Posiedzenie: 16. posiedzenie Senatu RP VIII kadencji, 1 dzień

25 i 26 lipca 2012 r.

Porządek obrad

Zakończone

Przemówienie senator Alicji Zając w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

W czerwcu z inicjatywy prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Sejm nowelizował ustawę – Prawo o zgromadzeniach. Nowelizacja zawiera szereg kontrowersyjnych rozwiązań i przyczynia się do ograniczenia wolności obywateli w sferze politycznej. Kiedy dokonuje się analizy ustawy, zauważalne są niepokojące symptomy, będące przejawami ataku na swobody obywatelskie tych zwłaszcza grup, które starają się przeciwstawiać obecnej polityce obozu rządzącego.

Kwestia, która budzi największe wątpliwości, dotyczy odpowiedzialności karnej przewodniczącego zgromadzenia, który może zostać obciążony grzywną w wysokości do 7 tysięcy zł. Tymczasem organizatorzy zgromadzeń publicznych nie są w stanie zapanować nad aktami chuligańskimi oraz prowokacjami środowisk oponenckich. Tak dotkliwa kara może więc doprowadzić do sytuacji, w której swoboda manifestacji poglądów zostanie zarezerwowana jedynie dla najbogatszych obywateli.

Ważnym elementem ustawy jest również ograniczenie możliwości odbywania się zgromadzeń ad hoc, które często są niezwykle cenną formą rozwijania świadomego obywatelstwa. Wiele społecznych inicjatyw podejmowanych jest spontanicznie w odpowiedzi na bieżące decyzje polityczne, co poprawia jakość stanowionego prawa i wpływa korzystnie na udział obywateli poprzez ich bezpośrednie zaangażowanie w sprawy publiczne. Wydłużenie czasu na zgłoszenie zgromadzenia organowi gminy z trzech do sześciu dni uznać należy za kolejną barierę w swobodnym wyrażaniu poglądów.

Znowelizowana ustawa daje między innymi organom gminy możliwość zakazania organizacji dwóch lub więcej zgromadzeń w tym samym miejscu lub czasie, jeżeli doprowadzić to może do naruszenia porządku publicznego. Projekt precyzuje, że jeśli nie jest możliwe oddzielenie zgromadzeń zgłoszonych w tym samym miejscu i czasie, gmina niezwłocznie wzywa organizatora zgromadzenia zgłoszonego później do dokonania zmiany czasu i miejsca takiej manifestacji. W związku z tym organizacja wielkich zgromadzeń, w których często uczestniczą osoby z całego kraju, staje się problematyczna. Niejasność przepisów w tym przedmiocie może doprowadzić do sytuacji, w której urzędnik według własnego uznania będzie akceptował określone zgromadzenia.

W marcu odbyło się w Sejmie wysłuchanie publiczne na temat projektu tej nowelizacji. Został on skrytykowany przez przedstawicieli Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Forum Obywatelskiego Rozwoju, Fundacji „Panoptykon” oraz Stowarzyszenia „Marsz Niepodległości”. Głosy krytyczne nie ograniczają się jedynie do organizacji społecznych, negatywnie na temat znowelizowanej ustawy wypowiedział się również prokurator generalny.

W związku z przedstawionymi faktami warto zastanowić się nad tym, czy proponowana zmiana nie doprowadzi do pogwałcenia swobód obywatelskich zapisanych w art. 31 Konstytucji RP.

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Uchwalona przez Sejm ustawa o zmianie ustawy o zgromadzeniach znajduje moje poparcie, mimo że mam kilka krytycznych uwag, które przedstawię poniżej.

