Posiedzenia Senatu

3 sierpnia 2022 r. zakończył się pierwszy dzień 47. posiedzenia Senatu. 

Przed rozpoczęciem obrad Izba minutą ciszy uczciła pamięć Zbyszka Piwońskiego, senatora III–V kadencji. 

Senatorowie rozpatrzyli następujące ustawy. 

Ustawa o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) dostosowuje polskie prawo do przepisów Unii Europejskiej. Nowela reguluje kwestie dotyczące swobody świadczenia usług przez pielęgniarki i położne oraz uznawania minimalnych wymogów ich kształcenia. Zmieni się też organ, który prowadzi rejestr pielęgniarek i położnych wykonujących w Polsce czasowo i okazjonalnie te zawody – z okręgowych rad pielęgniarek i położnych na Naczelną Radę Pielęgniarek i Położnych. Nowela zakłada ponadto, że oświadczenie o zamiarze czasowego i okazjonalnego wykonywania zawodu będzie można złożyć w dowolnej okręgowej izbie pielęgniarek i położnych. Ustawa upraszcza i przyspiesza procedury wejścia na rynek pracy osób, które zdobyły wykształcenie w zakresie ratownictwa medycznego i fizjoterapii; przewiduje m.in. rezygnację z przeprowadzania państwowego egzaminu fizjoterapeutycznego i z ratownictwa medycznego. Nowelizacja ma też umożliwić dokonywanie oceny badań klinicznych produktów leczniczych, w tym ich oceny etycznej, do czasu wejścia w życie ustawy o badaniach klinicznych produktów leczniczych stosowanych u ludzi. Zawiera też przepisy umożliwiające działania w kwestii weterynaryjnych produktów leczniczych.

Ustawa o usprawnieniu procesu inwestycyjnego Centralnego Portu Komunikacyjnego (projekt rządowy) przewiduje przekształcenie Przedsiębiorstwa Państwowego „Porty Lotnicze” (PPL) w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa „Polskie Porty Lotnicze Spółka Akcyjna”, której akcje mają zostać przeznaczone na podwyższenie kapitału spółki Centralny Port Komunikacyjny sp. z o.o. Nowelizacja rozszerza też katalog zadań pełnomocnika rządu ds. Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK) o zapewnienie optymalnych warunków do rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego regionu CPK w kontekście m.in. Airport City oraz nowych obszarów mieszkaniowych i gospodarczych. Wzmocni się rola spółki celowej CPK, która otrzyma uprawnienia analogiczne do tych, jakie posiadają inni inwestorzy realizujący inwestycje celu publicznego. Chodzi m.in. o możliwość dokonywania wywłaszczeń na cele budowy linii kolejowych na rzecz Skarbu Państwa wraz z ustanowieniem prawa użytkowania wieczystego. Ustawa doprecyzowuje też uprawnienia spółki CPK w zakresie prawa do czasowego zajmowania nieruchomości na potrzeby badań i pomiarów (m.in. środowiskowych, archeologicznych, geologicznych i konserwatorskich), a także regulacje dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej z tego tytułu. Ustawa ma umożliwić wykonanie prac przygotowawczych przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę na wzór rozwiązań dotyczących budowy obiektów energetyki jądrowej. Wprowadza także instytucję planu miejscowego CPK, przyjmowanego przez wojewodę na wniosek pełnomocnika rządu ds. CPK, określającego sposób i okres tymczasowego zagospodarowania terenu, zawierającego ustalenia dotyczące jego przeznaczenia. Ustawa przewiduje szereg zachęt dla mieszkańców do zbywania nieruchomości na szerokim obszarze przyszłej lokalizacji CPK przed formalnym jej ustaleniem w drodze decyzji administracyjnej, czyli przed wywłaszczeniem. W ramach Programu Dobrowolnych Nabyć (PDN) spółka CPK może podwyższyć cenę nabycia, powiększając wartość rynkową nieruchomości o 10% w wypadku gruntu i 20% w odniesieniu do budynku mieszkalnego albo lokalu stanowiącego odrębny przedmiot własności. Nowe przepisy zakładają, że spółka CPK może kupić nieruchomość za cenę stanowiącą równowartość wartości odtworzeniowej bez uwzględnienia stopnia zużycia.

Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu wzmocnienia bezpieczeństwa gazowego państwa w związku z sytuacją na rynku gazu (projekt rządowy) przedłuża do końca 2027 r. obowiązek zatwierdzania przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki taryf na sprzedaż gazu do odbiorców domowych i strategicznych instytucji pożytku publicznego, takich jak np. szpitale, szkoły i przedszkola. Z 40 do 50 dni wydłuża okres, w którym zapasy obowiązkowe gazu powinny zostać dostarczone do systemu gazowego. Nowe przepisy zakładają też zwiększenie obliga giełdowego w wypadku ogłoszenia stanu kryzysowego lub umożliwiają zmianę jego poziomu w 2022 i w 2023 r. przez ministra właściwego ds. energii. Nowela przewiduje, że minister będzie mógł też ogłaszać na czas określony stan kryzysowy w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu. Zawiera ponadto definicję bezpieczeństwa gazowego państwa, zgodnie z którą to stan umożliwiający bieżące i perspektywiczne pokrycie zapotrzebowania odbiorców na gaz ziemny, w określonej wielkości i czasie, w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, w stopniu umożliwiającym prawidłowe funkcjonowanie gospodarki. Nowela zakłada też usunięcie obecnie obowiązującego wyłączenia z obowiązku koncesyjnego obrotu paliwami gazowymi, jeżeli roczna wartość obrotu nie przekracza równowartości 100 tys. euro. Zgodnie z uzasadnieniem obecnie funkcjonujące wyłączenie w tym zakresie, tj. brak konieczności uzyskania koncesji na obrót paliwami gazowymi, stanowi duże zagrożenie pozostawienia części obrotu poza kontrolą organu regulacji.

Ustawa o dodatku węglowym (projekt rządowy), która przewiduje wypłatę 3 tys. zł dla każdego gospodarstwa domowego używającego węgla jako źródła ogrzewania, co musi być potwierdzone odpowiednim wpisem do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Zakładany w ustawie maksymalny limit wydatków na dodatki węglowe w 2022 r. wyniesie 11,5 mld zł i ma pochodzić z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. Ustawa przewiduje, że NBP przekaże do tego funduszu część swojego zysku, jeśli będzie on wyższy niż założony w ustawie budżetowej. Dodatkowe 2 mld zł przewidziano na gwarancje dla linii kredytowej, jaką BGK ma utworzyć dla przedsiębiorstw ciepłowniczych. Ustawa zawiera też przepisy dotyczące prawa bankowego, procedur przejmowania banków i Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, które według Ministerstwa Finansów mają wykonywać zalecenia Komisji Europejskiej do innych polskich regulacji, przyjętych przed 2 miesiącami w celu implementacji europejskich przepisów.

Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej (projekt rządowy) podwyższa kary za wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku. Likwiduje ponadto warunek odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, czyli np. spółek, jeśli chodzi o wcześniejsze prawomocne skazanie osoby fizycznej za przestępstwo przeciwko środowisku. Nowela przewiduje, że za nielegalne składowanie, unieszkodliwianie czy transport odpadów, które mogą zagrażać życiu lub zdrowiu, może grozić kara do 10 lat więzienia. Zakłada też zwiększenie grzywny za zaśmiecanie miejsc publicznych, która nie będzie mogła być niższa niż 500 zł. Wprowadza możliwość orzeczenia przez sąd obowiązku przywrócenia zaśmieconego miejsca do stanu poprzedniego. Nowela zakłada ponadto, że za umyślne przestępstwo przeciwko środowisku sąd będzie musiał wobec sprawcy orzec nawiązkę w wysokości od 10 tys. do 10 mln zł. Jak wskazano w uzasadnieniu, problemem dla budżetu państwa i samorządów są koszty utylizacji porzuconych odpadów, które mogą sięgać nawet kilkudziesięciu mln zł. Jeśli przestępstwo zostanie popełnione nieumyślnie, nawiązka będzie orzekana fakultatywnie. Środki z nawiązki trafią do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i posłużą nie tylko do usuwania skutków działalności przestępczej, ale zasilą też różne programy ekologiczne, mające na celu m.in. poprawę jakości powietrza i wody w Polsce. Nowe przepisy przewidują również podniesienie kary za zanieczyszczenie wody, powietrza lub powierzchni ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym, z tego tytułu grozić będzie kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Wyższe kary – od roku do 10 lat pozbawienia wolności – mają obowiązywać też m.in. za nielegalne składowanie, usuwanie, przetwarzanie, odzysk, unieszkodliwianie i transport odpadów, które mogą zagrażać życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować obniżenie jakości wody, powietrza, powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym. Zwiększy się także kara za przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę odpadów niebezpiecznych bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia albo wbrew jego warunkom. Będzie za to grozić od 2 do 12 lat więzienia. Maksymalna stawka grzywny za usuwanie roślinności przez wypalanie gruntów rolnych, obszarów kolejowych, pasów przydrożnych, trzcinowisk lub szuwarów będzie wynosić 30 tys. zł.

