Posiedzenia Senatu

30–31 marca 2020 r. odbyło się 8. posiedzenie Senatu. Izba rozpatrzyła 3 ustawy, tworzące tzw. tarczę antykryzysową, i wprowadziła do nich poprawki.

Prace Izby nad ustawami poprzedziło wystąpienie premiera Mateusza Morawieckiego, w którym zaapelował do senatorów o życzliwe spojrzenie na główne ich założenia i wagę, a także o niezwłoczne ich przyjęcie. Jak zaznaczył, należy we właściwy sposób i jak najszybciej zaradzić tej fazie kryzysu zdrowotnego, który przekształca się w globalny kryzys gospodarki. „Ważne jest to, żeby zapewnić maksymalne możliwe dla budżetu, a minimalne konieczne dla przedsiębiorców i pracowników mechanizmy przetrwania i odbudowy ich potencjału ekonomicznego” – przekonywał. Wyraził nadzieję, że latem lub jesienią gospodarka, choć poturbowana, z wolna będzie wracała do stanu sprzed kryzysu. Należy zatem ocalić jak najwięcej miejsc pracy, jak najwięcej przedsiębiorstw, które mają zdolności produkcyjne, usługowe. W ocenie premiera ten kryzys ma charakterystyczną specyfikę – „poszarpał już i, niestety, z każdym dniem niczym rak toczy coraz bardziej struktury gospodarcze, rwie łańcuchy dostaw, produkcji, linie technologiczne, po prostu niszczy to, co przedsiębiorcy z mozołem budowali w różnych krajach przez lata”. Premier poinformował, że według prognoz dla gospodarki niemieckiej jej recesja wyniesie prawdopodobnie –5 lub –10%, a Niemcy są głównym partnerem Polski, do których trafia 27% polskich produktów i usług. Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych recesja w drugim kwartale 2020 r. może osiągnąć średnio –16%. Dramatyczne są prognozy na ten i przyszły rok dla gospodarki m.in. Włoch i Hiszpanii. „W sytuacji, gdy 80% naszego eksportu idzie do tych państw, możemy sobie wyobrazić, co to oznacza dla polskich eksporterów, a to jest ok. 45% polskiego PKB” – mówił premier.

Ustawa o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 – przyjęta z poprawkami

Ustawa, uchwalona z inicjatywy rządu, podczas 8. posiedzenia Sejmu, 28 marca 2020 r., wprowadza kolejne instrumenty w zakresie ochrony zdrowia, które pozwolą na skuteczną walkę z COVID-19. Daje m.in. Państwowej Inspekcji Sanitarnej możliwość wydawania decyzji nakładających obowiązek dystrybucji środków biobójczych. Umożliwia udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Wojewodowie będą mogli wydawać decyzje o skierowaniu lekarzy, dentystów i lekarzy odbywających staż do pracy przy zwalczaniu epidemii. Wyłączone ze skierowania do pracy będą m.in. osoby wychowujące dziecko w wieku do 14 lat, samotnie wychowujące dziecko do 18 lat i wychowujące dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Nowela umożliwia w trybie uproszczonym powrót do czynnego zawodu pielęgniarkom lub położnym z 5-letnią przerwą w jego wykonywaniu. Wprowadza też instytucję izolacji w warunkach domowych, która może być zastosowana przez władze publiczne wobec osób o lekkim przebiegu choroby, niewymagającym bezwzględnej hospitalizacji ze względów medycznych. Za niestosowanie się do zakazów, nakazów i ograniczeń ustawa wprowadza kary pieniężne w wysokości od 5 tys. do 30 tys. zł w zależności od rodzaju czynu.

