Posiedzenia Senatu

25–27 lutego 2020 r. odbyło się 5. posiedzenie Senatu. Izba rozpatrzyła na nim 2 ustawy, do 1 wprowadziła poprawki. Podjęła też uchwałę okolicznościową i zmieniła składy swoich komisji. Senatorowie zapoznali się również z informacjami o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w roku 2018, a także ministra zdrowia w sprawie sytuacji epidemiologicznej związanej z rozprzestrzenianiem się koronawirusa.

Poprawki Senatu do ustawy budżetowej na rok 2020

W ustawie, uchwalonej przez Sejm na 6. posiedzeniu, 14 lutego 2020 r., na podstawie projektu rządowego, zaplanowano dochody i wydatki budżetu państwa w takiej samej wysokości – 435 mld 340 mln zł, co oznacza brak deficytu budżetowego. Deficyt sektora finansów publicznych – według metodologii UE – ma wynieść 1,2% PKB. Przyjęto, że PKB w ujęciu realnym wzrośnie o 3,7%, inflacja zaś utrzyma się na poziomie 2,5%. Założono też wzrost nominalnie o 6,3% rocznego funduszu wynagrodzeń w gospodarce narodowej oraz emerytur i rent, a także wzrost spożycia prywatnego o 6,4%. Prognozowane dochody z podatków wyniosą 390 mld 400 mln zł, a dochody niepodatkowe – 43 mld zł. Jeśli chodzi o środki unijne, przewidziano dochody w wysokości 71 mld 448 mln 652 tys. zł, a wydatki – 88 mld 402 mln 533 tys. zł.

W budżecie zagwarantowano m.in. środki na 6-procentowy wzrost płac nauczycieli, programy socjalne, np. rozszerzony program Rodzina 500+ (na każde dziecko bez progu dochodowego), podwyżki rent i emerytur, a także realizację programów infrastrukturalnych (drogowe i kolejowe) dzięki m.in. funduszom dróg samorządowych i rozwojowi przewozów autobusowych. Projektowany budżet Kancelarii Senatu w kwocie 229 mln 545 tys. zł, w tym 110 mln 500 tys. zł na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą, został zmniejszony przez Sejm do 110 mln 225 tys. zł. Większość środków na Polonię ma trafić do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Obecny na posiedzeniu Senatu wiceminister finansów Tomasz Robaczyński podkreślił, że budżet na 2020 r. „odzwierciedla wszystkie priorytetowe działania rządu, jednocześnie zapewnia stabilność finansów publicznych w długim okresie i trzyma się wszystkich reguł, które wyznacza Komisja Europejska i ustawa o finansach publicznych”. Poinformował, że prognozowane dochody budżetu są o 33,5 mld zł większe w stosunku do przewidywanego wykonania dochodów w 2019 r. Zaznaczył, że ten wzrost będzie determinowany m.in. poprzez wzrost gospodarczy, przewidywany poziom inflacji, dalsze uszczelnienie systemu podatku VAT, wpłatę z zysku z Narodowego Banku Polskiego, wpływy z podwyżki akcyzy na używki, efekty walki z tzw. szarą strefą obrotu odpadami. Wiceminister finansów podkreślił, że głównym czynnikiem wzrostu PKB pozostanie konsumpcja prywatna.

Komisja Budżetu i Finansów Publicznych proponowała wprowadzenie do ustawy 10 poprawek, mniejszość komisji zaś – przyjęcie jej bez zmian. Sprawozdawca komisji budżetu senator Kazimierz Kleina poinformował, że rekomendowane przez komisję poprawki zakładają wzrost dochodów budżetu o 5 mld 688 mln 580 tys. zł. W trakcie debaty wnioski o charakterze legislacyjnym (94) zgłosili także senatorowie: Paweł Arndt, Halina Bieda, Ryszard Bober, Bogdan Borusewicz, Marcin Bosacki, Krzysztof Brejza, Jacek Bury, Alicja Chybicka, Leszek Czarnobaj, Artur Dunin, Zygmunt Frankiewicz, Beniamin Godyla, Agnieszka Gorgoń-Komor, Danuta Jazłowiecka, Michał Kamiński, Kazimierz Kleina, Andrzej Kobiak, Magdalena Kochan, Władysław Komarnicki, Wojciech Konieczny, Krzysztof Kwiatkowski, Jan Filip Libicki, Beata Małecka-Libera, Gabriela Morawska-Stanecka, Aleksander Pociej, Janusz Pęcherz, Jadwiga Rotnicka, Sławomir Rybicki, Joanna Sekuła, Adam Szejnfeld, Ryszard Świlski i Jerzy Wcisła.

