Narzędzia:

Posiedzenie: 47. posiedzenie Senatu RP VIII kadencji, 1 dzień


9 i 10 stycznia 2014 r.
Przemówienia z dnia następnego

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Rozpatrywana w dniu dzisiejszym przez Wysoką Izbę nowelizacja ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej sprowadza się w istocie do modyfikacji art. 2. Przepis ten określa krąg osób uprawnionych do otrzymania przedmiotowej rekompensaty. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym krąg ten definiowany jest przez dwa kryteria. Po pierwsze, ustawa odnosi się wyłącznie do obywateli polskich, którzy obywatelstwo to posiadali zarówno w dniu 1 września 1939 r., jak i obecnie, czyli w momencie składania wniosku o rekompensatę. Po drugie, ustawodawca wskazuje na osoby, które 1 września 1939 r. zamieszkiwały na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie opuściły je w związku z podpisaniem umów dotyczących, między innymi, ewakuacji obywateli polskich w związku ze zmianą przebiegu wschodniej granicy Polski, zawartych w roku 1944 pomiędzy Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego a rządami Litewskiej, Białoruskiej i Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Rad – to tak zwane umowy republikańskie – jak również dwóch umów zawartych z ZSRR, o których mowa w art. 1 nowelizowanego aktu. Obowiązująca ustawa wymaga, aby wymienione przesłanki były spełnione łącznie.

Omówiony przepis ustawy budzi jednak pewne wątpliwości. Problem dotyczy przede wszystkim weryfikacji spełnienia wymogu „zamieszkiwania na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. Z braku szczególnej regulacji prawnej pojęcie to najczęściej odczytywane jest przez organy stosujące prawo zgodnie z aktualnym rozumieniem „zamieszkiwania”, określonym w kodeksie cywilnym z 1964 r., a nie w sposób zgodny z prawem obowiązującym w okresie międzywojennym. Ma to niebagatelne znaczenie, bowiem na gruncie ówczesnych unormowań dopuszczalne było posiadanie, obok głównego miejsca zamieszkania, także dodatkowych miejsc zamieszkania. Przyjęcie współczesnej definicji miejsca zamieszkania eliminuje zatem osoby, dla których w dniu 1 września 1939 r. Kresy Wschodnie stanowiły jedynie dodatkowe miejsce zamieszkania, na przykład w związku z tymczasową zmianą miejsca pracy. Trudno jednoznacznie określić skalę problemu, ale można przypuszczać, że dotyczyć on może nawet kilkuset tysięcy Zabużan. W dalszej kolejności wskazać wypada odniesienie się w komentowanym przepisie wyłącznie do osób, które opuściły byłe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w wyniku zawarcia umów republikańskich oraz wspomnianych umów z ZSRR. Z uwagi na te kwestie uzasadnione wydaje się pytanie, czy przedmiotowy zapis nie stanowi w istocie ograniczenia prawa do rekompensaty w odniesieniu do osób, które faktycznie – z różnych przyczyn, nawet dobrowolnie – opuściły dane terytorium wcześniej, natomiast na skutek wspomnianych umów straciły de facto możliwość powrotu na Kresy Wschodnie.

Art. 2 pkt 1 nowelizowanej ustawy był przedmiotem analizy dokonanej przez Trybunał Konstytucyjny, który zauważył między innymi, że ograniczenie prawa do rekompensaty, jako swego rodzaju prawa majątkowego, powinno być dokonywane w szczególności z poszanowaniem zasady proporcjonalności. W tym kontekście Trybunał rozważał, dlaczego w badanym przepisie odniesiono się do jednej konkretnej daty, a mianowicie do 1 września 1939 r., wedle której należało ocenić spełnianie przesłanki domicylu. Zapis ten w połączeniu ze współczesną interpretacją pojęcia miejsca zamieszkania jest w ocenie Trybunału zbyt restrykcyjny i nie pozwala na adekwatną ocenę sytuacji osób ubiegających się o przyznanie rekompensaty, a tym samym prowadzi niejednokrotnie do rozstrzygnięć, które w odczuciu społecznym nie są sprawiedliwe. W efekcie Trybunał stwierdził wyrokiem z dnia 23 października 2012 r. niezgodność art. 2 pkt 1 nowelizowanej ustawy z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej.

