Narzędzia:

Komisja ds. inwigilacji chce przywrócenia właściwej kontroli nad specsłużbami

24.05.2022
Komisja ds. nielegalnej inwigilacji (fot. Marta Marchlewska-Wilczak, Kancelaria Senatu)

Na posiedzeniu Komisji Nadzwyczajnej ds. wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych, które odbyło się 24 maja 2022 r. w Senacie, jej przewodniczący senator Marcin Bosacki poinformował, że komisja zamierza  przygotować propozycje ustawodawcze dotyczące przywrócenia właściwej kontroli nad specsłużbami oraz stosowanymi przez nie środkami operacyjnymi. Przedstawił także informację o rozmowach delegacji komisji z prezydium komisji śledczej Parlamentu Europejskiego do spraw zbadania stosowania oprogramowania Pegasus i równoważnego oprogramowania szpiegowskiego służącego inwigilacji. Komisja wysłuchała też prof. Adama Bodnara, Rzecznika Praw Obywatelskich w latach 2015-21.

Senator Marcin Bosacki poinformował, że w dniach 4-5 maja br. delegacja komisji przebywała w Parlamencie Europejskim. Jak mówił, ze spotkań z członkami komisji śledczej ds. Pegasusa i inwigilacji, przedstawicielami grup politycznych oraz komisarzem ds. budżetu Johannesem Hahnem wywnioskować można dużą wolę współpracy z polskimi partnerami ze względu na zagrożenie demokracji europejskiej związane z aferą Pegasusa. Wyrazem tego w ocenie senatora będzie przyjazd komisji do Polski. W przekonaniu senatora Bosackiego, europarlamentarzystom łatwiej będzie ponadto pozyskać pewne informacje np. dotyczące udziału czynników izraelskich w sprzedaży tego systemu.  Zdaniem Wicemarszałkini Senatu Gabrieli Morawskiej-Staneckie,j eurokomisja dopiero zaczyna prace, będzie więc mogła wykorzystać obszerny materiał zgromadzony przez komisję senacką.

Prof. Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 2015-21, ocenił, że Pegasus stał się instrumentem politycznym, a jego zastosowanie nie mieści się w kategoriach bezpieczeństwa narodowego. Uznał za ważne, że komisja senacka nawiązała współpracę z komisją utworzoną przez Parlament Europejski. Wyraził przy tym ubolewanie, że nie powstała komisja sejmowa, która miałaby uprawnienia śledcze do wyjaśnienia afery Pegasusa. Były RPO wyraził opinię, że niezależnie od samej afery nasz system ochrony obywateli przed nielegalną inwigilacją i nielegalnym pozyskiwaniem metadanych  nie spełniał i nie spełnia standardów demokratycznego państwa prawa, co m.in. stanowi o jakości praworządności w Polsce.    

Prof. Bodnar przypomniał, że w 2019 r. pod jego auspicjami powstał raport „Osiodłać Pegaza”, który postulował reformę służb specjalnych, z utworzeniem modelu nadzoru nad nimi i stosowaniem przez nie środków operacyjnych.  Propozycja ta przypominała, według niego, model norweski, a jej celem było powołanie absolutnie niezależnego organu nadzoru, nadrzędnego w stosunku do wszystkich służb i mogącego prowadzić wszystkie sprawy związane z naruszaniem praw i wolności człowieka i obywatela. Przewidywała ona również prawo jednostki do poinformowania, iż była przedmiotem działalności służb, o ile nic jej nie udowodniono. Niestety, jak kontynuował, nie było wówczas woli politycznej, aby wcielić w życie założenia raportu. Były Rzecznik Praw Obywatelskich wyraził nadzieję, że prace komisji senackiej  przyczynią się do upowszechnienia wiedzy, że każdy obywatel powinien być chroniony przed nielegalną inwigilacją i naruszaniem prawa do prywatności i  że reforma służb jest konieczna. Wokół tego toczy się dzisiaj debata publiczna i nie można już tych spraw zamieść pod dywan – mówił.

Wicemarszałek Senatu Michał Kamiński poruszył kwestię wpływu działań władzy na proces wyborczy. Pytał on, czy w następnym procesie wyborczym Polacy będą bezpiecznie oddawać głosy, czy obecny rząd zapewni wolne wybory. Prof Bodnar wyraził przekonanie, że w samym dniu wyborów wszystko będzie jak najbardziej w porządku. Przypilnują tego Państwowa Komisja Wyborcza, a także samorządy.  Jednak, jego zdaniem, w Polsce w coraz większym stopniu żyjemy w epoce „konkurencyjnego autorytaryzmu”, a to oznacza, że sprawujący władzę mają narzędzia i mechanizmy, aby ją przedłużać np. zmieniają krajobraz debaty publicznej przy pomocy TVP czy przejęcia prasy lokalnej, a minister sprawiedliwości i prokurator generalny, wpływa na podległą mu prokuraturę. Adam Bodnar uważa, że „rośnie poczucie nieodpowiedzialności prawnej” – „przekonanie, że wszelkie nadużycia się gdzieś rozmyją, a jeśli nie, władza ma wystarczające mechanizmy, aby je przykryć, schować”. W jego opinii państwo uzyskało „niesłychaną przewagę” do naruszania praw obywatelskich, do stosowania różnych represji, jednocześnie rośnie pole do nepotyzmu i korupcji, a obywatele pozbawieni są prawa do kontroli nad politycznym wykorzystywaniem spółek Skarbu Państwa. Tak więc opinia publiczna będzie kształtowana na długo przed wyborami w pożądanym przez rządzących kierunku.   

Podsumowując dyskusję, przewodniczący komisji senator Marcin Bosacki oświadczył, że jednym z elementów odbudowy praworządnego państwa będzie wypracowanie nowego modelu konstrukcji i kontroli nad służbami specjalnymi oraz stosowaniem środków operacyjnych, jak również przywrócenie niezawisłości sadownictwa. Zapowiedział on, że komisja nie zaprzestanie prac  i przedstawi propozycje ustawodawcze idące właśnie w tym kierunku.

Zobacz inne aktualności Przejdż do wszystkich aktualności

Konkurs „Poznajemy Senat Rzeczypospolitej Polskiej”

Kancelaria Senatu wspólnie z biurami senatorskimi organizuje ogólnopolski konkurs wiedzy o historii i działalności Senatu RP, jego roli w polskim systemie konstytucyjnym, mający przybliżyć funkcjonowanie władzy ustawodawczej.

Senatorowie na 71. sesji plenarnej COSAC

Senatorowie Grzegorz Schetyna oraz Kazimierz Ujazdowski wzięli udział w 71. posiedzeniu plenarnym COSAC w Brukseli.

Wiceszef Kancelarii Senatu na obchodach 81. rocznicy Akcji pod Arsenałem

Zastępca Szefa Kancelarii Senatu Jarosław Stolarczyk w imieniu marszałek Senatu Małgorzaty Kidawy-Błońskiej 26 marca br. wziął udział w uroczystości 81. rocznicy Akcji pod Arsenałem.