W wyniku głosowań Senat odrzucił wniosek o przyjęcie ustawy bez poprawek (44 głosy za, 51 – przeciw, 1 wstrzymujący się) i przyjął ją z 94 zmianami (52 głosy za, 2 – przeciw, 42 wstrzymujące się). Izba postanowiła przeznaczyć z budżetu państwa m.in.: 2 mld zł na dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, na terenie których parki narodowe lub rezerwaty przyrody zajmują ponad 30% powierzchni; 1 mld 920 mln zł na leczenie chorób nowotworowych i 10 mln zł na Narodowy Program Alzheimerowski; 1 mld zł na ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza (walka ze smogiem); 131 mln 778 tys. zł na podwyżki pracowników administracji sądowej; 45 mln zł na programy społeczne w turystyce; 40 mln zł na wyposażenie Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej; 29 mln zł na budowę Kampusu Akademii Muzycznej w Bydgoszczy; 100 mln zł na zwalczanie afrykańskiego pomoru świń. Senat zwiększył m.in. o 4 mld 605 mln zł subwencję oświatową dla jednostek samorządu terytorialnego; maksymalną kwotę pożyczek z budżetu państwa dla jednostek samorządu terytorialnego udzielanych w ramach postępowania naprawczego lub ostrożnościowego o 250 mln zł; wydatki Ministerstwa Spraw Zagranicznych na pomoc rozwojową o 50 mln zł; budżety: Sądu Najwyższego o 14 mln zł, Rzecznika Praw Obywatelskich o 6 mln zł, Głównego Urzędu Miar o 6 mln zł, Państwowej Inspekcji Pracy o 5 mln zł; dotacji dla Europejskiego Centrum Solidarności o 3 mln 700 tys. zł. Senatorowie opowiedzieli się też za przywróceniem środków na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą w budżecie Kancelarii Senatu w wysokości 110 mln 500 tys. zł oraz za zwiększeniem wydatków bieżących kancelarii o 7 mln 440 tys. zł.

Teraz senackie poprawki rozpatrzy Sejm.

Ustawa o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw – przyjęta bez poprawek

Izba 93 głosami, przy 3 przeciwnych, przyjęła ustawę w brzmieniu uchwalonym przez Sejm na 5. posiedzeniu, 14 lutego 2020 r., na podstawie projektu rządowego, o co wnosiła Komisja Infrastruktury.

Ustawa, którą może teraz podpisać prezydent, wdraża przepisy unijnych dyrektyw w sprawie otwarcia rynku krajowych kolejowych przewozów pasażerskich oraz zarządzania infrastrukturą kolejową, a także utworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego.

Nowela przewiduje, że polski rynek usług kolejowego transportu pasażerskiego zostanie otwarty dla przewoźników kolejowych z innych państw Unii Europejskiej i dzięki temu stanie się bardziej konkurencyjny. Nowe przepisy ograniczają możliwość wywierania wpływu na zarządcę infrastruktury przez przewoźników kolejowych lub podmioty sprawujące nad nimi kontrolę oraz zlecania zadań zarządcy infrastruktury innym podmiotom. Wprowadzają zakaz łączenia określonych funkcji lub zajmowania stanowisk jednocześnie u zarządcy infrastruktury kolejowej i przewoźnika kolejowego, a także wzajemnego udzielania pożyczek pomiędzy zarządcą infrastruktury a przewoźnikiem. Na zarządcę infrastruktury nałożono obowiązek prowadzenia szczegółowej dokumentacji dotyczącej współpracy handlowej i powiązań kapitałowych z innymi podmiotami wchodzącymi w skład tego przedsiębiorstwa. Umożliwiono ponadto prowadzenie negocjacji w zakresie opłat za dostęp do infrastruktury kolejowej. Zwiększono też uprawnienia prezesa Urzędu Transportu Kolejowego dotyczące m.in.: negocjacji między aplikantami a zarządcami infrastruktury, przeprowadzania lub inicjowania audytów oraz żądania określonych informacji dotyczących rozdziału rachunkowości, nadzoru nad zawieraniem i monitorowania wykonania umowy dotyczącej współpracy zarządcy infrastruktury i przewoźnika kolejowego.