Po wzięciu tego pod uwagę podjęta została inicjatywa legislacyjna mająca na celu przywrócenie zakwestionowanej normie waloru konstytucyjności. Przede wszystkim zaproponowano, aby jednoznacznie określić, że kryterium miejsca zamieszkania będzie weryfikowane w oparciu o przepisy obowiązujące w ówczesnym okresie. Zapis nowelizacji odsyła zatem do trzech aktów: do ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych wewnętrznych, do przedwojennego kodeksu postępowania cywilnego oraz do rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z dnia 23 maja 1934 r. (…) o meldunkach i księgach ludności. W konsekwencji rozwiązanie to pozwoli objąć prawem do rekompensaty również te osoby, które na Kresach Wschodnich posiadały jedynie dodatkowe miejsca zamieszkania w rozumieniu przepisów obowiązujących w okresie międzywojennym. Co więcej, z datą 1 września 1939 r. projekt ustawy wiąże już tylko konieczność posiadania obywatelstwa polskiego. Ponadto znowelizowany art. 2 znajduje zastosowanie nie tylko względem osób, które na skutek zawarcia umów republikańskich oraz wspomnianych umów z ZSRR zmuszone były opuścić byłe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ale względem tych obywateli, którzy ze względu na wymienione okoliczności nie mogli na to terytorium powrócić.

Ponieważ nowelizowany przepis jeszcze w swoim niekonstytucyjnym brzmieniu był niejednokrotnie podstawą do wydania odmowy potwierdzenia prawa do rekompensaty, projektodawca zdecydował się na wprowadzenie nadzwyczajnego trybu wznowienia postępowania. Stanowią o tym kolejne przepisy projektu ustawy, z których wynika, że w przypadku uzyskania we wcześniejszym czasie decyzji odmownej będzie istniała możliwość skierowania wniosku o wznowienie postępowania w trybie stosowanego odpowiednio art. 145a kodeksu postępowania administracyjnego. Termin na złożenie takiego wniosku to sześć miesięcy. Termin będzie biegł od dnia wejścia w życie niniejszego projektu umowy.

Co istotne, projektodawca uwzględnił również te osoby, które w pierwszym terminie – zgodnie z art. 5 ust. 1 nowelizowanej ustawy był to 31 grudnia 2008 r. – nie złożyły stosownego wniosku o potwierdzenie prawa do rekompensaty. Ów brak działania wynikać bowiem mógł z samodzielnej oceny niekwalifikowalności ewentualnego wniosku właśnie ze względu na niespełnianie przesłanki domicylu. Termin zostanie przywrócony na zasadach omówionych wcześniej, o ile osoby te będą w stanie wykazać, „że na ocenę spełnienia przez nie wymogu zamieszkiwania w dniu 1 września 1939 r. na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mają wpływ zmiany dokonane niniejszą ustawą”.

Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt ustawy pozwoli wyeliminować z obrotu prawnego normę, która uznana została za niekonstytucyjną. Ponadto, co równie istotne, przyjęcie przedmiotowego projektu ustawy spowoduje poszerzenie kręgu osób uprawnionych do otrzymania rekompensaty za mienie nieruchome pozostawione poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Projekt ustawy nie budzi wątpliwości legislacyjnych. Proponowany termin jego wejścia w życie to czternaście dni, licząc od dnia ogłoszenia. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Projekt ustawy zawarty w druku senackim nr 531 ma na celu ograniczenie negatywnych skutków wynikających ze zmiany niektórych przepisów regulujących kwestie uprawnień emerytalnych oraz zasady zawieszania prawa do emerytury. Chodzi w tym przypadku o ustawę z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw, na mocy której wprowadzono do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych art. 103a. Z przepisu tego wynika, że „prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego”. Przepis ten wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2011 r. Niemniej jednak w art. 28 wspomnianej ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw przewidziano rozwiązanie szczególne, które pozwalało odnieść wspomniany art. 103a ustawy emerytalnej także do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie przedmiotowej ustawy, a więc przed 2011 r. Decyzje o zawieszeniu prawa do tych emerytur mogły być wydawane, począwszy od dnia 1 października 2011 r. Regulacja ta dała zatem możliwość zawieszenia przyznanego już wcześniej prawa do emerytury względem osób, które znajdowały się w sytuacji opisanej w art. 103a ustawy emerytalnej. Takie rozwiązanie spotkało się z niezadowoleniem społecznym, budziło jednocześnie wątpliwości natury konstytucyjnej.