Zasadnicze zastrzeżenia budzi w mojej ocenie sformułowanie wprowadzanych przepisów karnych. Moim zdaniem jedynie czyny stanowiące jawne wykroczenie przeciwko wyraźnym obowiązkom wynikającym z ustawy mogą być penalizowane. Dopiero zatem wówczas, gdy można jasno określić oczekiwany sposób zachowania się, można formułować przepis karny, a to też tylko w przypadku, gdy nie sposób osiągnąć posłuchu dla danego obowiązku w drodze innych instytucji prawnych – cywilnoprawnych i administracyjnoprawnych. Przepisy karne w proponowanym brzmieniu umożliwiają karanie przewodniczącego zgromadzenia nawet w sytuacjach, gdy dołożył on należytej staranności lub gdy nie skorzystał on ze swoich uprawnień przewodniczącego zgromadzenia; chodzi o uprawnienie do wezwania do opuszczenia zgromadzenia oraz uprawnienie do wezwania do pomocy policji lub straży miejskiej.

Przedmiotowa nowelizacja niewątpliwie stanowi odpowiedź na problem kontrdemonstracji, który nasila się w ostatnich latach. Ustawa o zgromadzeniach tworzona była bowiem w czasie, gdy demonstracje były zazwyczaj przejawem społecznego sprzeciwu przeciwko organom władzy. Dziś demonstracje dotyczą również żądań aktywnie zwalczanych przez inne grupy społeczne, co powoduje, że spotkania dwóch demonstracji o przeciwnych poglądach są okazją do wyzwolenia agresji. Nowelizacja daje instrumenty umożliwiające zapobieganie przemocy pomiędzy wrogimi zgromadzeniami zwłaszcza wtedy, gdy z góry wiadomo, że kontrdemonstracja ma na celu jedynie umożliwienie wywołania burd i zamieszek. Proponowany termin zgłoszenia zgromadzenia wydaje się nadmiernie wydłużony. Wydaje się, że dotychczasowe terminy powinny być wystarczające.

Z tych względów uważam, że Senat powinien podjąć uchwałę w brzmieniu zaproponowanym przez Komisję Ustawodawczą, zawartą w druku nr 145A, która dokonuje korekt przedmiotowej nowelizacji, usuwających wątpliwości dotyczące nadmiernego ograniczania prawa do zgromadzeń poprzez nakładanie niewspółmiernych uciążliwości w stosunku do dobra chronionego. Dziękuję.

Przemówienie senatora Józefa Zająca w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoki Senacie!

Ze względu na dużą liczbę uwag różnych instytucji i organów, a także komisji sejmowych i komisji senackich do projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o zgromadzeniach, pozwalam sobie na podanie pewnych uwag i wniosków.

Mając w pamięci ubiegłoroczne Święto Niepodległości, a przede wszystkim ofiary tego święta i straty materialne, uważam za słuszne ograniczenie prawa do więcej niż jednej manifestacji w tym samym miejscu i czasie. Także wydłużenie minimalnego terminu zawiadomienia organów gminy o zgromadzeniu, z trzech do sześciu dni, w świetle dotychczasowych doświadczeń zarówno gmin, jak i policji oraz innych organów utrzymania porządku publicznego, wydaje się być zasadne. Nic w życiu politycznym i społecznym kraju czy też samorządów nie dzieje się tak nagle, aby termin sześciodniowy stanowił przeszkodę do publicznego wyrażania poglądów w formie zgromadzenia.

Uwagi natury ogólnej, które legły u podstaw zaproponowanych przeze mnie poprawek do projektu ustawy, są następujące.

Uwaga pierwsza. W zmienionym ust. 2 w art. 3 pojęcia „materiały wybuchowe” oraz „wyroby pirotechniczne” powinno zastąpić się zwrotem „materiały niebezpieczne pożarowo”, które są zdefiniowane w przepisach przeciwpożarowych i mieszczą w sobie zarówno pojęcie „materiały wybuchowe”, jak i pojęcie„wyroby pirotechniczne”. Jest to implementacja ze stanowiska Rady Ministrów. Ponadto katalog rzeczy zabronionych w trakcie zgromadzeń proponuje się rozszerzyć o „przedmioty”, ponieważ pojęcie „niebezpieczne narzędzia” nie wyczerpuje katalogu wszystkich możliwych rzeczy niebezpiecznych, na przykład kostka brukowa nie jest narzędziem.

