Posiedzenia Senatu

12 marca 2022 r. zakończył się trzeci dzień 38. posiedzenia Senatu.

Izba z 60 poprawkami przyjęła ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (projekt rządowy). Senatorowie zdecydowali, że ustawą zostaną objęci nie tylko uchodźcy ukraińscy, którzy przyjeżdżają do Polski od 24 lutego 2022 r. bezpośrednio z Ukrainy, ale także ci, którzy przybywają do naszego kraju przez inne państwa, Rumunię czy Słowację. Przepisy ustawy będą stosowane ponadto w stosunku do Białorusinów i obywateli innych państw, którzy legalnie przebywali na Ukrainie w dniu wybuchu wojny, a także studentów, niebędących obywatelami Ukrainy, którzy 24 lutego studiowali na uczelniach ukraińskich i przyjechali do Polski bezpośrednio z Ukrainy w związku z wojną.

Senatorowie skreślili uchwalone przez Sejm przepisy  o tzw. bezkarności urzędniczej za złamanie dyscypliny finansów publicznych w czasie wojny. Przyjęli też poprawki zmierzające do zapewnienia kontroli nad wydatkami na rzecz uchodźców; dotyczy to działalności funduszu pomocy, który ma być utworzony w Banku Gospodarstwa Krajowego. Zgodnie z senacką poprawką prezes Rady Ministrów będzie musiał przedkładać sejmowej komisji budżetu projekt planu finansowego tego funduszu i sprawozdanie z jego realizacji. Premiera zobowiązano ponadto do przedstawiania Sejmowi i Senatowi co 12 miesięcy sprawozdania z wykonania ustawy. Senatorowie postanowili także, że środki z Funduszu Solidarnościowego mogą być przeznaczane na pomoc ukraińskim uchodźcom, realizowaną również przez organizacje pozarządowe.

Senat opowiedział się też za zniesieniem ograniczenia do 18 miesięcy terminu legalnego pobytu w Polsce uciekinierów z Ukrainy. Zgodnie z uchwaloną poprawką będą oni mogli legalnie przebywać w naszym kraju, jeśli zadeklarują chęć pozostania. W ramach udzielanej pomocy  senatorowie przyznali uchodźcom ukraińskim prawo do korzystania z Karty Dużej Rodziny. Umożliwili też uproszczony dostęp do pracy w Polsce ukraińskim farmaceutom; ustawa przewidywała takie zasady tylko dla lekarzy i pielęgniarek. Senackie poprawki umożliwiają ponadto studentom niebędącym obywatelami Ukrainy, którzy 24 lutego studiowali na ukraińskiej uczelni, i przyjechali do Polski ubieganie się o stypendium socjalne i kredyt studencki. Zgodnie z inną zmianą obywatele Ukrainy studiujący w Polsce zostaną objęci możliwością uzyskania pomocy analogicznej do pomocy przysługującej studentom, którzy przybyli do Polski po 24 lutego.

Przyjęte przez Izbę poprawki mają także na celu przyspieszenie procedury ustanawiania opiekuna tymczasowego dla dzieci ukraińskich. W takich sprawach sąd będzie orzekał w postępowaniu nieprocesowym na posiedzeniu niejawnym, ograniczając postępowanie dowodowe do dowodów z dokumentów. Inna zmiana zaaprobowana przez senatorów przesądza o stosowaniu transliteracji ukraińskich imion, nazwisk i nazw podanych we wniosku o nadanie PESEL według zasad określonych w ustawie o zawodzie tłumacza przysięgłego.

Senatorowie zdecydowali, że świadczenie za zakwaterowanie i wyżywienie dla uchodźców będzie przyznawane na podstawie wniosku, a nie jak zapisano w ustawie – umowy z gminą. Doprecyzowali, że osoba starająca się o świadczenie musi złożyć oświadczenie, iż nie korzystała z niego wcześniej i nie pobrała dodatkowego wynagrodzenia od osoby, którą zakwaterowała u siebie. Przyjęto też szereg zmian, zgodnie z którymi m.in. świadczenie za zakwaterowanie uchodźcy, świadczenia dla obywateli Ukrainy z pomocy społecznej, pomocy materialnej o charakterze socjalnym i pobyt w domu pomocy społecznej mają być finansowane z budżetu państwa. Koszty realizacji tych zadań przez jednostki samorządu terytorialnego ustalono w wysokości 2% dotacji otrzymanej na wypłatę świadczeń pieniężnych. Senatorowie chcą też zwiększenia subwencji oświatowej w tym roku w związku z dodatkowymi zadaniami samorządu związanymi z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy.

