Petycja indywidualna wniesiona przez Michała Majewskiego.

Dotyczy: dodania w art. 160 pkt 2b oraz w art. 202 § 1 pkt 3, zmiany: art. 202 § 2 i § 3, art. 203 § 1 oraz załącznika nr 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1319).

W opinii autora petycji, obecnie obowiązujący system ustalania prawidłowej ilości posłów wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych nie zadziałał w sposób właściwy w wyborach w roku 2015 i 2019 wskutek zaniedbań Sejmu RP, który nie wykonał zaleceń Państwowej Komisji Wyborczej. Wnoszący petycję, wskazał na niezgodność ilości posłów wybieranych w myśl art. 202 § 1 Kodeksu wyborczego, a treścią załącznika nr 1 do ustawy zawierającego wykaz okręgów wyborczych do Sejmu. Z tego powodu zaproponował, aby techniczne przeliczanie ilości posłów wybieranych w poszczególnych okręgach zostało przekazane do kompetencji PKW. Zdaniem wnoszącego petycję, „przyjęcie zaproponowanej zmiany spowoduje, że zasady wynikające z normy przedstawicielstwa opisane w Kodeksie wyborczym będą respektowane w każdych wyborach i liczba mandatów przypisanych do konkretnego okręgu wyborczego będzie odpowiadała aktualnej liczbie mieszkańców tego okręgu”.

Ponadto, autor petycji wnioskuje, by liczba mandatów przypadających na okręg warszawski uwzględniała Polaków głosujących zagranicą. Zatem, wszystkie osoby głosujące w okręgu 19 uznane byłyby za mieszkańców tego okręgu dla potrzeb liczenia normy przedstawicielstwa i ilości wybieranych posłów w tym okręgu.

W uzasadnieniu wnoszący petycję podniósł argument, że zaproponowane przepisy mają fundamentalne znaczenie dla równości wyborów do Sejmu i do zapewnienia poprawnej ilości wybieranych posłów w poszczególnych okręgach wyborczych zgodnej z Konstytucją RP oraz zasadami Kodeksu wyborczego.

24 maja 2022 r. petycja została skierowana do rozpatrzenia przez Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji.

4 października 2022 r. Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji rozpoczęła rozpatrywanie petycji, zapoznała się z postulatami i ich uzasadnieniem. Głos zabrał autor petycji Michał Majewski, który na podstawie danych PKW i KBW dotyczących wyborów parlamentarnych w 2015 i 2019 r., wskazał na niezgodności w liczbie posłów wybieranych zgodnie z art. 202 § 1 Kodeksu wyborczego, a treścią załącznika nr 1 do ustawy. Procedura zmiany liczby mandatów poselskich w okręgach inicjowana jest przez Państwową Komisję Wyborczą w ostatnim roku kadencji Sejmu. Jednak Sejm VII i VIII kadencji nie zastosował się do zaleceń Komisji, co przyczyniło się do niespełnienia normy przedstawicielstwa we wszystkich okręgach wyborczych w Polsce. Wnoszący petycję zaproponował, by przeliczanie liczby posłów wybieranych w poszczególnych okręgach przekazane zostało do kompetencji PKW. Dodatkowo wskazał na problem związany z nierówną siłą wyborczego głosu, który dotyczy Polaków głosujących poza granicami kraju.

W dyskusji udział wzięła Magdalena Pietrzak, szefowa Krajowego Biura Wyborczego, która poparła propozycję przedstawioną w petycji. Jednocześnie podniosła potrzebę przeprowadzenia pogłębionej analizy tematu przez grono specjalistów, w tym: prawników, politologów i socjologów.

Na wniosek przewodniczącego Komisji, senatora Aleksandera Pocieja, Komisja postanowiła zwrócić się o opinię ekspercką o petycji oraz wystąpić do Marszałka Senatu o wyrażenie zgody na zasięgnięcie opinii „Zespołu doradców ds. kontroli konstytucyjności prawa przy Marszałku Senatu X kadencji”.

