstawowym wyznacznikiem będzie wartość wspomnianych przedmiotów.

W projekcie ustawy znalazło się także wiele uregulowań o charakterze proceduralnym. Z poziomu rozporządzenia na grunt ustawy przeniesiono regulacje dotyczące postępowania wyjaśniającego, określanego także mianem postępowania powypadkowego. Postępowanie to inicjowane jest przez kierownika jednostki organizacyjnej bezpośrednio po zajściu zdarzenia, a prowadzone – przez komisję powypadkową, która ustala okoliczności i przyczyny wypadku oraz jego związek ze służbą. Projekt ustawy wymaga, aby w skład komisji weszły osoby, których kwalifikacje pozwolą na właściwe przeprowadzenie wspomnianego postępowania (między innymi przedstawiciel służby właściwej do spraw bezpieczeństwa i higieny służby i pracy w danej jednostce). Postępowanie to kończy się sporządzeniem protokołu powypadkowego zatwierdzanego przez kierownika jednostki organizacyjnej. Z protokołem zapoznawany jest także funkcjonariusz albo członkowie jego rodziny. Co istotne, w projekcie ustawy wydłużono do dwudziestu lat okres, przez który należy przechowywać akta postępowania wyjaśniającego.

Kolejna procedura dotyczy postępowania w sprawie przyznania świadczeń odszkodowawczych. Oczywiście jeśli postępowanie to ma dotyczyć odszkodowania z tytułu śmierci albo uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek wypadku lub choroby funkcjonariusza, poprzedzane jest ono orzeczeniem wydanym przez właściwą komisję lekarską. W tym wypadku również mamy do czynienia z przeniesieniem przepisów na grunt ustawy. W kolejnych artykułach projektu ustawy znalazły się regulacje rozstrzygające o tym, kiedy postępowanie wszczynane jest z urzędu, a kiedy na wniosek, a także który podmiot jest władny do wydania decyzji w przedmiocie ustalenia odszkodowania. Określono też, jakie okoliczności powinny zostać uwzględnione przy ustalaniu prawa do odszkodowania. W projekcie ustawy nie zabrakło także przepisów gwarancyjnych, określających termin wydania wspomnianej decyzji, oraz przepisów dotyczących trybu odwoławczego. Z zasady przysługiwać będzie odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych na podstawie procedury cywilnej. Wyjątkiem będzie przypadek szczególnej decyzji wydawanej przez Prezesa Rady Ministrów lub ministra właściwego do spraw wewnętrznych w przedmiocie podwyższenia odszkodowania. Wówczas właściwym środkiem zaskarżenia będzie skarga do sądu administracyjnego.

Stwierdzić należy, że omówione rozwiązania mają na celu zapewnienie funkcjonariuszom właściwej ochrony odszkodowawczej z jednoczesnym szczególnym uwzględnieniem charakteru realizowanych przez nich zadań. Z tego też względu są to rozwiązania dla nich korzystne. Proszę zatem Wysoką Izbę o przyjęcie niniejszego projektu ustawy. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Europejska inicjatywa obywatelska w założeniu ma być instrumentem umożliwiającym realizację prawa każdego obywatela Unii Europejskiej do uczestnictwa w jej życiu demokratycznym. Jak czytamy w jednym z motywów do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie inicjatywy obywatelskiej „procedura ta daje obywatelom możliwość bezpośredniego zwrócenia się do Komisji o przedłożenie wniosku dotyczącego unijnego aktu prawnego w celu wprowadzenia w życie Traktatów”. Waga tego instrumentu jest znacząca, bowiem poprzez umożliwienie grupie obywateli realizacji przedmiotowego uprawnienia niejako zrównuje ich pod tym względem z Parlamentem Europejskim i Radą.

Ogólne założenia dotyczące europejskiej inicjatywy obywatelskiej wprowadzone zostały traktatem lizbońskim, szczegółowa procedura została natomiast zapisana we wskazanym na wstępie rozporządzeniu unijnym. Autorzy cytowanego rozporządzenia kierowali się założeniem, zgodnie z którym „procedury i warunki wymagane dla inicjatywy obywatelskiej powinny być jasne, proste, przyjazne użytkownikowi i proporcjonalne do charakteru inicjatywy obywatelskiej, tak aby zachęcić obywateli do udziału i zwiększyć dostępność Unii”.