W dniu 13 listopada 2013 r. Trybunał Konstytucyjny w swoim wyroku potwierdził owe wątpliwości, orzekając o niezgodności art. 28 ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw z konstytucją. Trybunał wskazał w szczególności na fakt, że w tym przypadku doszło do naruszenia zasady demokratycznego państwa prawa oraz zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Przedmiotowe orzeczenie weszło w życie z dniem 22 listopada 2012 r., czyli z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Biorąc to pod uwagę, należy stwierdzić, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego pozwolił jedynie częściowo rozwiązać opisany problem – można go bowiem odnosić do sytuacji, które mają miejsce po jego opublikowaniu. Dlatego w ocenie projektodawcy zaistniała konieczność formalnego uregulowania sytuacji prawnej osób, w przypadku których zawieszono prawo do emerytury w okresie wcześniejszym, zaczynającym się od daty wskazanej w kwestionowanym art. 8 ustawy, to jest dnia 1 października 2011 r., a kończącym się w przeddzień ogłoszenia wyroku Trybunału konstytucyjnego, czyli w dniu 21 listopada 2012 r. Innymi słowy, projekt ustawy ma dać podstawę prawną do wypłaty zawieszonych emerytur, jeśli zawieszenie to nastąpiło we wskazanym okresie.

Okres ten wskazany jest zarówno w tytule projektu ustawy, jak i w jego pierwszym artykule wyznaczającym zakres przedmiotowy aktu. W kolejnym artykule wskazano na okres podmiotowy, odnosząc się do osób, które nabyły stosowne prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 r. Projektodawca dookreśla tę przesłankę, parafrazując wspomniany art. 103a ustawy emerytalnej. W art. 2 pkt 2 projektu ustawy mówi się bowiem o kontynuowaniu przez emeryta „po dniu 30 września 2011 r. zatrudnienia bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury”. Dopiero łączne spełnienie obydwu warunków będzie stanowiło podstawę stosowania przepisów niniejszego projektu ustawy.

W projekcie tym zaproponowano, aby kwota należnej emerytury, czyli emerytury zawieszonej, była sumą emerytur w wysokości, w jakiej przysługiwałyby w okresie, do którego odnosi się niniejszy projekt ustawy, przy uwzględnieniu ich waloryzacji. Ponadto kwota ta zostanie zwiększona o wartość odsetek ustawowych naliczanych aż do momentu wejścia w życie przedmiotowego projektu ustawy. Procedura wypłaty zawieszonej emerytury realizowana będzie na wniosek emeryta, składany do organu rentowego. Organ ten na wydanie decyzji w sprawie będzie miał sześćdziesiąt dni, licząc od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.

Ponieważ zdarzały się przypadki, że wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła już na podstawie orzeczenia sądowego, projektodawca przewidział, że w takich przypadkach – o ile roszczenie emeryta zostało zaspokojone – przepisy projektowanej ustawy nie znajdą zastosowania. Niemniej jednak, jeśli sąd przy okazji rozpatrywania sprawy nie orzekł o odsetkach od zasądzonej emerytury albo oddalił roszczenie o wypłatę odsetek, przysługiwało będzie prawo do wnioskowania do organu rentowego o wpłatę odsetek. Przesądza o tym art. 8 projektu ustawy.

