Z prac komisji senackich

Komisje: Infrastruktury oraz Gospodarki Narodowej i Innowacyjności zapoznały się z informacją na temat „Krajowego Planu Odbudowy”, którą przedstawił wiceminister funduszy i polityki regionalnej Waldemar Buda. Jak podkreśliła przewodnicząca komisji gospodarki narodowej senator Maria Koc, posiedzenie zorganizowano w ramach trwających do 2 kwietnia 2021 r. konsultacji  projektu dokumentu rządowego. Na jego podstawie Polska będzie mogła sięgnąć po środki z Europejskiego Funduszu Odbudowy, będącego odpowiedzią na skutki trwającej od ponad roku pandemii koronawirusa i wywołanej nią recesji, którą odczuły wszystkie kraje. W opinii senator bez tego planu trudno będzie powrócić na ścieżkę rozwoju.

Przedstawiając informację na temat krajowego planu odbudowy wiceminister Waldemar Buda przypomniał okoliczności związane z powstaniem tego projektu. Jak mówił, idea Planu Odbudowy dla Europy po pandemii pojawiła się już w maju 2020 r. Przypomniał też, że Komisja Europejska przedstawiła w ubiegłym roku zalecenia dla krajów członkowskich dotyczące reform, jakie powinny być uwzględnione w krajowych planach odbudowy. Wiceminister zaznaczył, że rola każdego państwa członkowskiego w pracach nad planem krajowym polegała na wyodrębnieniu największych wyzwań, ale nie w sposób dowolny, a na podstawie zaleceń sformułowanych przez Komisję Europejską. „My w zasadzie mieliśmy bardzo podobną diagnozę co do potrzebnych działań, w większości te zalecenia uwzględniliśmy” – powiedział. Przypomniał również, że o ostatecznym kształcie Europejskiego Funduszu Odbudowy przesądziło szczegółowo rozporządzenie Rady z 12 lutego 2021 r. Polska, która otrzyma 58 mld euro (24 mld w formie dotacji, a 34 mld w formie pożyczek) będzie 4. w kolejności beneficjentem środków z tego funduszu. Wiceminister Waldemar Buda podkreślił, że budowa założeń KPO odbyła się przy udziale bardzo szerokich konsultacji z wszystkimi interesariuszami. „Badaliśmy pod kątem potrzeb różne instytucje, w szczególności samorządowe, partnerów społecznych, gospodarczych, wysłaliśmy zapytania do urzędów marszałkowskich, samorządy składały uwagi. Spłynęło do nas ponad 1200 projektów. To papierek lakmusowy tego, co w kraju najważniejsze” – przekonywał. Ostatecznie Krajowy Plan Odbudowy zawiera 5 komponentów, wypracowanych m.in. w ramach rozmów z partnerami społecznymi i samorządami przeprowadzonych w lipcu i sierpniu 2020 r. Przyjęte komponenty to: odporność i konkurencyjność gospodarki, zielona energia i zmniejszenie energochłonności, transformacja cyfrowa, efektywność, dostępność i jakość ochrony zdrowia, zielona i inteligentna mobilność. Jak mówił wiceminister Waldemar Buda, cele realizowane w ramach zwiększania odporności i konkurencyjności gospodarki obejmują nie tylko wsparcie dla branż dotkniętych przez pandemię i sektora rolnictwa, ale również budowanie odporności gospodarczej. Komisja Europejska stawia też przed Polską ambitne cele dotyczące realizacji transformacji energetycznej i cyfrowej. Minimalna alokacja na te cele przewiduje 37% na zadania zielonej transformacji, a 20% na wyzwania cyfrowe. Jak zaznaczył, należy też uwzględnić zasadę, że projekty, które nie sprzyjają celom klimatycznym, nie powinny im szkodzić. Wyjaśnił, że wszystkie projekty w ramach KPO są weryfikowane pod tym kątem i dlatego nie można było uwzględnić w Krajowym Planie Odbudowy szeregu pomysłów. „Bardzo długo negocjowaliśmy, żeby ująć w nim komponent infrastruktury i udało nam się przeforsować wiązkę dotyczącą inwestycji drogowych, ale tylko tych spełniających wymogi odnośnie klimatu” – poinformował wiceminister Waldemar Buda, nawiązując do ujęcia w KPO planów budowy niektórych obwodnic. Poinformował także, że zaproponowano „pierwszy w wolnej Polsce program, który będzie ułatwiał planowanie przestrzenne na terenie gmin i pozwoli uzyskać kilkaset milionów euro na wsparcie samorządów w tym zakresie”. Jak stwierdził wiceminister Waldemar Buda, ważny komponent KPO stanowią zielona energia i cele zbliżające Polskę do neutralności klimatycznej. W tym kontekście wskazał program „Czyste Powietrze”, budowę morskich farm wiatrowych, inwestycje w zielone rozwiązania i niskoemisyjność w miastach, takie jak ścieżki rowerowe czy zazielenianie miast. W ramach KPO prowadzone mają być również działania na rzecz transformacji cyfrowej, obejmujące m.in. „dopięcie całej infrastruktury szybkiego internetu w Polsce”, także na terenach słabo zurbanizowanych. „Stawiamy sobie ogromne wyzwania, żeby zwielokrotnić dostęp do usług publicznych przez transmisję cyfrową. Za 8 lat będziemy mieli pełny cyfrowy obieg dokumentów i obowiązek posługiwania się wyłącznie korespondencją cyfrową w obiegu publicznym” – zadeklarował. Wiceminister Waldemar Buda przypomniał też, że KPO obejmuje także wsparcie ochrony zdrowia, przed którą stoją „wyzwania infrastrukturalne i kadrowe”. W ramach tego komponentu mają być m.in. budowane centra szkoleniowe; na ten cel przeznaczone jest 670 mln euro. Ma być także rozwijany polski rynek farmaceutyczny. Wiceminister poinformował, że rozwijana będzie zielona, inteligentna mobilność, w szczególności kolej i niskoemisyjne autobusy. Jak zapowiedział, Polska zakupi tabor na poziomie krajowym i regionalnym, a PKP PLK będzie rozbudowywało trakcję kolejową. Przeznaczono na ten cel 2 mld euro.