Informacja o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w roku 2018

Przedstawiając informację, rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar podkreślił, że główną podstawą informacji o stanie przestrzegania praw i wolności są skargi i listy obywateli kierowane do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. W 2018 r. wpłynęło 57 tys. spraw, o 5 tys. więcej niż w 2017 r., podjęto 615 spraw, zarejestrowano ponad 32 tys. kontaktów telefonicznych. W 2018 r. kontynuowany był program spotkań regionalnych rzecznika; zorganizowano je w 50 miastach.

„Raport rzecznika praw obywatelskich z natury rzeczy wydobywa na światło dzienne kwestie trudne, bolesne, dotyczące naruszeń zagwarantowanych nam praw” – mówił rzecznik Adam Bodnar. Wskazał na najważniejsze problemy przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela. Zwrócił uwagę, że nie zmieniła się sytuacja prawna opiekunów osób, których niepełnosprawność została stwierdzona w wieku dorosłym, ponieważ korzystny dla nich wyrok Trybunału Konstytucyjnego od 5 lat nie został wykonany. Nie został też zreformowany system orzecznictwa w sprawie niepełnosprawności, nie zastąpiono instytucji ubezwłasnowolnienia systemem wspierania w podejmowaniu decyzji. Wciąż na niezadawalającym poziomie wypełniane jest konstytucyjne prawo do ochrony zdrowia (sytuacja SOR-ów; kolejki do lekarzy; brak lekarzy i pielęgniarek; brak wdrożenia narodowego programu dla chorób rzadkich; dostęp do leków, szczególnie w zakresie importu docelowego oraz w ramach ratunkowego dostępu do technologii medycznych). Brakuje efektywnych regulacji prawnych i skutecznych działań administracji w wielu występujących wciąż wypadkach wykluczenia społecznego czy bezdomności. Nie rozwiązano problemu dostępności i zasad przyznawania mieszkań socjalnych. Nadal, mimo licznych interwencji RPO, nie zmieniono przepisów uprawniających policję i inne służby do stosowania kontroli operacyjnej i pobierania danych telekomunikacyjnych (zakres pozyskiwanych danych, brak kontroli zewnętrznej procesu pozyskiwania danych). Nie zapewniono też dostępu zatrzymanego do obrońcy od momentu jego zatrzymania (tzw. instytucja adwokata, radcy prawnego pierwszej godziny). Rzecznik praw obywatelskich wskazał również na stosowanie przemocy w komisariatach policji. Postulował wprowadzenie do kodeksu karnego precyzyjnej definicji tortur, obowiązku nagrywania interwencji policyjnych, a także lepsze szkolenie funkcjonariuszy. Zwrócił uwagę na potrzebę podjęcia działań systemowych w zakresie skutecznej walki z przestępstwami popełnionymi z nienawiści.

Rzecznik praw obywatelskich podkreślił, że w 2018 r. kontynuowany był proces zmian prowadzący do naruszenia równowagi władz, dyskredytujący rolę władzy sądowniczej i ograniczający w rezultacie prawo obywatela do niezależnego i niezawisłego sądu. Zdaniem rzecznika zagrożeniem dla ochrony praw i wolności obywatelskich jest sytuacja w Trybunale Konstytucyjnym. Jak mówił, Polska wielokrotnie w ostatnich latach była oceniana przez różne organy organizacji międzynarodowych. „Rekomendacje, które wynikają z działań tych organów, nie powinny być traktowane jak akty wrogie pod adresem państwa, ale jak dobra rada, chęć pozytywnego współdziałania i polepszania sytuacji obywateli, jak zewnętrzne spojrzenie przyjaciela, który z troską i zaniepokojeniem patrzy na to, co się dzieje w Polsce” – przekonywał.

Informacja Ministra Zdrowia w sprawie sytuacji epidemiologicznej związanej z rozprzestrzenianiem się koronawirusa

Wiceminister zdrowia Waldemar Kraska poinformował, że obecnie na świecie jest ponad 81 tys. osób zarażonych koronawirusem, w Unii Europejskiej – 381 osób, zmarło ponad 2700. Zapewnił, że w Polsce nie ma potwierdzonego przypadku zarażenia koronawirusem. Dodał, że przeprowadzono ponad 350 badań i wszystkie wykazały wynik ujemny. Obecnie w Polsce jest hospitalizowanych 47 osób z podejrzeniem zakażenia koronawirusem, kwarantanną objęto 55 osób, a tzw. czynnym nadzorem epidemiologicznym – 1570.