Uwaga druga. Wszędzie tam, gdzie w różnych przypadkach użyto pojęcia „trasa przejścia” proponuje się rozszerzyć je o „trasę przejazdu”. Znane są bowiem z przeszłości między innymi zgromadzenia protestacyjne taksówkarzy, które były przeprowadzane z użyciem taksówek.

Uwaga trzecia. W art. 6 dodany ust. 2b zastąpiono ust. 2b, 2c i 2d. Proponuje się w nich: po pierwsze, dopuścić możliwość organizowania jednego zgromadzenia przez kilku organizatorów mających wspólne cele; po drugie, zakazać dwóch lub więcej zgromadzeń w jednym czasie i w jednym miejscu lub na tożsamej trasie przejścia lub przejazdu, ponieważ możliwość skutecznego rozdzielenia takich zgromadzeń w sposób niezagrażający zdrowiu i życiu lub mieniu, w znacznych rozmiarach, jest iluzją; po trzecie, dopuścić zgromadzenia organizowane przez dwóch lub więcej organizatorów w tym samym czasie, w miejscach lub na trasach przejściach lub przejazdu, które w części się pokrywają, tylko wtedy, jeżeli jest możliwe ich oddzielenie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach.

Uwaga czwarta. W dodanym art. 7a, po pierwsze, doprecyzowano sposób postępowania organów gminy i organizatorów zgromadzeń, w sytuacji gdy zgłoszone zostanie więcej niż jedno zgromadzenie w tym samym czasie i w miejscach lub na trasach przejścia lub przejazdu, które w części się pokrywają, kiedy ich oddzielenie jest niemożliwe; po drugie, dostosowano brzmienie przepisów do sytuacji, kiedy więcej niż dwóch organizatorów zgłasza zgromadzenia, których oddzielenie jest niemożliwe. W wersji senackiej przepis jest tak zredagowany, jak by zawsze występowało tylko dwóch „kolidujących” ze sobą organizatorów.

Uwaga piąta. W dodanym rozdziale 2a w ust. 13a zaimplementowano z opinii prawnej Biura Analiz i Dokumentacji Kancelarii Senatu.

Uwzględniając wymienione uwagi, proponuję następujące poprawki:

Art. 3: „2. W zgromadzeniach nie mogą uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały niebezpieczne pożarowo, inne niebezpieczne narzędzia lub przedmioty”.

Art. 6: „2b. Organizatorzy mogą wspólnie ubiegać się o zorganizowanie i przeprowadzenie zgromadzenia. Do organizatorów wspólnie ubiegających się o organizację zgromadzenia, przepisy dotyczące organizatora stosuje się odpowiednio”; „2c. Zabrania się organizowania zgromadzeń przez dwóch lub więcej organizatorów w tym samym czasie w miejscach lub na trasach przejścia lub przejazdu, które są tożsame”; „2d. Zgromadzenia organizowane przez dwóch lub więcej organizatorów w tym samym czasie, w miejscach lub na trasach przejścia lub przejazdu, które w części się pokrywają, mogą się odbyć, jeżeli jest możliwe ich oddzielenie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Jeżeli oddzielnie zgromadzeń nie jest możliwe, stosuje się art. 7a”.

Art. 7, ust. 2. pkt 3: „miejsce i datę, godzinę rozpoczęcia, czas trwania, przewidywaną liczbę uczestników, a w przypadku, gdy planowane jest przejście lub przejazd uczestników zgromadzenia, także trasę przejścia lub przejazdu ze wskazaniem miejsca jego rozpoczęcia i zakończenia”.

Art. 7a. „1. Jeżeli w tym samym czasie i miejscu lub na trasie przejścia lub przejazdu, które w części się pokrywają, zostało zgłoszonych dwa lub więcej zgromadzeń i nie jest możliwe ich oddzielenie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu lub zdrowiu albo mieniu w znacznych rozmiarach, organ gminy:

1) wydaje zgodę na organizację zgromadzenia organizatorowi, który jako pierwszy zgłosił zamiar zorganizowania i przeprowadzenia zgromadzenia,

2) niezwłocznie wzywa organizatorów zgromadzeń zgłoszonych później do dokonania zmiany czasu lub miejsca zgromadzenia albo trasy przejścia lub przejazdu uczestników.