Specustawa określa zasady legalizacji pobytu obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski bezpośrednio z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, a także udzielania im pomocy. Ustawa przewiduje, że ukraińscy uchodźcy będą mogli otrzymać numer PESEL, a ich pobyt w naszym kraju będzie uznawany za legalny przez 18 miesięcy. Będą mogli podjąć pracę, korzystać z opieki zdrowotnej i świadczeń rodzinnych. Uczniowie i studenci będą mogli kontynuować naukę w polskich szkołach i uczelniach. Zgodnie z ustawą, osoby i podmioty, które zapewnią zakwaterowanie i wyżywienie uchodźcom, otrzymają świadczenie pieniężne w wysokości 40 zł dziennie. Z kolei uchodźcy z Ukrainy dostaną jednorazowo 300 zł na osobę. Ustawa zakłada ponadto powstanie w Banku Gospodarstwa Krajowego specjalnego funduszu, z którego finansowana będzie pomoc na rzecz Ukrainy. Wprowadzono też przepisy zapewniające tzw. bezkarność urzędniczą w przypadku wojny, w tym wojny w kraju sąsiadującym z Polską.

Trzeciego dnia 38. posiedzenia Izba przeprowadziła głosowania w sprawie ustaw rozpatrzonych pierwszego i drugiego dnia obrad.

Senat odrzucił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy), która miała wzmocnić nadzór w spółkach kapitałowych i wprowadzić do polskiego ustawodawstwa prawo holdingowe. Nowela uszczegóławia prawo do żądania sporządzenia lub przekazania informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień. Porządkuje też kwestię kadencji i mandatu członków organów menedżerskich, wprowadza przepis o obowiązku lojalności i zachowania tajemnicy nawet po wygaśnięciu kadencji członka rady nadzorczej i zasady osądu biznesowego. Ma to pozwolić definitywnie wyłączyć odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną spółce wskutek decyzji, które okażą się błędne, jeśli były podejmowane w granicach ryzyka biznesowego zgodnie z posiadanymi informacjami, adekwatnymi do okoliczności. Nowela zmienia także przepisy dotyczące rozwiązań Polskiego Ładu, m.in. modyfikuje zasady obliczania składki zdrowotnej dla przedsiębiorców. Przy ustalaniu dochodu przedsiębiorców dla celów składki zdrowotnej zostaną uwzględnione tzw. różnice remanentowe, a dochód, stanowiący podstawę obliczenia składki, nie będzie powiększany o odpisy amortyzacyjne, zaliczone do kosztów uzyskania przychodów przed 1 stycznia 2022 r.

Ustawy przyjęte z poprawkami. 

Izba wprowadziła poprawkę do ustawy o zmianie ustawy o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz ustawy o Agencji Mienia Wojskowego (projekt rządowy). Jej celem jest czasowe – dwumiesięczne – wyłączenie stosowania przepisów 2 ustaw w zakresie sprzedaży, wywozu i tranzytu niektórych sprzętów opancerzonych lub ochronnych, konstrukcji oraz przedmiotów osobistego wyposażenia ochronnego (hełmów, kamizelek kuloodpornych). Czynności te pozostaną pod kontrolą organów państwa. Nowelizacja wprowadza zmiany umożliwiające usprawnienie procedur dotyczących obrotu takimi towarami, technologiami i usługami w wypadku wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa i obronności państwa, realizacji interesów narodowych RP w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego, wypełnienia jej zobowiązań międzynarodowych, a także udzielania pomocy i wsparcia podmiotom prawa międzynarodowego publicznego. Nowela upraszcza formalności przy przekazywaniu uzbrojenia, gdy końcowym użytkownikiem tego uzbrojenia ma być inne państwo. Według obowiązujących obecnie przepisów przy wykonywaniu dostaw towarów, technologii i usług o znaczeniu strategicznym istnieje obowiązek uzyskania od ministra gospodarki zezwolenia na ich wywóz. Do wniosku o udzielenie zezwolenia należy dołączyć certyfikat importowy (CI) lub oświadczenie końcowego użytkownika (OKU). Zaproponowana zmiana przewiduje wyjątki umożliwiające niedołączanie CI i OKU do wniosku o udzielenie zezwolenia na obrót towarami o znaczeniu strategicznym. Dotyczy to nieodpłatnego przekazywania takich produktów i uzbrojenia siłom zbrojnym państw obcych na podstawie przepisu ustawy o Agencji Mienia Wojskowego. 