W przeważającej mierze procedura europejskiej inicjatywy obywatelskiej zakłada bezpośrednią interakcję pomiędzy komitetem obywatelskim, czyli podmiotem prowadzącym daną inicjatywę, a Komisją Europejską. Niemniej jednak z uwagi na fakt, że wspomniana inicjatywa ze swej natury aktywizuje obywateli w różnych państwach członkowskich – po części jest to nawet wymóg prawny – uznano, że zasadnym będzie także pewne zaangażowanie państw członkowskich.

Art. 15 rozporządzenia zobowiązuje państwa członkowskie do wskazania organów właściwych w sprawach wydawania certyfikatu dotyczącego spełnienia odpowiednich wymogów przez system zbierania deklaracji online oraz organu odpowiedzialnego za koordynowanie procesu weryfikacji zebranych deklaracji poparcia oraz za wystawienie certyfikatu poświadczającego liczbę ważnych deklaracji poparcia z danego państwa członkowskiego. Zgodnie z art. 2 ustawy organem właściwym w ramach wszystkich wskazanych obszarów będzie minister właściwy do spraw wewnętrznych. Rozwiązanie to należy ocenić pozytywnie. Wybór jednego podmiotu, który będzie niejako w sposób kompleksowy odpowiadał w kraju za poszczególne sprawy związane z europejską inicjatywą obywatelską, to działanie niewątpliwie zgodne z duchem upraszczania procedur.

Ponadto w projekcie ustawy znalazły się dwa przepisy karne. Jest to realizacja dyspozycji zapisanej w art. 14 rozporządzenia. Projektodawca w art. 3 odniósł się do przypadków, gdy sprawca przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem przeszkadza w wykonywaniu europejskiej inicjatywy obywatelskiej albo przez nadużycie stosunku zależności wywiera wpływ na jej wykonywanie. W art. 4 ustawy przewidziano sankcję wobec organizatora inicjatywy, jeśli dopuści się on składania nieprawdziwych oświadczeń, wykorzystania danych osobowych zebranych w ramach europejskiej inicjatywy obywatelskiej niezgodnie z ich przeznaczeniem.

Ustawa nie budzi wątpliwości. Proszę o jej przyjęcie. Dziękuję.

Przemówienie senatora Wiesława Kiliana w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Przedmiotowa ustawa o europejskiej inicjatywie obywatelskiej dokonuje w zakresie swojej regulacji transpozycji postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 211/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie inicjatywy obywatelskiej.

Przypomnę, że Europejski Rok Obywateli 2013 upłynął pod znakiem praw związanych z obywatelstwem w UE. W ramach jego obchodów promowano dialog wszystkich szczebli rządu ze społeczeństwem obywatelskim. Dwadzieścia lat po wprowadzeniu Traktatu z Maastricht, w którym ustanowiono obywatelstwo Unii Europejskiej, i rok przed wyborami do Parlamentu Europejskiego podkreślano, jak ważne jest budowanie i pielęgnowanie europejskiej integracji oraz promowanie większego zaangażowania obywateli w polityce. Przedmiotowy projekt to bezspornie kontynuacja działań na rzecz wspólnoty europejskiej.

Przywołana dyrektywa nr 211/2011 konkretyzuje zasady dotyczące inicjatywy obywatelskiej wprowadzonej traktatem lizbońskim w celu podkreślenia wymiaru demokratycznego Unii Europejskiej. Inicjatywa obywatelska jest nową formą udziału społeczeństwa w kształtowaniu polityki UE oraz narzędziem, które pozwala obywatelom europejskim wezwać Komisję do przedłożenia wniosków legislacyjnych w sprawach podlegających kompetencjom UE.

Dystans między obywatelami UE a instytucjami europejskimi jest poważnym problemem w funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W ostatnim czasie można również zauważyć, że coraz więcej osób chce angażować się w procesy decyzyjne toczące się pomiędzy wyborami, wykorzystując narzędzia nowoczesnej demokracji bezpośredniej, dlatego tak istotnym narzędziem jest europejska inicjatywa obywatelska. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Ryszarda Góreckiego w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Ustawa o europejskiej inicjatywie obywatelskiej, dostosowująca polskie prawo do prawa europejskiego – a dokładniej: do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 211/2011 – niewątpliwe daje obywatelom Unii Europejskiej nowe możliwości uczestnictwa w jej życiu politycznym.