2. Organizatorzy, o których mowa w ust. 1 pkt 2, dokonują zmiany czasu

lub miejsca zgromadzenia albo trasy przejścia lub przejazdu uczestników w taki sposób, aby informacja o zmianie dotarła do organu gminy nie później niż na 2 dni przed datą zgromadzenia.

3. Jeżeli w wyniku zmian, o których mowa w ust. 2, organizatorzy złożą informacje, z których będzie wynikało, że w tym samym czasie i miejscu lub na trasie przejścia lub przejazdu, które w części się pokrywają, zostało zgłoszonych dwa lub więcej zgromadzeń i nie jest możliwe ich oddzielenie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu lub zdrowiu albo mieniu w znacznych rozmiarach, organ gminy postępuje zgodnie z ust. 1”.

Art. 8: „3) organizatorzy zgromadzeń zgłoszonych później pomimo wezwania, o których mowa w art. 7a ust. 1 pkt 2, nie dokonali w wyznaczonym terminie zmiany czasu lub miejsca zgromadzenia albo trasy przejścia lub przejazdu uczestników”.

I w rozdziale 2a, przepisy karne: „Art. 13a. Kto, wbrew przepisom art. 10 ust. 4 i 5, przewodnicząc zgromadzeniu, w celu zapobieżenia naruszeniom porządku publicznego, nie podejmuje przewidzianych w tych przepisach środków, podlega karze grzywny do 7.000 złotych”.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich jest określona w art. 57 konstytucji jako jedna z form realizacji wolności i praw politycznych. Konstytucjonaliści podkreślają, że przepis ten mówi nie o prawie, ale o wolności. Oznacza to, że skoro mamy do czynienia z wolnością, to państwo jej nie stwarza, a ma jedynie zabezpieczyć jej realizację” – i odpowiednie przepisy w tym zakresie należy zawrzeć w ustawie. Należy jednak pamiętać, że konstytucja wskazuje także na możliwość ustawowego ograniczenia wskazanej wolności.

Biorąc to pod uwagę, przedmiotowy projekt nowelizacji postrzegać należy przede wszystkim jako próbę polepszenia gwarancji właściwej realizacji wolności zgromadzeń. Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez ograniczenie możliwości wystąpienia zdarzeń, które mogłyby sprawić, że zgromadzenie publiczne straciłoby przymiot zgromadzenia pokojowego. Należy pamiętać, że w większości przypadków, gdy zgromadzenie nie przebiega w pokojowej atmosferze, mamy do czynienia także z zagrożeniem życia i zdrowia ludzkiego oraz z zagrożeniem mienia o znacznej wartości. A jeśli wystąpienie wskazanej niepożądanej sytuacji ma związek z niedoskonałością regulacji prawnych, to możemy mówić o niewywiązaniu się państwa ze wspomnianego obowiązku zabezpieczenia realizacji wolności konstytucyjnej.

Szczególnie niebezpieczna sytuacja może zaistnieć w przypadku, gdy w odpowiedzi na zgromadzenie publiczne w tym samym czasie i miejscu organizowane jest inne zgromadzenie publiczne, tak zwana kontrmanifestacja. Odmienność poglądów uczestników obu zgromadzeń może łatwo przerodzić się w otwarte starcie. Doświadczyliśmy tego chociażby podczas ostatnich obchodów dnia niepodległości. Odpowiedzią na ten problem ma być projektowany art. 6 ust. 2b, który wraz z art. 7a projektu ustawy stworzy procedurę pozwalającą na ograniczenie możliwości wystąpienia tego typu zdarzeń.