Takie są najistotniejsze założenia przedłożonej regulacji. Reasumując, należy stwierdzić, że projekt ustawy jest korzystny z punktu widzenia emerytów, w przypadku których od dnia 1 października 2011 r. zostało zawieszone prawo do emerytury na podstawie przesłanki zapisanej w art. 103a ustawy emerytalnej. Projekt ustawy służy także przywróceniu stanu prawnego zgodnego z porządkiem konstytucyjnym i jako taki zasługuje na przyjęcie. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw ma na celu usprawnienie funkcjonowania organizacji pożytku publicznego poprzez wiele korzystnych zmian. Projekt ustawy swoim zakresem wywiera wpływ na organy administracji publicznej, organizacje pozarządowe, podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w szczególności posiadające status organizacji pożytku publicznego.

Pozytywnie oceniam wymienione propozycje zawarte w opinii do projektu ustawy, z których wynika, iż nadrzędnym celem nowelizacji jest usprawnienie procedury tworzenia i prowadzenia przez ministra pracy i polityki społecznej wykazu organizacji pożytku publicznego uprawnionych do otrzymania środków z 1% podatku dochodowego od osób fizycznych. Ponadto zmiany te będą miały bezpośredni wpływ na zmniejszenie skali przekazywania przedmiotowych środków przez urzędy skarbowe podmiotom nieuprawnionym, a także zmniejszenie skali przekazywania przez podatnika 1% podatku takiej rodzaju organizacji. Projekt zakłada też, że z uwagi na wydłużenie terminu do złożenia numeru bankowego właściwego do przekazania 1% podatku zmniejszy się skala przekazywania tych środków na rzecz Skarbu Państwa z powodu braku tego numeru w wykazie. Podkreślić należy, że ustawodawca w tej nowelizacji eliminuje wątpliwości związane z regulacjami dotyczącymi zlecania i realizacji zadań publicznych w tak zwanym trybie pozakonkursowym.

Myślę, że proponowane zmiany wpłyną pozytywnie na rozwój społeczeństwa obywatelskiego, ponieważ przyczynią się do wzrostu transparentności i wiarygodności organizacji pożytku publicznego. To z kolei będzie miało wpływ na wzmacnianie kapitału społecznego dzięki wzrastaniu poziomu zaufania do sektora pozarządowego, dlatego też uważam, że proponowane zmiany są konieczne i celowe. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Zasadnicza część ustawy nowelizującej dotyczy przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W tym zakresie przewidziano dwie zmiany.

Pierwsza polega na tym, że projektodawca rozstrzygnął o możliwości odpowiedniego stosowania art. 15 ust. 1 oraz art. 16–18 ustawy do tak zwanych pozakonkursowych trybów zlecania zadań publicznych, o których mowa w art. 11a–11c ustawy. Chodzi tutaj o przypadki, kiedy wyłączenie trybu konkursowego – otwartego konkursu ofert – następuje ze względu na wystąpienie klęski żywiołowej, katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, a także ze względu na ochronę życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes publiczny, jak również w pewnych przypadkach dotyczących realizacji zadań z zakresu ochrony ludności i ratownictwa. W tym przypadku odpowiednio stosowane będą także przepisy wydanego na podstawie art. 19 ustawy rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie wzoru oferty i ramowego wzoru umowy dotyczących realizacji zadania publicznego oraz wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania. W konsekwencji rozstrzygnięte zostaną wątpliwości co do dopuszczalności powoływania się na ogólne unormowania dotyczące rozpatrywania ofert, zawierania umów, kontroli realizacji zadania, a także sprawozdawczości odnośnie do pewnych nadzwyczajnych form zlecania realizacji zadań publicznych.

