Posiedzenia Senatu

28 kwietnia 2022 r. zakończyło się 41. posiedzenie Senatu. Izba rozpatrzyła na nim 8 ustaw, do 5 wprowadziła poprawki. Zdecydowała też o wniesieniu do Sejmu 8 projektów ustaw.

W ostatnim dniu obrad Senat rozpatrzył i przyjął bez poprawek ustawę o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (projekt rządowy), która wydłuża do 120 dni wypłatę świadczenia za zapewnienie zakwaterowania i wyżywienia uchodźcom z Ukrainy. Wysokość takiego świadczenia to 40 zł za osobę dziennie. Nowelizacja umożliwia monitorowanie wypłaty świadczeń. Zgodnie z nowymi przepisami minister ds. informatyzacji będzie prowadził bazę danych wniosków o świadczenie, na podstawie której gminy będą mogły weryfikować zawarte w nich informacje. Dane zgromadzone w bazie minister ds. informatyzacji udostępni resortom spraw wewnętrznych i rodziny, wojewodom i gminom. Dzięki temu gminy będą mogły skontrolować, czy w tym samym czasie dla danej osoby nie złożono już wniosku z innym adresem zakwaterowania, a także porównać dane we wniosku z danymi w rejestrze PESEL. Będą mogły też sprawdzić datę wjazdu obywatela Ukrainy do Polski. Ustawa przewiduje, że pokrywany przez wojewodę koszt obsługi przez gminę zadania dotyczącego świadczeń wynosi 16 zł za każdy rozpatrzony wniosek. W wypadku weryfikacji przez gminę warunków zakwaterowania i wyżywienia będzie  to 32 zł za każdy rozpatrzony wniosek.

Ustawy przyjęte z poprawkami.

Senat wprowadził 14 poprawek, w większości legislacyjnych, do ustawy o Zespole Pomocy Humanitarno-Medycznej (projekt rządowy). Senatorowie postanowili, że członkami Zespołu Pomocy Humanitarno-Medycznej będą mogły być także osoby niebędące ratownikami, które są niezbędne do realizowania zadań tego zespołu i mają zaświadczenie o ukończeniu kursu w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy. Zdecydowali też o nałożeniu na szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów obowiązku corocznego przedstawiania Sejmowi i Senatowi informacji o realizacji zadań przez Zespół Pomocy Humanitarno-Medycznej w poprzednim roku kalendarzowym, w tym danych o ilości wywiezionych poza terytorium Polski produktów leczniczych i wyrobów medycznych. Ustawa powołuje zespół, mający zapewniać natychmiastową i niezbędną pomoc poza terytorium Polski osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub tym, u których – w razie opóźnienia wysokospecjalistycznej pomocy – może dojść do stanu zagrożenia zdrowia. Zespół ma się składać z 60 specjalistów, podzielonych na grupy i pełniących dyżury, aby w ciągu kilku godzin stawić się w określonym miejscu. Będzie prowadzić m.in. akcje ratunkowo-ewakuacyjne polskich obywateli będących ofiarami wypadków i innych zdarzeń nagłych, zapewniać wsparcie medyczne akcji pomocy obywatelom polskim i członkom ich rodzin oraz obywatelom innych państw będących członkami ich rodzin, w tym ewakuacji zagrożonych osób do bezpiecznego miejsca, a także pomagać innym państwom w działaniach ratunkowych na ich terytorium. Członkowie zespołu, wybierani w ramach otwartego naboru, ogłaszanego w Biuletynie Informacji Publicznej, będą musieli mieć wiedzę i doświadczenie z zakresu ratownictwa medycznego lub udzielania pomocy humanitarnej. Za obsługę Zespołu Pomocy Humanitarno-Medycznej (ZPMH) i jego funkcjonowanie będzie odpowiadać szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Szefa ZPMH ma powoływać i odwoływać prezes Rady Ministrów.

Z 2 zmianami senatorowie poparli nowelizację kodeksu postępowania cywilnego (projekt rządowy). Mają one na celu usunięcie regulacji, która przewiduje, że wniesienie skargi nadzwyczajnej wstrzymuje wykonanie postanowienia w sprawie odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką do czasu zakończenia postępowania z tej skargi. Ustawa zakłada wstrzymanie z urzędu prawomocnego sądowego postanowienia o wydaniu dziecka do państwa stałego pobytu przy wniesieniu skargi kasacyjnej. Zmienia przepisy dotyczące postępowania w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzonych na podstawie Konwencji Haskiej z 25 października 1980 r., dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę. W razie wniesienia skargi kasacyjnej przez uprawniony organ (Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Dziecka i Rzecznik Praw Obywatelskich) nastąpi obligatoryjne wstrzymanie z urzędu wykonania prawomocnego postanowienia sądu, które nakazuje w określonym terminie zapewnienie powrotu dziecka do państwa będącego miejscem jego stałego pobytu. Organy składające kasację będą mieć 2 tygodnie od dnia uprawomocnienia się postanowienia na wystąpienie z takim na żądaniem, a w wypadku określenia przez sąd krótszego terminu na powrót dziecka termin ten będzie krótszy. Z kolei na złożenie skargi kasacyjnej skutkującej wstrzymaniem wykonania postanowienia uprawnione organy będą miały 2 miesiące od dnia uprawomocnienia się postanowienia. Skierowanie kasacji przedłuży wstrzymanie wykonania postanowienia o wydaniu dziecka do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego w Sądzie Najwyższym. Jeśli nie zostanie wniesiona skarga, wstrzymanie się zakończy.