Ustawa o zmianie ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) ma na celu uchronienie kredytobiorców przed pobieraniem przez banki wygórowanych opłat w związku z oczekiwaniem na wpis do księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej kredyt. Nowelizacja przewiduje, że będzie można określić dodatkową opłatę pobieraną do czasu wpisu hipoteki do księgi wieczystej, podlegającą zwrotowi lub zaliczeniu na poczet spłaty kredytu hipotecznego. Wielkość oszczędności związanych z kredytem będzie sprawą indywidualną, zależną od poszczególnych umów z bankiem.

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) likwiduje wezwanie skazanego do stawienia się w wyznaczonym terminie w areszcie śledczym i wprowadza zasadę wydawania przez sąd w każdym wypadku polecenia zatrzymania przez policję i doprowadzenia do aresztu każdego skazanego na karę pozbawienia wolności, bez uprzedniego wzywania do stawienia się w wyznaczonym terminie. Jeśli sprawca będzie się ukrywał, zostanie za nim wydany list gończy rozpowszechniony za pomocą internetu, a dane o skazanym trafią do internetowej bazy danych poszukiwanych, prowadzonej przez policję. Dodatkowo, przy rozpatrywaniu wniosków o przedterminowe zwolnienie, sąd będzie brał pod uwagę, czy ktoś uchylał się od odbycia kary. Nowe przepisy przewidują też poszerzenie i usprawnienie stosowania dozoru elektronicznego dla sprawców lżejszych przestępstw. Działające w zakładach karnych komisje penitencjarne zyskają upoważnienie do wydawania zezwoleń na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego skazanym, którzy rozpoczęli odbywanie kary nieprzekraczającej 4 miesięcy. Ponadto udzielenie zezwolenia na odbycie kary w ramach dozoru elektronicznego będzie możliwe również wobec skazanego z orzeczoną karą pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata, któremu do odbycia pozostała część kary, nie większa niż 6 miesięcy. Nowelizacja rozszerza możliwość pracy więźniów, umożliwia im też odpracowanie niespłaconych grzywien, a także szybkie włączenie ich do usuwania skutków klęsk żywiołowych, co pozwoli na wsparcie służb ratunkowych. Nowela likwiduje przywileje więźniów w korzystaniu ze służby zdrowia i wprowadza zasadę udzielania im świadczeń zdrowotnych z zgodnie z regułami obowiązującymi wszystkich pacjentów. Skazani będą obciążani kosztami badań laboratoryjnych w wypadku pozytywnego wyniku badania na obecność substancji psychoaktywnej. Zmiany dotyczą też procedur składania i rozpoznawania wniosków, skarg i próśb skazanych. Ustawa wprowadza zryczałtowaną opłatę za użytkowanie dodatkowego sprzętu elektronicznego przez więźniów.

Ustawa o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) tworzy Inspektorat Wewnętrzny Służby Więziennej, który będzie odpowiedzialny za rozpoznawanie, wykrywanie przestępstw popełnionych w szczególności przez osadzonych lub tymczasowo aresztowanych, przebywających w zakładach karnych albo aresztach śledczych, a także zapobieganie im. Zwiększa ponadto autonomię Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości oraz likwiduje Radę Polityki Penitencjarnej. Wprowadza możliwość współuczestniczenia Służby Więziennej w szkoleniach strzeleckich dla młodzieży. Funkcjonariusze będą mieli możliwość uzyskania od Służby Więziennej ochrony prawnej w procesach karnych i cywilnych związanych z wykonywaniem przez nich czynności służbowych. Te zasady będzie można stosować również w postępowaniach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowych przepisów. Koszty takiej ochrony prawnej niezależnie od wyniku postępowania nie będą podlegały zwrotowi przez funkcjonariusza. Nowelizacja przewiduje też pakiet rozwiązań dotyczących codziennej służby. Chodzi m.in. o nowe stopnie służbowe, zasady socjalne, czy wzory postępowań dyscyplinarnych. Funkcjonariusze SW po wejściu ustawy w życie będą m.in. mogli skorzystać z turnusów rehabilitacyjno-zdrowotnych i uzyskają uprawnienia wynikające z posiadania rodziny.