Wprowadzenie możliwości zgłoszenia przez obywateli polskich wniosku legislacyjnego do Komisji Europejskiej to bardzo jasny sygnał tego, co zaczyna dziać się w Polsce. Wierzę, że dzięki inicjatywie obywatelskiej nastąpi wzrost wiedzy pośród obywateli europejskich i, co jest z tym związane, nastąpi wzrost zaangażowania obywateli w sprawy Unii Europejskiej.

W moim przekonaniu ustawa o europejskiej inicjatywie obywatelskiej daje kompleksowe spojrzenie na zagadnienie demokracji bezpośredniej. Inicjatywa obywatelska to również pierwszy tak poważny krok w kierunku elektronicznej demokracji europejskiej, stawiający przed naszym krajem nowe wyzwania.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Zgodnie z opinią dotyczącą projektu ustawy o europejskiej inicjatywie obywatelskiej ma ona na celu wykonanie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie inicjatywy obywatelskiej poprzez wyznaczenie ministra właściwego do spraw wewnętrznych jako organu odpowiedzialnego za wydanie certyfikatu potwierdzającego posiadanie przez system zbierania deklaracji online odpowiednich zabezpieczeń oraz elementów technicznych w celu zapewnienia odpowiedzialnego za koordynowanie procesu weryfikacji deklaracji poparcia oraz dostarczanie certyfikatów dotyczących poświadczenia liczby ważnych deklaracji poparcia inicjatywy z danego państwa członkowskiego. W ustawie zawarto również przepis karny, zapewniający ochronę wykonywania europejskiej inicjatywy obywatelskiej oraz określający sankcje za składanie nieprawdziwych oświadczeń przez organizatorów, bezprawne wykorzystywanie danych obywateli UE i niszczenie deklaracji.

Rozporządzenie określa procedurę, dzięki której można wprowadzić inicjatywę obywatelską. Procedura odbywa się w kilku etapach. Aby zagwarantować zasadność i europejski charakter wprowadzanej inicjatywy obywatelskiej, należy spełnić wiele warunków. Ponadto osoby wspierające inicjatywę wypełniają deklarację poparcia i tym samym stają się sygnatariuszami inicjatywy. Należy zauważyć, że dla każdej inicjatywy obywatelskiej tworzy się komitet obywatelski. Przed rozpoczęciem zbierania deklaracji poparcia dla inicjatywy organizatorzy dokonują rejestracji proponowanej inicjatywy w rejestrze Komisji, następnie Komisja bada dopuszczalność inicjatywy i jeśli wszystkie warunki zostały spełnione, to Komisja rejestruje propozycję inicjatywy, a organizatorzy mogą rozpocząć zbieranie deklaracji poparcia. Komisja musi zbadać inicjatywę obywatelską w ciągu trzech miesięcy, po czym wydaje komunikat zawierający prawne i polityczne wnioski, uzasadnienie podjęcia bądź niepodjęcia działań.

W celu zapewnienia wyposażenia systemów zbierania deklaracji w odpowiednie zabezpieczenia oraz elementy techniczne wydane zostało rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 1179/2011 z dnia 17 listopada 2011 r. ustanawiające specyfikacje techniczne w odniesieniu do systemów zbierania deklaracji online na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 w sprawie inicjatywy obywatelskiej.