Senat z 1 poprawką legislacyjną przyjął ustawę o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw (projekt poselski). Nowela ustanawia medal „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas”, który minister edukacji i nauki będzie mógł nadawać za szczególne zasługi dla szkolnictwa wyższego i nauki, w tym za wybitne osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, dydaktycznej lub organizacyjnej. Nowelizacja do podstawowych zadań prezesa Głównego Urzędu Miar dodaje ponadto prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych, upoważnia go do występowania jako wnioskodawca w konkursach na realizację projektów badawczych, ogłaszanych przez narodowe centra: Nauki oraz Badań i Rozwoju. Nowela zawiera też zapisy o trybie wznowienia postępowania o nadanie stopnia doktora, doktora habilitowanego i tytułu profesora, a także wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności postępowania o nadanie tytułu profesora. Przedłuża do 31 grudnia 2023 r. okres realizacji umów zawartych w ramach programu Regionalna Inicjatywa Doskonałości i przekazywania na nie środków finansowych.

Izba wprowadziła 11 poprawek do ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Mają one na celu m.in. skreślenie przepisu umożliwiającego ustanawianie przez ministra właściwego ds. oświaty programów inwestycyjnych oraz udzielania dotacji celowej na finansowanie kosztów realizacji remontów i inwestycji. Inne przyjęte zmiany wydłużają obowiązywanie szczególnych zasad przeprowadzania egzaminu maturalnego i przesuwają termin dokonania określonych czynności z maja na czerwiec 2022 r. Nowela przewiduje, że w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 egzamin ósmoklasisty i matura zostaną przeprowadzone na podstawie wymagań egzaminacyjnych, stanowiących zawężony katalog wymagań, określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Likwiduje też bezterminowo egzamin z przedmiotu do wyboru. Od roku szkolnego 2022/2023 na stałe przesuwa z kwietnia na maj termin egzaminu ósmoklasisty. W latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 absolwent zda egzamin maturalny i uzyska świadectwo dojrzałości, jeżeli otrzyma z każdego przedmiotu obowiązkowego co najmniej 30% punktów możliwych do uzyskania i przystąpi do egzaminu z co najmniej 1 przedmiotu dodatkowego na poziomie rozszerzonym. Na egzaminie z przedmiotu dodatkowego nie będzie w tych latach progu punktowego przesądzającego o zdaniu egzaminu maturalnego z tego przedmiotu. Nowela wprowadza także przepisy o zatrudnianiu w szkołach i przedszkolach specjalistów: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych. W latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 łączna liczba etatów specjalistów nie może być niższa niż: 1,5 etatu, który powiększa się o 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 dzieci lub uczniów – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 100; 1 etat – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 50 i nie przekracza 100; 0,5 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 30 i nie przekracza 50; 0,25 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów wynosi od 1 do 30. Na ten cel w 2022 r. subwencja oświatowa będzie zwiększona o 514,5 mln zł. Lata szkolne 2022/2023 i 2023/2024 są okresem przejściowym, docelowo od roku szkolnego 2024/2025 normy mają być inne. W noweli umożliwia się też samorządom powierzenie szkole lub placówce niebędącej jednostką prowadzoną przez samorząd prowadzenie zadań związanych z pełnieniem funkcji wiodącego ośrodka rehabilitacyjno-koordynacyjno-opiekuńczego w ramach kompleksowego programu wsparcia dla rodzin „Za życiem”. Nowelizacja wprowadza również możliwość prowadzenia nauki zdalnej z innych powodów niż COVID-19, jeśli zajęcia stacjonarne zostały zawieszone na dłużej niż 2 dni.

