Wydarzenia

„#prosteNGO. Perspektywy rozwoju organizacji pozarządowych – przeszkody prawne dla wolności zrzeszania się” to temat  konferencji Parlamentarnego Zespołu ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego, która odbyła się 3 grudnia 2021 r. w Senacie. Patronat nad wydarzeniem objęli: Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, Portal Organizacji Pozarządowych ngo.pl oraz Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie – Wydział Prawa i Administracji.

Otwierając konferencję, wicemarszałkini Gabriela Morawska-Stanecka podkreśliła, że społeczeństwo obywatelskie to klucz do demokracji, a jej istotę stanowi uczestnictwo obywateli w życiu publicznym. Jak mówiła, organizacje pozarządowe rozwijają się w wielu różnorodnych dziedzinach, ale łączy je jedno – działają nie dla zysku, a w interesie publicznym.  „Przyświeca im jeden cel – chcą zmieniać świat na lepsze” – powiedziała wicemarszałkini Senatu. Podkreśliła, że państwo demokratyczne dba o inicjatywy oddolne. „Tego państwa demokratycznego mamy jednak coraz mniej” – dodała.  W tym kontekście wskazała przejawy „ubezwłasnowolnienia społeczeństwa”, takie jak brak nieskrępowanego przepływu informacji między ustawodawcą a społeczeństwem, hamowanie energii społecznej zawartej w inicjatywach nieaprobowanych przez władze, brak transparentności i dyskryminacyjne traktowanie organizacji pozarządowych. Wicemarszałkini Gabriela Morawska-Stanecka zaznaczyła, że na całym świecie obserwuje się tendencję do zmniejszania funduszy dla NGO, a co za tym idzie do ograniczania ich wpływu na życie polityczne i społeczne. A przecież, według wicemarszałkini, to właśnie te organizacje walczą m.in. z wykluczeniem społecznym, o prawa kobiet i społeczności LGBT. Jak wskazała, środki podejmowane przez władze w walce z koronawirusem zostały wykorzystane do ograniczenia inicjatyw NGO i funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego. Unikano konsultacji społecznych, faworyzowano organizacje bliskie ideologicznie, psuto proces legislacyjny. Wicemarszałkini Senatu wezwała do usuwania barier, na które napotykają organizacje pozarządowe, co jest tym ważniejsze, że „jesteśmy w przededniu kolejnego cyklu wyborczego”.

W dyskusji wzięli udział liczni przedstawiciele organizacji pozarządowych działających  w Polsce. Tomasz Schimanek ze Stowarzyszenia Dialog Społeczny przypomniał, że zasady dialogu społecznego i pomocniczości są zapisane w konstytucji, a działające zgodnie z nimi organizacje pozarządowe stanowią podstawowy element społeczeństwa obywatelskiego, będący „fundamentem demokratycznego państwa prawa”.  Podkreślił też konieczność obrony obywateli przed nadmierną ingerencją państwa.

Piotr Frączak z Zespołu OFOP „Proste prawo dla NGO” stwierdził natomiast, że o wolności zrzeszania mówi się mało. Dlatego tym bardziej ważne jest to, że w tym zakresie występują niejasne przepisy, które można wykorzystywać przeciwko NGO i do ograniczania środków finansowych dla nich. Jego zdaniem władze dotują organizacje sobie sprzyjające, co tylko zaburza równowagę i deformuje prawdziwy obraz sytuacji.

Łukasz Gorczyński, także z Zespołu OFOP „Proste prawo dla NGO”, omówił długi proces rejestracji stowarzyszeń w Polsce, a jednocześnie poinformował, że od 2020r. trwają prace nad stworzeniem wzorca statutu organizacji pozarządowej (w tej chwili jest już przygotowana jego czwarta wersja). Zaapelował do administracji państwowej o przyspieszenie prac nad tym dokumentem. Obecny na konferencji wicedyrektor Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego w KPRM Tomasz Moliński wyraził poparcie dla uproszczenia procesu rejestracji stowarzyszeń.

Podczas konferencji podawano konkretne  przykłady przeszkód prawnych dla wolności zrzeszania się i rozwoju organizacji pozarządowych w Polsce. Magdalena Pękacka z Forum Darczyńców mówiła o „archaicznym i wąskim” zwolnieniu z CIT dochodów organizacji pozarządowych. Tomasz Pawłowski z Fundacji trzeci.org wskazał na wykluczenie niektórych typów klubów sportowych z możliwości pozyskiwania sponsorów, wynikające z „wadliwych” zapisów ustawy o sporcie. Rafał Kowalski z Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych mówił o  braku przepisów zwalniających z PPK dla organizacji pozarządowych nieprowadzących działalności gospodarczej, wynikających m.in. z niedostrzeżenia różnicy między mikroprzedsiębiorcą a NGO. Rafał Dymek z Fundacji Schumana podsumował te wątki w dyskusji, wskazując, że polskie prawo staje się coraz bardziej skomplikowane, a „wybiórcze przepisy dotyczące organizacji pozarządowych poutykano w setkach różnych ustaw”.  

Przewodnicząca Parlamentarnego Zespołu ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego posłanka Monika Falej na zakończenie konferencji wyraziła nadzieję na szybsze podejście administracji państwowej do rozwiązania problemów organizacji pozarządowych oraz na mniejszy poziom skomplikowania legislacji ich dotyczącej.