Komisja Zdrowia proponowała wprowadzenie do ustawy 12 poprawek. Senat 73 głosami, przy 3 wstrzymujących się, poparł nowelę z 10 zmianami. Jedna z poprawek zwalnia lekarzy opiekujących osobami podejrzanymi o zakażenie lub chorymi na COVID-19 z obowiązku przekazywania do powiatowego inspektora sanitarnego danych o wynikach leczenia lub o wykluczeniu nosicielstwa. Będzie to obowiązek podmiotu leczniczego, w którym lekarz sprawuje opiekę nad takimi osobami. Kolejna zmiana przewiduje obowiązkowe badania na obecność wirusa SARS-CoV-2 personelu podmiotów leczniczych, stacji sanitarno-epidemiologicznych, aptek, ratowników medycznych, a także pracowników placówek handlowych w okresie od dnia ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii do 60 dni od dnia odwołania tego stanu. Następna poprawka przyznaje pracownikom podmiotów leczniczych, w których leczeni są pacjenci zarażeni wirusem SARS-CoV-2, specjalny dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych w wysokości 50% wynagrodzenia. Zgodnie z inną zmianą Agencja Rezerw Materiałowych będzie udostępniała niezbędny asortyment rezerw strategicznych także w celu ochrony zdrowia i życia personelu podmiotów leczniczych prowadzących szpitale, stacji sanitarno-epidemiologicznych, aptek. Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia będzie mógł dokonać zmiany planu finansowego tego funduszu na 2020 r. w celu uwzględnienia podwyższonej wysokości punktu rozliczeniowego w ryczałcie systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej o nie mniej niż 15%. Przyjęto też poprawkę, która jednoznacznie potwierdza możliwość wystawiania zwolnień lekarskich w ramach telemedycyny. Pozostałe zmiany miały charakter legislacyjny.

Teraz senackie poprawki rozpatrzy Sejm.

Poprawki Senatu do ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw

Ustawa, którą Sejm uchwalił podczas 8. posiedzenia, 28 marca 2020 r., na podstawie projektu rządowego, wprowadza szczególne rozwiązania umożliwiające udzielanie pomocy w utrzymaniu płynności finansowej przedsiębiorcom w związku z epidemią. Proponuje się m.in. zwolnienie mikroprzedsiębiorstw zatrudniających do 9 osób, założonych przed 1 lutego 2020 r., i samozatrudnionych o przychodzie poniżej 3-krotności przeciętnego wynagrodzenia, zarejestrowanych przed 1 lutego 2020 r., z płacenia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne przez 3 miesiące; przesunięcie terminu płatności zaliczek na podatek dochodowy od wypłacanych wynagrodzeń w marcu i kwietniu 2020 r. Nowela przewiduje też wypłacanie zleceniobiorcom i samozatrudnionym świadczenia postojowego w wysokości do ok. 2 tys. zł, dofinansowanie wynagrodzeń pracowników do wysokości 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i uelastycznienie czasu pracy, a także obniżenie o 90% czynszu najemców lokali i tzw. wysp w galeriach handlowych, dopóki mają zakaz normalnego funkcjonowania. Dzięki ustawie sklepy będą mogły w niedziele przyjmować, rozładowywać i wykładać towar na półki. Gminom wolno będzie odstąpić od pobierania podatku od nieruchomości od firm, które z powodu epidemii straciły płynność finansową.

Nowela wprowadza też zmiany w kodeksie wyborczym i ustawie o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego. Rozszerzono katalog uprawnionych do głosowania korespondencyjnego o osoby podlegające w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych, a także o te, które najpóźniej w dniu wyborów skończyły 60 lat. Głosowania korespondencyjnego nie będzie można przeprowadzać w obwodach zagranicznych, na statkach morskich. Ponadto umożliwiono odwoływanie przez premiera w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii członków Rady Dialogu Społecznego, będących przedstawicielami strony pracowników, strony pracodawców i strony rządowej na wniosek tych organizacji lub bez wniosków.