Senatorowie z 11 zmianami poparli ustawę o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Poprawki umożliwiają doliczenie do wysługi emerytalnej niektórych okresów przypadających po zwolnieniu ze służby, wprowadzają przesłankę ukończenia wieku 55 lat jako alternatywnej, obok 25 lat służby, dla uzyskania emerytury, przyznają uprawnienia emerytalne służbom mundurowym byłych funkcjonariuszy Inspekcji Celnej, a także pracownikom wyodrębnionych komórek Urzędów Kontroli Skarbowej i Ministerstwa Finansów, powstałych po jej przekształceniu. Nowelizacja reguluje zasady doliczania pracy cywilnej do emerytury mundurowej i wojskowej. Nowe przepisy obejmą żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy, którzy zostali przyjęci do służby po raz pierwszy po 1 stycznia 1999 r., a przed 1 października 2003 r. i mają co najmniej 25 lat służby. W wysłudze emerytalnej będą mogli uwzględnić tzw. okresy pracy cywilnej. Funkcjonariusze i żołnierze, których dotyczy zmiana, gdy zdecydują o przejściu na emeryturę, będą mieli 2 możliwości: doliczenia stażu cywilnego do wysługi i pobierania tylko emerytury mundurowej albo pozostania na dotychczasowych zasadach, czyli pobierania emerytur mundurowej i z ZUS za pracę cywilną po osiągnięciu wieku emerytalnego. Nowela przewiduje też, że podstawą pozbawienia funkcjonariusza prawa do świadczenia motywacyjnego będzie wszczęcie przeciw niemu postępowania karnego w sprawie o przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, a także postępowania dyscyplinarnego – do czasu prawomocnego zakończenia tego postępowania.

Ustawy przyjęte bez poprawek.

Ustawa o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (projekt rządowy) ma zapobiegać tzw. kradzieży spółek, czyli przejęciu kontroli nad spółką poprzez dokonanie podstępem wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) przy użyciu sfałszowanych dokumentów. Nowela wzmacnia funkcję informacyjną KRS i akt rejestrowych, a tym samym bezpieczeństwo obrotu prawno-gospodarczego. Umożliwia zainteresowanym podmiotom, w szczególności członkom organów podmiotów wpisanych w KRS, uzyskanie informacji o wpływie do akt rejestrowych wniosków lub innych dokumentów. W razie posłużenia się sfałszowanymi dokumentami osoby uprawnione będą mogły uczestniczyć w toczącym się postępowaniu, zaskarżyć orzeczenie o wpisie, a także powiadomić organy ścigania o usiłowaniu tzw. kradzieży spółki. Nowelizacja wprowadza usługę newslettera, czyli automatycznego powiadamiania o zarejestrowaniu sprawy w postępowaniu rejestrowym oraz dokonaniu wpisu w rejestrze. Po wprowadzeniu zmian subskrybenci newslettera będą również mogli ustalać etapy procedowania sprawy przez sąd rejestrowy. Informacje będą przesyłane nie dłużej niż przez rok albo do chwili rezygnacji z ich otrzymywania, ten okres będzie można przedłużać każdorazowo na rok.

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (projekt rządowy) reguluje kwestie dotyczące uzyskania kategorii naukowej B w danej dyscyplinie przez podmioty doktoryzujące. Będą mogły dokończyć postępowania w sprawie nadania stopnia doktora, wszczęte przed dniem przyznania tej kategorii naukowej przy równoczesnym utrzymaniu zakazu wszczynania nowych postępowań do czasu uzyskania kategorii naukowej co najmniej B+ w wyniku drugiej ewaluacji. Przeniesienie doktoranta z jednej szkoły doktoranckiej do innej – w wypadku zaprzestania kształcenia w danej dyscyplinie – może się odbyć tylko za zgodą samego doktoranta. W razie jej braku podmiot prowadzący szkołę doktorską będzie musiał pokryć osobie, która utraciła możliwość ukończenia kształcenia, koszty postępowania w sprawie nadania stopnia doktora w trybie eksternistycznym. Tak samo będzie w sytuacji, gdy istnieje inna szkoła doktorska kształcąca w danej dyscyplinie, ale nie ma możliwości przeniesienia do niej doktoranta. Zgodnie z nowelą minister edukacji i nauki będzie mógł nałożyć na uczelnię albo inny podmiot prowadzący szkołę doktorską administracyjną karę pieniężną z powodu naruszenia zapisu wynikającego z ustawy – Prawo o szkolnictwo wyższym i nauce. Jeśli podmiot habilitujący straci uprawnienia do nadawania stopnia doktora habilitowanego jeszcze przed powołaniem komisji habilitacyjnej, postępowanie zostanie przekazane do prowadzenia podmiotowi wskazanemu przez Radę Doskonałości Naukowej, a jeśli po powołaniu komisji habilitacyjnej – komisja ta będzie kontynuowała swoje prace, a podjęta przez nią uchwała zostanie przekazana podmiotowi wyznaczonemu przez Radę Doskonałości Naukowej, która zdecyduje o nadaniu albo o odmowie nadania stopnia doktora habilitowanego.

Senat zdecydował o wniesieniu do Sejmu następujących projektów ustaw.