Druga zmiana odnosi się do art. 27a ustawy – projektodawca zaproponował przyjęcie całego przepisu w nowym brzmieniu. Fakt ten nie oznacza jednak diametralnych zmian w odniesieniu do funkcjonowania wykazu organizacji mających status organizacji pożytku publicznego. Warto zwrócić uwagę, że w nowym ust. 2 doprecyzowano, iż wykaz wspomnianych organizacji za dany rok podatkowy powinien być prowadzony do końca roku następującego po roku podatkowym. Rozwiązanie to pozwoli uniknąć w przyszłości wątpliwości co do daty granicznej prowadzenia rejestru za dany rok. Ponadto katalog informacji gromadzonych w wykazie zostanie rozszerzony o dane dotyczące numeru identyfikacji podatkowej. Dane w tym zakresie gromadzone będą jedynie w przypadku, gdy organizacja jest podatnikiem lub płatnikiem, nadano jej taki numer i został on wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego. Obowiązujące obecnie przepisy zakładają, że informacja o numerze rachunku bankowego powinna znaleźć się w wykazie co do zasady do dnia 15 stycznia roku następującego po roku podatkowym. W drodze wyjątku informacja ta może zostać uzupełniona do końca stycznia. Termin ten w praktyce okazuje się zbyt krótki. Zdarzały się bowiem przypadki, kiedy na skutek uchybienia temu terminowi środki przekazane przez podatników na daną organizację pożytku publicznego musiały być zwrócone do budżetu państwa. Projektodawca proponuje, aby wydłużyć wspomniany termin aż do dnia 30 czerwca roku następującego po roku podatkowym. Warto podkreślić, że w przypadku gdy numer rachunku bankowego nie uległ zmianie, organizacja nie ma obowiązku potwierdzania tego faktu w każdym roku.

Dalsze zmiany dotyczą ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. W tym przypadku chodzi przede wszystkim o dostosowanie odpowiednich przepisów wspomnianych ustaw do znowelizowanego brzmienia art. 27a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Niemniej jednak warto zwrócić uwagę na pewne pozytywne rozwiązanie wprowadzone do obu wspomnianych ustaw. Mam tutaj na myśli wyposażenie ministra właściwego do spraw finansów publicznych w kompetencje pozwalające na usprawnienie procesu przekazywania kwot pochodzących z 1% podatku. W tym zakresie projektowany przepis daje wspomnianemu ministrowi możliwość odciążenia naczelnika urzędu skarbowego właściwego miejscowo dla złożenia zeznania podatkowego poprzez upoważnienie do działania innego organu podległego ministrowi.

Ustawa w mojej ocenie nie budzi zastrzeżeń i zasługuje na przyjęcie. Dziękuję.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Zmiany, jakie zostały zaproponowane w ustawie o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów wojskowych, mają na celu wykonanie wyroku wydanego przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 27 marca 2013 r. w sprawie oznaczonej sygnaturą akt K 27/12. Na mocy tego orzeczenia Trybunał przesądził o niekonstytucyjności art. 3 §3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (DzU z 2012 r. poz. 952 z późn. zm.; dalej jako: u.s.w.), z uwagi na naruszenie art. 92 ust. 1 konstytucji.

Nowelizacja uzupełnia ustawę o wytyczne wskazujące kryteria, jakimi minister obrony narodowej winien kierować się przy wydawaniu rozporządzeń o utworzeniu lub zniesieniu sądów wojskowych oraz przy określaniu siedzib takich sądów i obszarów ich właściwości.

Realizując przedstawione wskazania Trybunału Konstytucyjnego, ustawa nadaje nowe brzmienie art. 3 §3 ustawy – Prawo o ustroju sądów wojskowych. Nowelizowany przepis zostanie rozszerzony o wytyczne odwołujące się m.in. do takich kryteriów jak potrzeba zapewnienia racjonalnej organizacji sądownictwa wojskowego oraz konieczność dostosowania siatki sądów do rozmieszczenia Sił Zbrojnych. Minister obrony narodowej będzie musiał mieć ponadto na uwadze gwarancje wynikające z art. 45 ust. 1 konstytucji, tj. prawo dostępu do sądu oraz prawo do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. Dodatkowo będzie obowiązany uwzględniać potrzeby Sił Zbrojnych na wypadek ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.