Pozytywnie oceniam powyższy projekt i uważam, że jest on celowy i konieczny oraz wywołuje pozytywne skutki. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Nowelizacja kodeksu karnego oraz niektórych innych ustaw przedstawiona w druku senackim nr 573 w swojej zasadniczej części dotyczy grupy czynów zabronionych, stypizowanych w przepisach rozdziału 25 kodeksu karnego. Chodzi mianowicie o szereg przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Asumptem do podjęcia prac nad niniejszym projektem była w szczególności konieczność dokończenia implementacji przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej oraz podpisanie tak zwanej konwencji z Lanzarote, czyli Konwencji Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych. Niemniej jednak, niezależnie od obowiązków wynikających z przyjęcia przywołanych aktów, konieczność poczynienia zmian we wskazanym zakresie podyktowana jest także zmieniającymi się uwarunkowaniami zewnętrznymi, co po części ma związek z dynamicznym rozwojem technologii informacyjnych. W ostatnim czasie upowszechniają się różne zjawiska i zachowania, które stanowią bardzo duże zagrożenie dla właściwego rozwoju psychofizycznego osób małoletnich. Stąd też konieczne jest zweryfikowanie obowiązujących przepisów karnych także pod kątem dostrzeżonych zagrożeń. W efekcie zaproponowano, aby niektóre czyny zabronione opisać szerzej, w taki sposób, aby uniknąć zbytniej kazuistyki i aby gwarantowały one lepszą ochronę określonych dóbr.

Przechodząc do syntetycznego omówienia zaproponowanych zmian, zacznę od zasadniczej części nowelizacji, czyli od przepisów z rozdziału 25 kodeksu karnego. W nowym brzmieniu art. 199 §3 zrezygnowano z przesłanki, która zakładała karalność jedynie w przypadku doprowadzenia małoletniego do, na przykład, obcowania płciowego na rzecz znacznie szerszego stwierdzenia, obejmującego każdy przypadek niedozwolonych kontaktów z małoletnim, niezależnie od tego, która strona była ich inicjatorem, i niezależnie od wieku małoletniego. Dodać wypada, że generalny zakaz obcowania z małoletnim wyrażony jest w obowiązującym art. 200 kodeksu karnego, ale obejmuje on jedynie małoletnich poniżej piętnastego roku życia. Nowelizacja art. 199 wymierzona jest zatem w szczególności w zjawisko prostytucji dziecięcej. W konsekwencji w sposób jednoznaczny penalizacji podlegać będą także te przypadki kontaktów seksualnych, których inicjatorem była osoba małoletnia, bez względu na jej wiek.

Bardzo ważna zmiana proponowana jest w odniesieniu do art. 200 kodeksu karnego. Przepis ten zapewnia szczególną ochronę małoletnim do lat piętnastu. W swej zasadniczej części stanowi on wprost o zakazie kontaktów seksualnych z taką osobą, a §2 tego artykułu dotyczy przypadków, kiedy wspomniany małoletni jest jedynie biernym obserwatorem czynności seksualnych wykonywanych w celu zaspokojenia sprawcy. Projektodawca, dostrzegając nowe zagrożenia, proponuje, aby ujednolicić systematykę norm prawnych, znacznie rozszerzyć opis czynów godzących w obyczajność osób małoletnich oraz odpowiednio podnieść sankcje za ich popełnienie. Dlatego też w miejsce cytowanego §2 wprowadzone zostaną aż trzy normy. Pierwsza to w istocie zapisy znajdujące się dotychczas w art. 202 §2, jednak teraz nie będzie już możliwości zastosowania kary grzywny, a kara pozbawienia wolności podniesiona zostanie do trzech lat, czyli zwiększy się o rok. W drugiej normie zawarto treść uchylanego art. 200 §2, dokonując przy tym rozszerzenia o czyny polegające na prezentowaniu małoletniemu mającemu poniżej piętnastu lat wykonania czynności seksualnej w celu zaspokojenia osoby innej niż sprawca. Penalizacji podlegać będzie również reklamowanie lub promowanie działalności polegającej na rozpowszechnianiu treści pornograficznych w sposób umożliwiający zapoznanie się z nimi małoletniemu poniżej lat piętnastu.