Na uwagę zasługuje także wzmocnienie roli przewodniczącego zgromadzenia. Tak jak dotychczas, przedmiotową funkcję pełnić może sam organizator, ale może ona zostać powierzona także innej osobie. Ważne jednak, że dane dotyczące przewodniczącego zgromadzenia muszą być znane organowi gminy. Sam przewodniczący zgromadzenia w trakcie trwania zgromadzenia będzie obowiązany do nieprzerwanego posiadania elementów wyróżniających, w tym identyfikatora, co ma ułatwić jego kontakt zarówno z odpowiednimi służbami zabezpieczającymi przebieg zgromadzenia, jak i z samymi uczestnikami zgromadzenia.

Istotna zmiana nastąpiła także w art. 11 ust. 1 ustawy. Przepis ten dotychczas przewidywał wyłącznie fakultatywność oddelegowania przez organ gminy swoich przedstawicieli na zgromadzenie. Zgodnie z projektem, organ gminy będzie miał teraz taki obowiązek w każdym przypadku, gdy przewidywana liczba uczestników będzie większa niż pięciuset lub jeżeli będzie istniało niebezpieczeństwo naruszenia porządku publicznego w trakcie trwania zgromadzenia.

Poprawie bezpieczeństwa służyć będzie nadto rozszerzenie obowiązku informacyjnego spoczywającego na organie gminy. Zgodnie z projektowanym art. 6 ust. 2a obowiązek takie dotyczył będzie także przypadków, w których zgromadzenie organizowane będzie w pobliżu obiektów podlegających ochronie Biura Ochrony Rządu. Doprecyzowaniu uległ zakaz uczestnictwa w zgromadzeniach dotyczący osób posiadające materiały niebezpieczne, w tym materiały wybuchowe i wyroby pirotechniczne.

Warto na koniec zauważyć, że projektodawca zdecydował się na ustanowienie przepisów karnych, adresowanych zarówno do przewodniczącego zgromadzenia, jak i do jego uczestników. Należy oczekiwać, że groźba zastosowania kary grzywny – odpowiednio do 7 tysięcy zł i do 10 tysięcy zł – stanowić będzie dla uczestników zgromadzenia czynnik dyscyplinujący i pomoże zachować pokojowy charakter takiego zgromadzenia.

Biorąc pod uwagę zamierzony zakres zmian, uważam, że projekt ustawy zasługuje na poparcie. Dziękuję.

Przemówienie senatora Roberta Mamątowa w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja prawa o zgromadzeniach w sposób znaczący doprowadza do ograniczenia konstytucyjnego prawa wolności organizowania pokojowych zgromadzeń. Bo jak można wytłumaczyć cel i sens wydłużenia terminu na zawiadomienie o zgromadzeniu z trzech dni do sześciu dni przed data planowanego zgromadzenia? Wysiłek administracyjny, którego mają dokonać wojewoda i urzędnicy na przykład celem dokonania odwołania od ewentualnego zakazu zgromadzenia przez organ gminy, nie jest wytłumaczeniem tak w sumie drastycznego, bo stuprocentowego, wydłużenia czasu załatwiania sprawy pokojowych zgromadzeń. Czyżby zwiększony o sto tysięcy korpus urzędników w Polsce zmniejszał sprawność działania urzędów? Trudno się spodziewać, żeby w świecie szybkiego przepływu informacji organizatorzy zgromadzenia czekali aż sześć dni na legalizację. Najlepszym przykładem jest tu sprawa ACTA. Zgodnie z proponowaną nowelizacją nie mogłyby się odbyć żadne legalne protesty, ale skala napięcia społecznego i emocje wokół porozumienia spowodowałyby falę nielegalnych zgromadzeń, a być może nawet zamieszek i aresztowań.

Cechą i zaletą demokracji są właśnie spontaniczne zgromadzenia, podczas których weryfikowane są decyzje rządzących z opinią społeczną. To jest właśnie demokracja. W końcu jednym z haseł prezydencji Polski w Unii Europejskiej było stwierdzenie, że wspieranie demokracji to polski priorytet i polska marka. Chcę nadmienić, że moją opinię dotyczącą przesadnego wydłużenia terminu notyfikacyjnego potwierdza krytyczna uwaga w tym względzie wyrażona przez biuro legislacyjne Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE.