Senatorowie uchwalili 4 poprawki do ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (projekt poselski). Wprowadzone zmiany mają charakter przede wszystkim legislacyjny, jedna z nich wydłuża termin wejścia w życie ustawy korelując go z ustawą o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja ma zapewnić możliwości uprawy i zbioru ziela lub żywicy konopi innych niż włókniste na surowiec farmaceutyczny, przeznaczony do sporządzania leków recepturowych. Takie uprawy będą prowadzone, po uzyskaniu zezwolenia Głównego Inspektora Farmaceutycznego (GIF), przez instytut badawczy nadzorowany przez ministra rolnictwa. Przed wydaniem zezwolenia GIF będzie musiał zasięgnąć opinii policji, m.in. w sprawie sposobu zabezpieczenia miejsca uprawy przed dostępem osób nieuprawnionych, oznakowania miejsca uprawy i prowadzenia ewidencji roślin zebranych i zniszczonych. Opłata za złożenie wniosku o wydanie zezwolenia na uprawę ma wynosić 1500 zł, a za złożenie wniosku o zmianę zezwolenia – 350 zł. Zezwolenie na uprawę konopi innych niż włókniste i zbiór ziela lub żywicy konopi innych niż włókniste na surowiec farmaceutyczny będzie wydawane na nie dłużej niż 5 lat. Nowelizacja wprowadza ponadto zmiany dotyczące definicji pojęć: „konopie włókniste” i „ziele konopi innych niż włókniste”, zwiększa o 50% dopuszczalną zawartość THC w roślinie. 

Izba wprowadziła 9 poprawek do ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Mają one na celu m.in. usystematyzowanie i złagodzenie systemu sankcji przewidzianych w nowelizacji. Zgodnie z tymi zmianami osoba składająca wniosek o wpis do rejestru nie będzie obowiązana składać oświadczeń pod rygorem odpowiedzialności karnej, w wypadku zaś stwierdzenia w wyniku kontroli niezgodności zadeklarowanej powierzchni uprawy ze stanem faktycznym, która będzie różniła się więcej niż o 5%, osoba wpisana do rejestru będzie ponosić odpowiedzialność wykroczeniową. Poprawki zmierzają jednocześnie do sformułowania przepisów dotyczących kar pieniężnych zgodnie z zasadami techniki prawodawczej. Nowela służy wsparciu rozwoju upraw maku i konopi włóknistych, jednocześnie uwzględniając cel nadrzędny, czyli przeciwdziałanie narkomanii. Wprowadza definicje „producent maku” i „producent konopi włóknistych”, a także zmiany dotyczące warunków dopuszczalności upraw maku niskomorfinowego i konopi włóknistych. Warunkiem prowadzenia działalności w zakresie uprawy lub skupu tych roślin ma być uzyskanie wpisu do rejestrów, odpowiednio: maku lub konopi włóknistych. Właściwymi organami w sprawach wpisów do rejestrów oraz monitorowania rynków maku i konopi będą terenowe organy Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. 

Ustawy przyjęte bez poprawek. 

Ustawa o zmianie ustawy o wsparciu przygotowania III Igrzysk Europejskich w 2023 roku (pilny projekt rządowy) umożliwia ministrom: infrastruktury oraz sportu i turystyki udzielanie dotacji celowych na przygotowanie i realizację przedsięwzięć związanych z Igrzyskami Europejskimi, które mają się odbyć w 2023 r. w Krakowie. Maksymalny limit wydatków z budżetu państwa, będącego skutkiem finansowym ustawy, może zostać zwiększony ze 160 mln zł do 960 mln zł; w 2022 r. maksymalnie to 536,6 mln zł, a w 2023 r. – 423,4 mln zł.