Art. 202 dotyczy ochrony nie tylko osób małoletnich, lecz także innych osób przed treściami pornograficznymi. Rosnące w ostatnich latach, nierzadko nachalne promowanie różnych obscenicznych treści skłoniło projektodawcę do podniesienia sankcji za narażenie osób postronnych, wbrew ich woli, na kontakt z tego rodzaju materiałami. Kara pozbawienia wolności zostanie zwiększona o rok i wyniesie maksymalnie dwa lata. Istotnie wzrośnie także kara pozbawienia wolności w przypadku produkcji, dystrybucji lub posiadania treści pornograficznych z udziałem małoletniego, powiązanych z prezentowaniem przemocy lub ukazujących wykorzystywanie zwierząt. W tym wypadku proponuje się karę pozbawienia wolności w przedziale od dwóch do dwunastu lat zamiast obowiązującej obecnie kary od sześciu miesięcy do ośmiu lat. Jest to ze wszech miar słuszne, w szczególności jeśli zważy się na łatwość, z jaką takie treści mogą być obecnie rozpowszechniane, chociażby przy użyciu internetu. Ponadto rozszerzono zakaz utrwalania, przechowywania i posiadania treści pornograficznych z udziałem małoletnich, a także uzyskiwania do nich dostępu, w taki sposób, aby objął on wszystkich małoletnich, a nie tylko osoby do piętnastego roku życia. Charakter rozszerzający ma także dodanie w ramach projektowanego art. 200 §4a wspomnianej już przesłanki, polegającej na uzyskiwaniu dostępu do treści pornograficznych z udziałem małoletniego. Zapis ten dotyczy w szczególności przypadków uzyskiwania dostępu przez internet, kiedy w istocie nie dochodzi do zapisania nielegalnych treści na dysku sprawcy. Na analogicznej zasadzie penalizacji podlegać będzie powodowane chęcią zaspokojenia seksualnego uzyskiwanie dostępu do pornografii dziecięcej poprzez uczestniczenie w prezentacji tego rodzaju treści. Stanowi o tym projektowany art. 202 §4c. W końcu zaś projektodawca proponuje podniesienie kary pozbawienia wolności za niekwalifikowaną formę stręczycielstwa. Po nowelizacji wyniesie ona nawet pięć lat, o czym przesądza art. 204 §1 nowelizacji.

Zasadnym uzupełnieniem omówionych przepisów jest podniesienie gwarancji dotyczącej nieprzedawniania karalności czynów zabronionych wskazanych w rozdziale 25 kodeksu karnego w przypadku, gdy pokrzywdzonym jest małoletni. Dotychczas przedawnienie takie nie mogło nastąpić szybciej niż przed upływem pięciu lat od ukończenia przez pokrzywdzonego osiemnastego roku życia. Po nowelizacji karalność wskazanych czynów zabronionych nie będzie mogła podlegać przedawnieniu do ukończenia przez pokrzywdzonego co najmniej trzydziestego roku życia.

W pozostałym zakresie projekt ustawy odnosi się do jeszcze trzech innych ustaw. W ustawie o Policji przewiduje się rozszerzenie katalogu przypadków dopuszczalności zastosowania za zgodą sądu tak zwanej kontroli operacyjnej o przypadki prowadzenia czynności w związku z przestępstwami przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, gdy pokrzywdzonym jest małoletni albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego. W przypadku zmian projektowanych w ustawie o systemie oświaty na uznanie zasługuje rozwiązanie polegające na wprowadzeniu wymogu niekaralności względem kandydatów na kierownika lub wychowawcę kolonii, obozów i innych form wypoczynku uczniów. Spełnienie tego wymogu będzie weryfikowane na podstawie zaświadczenia z Krajowego Rejestru Sądowego. Wymóg będzie dotyczył między innymi niekaralność za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę małoletniego. Zmiana w ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary ma charakter dostosowawczy.

Biorąc pod uwagę konieczność zagwarantowania lepszych standardów walki z szeregiem zjawisk, które stanowią szczególne zagrożenie dla osób małoletnich, jak również uwzględniając konieczność dostosowania polskich przepisów do wskazanych przeze mnie na wstępie aktów, proszę Wysoką Izbę o pozytywne rozpatrzenie przedłożonego projektu ustawy. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia dotyczy w zasadzie jednego zagadnienia, jakim jest wprowadzenie protokołu elektronicznego na grunt sądowego postępowania wykroczeniowego. Nie jest to pierwszy krok na drodze do elektronizacji sądów, pamiętamy bowiem, że protokół elektroniczny już funkcjonuje w postępowaniu cywilnym.