Opiniowana ustawa uzupełnia o brakujące wytyczne także art. 3 §4 ustawy – Prawo o ustroju sądów wojskowych, a wiec przepis, który upoważnia ministra obrony narodowej do tworzenia i znoszenia, w drodze rozporządzenia, wydziałów zamiejscowych wojskowych sądów garnizonowych. Ponadto uchyla w art. 3 §5 i §6, gdyż przepisy te pozwalają na tworzenie – w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny – sadów innych niż sądy wojskowe wymienione w art. 3 §1 (tzn. innych niż wojskowe sądy okręgowe i wojskowe sądy garnizonowe), choć obowiązujące przepisy nawet w szczątkowym zakresie nie regulują struktury takich sądów, zasad ich podporządkowania tudzież zakresów właściwości. Z tego punktu widzenia pozostawienie wymienionych jednostek redakcyjnych w ustawie o ustroju sądów wojskowych uchybiałoby standardom konstytucyjnym, a zawłaszcza art. 176 ust. 2 konstytucji.

Poza tym w przeszłości przepis o analogicznym brzmieniu (por. art. 6 §1 zdanie 2 ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o ustroju sądów wojskowych, DzU nr 23, poz. 166 z późn. zm.) był wykorzystywany do tworzenia sądów armijnych, dywizyjnych, polowych, a ponadto wojskowych sądów PKP, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i wielu innych, które w praktyce nie służyły sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. Aktualnie nie ma potrzeby powoływania tego typu sądów, a istniejące już wojskowe sądy garnizonowe oraz wojskowe sądy okręgowe (i ewentualnie wydziały zamiejscowe wojskowych sądów garnizonowych, które zostaną utworzone na podstawie znowelizowanego art. 3 §4 u.s.w.) są wystarczającym gwarantem przestrzegania zasady państwa prawnego, a zarazem efektywnego sprawowania wymiaru sprawiedliwości zarówno w czasie pokoju, jak i w okresie wojny.

Należy zauważyć, że z wymienionych przyczyn inicjatywa ustawodawcza jest niezbędna. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Projekt ustawy, który Wysoka Izba proceduje w ramach tego punktu porządku obrad, to kolejna inicjatywa legislacyjna stanowiąca odpowiedź na wyrok Trybunału Konstytucyjnego. W dniu 27 marca 2013 r. sąd ten orzekł, iż art. 3 §3 nowelizowanej ustawy uchybia wymogom płynącym z art. 92 ust. 1 konstytucji. Istota niekonstytucyjności tego przepisu sprowadza się do pominięcia niektórych elementów delegacji ustawowej wymaganych przepisem konstytucyjnym. Przywołany art. 3 §3 ustawy stanowi, że „Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, tworzy i znosi, w drodze rozporządzenia, sądy wojskowe oraz określa ich siedziby i obszary właściwości”. Tym samym w niniejszej normie wskazano jedynie organ właściwy do wydania rozporządzenia oraz zakres spraw przekazanych do uregulowania. Nie określono natomiast wytycznych dotyczących treści aktu wykonawczego.

Zważywszy na to, projektodawca proponuje, aby rzeczoną normę rozszerzyć o brakujący element, czyli aby wskazać wytyczne, którymi powinien kierować się minister wydający stosowne rozporządzenie. Jak wynika z projektu ustawy tworzenie, znoszenie, a także określanie siedziby i obszaru właściwości sądów wojskowych powinno odbywać się z uwzględnieniem potrzeby „zapewnienia racjonalnej organizacji sądownictwa wojskowego przez dostosowanie liczby sądów, ich wielkości i obszarów właściwości do rozmieszczenia Sił Zbrojnych, realizującej zasadę dostępu do sądu i uwzględniającej ekonomię postępowania sądowego, w celu zagwarantowania realizacji prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, a także biorąc pod uwagę potrzeby Sił Zbrojnych w przypadku ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny”. Zapis taki został przyjęty niejako na zasadzie analogii poprzez wzorowanie się na art. 20 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Co istotne, przepis stanowiący w tym wypadku wzór dla projektodawcy pozytywnie przeszedł test konstytucyjności.

Wychodząc niejako poza zakres orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, projektodawca zdecydował się na odniesienie wytycznych proponowanych w ramach §3 także do kolejnej jednostki redakcyjnej, a więc do tworzenia i znoszenia wydziałów zamiejscowych wojskowych sądów garnizonowych. Rozwiązanie to jest zgodne z duchem przywołanego na wstępie orzeczenia.