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) z 15 do 30 lat podnosi górną granicę kary pozbawienia wolności i likwiduje osobną karę 25 lat więzienia, z 30 do 40 lat wydłuża okres przedawnienia zbrodni zabójstwa. Wprowadza też nowe typy przestępstw – przyjęcie zlecenia zabójstwa i przygotowanie do zabójstwa. Nowela wprowadza karę tzw. bezwzględnego dożywocia, czyli dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zwolnienia. Sąd będzie mógł wymierzyć tę karę w 2 sytuacjach: jeżeli sprawca był skazywany już wcześniej za najpoważniejsze, określone przestępstwa lub jeżeli jego wyjście na wolność będzie zagrażało bezpieczeństwu ludzi. Nowela przewiduje także zaostrzenie kar za przestępstwa o charakterze seksualnym i pedofilię: od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocie będzie grozić za zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem, za zgwałcenie z następstwem w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, za zgwałcenia dziecka; od 8 do 30 lat więzienia lub dożywocie za zgwałcenie ze śmiercią ofiary w następstwie. Nawet do 20 lat więzienia będzie groziło za nowe typy zgwałceń, np. na kobiecie ciężarnej, z posługiwaniem się bronią palną czy z utrwalaniem obrazu i dźwięku tego czynu. Nowela z 500 do 800 zł podwyższa kwotę, od której kradzież przestaje być wykroczeniem, a staje się przestępstwem. Przewiduje również konfiskatę pojazdu prowadzonego przez pijanego kierowcę, który ma co najmniej 1,5 promila alkoholu we krwi albo spowodowuje wypadek przy zawartości co najmniej 0,5 promila, lub też w wypadku recydywy. Orzekany będzie przepadek równowartości pojazdu, określonej w polisie ubezpieczeniowej, gdy samochód nie jest wyłączną własnością sprawcy. W razie braku polisy równowartość to średnia wartość rynkowa, odpowiadająca wartości podobnych pojazdów. Jeśli sprawca prowadziłby pojazd stanowiący własność jego pracodawcy, sąd orzeknie nawiązkę.

Senat przeprowadził drugie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług. W toku prac nad  ustawą o dodatku węglowym Komisja Budżetu i Finansów Publicznych dostrzegła potrzebę wniesienia tego projektu na podstawie art. 69 ust. 1 Regulaminu Senatu, w trybie tzw. szybkiej ścieżki legislacyjnej. Projekt ma na celu objęcie zerową stawką podatku VAT – analogicznie do gazu ziemnego – gazu płynnego (LPG), innego niż przeznaczony do napędu silników spalinowych oraz oleju opałowego w okresie 1 października–31 grudnia 2022 r. Obecnie są one objęte stawką 23-procentową. Projekt zawiera ponadto przepisy nakładające na sprzedawcę obowiązek zamieszczania przy kasie rejestrującej w lokalu przedsiębiorstwa, w którym sprzedawany jest gazu LPG i olej opałowy, informacji o obniżeniu stawki podatku VAT na te towary, której wzór udostępni minister finansów w Biuletynie Informacji Publicznej na swojej stronie internetowej. W ocenie senatorów proponowane rozwiązanie ma pozwolić na czasowe zahamowanie dynamicznego wzrostu cen gazu płynnego i oleju opałowego, zapewnić ciągłość ich dostaw po cenach akceptowalnych dla gospodarstw domowych, pomóc w walce z inflacją, zapewnić równe traktowanie podmiotów ogrzewających pomieszczenia towarem innym niż gaz ziemny, w tym pozbawionych możliwości przyłączenia do sieci gazowej, a także przyczynić się do poprawy sytuacji gospodarstw domowych najbardziej dotkniętych skutkami rosnących cen gazu płynnego oraz oleju opałowego. Zdaniem senatorów obowiązujący stan prawny prowadzi do dyskryminacji osób, które w gospodarstwach domowych używają gazu płynnego i oleju opałowego w stosunku do osób używających gazu ziemnego. Projektowana regulacja będzie skutkować obniżeniem dochodów budżetu państwa z tytułu podatku VAT, ale wywoła jednocześnie pozytywne skutki społeczno-gospodarcze, w szczególności dla gospodarstw domowych.

Pierwszego dnia obrad odbyło się także drugie czytanie projektu uchwały w sprawie uczczenia 85. rocznicy Wielkiego Strajku Chłopskiego. Uchwałą Senat pragnie uczcić pamięć ofiar tamtych wydarzeń. Izba wyraża najwyższy szacunek dla chłopów i ludowców, którzy 85 lat temu, zdesperowani koszmarem wielkiego kryzysu gospodarczego, szczególnie dotkliwie odczuwanego na wsi, w obliczu łamania podstawowych praw obywatelskich przez ówczesne władze sanacyjne, przeszli od słów do czynów i podjęli bezkompromisową walkę o zmianę na lepsze życia mieszkańców polskiej wsi. W walce tej ponieśli ogromne straty materialne i osobowe. „Senat RP składa hołd i wyraża swój najwyższy szacunek chłopskim bohaterom walczącym o wolność i demokrację. Ich ofiara krwi i cierpienia ma wartość nieprzemijającą” – czytamy w projekcie uchwały.

Senatorowie przystąpili do powołania członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Kandydaturę prof. Tadeusza Kowalskiego w imieniu Komisji Kultury i Środków Przekazu przedstawił senator Jerzy Fedorowicz.