Organizowanie pokojowych zgromadzeń ma znakomite znaczenie dla funkcjonowania demokracji w Polsce. Stwarzanie przepisów komplikujących i utrudniających szczególnie spontaniczne akcje społeczne blokuje wręcz prawo do swobodnego wyrażania opinii lub protestowania przeciw decyzjom niewystarczająco skonsultowanym ze wszystkimi środowiskami, czego niestety doświadczamy w Polsce pod rządami PO i PSL.

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Projekt ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji uzyskał moje poparcie. Przedstawiony projekt stanowi wykonanie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego odnoszącego się do ustawy o radiofonii i telewizji. Zasadniczą treścią projektu jest przeniesienie materii opłat koncesyjnych z rozporządzenia do samej ustawy. Trybunał Konstytucyjny w poglądzie przedstawionym w wyroku z dnia 19 lipca 2011 r. – sygnatura akt P 9/09 – moim zdaniem słusznie wskazał na potrzebę ustawowego uregulowania kwestii ustalania stawek opłat koncesyjnych. Istotnie opłaty te, mające charakter danin publicznych, nie mogą być ustalane w drodze aktu prawnego rangi niższej niż ustawa, ponieważ konstytucja wyraźnie zastrzega te kompetencje dla władzy ustawodawczej. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Ustawa o radiofonii i telewizji w aktualnym brzmieniu nie reguluje wprost kwestii wysokości opłaty za udzielenie koncesji, delegując niniejszą kompetencję na Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. Stosowna norma zapisana została w art. 40 ust. 2 ustawy, który stanowi, iż „Krajowa Rada w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, uwzględniając charakter poszczególnych nadawców i ich programów, ustala w drodze rozporządzenia wysokość opłaty (…) oraz może określić podmioty zwolnione z opłaty”.

Przyjęte rozwiązanie zostało zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny jako sprzeczne przede wszystkim z art. 217 konstytucji. Wspomniany przepis ustawy zasadniczej ustanawia zasadę wyłączności ustawowej w dziedzinie prawa daninowego. W praktyce oznacza to, że wszystkie istotne cechy podatku czy daniny publicznej – określenie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków – muszą być określone w akcie prawnym rangi ustawowej. A zatem cytowany na wstępie przepis ustawy z racji tego, że powierza uregulowanie przedmiotowej kwestii w drodze rozporządzenia, narusza wspomnianą normę konstytucyjną.

Trybunał Konstytucyjny zwrócił nadto uwagę, że analizowany przepis ustawy narusza art. 92 ust. 1 konstytucji, bowiem zbyt szeroko określono w nim zakres spraw powierzonych do uregulowania w drodze rozporządzenia. Kwestionowany przepis w ocenie Trybunału nie precyzuje w dostateczny sposób kierunku, jaki powinien zostać obrany w trakcie konstruowania przepisów rozporządzenia wykonawczego, przez co pozostawia Krajowej Radzie pełną dowolność w przedmiocie ustalenia wysokości opłaty za udzielenie koncesji.

Rozwiązanie opracowane przez projektodawcę polega na przeniesieniu zapisów rozporządzenia do ustawy, a konkretnie do jej art. 40. Zmiana ta nie niesie ze sobą modyfikacji rozwiązań merytorycznych.