Ponadto w projekcie ustawy proponuje się uchylenie przepisów dających ministrowi obrony narodowej możliwość tworzenia – w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny – tak zwanych innych sądów wojskowych (art. 3 §5 i §6). Przepis ten w obecnych realiach prawnych, w szczególności jeśli zważyć na dobrze funkcjonującą podstawową strukturę sądownictwa wojskowego, nie znajduje uzasadnienia.

Zasadność przyjęcia przedstawionego projektu ustawy nie budzi wątpliwości. Dziękuję.

Przemówienie senatora Mariana Poślednika w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Przemówienie senatora Mariana Poślednika w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Protokół Wykonawczy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Mołdawii sporządzono na podstawie Umowy między Wspólnotą Europejską a Republiką Mołdawii o readmisji osób przebywających nielegalnie. Umowa wiąże instytucje Wspólnoty oraz państwa członkowskie i stanowi integralną część wspólnotowego porządku prawnego.

Protokół normuje techniczne elementy związane z przekazywaniem i przyjmowaniem osób przebywających bez zezwolenia na terytorium obydwu państw. Jego celem jest zapewnienie skutecznej współpracy między obydwoma państwami w ramach międzynarodowych działań podejmowanych na rzecz zapobiegania nielegalnej migracji i zwalczania jej.

Protokół określa między innymi: właściwe organy do wykonywania umowy; przejścia graniczne wykorzystywane do readmisji i tranzytu; zasady powrotu w przypadku procedury przyspieszonej; warunki powrotów pod eskortą, w tym tranzyt obywateli państw trzecich oraz bezpaństwowców; środki i dokumenty dodatkowe w stosunku do wymienionych w umowie dowodzące lub pozwalające na domniemanie, że osoba podlegająca readmisji posiada obywatelstwo państwa strony rozpatrującej wniosek oraz potwierdzające podstawę do readmisji.

Wysoka Izbo, przyjęcie tej ustawy pozwoli uporządkować przepisy i dostosować prawo polskie do prawa unijnego. Uważam, że jest to niezwykle ważna kwestia, ponieważ dotyczy ludzi przebywających bez zezwolenia także na terytorium naszego państwa.

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 9. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Istotność ratyfikacji Protokołu o przywilejach i immunitetach Europejskiej Organizacji Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych (EUMETSAT) może umknąć w bogactwie aktualnego porządku obrad. Niemniej jednak warto zwrócić uwagę na charakter tego aktu prawnego.

Przystąpienie do konwencji stanowiącej podstawę funkcjonowania wspomnianej organizacji pozwoliło Rzeczypospolitej Polskiej na nieograniczony dostęp do wszystkich danych, przetworzonych informacji i archiwum, urządzeń technicznych, a polskim specjalistom i naukowcom umożliwiło korzystanie z kursów i szkoleń. Rzeczpospolita Polska uzyskała również miejsce w Radzie EUMETSAT, z pełnym prawem głosu, co umożliwia wpływ na decyzje tejże rady.

Jak wynika z uzasadnienia, Polska będzie mogła osiągać korzyści z pozyskiwania zleceń tej organizacji międzynarodowej dopiero wtedy, gdy przyjmie wszystkie warunki wynikające z przedstawionych dokumentów. Jest to o tyle oczywiste, że przecież Polska przystąpiła do tej organizacji, a więc powinna dostosować się do uregulowań będących podstawą jej funkcjonowania. Bardzo liczę na to, że owe korzyści dla Polski będą w najbliższych latach odczuwalne.

Warto zwrócić uwagę na omawiany dokument, ponieważ zawiera on zasady dotyczące wyłączenia spod jurysdykcji, ale zostały one mądrze ograniczone. Z jednej strony chronią one organizację i jej pracowników przed niedogodnościami i ponoszeniem dodatkowych kosztów związanych z ich działalnością służbową, z drugiej zaś strony w pewnych sytuacjach nie utrudniają działań i nie ograniczają odpowiedzialności organizacji, która występuje jako normalna osoba prawna w obrocie prawnym. Uważam, że jest to cenny przykład legislacyjny i warty przypomnienia przy okazji ratyfikacji podobnych dokumentów odnoszących się do innych organizacji. Dziękuję.