Od 26 lutego na wszystkich lotniskach w Polsce jest prowadzony pomiar temperatury ciała pasażerów, którzy wracają z Chin i Włoch. Pasażerowie z gorączką kierowani do punktów medycznych, gdzie jest przeprowadzany wywiad epidemiologiczny, na podstawie którego mogą być skierowani do szpitala zakaźnego lub podlegać innym procedurom. Dla osób powracających z Włoch uruchomiono powiadomienia SMS-owe o dalszym postępowaniu. „Jeśli mamy gorączkę, kaszel, duszność, to powinniśmy albo telefonicznie skontaktować się ze stacją sanitarno-epidemiologiczną, albo zgłosić się do szpitala zakaźnego” – instruował wiceminister Waldemar Kraska. „Nie zgłaszajmy się do lekarza rodzinnego, do przychodni, ponieważ to potencjalne źródło rozsiewu tej infekcji” – apelował. Zwrócił uwagę na działania profilaktyczne, takie jak przestrzeganie zasad higieny.

Wiceminister zdrowia zapewnił, że monitorowana jest liczba łóżek w szpitalach zakaźnych i stanowisk intensywnej terapii. Sygnalizowane przez dyrektorów szpitali braki w sprzęcie czy zaopatrzeniu personelu medycznego będą uzupełniane z uruchomionej Agencji Rezerw Materiałowych. Poinformował też, że główny inspektor sanitarny przygotował ogólnopolski plan na wypadek epidemii. Od 26 lutego NFZ uruchomił infolinię pod numerem 800 190 590, pod który każdy, kto ma jakiekolwiek wątpliwości, może zadzwonić i otrzyma informacje, co robić w danym wypadku. Aktualizowane są także wytyczne dla lekarzy POZ.

Z kolei główny inspektor sanitarny Jarosław Pinkas apelował o zachowanie spokoju. „Orężem w walce z wirusem jest spokój, orężem jest stan naszej wiedzy, wiedzy każdego obywatela, który nie powinien się bać, że pozostanie sam, powinien wiedzieć, że są państwowe służby, które zadbają o to, żeby miał poczucie bezpieczeństwa” – przekonywał. Poinformował, że po analizie ok. 80 tys. przypadków zakażeń wskaźnik śmiertelności z powodu koronawirusa wynosi 2,6–4% w zależności od miejsca (w Europie śmiertelność jest mniejsza, bo dostęp do opieki zdrowotnej jest lepszy) i wieku pacjenta. „Wszystkie zgony zanotowane w Europie to są zgony ludzi starszych z wielochorobowością. Można powiedzieć, że osoby w średnim wieku i młode mają ogromne szanse na pełne wyzdrowienie. Co ciekawe, bardzo rzadko chorują dzieci. Nie ma przypadku zgonu dziecka” – mówił główny inspektor sanitarny.

Uchwała w obronie niezawisłości sędziów i niezależności wymiaru sprawiedliwości

Z inicjatywy grupy senatorów Izba, 51 głosami, przy 42 przeciw, podjęła uchwałę, w której podkreślono, że „wymiar sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej jest przedmiotem niewyobrażalnej w skutkach dewastacji”. Senat domaga się więc: zaprzestania represji wobec sędziów, poszanowania niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów oraz politycznych ingerencji w instytucje sądownicze; zapewnienia sędziom bezpieczeństwa w pracy; uznania praw samorządu sędziowskiego do właściwego reprezentowania własnej grupy zawodowej; wdrożenia rozstrzygnięć instytucji europejskich, w tym przede wszystkim Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz zaleceń zawartych w rezolucji Rady Europy z 28 stycznia 2020 r. o funkcjonowaniu demokratycznych instytucji w Polsce, bez zbędnej zwłoki i fałszywych sugestii, iż są podejmowane na szkodę Rzeczypospolitej; podjęcia pilnych działań celem realizacji uchwały trzech izb Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r. Jednocześnie Senat wyraża uznanie dla tych wszystkich sędziów, a także reprezentantów innych zawodów prawniczych, którzy „odważnie, mimo gróźb i represji, przeciwstawiają się dewastacji wymiaru sprawiedliwości i często ponoszą z tego powodu dotkliwe konsekwencje”.