Wiceminister Waldemar Buda podkreślił, że w celu wypracowania jak najlepszego dokumentu rządowi zależy na skonsultowaniu go z jak najszerszym gronem partnerów społecznych i samorządowców. Jak poinformował, w pierwszej kolejności w ramach reform dysponowana będzie część dotacyjna środków z KPO, a „część pożyczkowa będzie uzupełniała te reformy w drugim kroku”. Powiedział też, że finansowanie KPO bazuje na tzw. krokach milowych reform, nie zaś jak było to do tej pory – na kosztach projektów. Przypomniał, że 22 marca 2021 r. rozpoczynają się wysłuchania publiczne w sprawie KPO, a w konsultacjach, które potrwają do 2 kwietnia, bardzo widoczne jest duże zainteresowanie samorządów. „Do 30 kwietnia mamy czas na złożenie końcowej wersji planu. Chcemy, żeby do 30 kwietnia nasz plan był jak najbardziej uzgodniony z Komisją Europejską” – zaznaczył.

Podczas posiedzenia senatorowie skierowali szereg pytań do wiceministra funduszy i polityki regionalnej. Dotyczyły one zarówno finansowania konkretnych inwestycji w ramach KPO, takich jak zakup taboru kolejowego, inwestycje w infrastrukturę przeciwpowodziową, rewitalizacja zabudowy śródmiejskiej czy terenów górniczych, wsparcie dla wyższych szkół zawodowych czy reforma planowania przestrzennego, jak i kwestii ogólnych, a przede wszystkim udziału samorządów w wykorzystaniu środków z tego planu. Odpowiadając senatorowi Ryszardowi Świlskiemu, wiceminister Waldemar Buda powiedział, że jeśli chodzi o zakup taboru, połowę udziału w nim będzie miał przewoźnik PKP Intercity, a połowę – przewoźnicy regionalni. Będą oni mieli również dostęp do budowanej trakcji kolejowej.

Senatorowie Wadim Tyszkiewicz, Danuta Jazłowiecka, Artur Dunin  czy Jolanta Hibner wyrażali obawy co do przejrzystości i transparentności planowanych konkursów. Pytali, czy przy podziale środków nie dojdzie do takich patologii, jakie – ich zdaniem – miały miejsce podczas dzielenia Funduszu Inwestycji Samorządowych, kiedy pieniędzy nie otrzymały samorządy rządzone przez opozycję czy wielkie miasta. Jak ocenił senator Artur Dunin, „słowa wiceministra są bardzo ładne, ale ważna jest ich realizacja w działaniu”. „W rzeczywistości wykluczacie samorządy i zostawiacie je same sobie, zwłaszcza duże miasta” – przekonywał. W tym kontekście wiceminister Waldemar Buda wyjaśnił, że Komisja Europejska nie przewidziała udziału samorządów w zarządzaniu i wdrażaniu KPO. W jego ocenie samorządy otrzymają natomiast 60–70% środków z Krajowego Planu Odbudowy. Senatorowie interesowali się też, w jaki sposób zostaną przeprowadzone konkursy na wydatkowanie środków z KPO – na jakich zasadach i w oparciu o jakie kryteria. Senator Adam Szejnfeld pytał o szanse na ratyfikację decyzji w sprawie zasobów własnych przez polski parlament. Odpowiadając, wiceminister Waldemar Buda, że nie widzi zagrożeń dla tego procesu. „Chcielibyśmy jeszcze w tym roku uruchamiać środki dla konkretnych beneficjentów” – stwierdził, podkreślając jednocześnie, że terminy pierwszych konkursów i pierwszego dysponowania środków zależne są od ratyfikacji KPO we wszystkich krajach członkowskich.