W pozostałym zakresie projekt ustawy przewiduje trzy niewielkie zmiany. W art. 35a ust. 1 i 2 zrezygnowano z określania nadawcy przymiotem „społeczny”, przez co przepis ten znajdzie odniesienie do ogółu nadawców. Warto jednak pamiętać, że zmiana ta z racji wydania przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 23 marca 2006 r. wyroku zakresowego w tym zakresie w chwili obecnej nie ma aspektu merytorycznego. Zmiany w obrębie art. 42 sprowadzają się natomiast – podobnie jak miało to miejsce w przypadku art. 40 projektu ustawy – do przeniesienia na grunt ustawowy materii regulowanej dotychczas w rozporządzeniu. Projektodawca kierował się tutaj analogią. Ostatnia zmiana dotyczy art. 53 ustawy i polega na określeniu, że wysokość kary pieniężnej przewidzianej w tym przepisie liczona będzie nie w odniesieniu do „opłaty za używanie częstotliwości przeznaczonej do nadawania programu”, ale w odniesieniu do opłaty za „prawo do dysponowania częstotliwością”. Wskazana zmiana ma charakter dostosowawczy i koresponduje z projektowaną zmianą brzmienia art. 40 ust. 1.

Wysoka Izbo, przedstawiony projekt ustawy zmieniającej ustawę o radiofonii i telewizji zasługuje na przyjęcie. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Procedowana ustawa jest poselską inicjatywą legislacyjną, a jego głównym założeniem jest podniesienie efektywności systemu wspierającego zatrudnianie osób niepełnosprawnych. Zgłoszony projekt jest po części odpowiedzią na różnego rodzaju nieprawidłowości i problemy występujące w związku z dofinansowaniem zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Stosunkowo dużo uwagi projektodawca poświęcił przepisom o charakterze nadzorczo-kontrolnym. Przede wszystkim wzmożony został nadzór nad funkcjonowaniem powiatowych zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności poprzez wskazanie, że powołanie lub odwołanie takiego zespołu, oprócz zgody wojewody, wymagać będzie także opinii pełnomocnika rządu do spraw osób niepełnosprawnych. Opinia taka będzie wymagana także w przypadku zmiany obszaru działania zespołu oraz w przypadku powołania lub odwołania zespołu wojewódzkiego.

Niezwykle istotny jest art. 6c ust. 4 projektu ustawy, w którym rozszerzono zakres kompetencji, jakie przysługują pełnomocnikowi w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w działaniu zespołu. Pełnomocnik będzie mógł, na przykład, zobowiązać organ powołujący do odwołania całego zespołu, a nie tylko poszczególnych jego członków, albo czasowo zawiesić działalność powiatowego zespołu, określając warunki ponownego podjęcia działalności zespołu i wyznaczając zespół, który będzie realizował zadania zespołu zawieszonego. Ostatnia z wymienionych kompetencji przysługiwać będzie także wojewodzie, który pełni bezpośredni nadzór nad działalnością zespołów powiatowych.

Pozytywnie należy ocenić także precyzyjne wskazanie, że to pełnomocnik odpowiada za nadzór nad funkcjonowaniem Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności. W przedmiotowej kompetencji mieści się prawo wskazywania kierunków rozwoju systemu, określania środków niezbędnych do jego dalszego rozwoju i utrzymania oraz odpowiedzialność za raportowanie ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania systemu.

Niewątpliwie pozytywny wpływ na efektywność wydatkowania środków publicznych będą miały rozbudowane kompetencje kontrolne, przypisane prezesowi zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Przede wszystkim na podstawie art. 22a ustawy będzie mógł on przeprowadzać kontrolę u sprzedającego lub nabywcy w zakresie prawidłowości realizacji przepisu art. 22. Przepis ten odnosi się do transakcji skutkujących obniżeniem kwoty, jaką należy wpłacić na fundusz z tytułu nieosiągnięcia wskazanego w ustawie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Kolejne czynności sprawdzające i kontrolne znalazły umocowanie w dodanych do ustawy przepisach art. 26a ust. 9b–9d. Czynności te obejmują weryfikację przesłanek uzasadniających bądź ograniczających prawo do korzystania przez pracodawcę z pomocy przysługującej z racji zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Na przykład prezes zarządu funduszu będzie mógł zweryfikować, czy dane zawarte w składanych przez pracodawcę miesięcznych informacjach o wynagrodzeniach, zatrudnieniu i stopniach niepełnosprawności pracowników niepełnosprawnych są zgodne ze stanem faktycznym. Stwierdzenie niepełnosprawności w tym zakresie skutkować będzie wydaniem decyzji o zwrocie dofinansowania, którego dotyczyły te nieprawidłowości oraz decyzją o wstrzymaniu dofinansowania do czasu zwrotu kwestionowanej kwoty dofinansowania.