Minister rozwoju Jadwiga Emilewicz apelowała do senatorów, aby przyjęli przygotowane przez rząd rozwiązania. „Jeśli nie będą doskonałe, będą wymagały zmian, to my jesteśmy gotowi jutro usiąść do pracy” – zapewniła. Wyraziła nadzieję, że tzw. tarcza antykryzysowa będzie efektem współpracy ponad podziałami politycznymi. Minister rozwoju podkreśliła, że wustawie znajduje się oferta dla różnych podmiotów gospodarczych – większych i małych firm, a także osób samozatrudnionych na umowach-zleceniach i umowach o dzieło. Wyjaśniła, że oferta jest łączona. Na przykład mikroprzedsiębiorca, który jest zwolniony ze składek na ubezpieczenia społeczne, może jednocześnie skorzystać także z tzw. postojowego, czyli obniżyć wymiar pracy pracownika do połowy etatu, a Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wypłaci takiemu pracownikowi połowę pensji. Pracownicy mogą też pracować w wymiarze pracy zmniejszonym o 20%. W takim wypadku ich wynagrodzenie też w połowie może pokryć fundusz. „Jeżeli do tego dołożymy wspomniane wcześniej zwolnienie ze składek na ubezpieczenie społeczne, mikropożyczkę i bezkosztowe odsunięcie w czasie wszelkich podatków, to otrzymamy pełny, realny pakiet, jaki mamy na podstawie tej ustawy dla mikroprzedsiębiorcy” – podsumowała minister rozwoju. Jak dodała, mikroprzedsiębiorca może obniżyć koszty stałe prowadzenia działalności gospodarczej o ok. 80%. Zwróciła też uwagę na przepisy ustawy, które mają ustabilizować rynek pracy. Chodzi m.in. o automatyczne przedłużanie badań pracowniczych, orzeczeń o niepełnosprawności czy niezdolności do pracy, a także wiz i pozwoleń na pracę w Polsce dla cudzoziemców, których termin upływa w czasie trwania epidemii.

Komisja Gospodarki Narodowej i Innowacyjności rekomendowała przyjęcie ustawy bez poprawek, jej mniejszość zaś z 10 zmianami. Komisja Budżetu i Finansów Publicznych wnosiła o wprowadzenie do noweli 33 poprawek. W trakcie debaty zmiany proponowali senatorowie: Ryszard Bober, Marek Borowski, Jacek Bury, Zygmunt Frankiewicz, Michał Kamiński, Kazimierz Kleina, Bogdan Klich, Krzysztof Kwiatkowski, Jan F. Libicki, Beata Małecka-Libera, Marek Martynowski, Gabriela Morawska-Stanecka, Marek Pęk, Lidia Staroń, Jerzy Wcisła, Bogdan Zdrojewski; łącznie zgłoszono 85 poprawek. Senat w wyniku głosowania przyjął ustawę z 81 zmianami (75 głosów za, 1 wstrzymujący się).

Izba zdecydowała o utworzeniu 2 funduszów – płynności i na przeciwdziałanie skutkom rozprzestrzeniania się wirusa. Pierwszy ma zapewnić płynność finansową przedsiębiorców dotkniętych skutkami epidemii COVID-19 i poszkodowanych na skutek ograniczeń działalności gospodarczej wprowadzonych w ramach walki z epidemią. Z funduszu, działającego w ramach Banku Gospodarstwa Krajowego, będą udzielane pożyczki przedsiębiorcom. Środki funduszu mają pochodzić z emisji obligacji COVID-19. Z kolei fundusz na przeciwdziałanie skutkom rozprzestrzeniania się wirusa zostanie zasilony unijnymi środkami w wysokości 20 mld zł, przekazanymi w ramach programu Coronavirus Response Investment Initiative, i ma wesprzeć system opieki zdrowotnej (zakup testów, sprzętu medycznego i wyrobów medycznych, dodatki do wynagrodzeń pracowników ochrony zdrowia). Senat postanowił też, że z budżetu państwa będą finansowane tzw. koszty stałe przedsiębiorców (opłaty za gaz, energię, świadczenie usług telekomunikacyjnych, zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie ścieków, czynsz i raty leasingu) do kwoty nieprzekraczającej 40 tys. zł miesięcznie przez 6 miesięcy. Przyjął też zmianę, zgodnie z którą Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych będzie rekompensował 75% dotychczasowego wynagrodzenia, lecz nie więcej niż 75% przeciętnego wynagrodzenia. Pozostałe 25% zapłaci pracodawca. Pomoc taką uzyskają tylko ci pracodawcy, którzy nie zalegają m.in. z podatkami i składkami na ZUS do końca 3. kwartału 2019 r. Postanowiono, że przepisy dotyczące przedsiębiorców będą stosowane także w odniesieniu do osób prowadzących działalność agroturystyczną. Rolnikom objętym kwarantanną, nadzorem epidemiologicznym lub hospitalizowanym przyznano zasiłek w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Z budżetu będą też finansowane dodatki do wynagrodzenia pracowników ochrony zdrowia, którzy uczestniczą w udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej osobom chorym na COVID-19 lub z podejrzeniem zakażenia koronawirusem, a także szybkie testy przesiewowe na obecność wirusa SARS-CoV-2, wykonywane również przez podmioty, które nie są uwzględnione w wykazie podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Ponadto umożliwiono radom gmin obniżenie w 2020 r. stawki podatku od nieruchomości, takich jak grunty, budynki i budowle związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Z reżimu prawa zamówień publicznych zwolniono zamówienia udzielane przez regionalne fundusze rozwoju, o których mowa w ustawie o samorządzie województwa. Wprowadzono również możliwość uzupełnienia subwencji ogólnej o część rekompensującą dochody utracone przez jednostkę samorządu terytorialnego w związku z epidemią COVID-19.