Kwestię sposobu rejestracji czynności w postępowaniu w sprawach o wykroczenia reguluje przede wszystkim art. 37 ustawy i to właśnie do niego w szczególności odniósł się projektodawca. Na wstępie należy zwrócić uwagę na rozgraniczenie zasad sporządzania protokołów w zależności od tego, czy chodzi o rozprawę, czy o inną czynność. W przypadku rozprawy, co do zasady, zachodził będzie obowiązek utrwalenia przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk – protokół elektroniczny – oraz sporządzenia dodatkowego protokołu pisemnego. Pierwszy protokół będzie całościowym i wyczerpującym zapisem przebiegu rozprawy, a drugi będzie miał charakter skrótowy i będzie zawierać najważniejsze informacje dotyczące rozprawy.

Szczegółowy wykaz informacji wymaganych w protokole pisemnym wskazano w projektowanym art. 37 §5. Dopuszczalne odstępstwo od stosowania protokołu elektronicznego dotyczyć będzie przypadków, kiedy ze względów technicznych utrwalenie przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie jest możliwe. Wówczas sporządzony będzie wyłącznie protokół pisemny. Nadto warto zauważyć, że na podstawie protokołu elektronicznego możliwe będzie sporządzenie przekładu do formy pisemnej, niemniej z uwagi na dużą pracochłonność takiej czynności będzie to dopuszczalne jedynie wówczas, gdy – jak stanowi art. 37 §4 – jest to niezbędne dla zapewnienia prawidłowego orzekania w sprawie.

W przypadku protokołowania czynności innych niż rozprawa projektodawca proponuje wprowadzenie protokołu elektronicznego w formie fakultatywnej. Integralność danych zapisanych w formie elektronicznej będzie zagwarantowana dzięki obowiązkowi podpisania go przez protokolanta kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Szczegóły techniczne funkcjonowania protokołu elektronicznego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia określi w drodze rozporządzenia minister sprawiedliwości, zgodnie z delegacją ustawową zapisaną w dodawanym art. 37a.

Ponieważ wprowadzenie nowoczesnej formy rejestracji przebiegu rozprawy rodzi nowe wyzwania w zakresie dostępu do zgromadzonych danych, minister sprawiedliwości został zobowiązany do tego, aby wskazać sposób i tryb udostępniania stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku z rozprawy w siedzibie sądu, a obwinionemu pozbawionemu wolności – w administracji odpowiedniego zakładu, a nadto sposób i tryb przekazywania im z akt sprawy zapisu dźwięku z rozprawy. Jest to niezwykle ważna kwestia związana poniekąd z gwarancjami procesowymi w zakresie zapewnienia uczestnikom postępowania właściwego dostępu do akt sprawy.

Pożądanym skutkiem digitalizacji protokołowania przebiegu rozprawy ma być przyspieszenie postępowania oraz obniżenie jego kosztów. Projektodawca słusznie zatem w dalszej części projektu ustawy zaproponował przepisy, które w istocie – opierając się na pewnych udogodnieniach związanych z wykorzystaniem protokołu elektronicznego – mają przyczynić się właśnie do uproszczenia pewnych czynności. Wymienić w tym miejscu wypada choćby dodawany art. 75a, który stanowi, że odtworzenie na rozprawie wyjaśnień lub zeznań utrwalonych w formie elektronicznej jest równoznaczne z ich odczytaniem. W podobnym duchu należy interpretować projektowany art. 82 §6 oraz odpowiadający mu na gruncie postępowania w drugiej instancji art. 107 §2a projektu ustawy. Wskazane przepisy umożliwiają sędziemu – o ile przebieg rozprawy utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk – przedstawienie uzasadnienia wyroku wyłącznie w formie ustnej bezpośrednio po jego ogłoszeniu.

Ze względu na przedstawione argumenty uważam, że wprowadzenie protokołu elektronicznego do postępowania w sprawach o wykroczenia przyniesie zamierzone przez projektodawcę korzyści. Proszę zatem o przyjęcie przedmiotowego projektu ustawy. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

W przepisach prawa funkcjonuje ogólna zasada, zwana zasadą odpłatności wymiaru sprawiedliwości. Niemniej jednak ustawodawca, kierując się potrzebą uwzględniania różnego rodzaju okoliczności szczególnych i uzasadnionych interesów uczestników postępowania oraz interesu publicznego, ustanowił szereg wyjątków od tych wytycznych.