Kolejna grupa przepisów odnosi się do zasad funkcjonowania zakładów aktywności zawodowej (ZAZ). Szczególnie ważne są unormowania zapisane w projektowanym art. 29 ust. 3e-3h, które regulują procedurę przekazania prowadzenia ZAZ do innego organizatora. Przepisy te gwarantują zwrot na rachunek funduszu kwoty stanowiącej równowartość niezamortyzowanego mienia sfinansowanego ze środków funduszu oraz innych środków przekazanych przez fundusz w przypadku, kiedy nowy organizator nie uzyska w wymaganym terminie statusu ZAZ.

Wysoka Izbo, trudno przecenić doniosłość działań służących promocji zatrudnienia osób niepełnosprawnych, które nierzadko – pomimo odpowiednich kwalifikacji – napotykają wiele trudności w znalezieniu odpowiedniej pracy. Przedstawione dziś rozwiązania zasługują na poparcie, służą one bowiem poprawie efektywności wydatkowania środków publicznych przeznaczonych na promocję zatrudnienia tych osób. Dziękuję.

Przemówienie senatora Wiesława Kiliana w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Z dużym zadowoleniem przyjąłem uchwalenie w dniu 28 czerwca 2012 r. ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw. Najważniejszą zaletą ustawy jest uszczelnienie systemu wspierania zatrudniania osób niepełnosprawnych, a także urealnienie wysokości wsparcia udzielonego pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne.

Szczególnie istotne jest wzmocnienie uprawnień kontrolnych prezesa Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, który będzie mógł przeprowadzać postępowania sprawdzające i kontrole w zakresie zgodności ze stanem faktycznych danych zawartych w dokumentach dotyczących miesięcznego dofinansowania, w tym kwot i terminów poniesienia kosztów płacy; wydawać decyzje wstrzymujące bieżące dofinansowanie do czasu zwrotu kwoty pobranej nienależnie lub w nadmiernej wysokości; przeprowadzać kontrole u sprzedającego lub nabywcy odnośnie do prawidłowości realizacji art. 22 ustawy – chodzi o tak zwane ulgi we wpłatach na fundusz. Równie istotne jest uzależnienie wypłaty miesięcznego dofinansowania od przekazania wynagrodzenia na konto pracownika niepełnosprawnego albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazania go na adres zamieszkania pracownika, za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczenia kwot pieniężnych.

Dla środowiska osób niepełnosprawnych szczególnie ważne jest skrócenie czasu obowiązywania przepisu wskazującego na wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę z grudnia 2009 r. jako podstawę do wyliczania dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, co pozwoli na udzielenie większego wsparcia pracodawcom w zakresie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych, a de facto będzie skutkowało większą stabilnością zatrudniania osób niepełnosprawnych na rynku pracy.

Zaproponowane w ustawie zmiany oceniam pozytywnie ze względu na ich korzystny wpływ na uszczelnienie systemu wspierania zatrudniania osób niepełnosprawnych oraz urealnienie wysokości wsparcia udzielanego pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne. Bardzo ważne jest także przywrócenie możliwości korzystania przez samorządowe zakłady aktywności zawodowej z systemu dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. Zmiana ta od dawna była oczekiwana przez środowisko. Chciałbym jednak wskazać, iż należałoby na nowo zdefiniować cele ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i podjąć prace nad nową ustawą. Obowiązująca ustawa była wielokrotnie nowelizowana i stała się nieczytelna. Nowy akt powinien mieć charakter porządkujący i być ukierunkowany na udzielenie kompleksowego wsparcia osobom niepełnosprawnym. Wypracowanie stabilnego systemu, który będzie przyjazny i szczelny, pozwoli osobom niepełnosprawnym aktywnie funkcjonować w społeczeństwie.