Wydarzenia

17 listopada 2014 r. w Senacie odbyła się konferencja „Rola organizacji pozarządowych we współpracy z samorządem terytorialnym”, zorganizowana przez Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej we współpracy z Wydziałem Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej oraz Fundacją Rozwoju Demokracji Lokalnej. Otwierając spotkanie, wiceprzewodniczący komisji samorządu senator Stanisław Iwan podkreślił, że w naszym kraju istnieje potrzeba wzmocnienia inicjatywy lokalnej. Mimo że od zapoczątkowania reformy samorządowej upłynęło 25 lat, cały czas odczuwamy niedosyt działania organizacji pozarządowych. Na tym tle fenomen stanowią prężnie się rozwijające uniwersytety III wieku. Jak przypomniał senator, potrzeba współpracy między sektorem pozarządowym i samorządem wynika zarówno z konstytucji, jak i z zasady pomocniczości, stanowi ważny atrybut demokratycznego państwa. We wzajemnej relacji silniejsze okazują się jednak samorządy.

Na niedosyt społecznej aktywności zwrócił także uwagę rektor Politechniki Warszawskiej prof. Jan Szmidt. Jego zdaniem w każdym demokratycznym państwie znaczenie organizacji pozarządowych jest bardzo duże, ponieważ docierają one do decydentów z postulatami obywatelskimi. W jego opinii Polacy są jednym z najwięcej pracujących narodów, i być może właśnie to powoduje, że ich aktywność społeczna jest mniejsza niż gdzie indziej.

Do reformy samorządowej nawiązał wiceprezes Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej Jerzy Stępień, senator i przewodniczący komisji samorządu I kadencji, jeden z twórców polskiej reformy samorządowej. Według niego Senat jest znakomitym miejscem do prowadzenia debaty na temat roli organizacji pozarządowych we współpracy z samorządem terytorialnym, bo to właśnie tutaj zaledwie kilka tygodni po wyborach 4 czerwca 1989 r. podjęto prace nad budową prawdziwego samorządu, przywracając w ten sposób zasadę reprezentacji społeczeństwa na wszystkich poziomach, podstawową dla zachodnich demokracji. Jak podkreślił Jerzy Stępień, w latach komunizmu funkcjonował w Polsce system rad narodowych, który był zaprzeczeniem samorządności. Jego zdaniem bez organizacji pozarządowych nie może funkcjonować dobrze żaden samorząd. „W ogóle bez nich nie może być demokracji, dlatego że solą państwa są obywatele, nie władza” – zaznaczył. Jak wskazywał, w tej kwestii pozostało jeszcze bardzo wiele do zrobienia, o czym świadczy chociażby reakcja mediów na wyniki wyborów samorządowych 16 listopada 2014 r., przeliczane przede wszystkim na poparcie dla partii politycznych. To właśnie, według Jerzego Stępnia, pokazuje, jak wiele jest jeszcze do zrobienia. Nadal na uboczu pozostają realne problemy konkretnych ludzi i lokalnych społeczności. Jerzy Stępień przypomniał, że w ostatnich ponad 200 latach Polska dwukrotnie doznała zapaści cywilizacyjnej i odsunięcia od zachodniej tradycji demokratycznej. Dlatego po 25 latach naszą samorządność ocenił na trójkę z plusem. Jak stwierdził, liczy przede wszystkim na młode pokolenie, na to, że lepiej od swoich poprzedników zrozumie cywilizację zachodnią i wdroży ideę Rzeczypospolitej.

Z potrzebą zmiany polskiej mentalności zgodził się także senator Stanisław Iwan. Zauważył jednocześnie, że w państwach postkomunistycznych, w których nie przeprowadzono gruntownej reformy samorządowej, transformacja nie osiągnęła takiego sukcesu jak w Polsce.

Następnie naukowcy i praktycy podjęli się omówienia szeregu zagadnień istotnych we wzajemnych relacjach samorządy – organizacje pozarządowe.

O roli organizacji pozarządowych w procesie konsultacji społecznych mówił dr Aleksander Wolski z Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej w Katowicach. Jego zdaniem trzeci sektor jest łącznikiem między światem instytucji nadrzędnych a samorządem, bo to organizacje pozarządowe pracują w terenie i mają rozeznanie, co jest sacrum dla danej społeczności, a co profanum, na co się zgodzą obywatele, a na co nie. Jak mówił dr Aleksander Wolski, tę wiedzę można wykorzystać podczas konsultacji społecznych, choć władze samorządowe na ogół zachowują wobec nich postawę pasywną. „Obawiają się ich i podchodzą do nich jak do pewnego rodzaju sprawdzianu. A nie jest to żadna klasówka czy sprawdzian dla władzy. To platforma porozumienia” – przekonywał. Dr Aleksander Wolski zwrócił także uwagę na wady organizacji pozarządowych, m.in. zbyt wąskie spojrzenie na problem, np. wyłącznie poprzez zagadnienie, którym się zajmują, amatorszczyznę lub nadmierny profesjonalizm, a także niewystarczające zasoby finansowe, co powoduje, że organizacja skupia się wyłącznie na problemach mających pomnożyć jej kapitał.

Podczas konferencji mówiono również o niskiej frekwencji w wyborach samorządowych. Według Jerzego Stępnia część Polaków nadal uważa, że niewiele od nich zależy i nie ma ambicji obywatelskich. Prof. Helena Pietrzak z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, która mówiła o odpowiedzialności i solidarności lokalnej i samorządowej, wskazywała natomiast, że wiele osób nie potrafiło ocenić, kto z samorządowców odpowiada za rozwiązanie konkretnego problemu; bo chwaliło się tym wielu kandydatów jednocześnie. Jej zdaniem w samorządzie potrzebna są transparentność i uczciwość, wtedy w wyborach samorządowych będzie brało udział więcej osób.

Uczestnicy konferencji mogli się także zapoznać z wystąpieniami: Agaty Dąmbskiej z Forum OD-nowa, która mówiła o zleceniu zadań i finansowaniu trzeciego sektora; dyrektora programowego Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej Witolda Monkiewicza, który przedstawił m.in. kanon lokalnych konsultacji społecznych w gminach; dr. Tomasza Dąbrowskiego i Darii Wójcik z Public Administration & Local Government Research Network, którzy na przykładzie Radomia omówili formy i zakres współpracy władz samorządowych z organizacjami pozarządowymi.