Przedłożony dziś pod obrady Wysokiej Izby senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych odnosi się właśnie do kwestii wyjątków od konieczności ponoszenia takiej opłaty na gruncie postępowania cywilnego. Prace nad niniejszym projektem zainicjowane zostały na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 2013 r. (sygnatura akt SK 30/09), w którym wyrażone zostało stanowisko co do niezgodności art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. f nowelizowanej ustawy z konstytucją. Analizowany przepis w brzmieniu, do którego odnosił się sąd konstytucyjny, zakłada obowiązek zwrotu całości wniesionej przez uczestnika postępowania opłaty od skargi na orzeczenie referendarza sądowego. W sprawie, którą badał Trybunał, chodziło o skargę w postępowaniu nieprocesowym. Jednakże przywołana norma ustawowa ogranicza możliwość dokonania przedmiotowego zwrotu tylko do przypadków, kiedy skarga została uwzględniona z powodu oczywistego naruszenia prawa i naruszenie to zostało stwierdzone przez sąd. Biorąc to pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny wskazał w szczególności na niezgodność takiego zapisu z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 31 ust. 3 konstytucji. Wskazane przepisy konstytucyjne wyrażają przede wszystkim prawo do sądu – rozumiane tutaj w szczególności jako zakaz wprowadzania nadmiernych barier w dostępie do sądu. Z przepisów tych wynika także zasada proporcjonalności – dopuszczająca ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności wyłącznie w drodze ustawy i wyłącznie z uwagi na konieczność ochrony konkretnych wartości nadrzędnych – jak również powiązana z nią zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Uzasadniając swoje stanowisko, Trybunał Konstytucyjny dowodził między innymi, że uzależnienie dopuszczalności zwrotu opłaty od tego, czy sąd dopatrzy się „oczywistego naruszenia prawa” w czynności referendarza sądowego, „implikuje stan niepewności co do ekonomicznego bilansu podejmowanych czynności procesowych, który może w istotny sposób rzutować na decyzje o wystąpieniu z tym środkiem zaskarżenia”. W świetle zakwestionowanego przepisu opłata nie mogła być zwrócona, jeśli sąd stwierdził jedynie, że doszło do naruszenia prawa, a jednocześnie nie wskazał, że miało ono charakter kwalifikowany.

Przenosząc na grunt nowelizowanej ustawy wnioski płynące z przywołanego wyroku, projektodawca zdecydował się przyjąć rozwiązanie polegające na tym, że opłata będzie zwracana bez względu na rodzaj stwierdzonego uchybienia wyłącznie w przypadku uwzględnienia skargi na orzeczenie referendarza sądowego, gdy dotyczy to postępowania prowadzonego z urzędu. Wówczas już sam fakt stwierdzenia naruszenia prawa będzie stanowił podstawę do dokonania stosownego zwrotu opłaty dokonanej z tytułu wniesienia środka zaskarżenia. Na marginesie zauważyć wypada, że co do zasady będzie to dotyczyło postępowań nieprocesowych. Jest to rozwiązanie słuszne, bowiem w tego typu postępowaniach zazwyczaj poza skarżącym nie ma innych uczestników. W konsekwencji skarżący nie może liczyć na zwrot poniesionych kosztów na zasadach ogólnych wyrażonych między innymi w oparciu o art. 520 kodeksu postępowania cywilnego (w szczególności od strony przeciwnej). W odniesieniu do pozostałych przypadków – to znaczy tych, gdzie postępowanie zostało wszczęte w trybie wnioskowym lub na podstawie pozwu – projektodawca zdecydował się na utrzymanie przesłanki „oczywistego naruszenia prawa”. Dzięki temu jeśli dojdzie do stwierdzenia naruszenia tego rodzaju, żaden z uczestników postępowania nie poniesie przedmiotowych kosztów.

Wysoka Izbo, omówione zmiany służą realizacji wniosków płynących z wyroku Trybunału Konstytucyjnego poprzez usunięcie z porządku prawnego norm naruszających konstytucję. Tym samym zmiany te są celowe i zasługują na przyjęcie. Dziękuję za uwagę.