Ustawa o zmianie ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (projekt rządowy) przewiduje m.in. utworzenie spółki, która będzie obsługiwać Agencję w zakresie IT, w celu uniezależnienia się od podmiotów zewnętrznych. Nowelizacja wprowadza też rozwiązania ułatwiające zastępstwo pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, zakłada skrócenie procesu uzupełnienia niedoborów kadrowych ARiMR, reguluje kwestie związane z oddłużeniem gospodarstw. W ocenie resortu rolnictwa nowela jest korzystna dla rolników, usprawni pracę ARiMR i zapewni ciągłość działalności w obszarze informatycznym. 

Ustawa o ratyfikacji Porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Finlandii o skutkach prawnych wygaśnięcia Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Finlandii o popieraniu i ochronie inwestycji, sporządzonej w Helsinkach dnia 25 listopada 1996 r. (projekt rządowy) dotyczy ratyfikacji porozumienia, które dostosowuje stan prawny do orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie Achmea (międzynarodowy arbitraż inwestycyjny między holenderskim ubezpieczycielem Achmea a Słowacją). TSUE ocenił, że klauzule arbitrażowe w dwustronnych umowach o popieraniu i ochronie inwestycji (Bilateral Investment Treaty, tzw. BIT), zawartych między podmiotami z państw członkowskich UE, są niezgodne z prawem unijnym, naruszają bowiem zasadę autonomii prawa unijnego. Zgodnie z tym wyrokiem państwa członkowskie mają obowiązek usunięcia takich umów z obrotu prawnego. 

Ustawa o ratyfikacji Porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Królestwa Szwecji o skutkach prawnych wygaśnięcia Umowy między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Królestwa Szwecji w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji, sporządzonej w Warszawie dnia 13 października 1989 r. (projekt rządowy) dotyczy ratyfikacji porozumienia, które dostosowuje stan prawny do orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie Achmea (międzynarodowy arbitraż inwestycyjny między holenderskim ubezpieczycielem Achmea a Słowacją). TSUE ocenił, że klauzule arbitrażowe w dwustronnych umowach o popieraniu i ochronie inwestycji (Bilateral Investment Treaty, tzw. BIT), zawartych między podmiotami z państw członkowskich UE, są niezgodne z prawem unijnym, naruszają bowiem zasadę autonomii prawa unijnego. Zgodnie z tym wyrokiem państwa członkowskie mają obowiązek usunięcia takich umów z obrotu prawnego. 

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo energetyczne (projekt poselski) wprowadza zmiany w przepisach dotyczących m.in. zasad przyłączania do sieci gazowej, uprawień i obowiązków operatora systemu przesyłowego gazowego, relacji między właścicielem sieci przesyłowej gazowej a operatorem systemu przesyłowego gazowego wyznaczonym na tej sieci. 

Ustawa o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej (projekt rządowy) przesuwa o rok, na 1 stycznia 2024 r., dokonywanie podziału środków Funduszu z uwzględnieniem pracy eksploatacyjnej na liniach komunikacyjnych w przewozach autobusowych o charakterze użyteczności publicznej zaplanowanej do wykonywania w planach transportowych poszczególnych województw. Utrzymuje do 31 grudnia 2023 r. podwyższoną stawkę dopłaty z Funduszu (z kwoty nie wyższej niż 1 zł do nie wyższej niż 3 zł). Nowelizacja umożliwi też przesunięcie środków Funduszu do tych województw, w których limit środków w danym roku budżetowym okazał się niewystarczający.

Senatorowie odrzucili też projekt uchwały wyrażającej sprzeciw wobec wyprzedaży firmy Lotos (inicjatywa grupy senatorów), w którym apelowano do rządu, aby niezwłocznie wstrzymał, a następnie wycofał się z rozczłonkowania i sprzedaży Lotosu, gdyż doprowadzi to do nieodwracalnych, godzących w interes państwa, skutków. Jak napisano w projekcie, podmioty, które mają być w to zaangażowane, a mianowicie: węgierska firma Magyar Olay (MOL), gigant naftowy Saudi Aramco oraz firma Unimot, w nowej sytuacji geopolitycznej nie zabezpieczą strategicznych interesów Polski. Transakcja ta nie ma uzasadnienia także z punktu widzenia interesu Skarbu Państwa.