Inne wprowadzone senackie zmiany to m.in.: przyznanie zasiłku i rekompensaty dla osób fizycznych i instytucji kultury w związku z utratą dochodów z odwołanych spektakli lub zajęć edukacyjnych; przyznanie dodatkowego zasiłku opiekuńczego dla rodziców dzieci do lat 12 i dzieci niepełnosprawnych do lat 18, które z powodu koronawirusa nie mogą uczęszczać do szkoły; ustalenie limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu w wysokości 20% jego całkowitej kwoty; wydłużenie do 60 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii ważności upływających po 7 marca 2020 r. orzeczeń lekarskich lub psychologicznych; przedłużenie do 31 maja 2020 r. terminu złożenia oświadczenia o stanie majątkowym za rok 2019; umożliwienie korzystania ze środków komunikacji elektronicznej przez władze fundacji, stowarzyszeń i spółdzielni. Senat skreślił ponadto dodane w trakcie prac w Sejmie zmiany w kodeksie wyborczym i ustawie o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego. W ocenie Izby regulacje te zostały wprowadzone do ustawy bez uzasadnienia, a tym samym z naruszeniem wynikających z konstytucji reguł obowiązujących w procesie legislacyjnym. Ponadto zmiany te wejdą w życie bez zachowania vacatio legis, zaskakując adresatów norm prawnych. Część senackich poprawek doprecyzowuje i koryguje przepisy, a także eliminuje wątpliwości interpretacyjne.

Ustawa o zmianie ustawy o systemie instytucji rozwoju – przyjęta z poprawką

Ustawa, uchwalona przez Sejm na 8. posiedzeniu, 28 marca 2020 r., na podstawie przedłożenia rządowego, rozszerza kompetencje Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR), tak by mógł sprawniej wspierać przedsiębiorców w związku z epidemią koronawirusa. PFR będzie głównym podmiotem odpowiedzialnym za zwalczanie sytuacji kryzysowych spowodowanych COVID-19 i pomoc przedsiębiorcom. Nowela usuwa także ograniczenia wynikające z dotychczasowych przepisów, np. dopuszcza finansowanie przedsiębiorców nie tylko w formie obejmowania nowo wyemitowanych akcji lub udziałów, ale także przez ich nabycie, tj. z obecnego kapitału zakładowego. Ustawa zakłada, że w latach 2020–29 maksymalny limit wydatków budżetu państwa będących skutkiem finansowym noweli wyniesie 11,7 mld zł.

„W ustawie mówimy o inwestycjach, wsparciu przedsiębiorców, pożyczkach, także dla małych i średnich firm, dla których dziś Polski Fundusz Rozwoju nie ma oferty. Mówimy tu o nabywaniu udziałów, akcji, obligacji, wierzytelności, przystępowaniu do spółek osobowych, udzielaniu pożyczek, gwarancji, poręczeń” – wyliczała minister rozwoju Jadwiga Emilewicz. Podkreśliła, że ważnym elementem ustawy jest fundusz leasingowy utworzony przez Agencję Rozwoju Przemysłu w wysokości 1,7 mld zł, który ułatwi właścicielom firm spłatę rat leasingowych.

Przyjęcie noweli bez poprawek proponowała Komisja Gospodarki Narodowej i Innowacyjności, a wprowadzenie 2 zmian – Komisja Budżetu i Finansów Publicznych. Izba, 75 głosami, przy 1 wstrzymującym, przyjęła ustawę z poprawką korygującą błędne odesłanie.

Do senackiej poprawki ustosunkuje się teraz Sejm.