Projekt ustawy o zmianie ustawyo zasadach zarządzania mieniem państwowym ma na celu zapobieżenie zmianom w strukturze właścicielskiej spółek o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa w wypadku zagrożenia integralność terytorialnej Polski, niezależności politycznej lub bezpieczeństwa kraju. Zakłada, że w przypadku wystąpienia przez Polskę z wnioskiem o podjęcie konsultacji w trybie art. 4 Traktatu Północnoatlantyckiego w ciągu 9 miesięcy od jego złożenia nie mogłyby być zbywane należące do Skarbu Państwa akcje, udziały, prawa z akcji i prawa z udziałów w spółkach o strategicznym znaczeniu dla państwa lub należące do tych spółek przedsiębiorstwa lub ich części i nieruchomości; chodzi o sprzedaż części grupy Lotos.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy doprecyzowuje zasady stosowania przymusowego leczenia lub rehabilitacji skazanych uzależnionych od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych albo za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych. Zgodnie z proponowanymi przepisami w razie braku zgody skazanego na leczenie lub rehabilitację decyzję w tej sprawie podejmie sąd penitencjarny po wysłuchaniu opinii: psychiatry i psychologa lub specjalisty psychoterapii uzależnień albo psychiatry i lekarza seksuologa lub psychologa seksuologa. Określi też czas trwania leczenia lub rehabilitacji; maksymalnie 2 lata, ale nie więcej niż okres pozostały skazanemu do odbycia kary. Na konieczność uzupełnienia kodeksowej regulacji dotyczącej przymusowego leczenia skazanego, u którego stwierdzono uzależnienie, wskazał Trybunał Konstytucyjny w rozstrzygnięciu z 11 marca 2021 r. (sygn. akt SK 9/18).

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego wydłuża z 14 do 30 dni termin wniesienia apelacji w postępowaniu karnym w sprawach zawiłych i skomplikowanych, w których sąd przy uzasadnieniu wyroku korzystał z przedłużenia terminu do jego sporządzenia. Na potrzebę wydłużenia tego terminu zwrócił uwagę rzecznik praw obywatelskich.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw wprowadza do przepisów regulujących procedury: administracyjną, cywilną, karną, podatkową i sądowoadministracyjną jednolite rozwiązania dotyczące skutków nadania lub złożenia w określony sposób pism procesowych. Termin na złożenie pisma w sprawie będzie zachowany m.in. wtedy, gdy przed jego upływem pismo zostało nadane w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie UE, Konfederacji Szwajcarskiej, państwa członkowskiego EFTA.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ujednolica zasady wypłaty odszkodowań właścicielom nieruchomości w związku z uchwaleniem planu zagospodarowania przestrzennego lub jego zmianą. Przewiduje, że w przypadku wprowadzenia nowego planu zagospodarowania przestrzennego po tzw. luce planistycznej gmina zapłaci sprzedającemu nieruchomość odszkodowanie w wysokości różnicy między planem sprzed 1995 r. a nowym, nie zaś różnicy między wartością wynikającą z faktycznego wykorzystania nieruchomości a nowym planem. Projekt dostosowuje przepisy prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 maja 2019 r. (sygn. akt SK 22/16).

Projekt ustawy o zmianie ustawy o kinematografii ma zwiększyć dostępność filmów rozpowszechnianych w kinach dla osób z niepełnosprawnościami wzroku. Wprowadza obowiązek wytwarzania audiodeskrypcji i napisów w wersji audio do filmów wprowadzanych na polski rynek, jeżeli w ciągu 3 pierwszych miesięcy po ich pierwszym publicznym pokazie w Polsce mają być rozpowszechniane co najmniej w 10 kinach.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe wprowadza nowy wzór obliczania wysokości zwrotu kosztów jednorazowego przewozu przez rodziców dzieci, młodzieży i uczniów z niepełnosprawnościami do przedszkoli, szkół i innych placówek oświaty.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz ustawy – Prawo oświatowe umożliwia m.in. kształcenie uczniów z Ukrainy w języku ukraińskim i z ukraińską podstawą programową, zwolnienie ich z wymogu oceniania, klasyfikowania i promowania, a także z obowiązku przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty. Projekt zakłada też utworzenie w roku szkolnym 2022/2023 oddziałów międzynarodowych dla uczniów z Ukrainy i dodatkową, bezpłatną naukę języka polskiego dla uczniów w oddziałach przygotowawczych. Przewiduje ponadto możliwość tworzenia domowych punktów wychowania przedszkolnego dla dzieci uchodźców z Ukrainy. W takim punkcie opieką może być objętych maksymalnie 7 dzieci. Zgodnie z projektem dyrektorzy szkół będa mogli organizować dla dzieci z Ukrainy kolonie i półkolonie.