31 maja 2023 r. Komisja kontynuowała rozpatrywanie petycji. Senatorowie zapoznali się ze stanowiskiem Marcina Wiącka Rzecznika Praw Obywatelskich o petycji oraz sporządzoną przez prof. dr hab. Ryszarda Piotrowskiego „Opinią prawną dotyczącą konstytucyjności zmian proponowanych w Kodeksie wyborczym zawartych w petycji P10-31/2022” wydaną przez Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji Kancelarii Senatu, Opinie i ekspertyzy, OE-429.

W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich, zasadny i godny rozważenia jest postulat wzmocnienia mechanizmu zapewnienia zgodności załącznika nr 1 do Kodeksu wyborczego określającego podział na okręgi wyborcze „z zasadą równości w znaczeniu materialnym”.

Zdaniem prof. dr hab. R. Piotrowskiego, postulowane przez petytora, przekazanie Państwowej Komisji Wyborczej prawa do ustalenia liczby posłów wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych oznaczałoby, że określenie liczby mandatów nie stanowiłoby już materii ustawowej, a należałoby do prawa wewnętrznego. Naruszałoby to dotychczasowe pojęcie wyborów, którego składnikiem jest określenie reguł ich przeprowadzania w prawie powszechnie obowiązującym. W opinii eksperta, drugi wniosek petycji, dotyczący problemu konsekwencji udziału w wyborach obywateli polskich przebywających za granicą, zarówno w relacji do rozwiązania aktualnie obowiązującego, jak i postulowanego w petycji, są zgodne z Konstytucją RP. Jednakże, budzą wątpliwości ze względu na ich skutki dysfunkcjonalne z punktu widzenia zasady równości.

W dyskusji głos zabrał Grzegorz Gąsior, ekspert w Zespole Prawnym i Organizacji Wyborów Krajowego Biura Wyborczego, który wyraził poparcie dla postulatu przekazania PKW kompetencji do technicznego przeliczania ilości posłów wybieranych w poszczególnych okręgach. W sprawie drugiego postulatu - wyborców głosujących poza granicami kraju, w opinii przedstawiciela KBW, od lat trwająca w tym temacie dyskusja praktyków i parlamentarzystów, nad problemem związanym z nierówną siłą głosu wyborczego, nie przyniosła dotychczas dobrego i skutecznego rozwiązania. Grzegorz Gąsior zapoznał senatorów z wnioskiem Państwowej Komisji Wyborczej z 21 października 2022 r. skierowanym do Marszałek Sejmu RP, w którym Komisja zwróciła uwagę na fakt, że aktualny podział na okręgi wyborcze określone w załącznikach do ustawy, narusza przepisy Kodeksu wyborczego.

Uczestniczący w posiedzeniu komisji prof. Marek Chmaj, przewodniczący „Zespołu doradców ds. kontroli konstytucyjności prawa przy Marszałku Senatu X kadencji”, poparł postulat autora petycji w sprawie prawidłowości wyliczania posłów w poszczególnych okręgach wyborczych, jednak w związku z dobiegającą końca X Kadencją Senatu i związanym z tym krótkim czasem do przeprowadzenia procesu legislacyjnego, zaproponował, aby do przedmiotowego problemu wrócić po wyborach parlamentarnych.

W dyskusji senator Robert Mamątow złożył wniosek o niepodejmowanie prac nad petycją. Poparł go senator Michał Seweryński, który jednocześnie wnioskował aby informacje o postulatach petycji wraz z opinią ekspercką i stanowiskiem Rzecznika Praw Obywatelskich zostały przekazane do wiadomości Marszałek Sejmu RP Elżbiety Witek.

Komisja w głosowaniu jednogłośnie postanowiła o zakończeniu prac nad petycją oraz o przekazaniu do Marszałka Sejmu informacji o petycji oraz zebranym materiale