Z prac komisji senackich

Senatorowie z Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi zapoznali się z informacją o stosowaniu przepisów dotyczących dzierżawy nieruchomości rolnych Skarbu Państwa w brzmieniu nadanym ustawą z 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz niektórych innych ustaw.

Jak poinformował przewodniczący komisji senator Jerzy Chróścikowski, do marszałka Senatu wpłynęły wnioski przedsiębiorstw rolnych o wystąpienie o Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zakwestionowania konstytucyjności art. 39b ust. 1 ustawy z 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w brzmieniu nadanym nowelizacją ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z 2019 r. Wnioskodawcy podawali w wątpliwość naliczanie dzierżawcom ‒ na podstawie przywołanego przepisu ‒ opłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości rolnych w wysokości 30-krotności wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny, gdyby była ona przedmiotem dzierżawy.

Wiceminister rolnictwa Jan Białkowski wyjaśnił, że naliczanie opłat to działanie prewencyjne, pozwalające na zachowanie nieruchomości rolnych w zasobach  Skarbu Państwa. Zdarzało się bowiem, że nieruchomości nie zwracano po okresie dzierżawy. Stwierdził, że prewencja chodzi w grę, kiedy dzierżawca nie oddaje gruntów, a nie wtedy, gdy użytkuje ziemie zgodnie z umową. W czerwcu 2018 r. grunty użytkowane bezumownie obejmowały obszar 18 198 ha, w czerwcu 2019 r. ‒ 21 493 ha, a w 2020 r., dzięki działaniom prewencyjnym, wynikającym ze stosowania omawianego przepisu, powierzchnia ta zmniejszyła się do 12 802 ha. Wiceminister zaznaczył, że wcześniej obowiązujące sankcje w wysokości 5-krotnego czynszu nie motywowały do zwrotu ziemi. Dodał, że czynsze przy zawieraniu nowych umów dzierżaw są znacznie wyższe. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi stoi zatem na stanowisku, że nie ma podstaw do kwestionowania przepisu, który spełnia swoją funkcję.

Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu uznało, że sprawę tę Trybunał Konstytucyjny mógłby rozpatrzyć w trybie pytania prawnego sądu lub skargi konstytucyjnej, marszałek Senatu nie powinien interweniować w tej sprawie. Senatorowie zgodzili się z opiniami resortu rolnictwa i Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu.

Tego samego dnia Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpoczęła prace nad ustawą o zmianie ustawy o ochronie zwierząt oraz niektórych innych ustaw, uchwaloną przez Sejm na podstawie projektu poselskiego. Do dyskusji i zgłaszania propozycji poprawek do rozpatrywanej nowelizacji zachęcał senatorów, posłów i gości przewodniczący komisji senator Jerzy Chróścikowski. Zapowiedział jednocześnie, że komisja podejmie decyzję w sprawie proponowanych zmian na kolejnym posiedzeniu 9 października 2020 r. 

Nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt, uchwalona przez Sejm na podstawie projektu poselskiego, wprowadza zakaz hodowli zwierząt na futra i wykorzystywania zwierząt w celach rozrywkowych, ogranicza ubój rytualny tylko do potrzeb lokalnych związków religijnych, zwiększa kompetencje organizacji pozarządowych, wprowadza częstsze kontrole schronisk i zabrania trzymania psów na krótkich łańcuchach. Nowelizacja ma wejść w życie po upływie 30 dni od ogłoszenia, z wyjątkiem m.in. przepisów dotyczących zakazu chowu zwierząt na futra, a także ograniczających ubój rytualny, które mają wejść w życie po upływie 12 miesięcy. Z kolei przepisy dotyczące m.in. zakazu trzymania zwierząt domowych na stałe na uwięzi mają wejść w życie po 6 miesiącach od ogłoszenia.

Podczas obrad nowelizację omówił przedstawiciel wnioskodawców poseł Grzegorz Puda. Jak podkreślił, analizy Ministerstwa Finansów jednoznacznie wskazują, że hodowla zwierząt futerkowych jest branżą schyłkową, a dodatkowo obciążoną wieloma problemami natury społecznej i etycznej. Według posła w ocenie resortu finansów jedynym liczącym się rynkiem dla wołowiny z uboju rytualnego jest Izrael, gdzie trafia 4% eksportu tego mięsa. Przewiduje się, że udział w tym rynku ma maleć.

Senatorowie zapoznali się też z opinią Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu, które przedstawiło szereg uwag i zastrzeżeń do rozpatrywanej noweli. W opinii legislatora nieracjonalne wydaje się, aby np. przepisy ograniczające ubój rytualny zaczynały obowiązywać już 30 dni po wejściu nowelizacji w życie, a przepis o rekompensatach dla przedsiębiorców z tego tytułu dopiero po 12 miesiącach. Jak przekonywał, vacatio legis powinno być wyważone. Oprócz uwag redakcyjnych i o charakterze legislacyjnym  przedstawiciel senackiego biura legislacyjnego mówił też o licznych wątpliwościach, nawet natury konstytucyjnej, wynikających z nadmiernej ogólności i braku precyzji niektóprzepisów nowelizacji, np. braku wytycznych do upoważnienia ustawowego, co powoduje niezgodność z konstytucją.

Zastępca szefa Kancelarii Premiera Paweł Szrot stwierdził, że około 80% poprawek zaproponowanych przez senackie biuro legislacyjne jest dla rządu do przyjęcia. Zapowiedział też przekazanie stanowiska w sprawie tych zmian tej sprawie na piśmie.

W trakcie dyskusji senator Maciej Łuczak zaproponował 2 poprawki dotyczące skreślenia przepisu dotyczącego ograniczenia uboju rytualnego, a także rezygnacji ze zbyt dużych, jego zdaniem, kompetencji nadanych nowelizacją ustawą organizacjom pozarządowym, zajmującym się ochroną zwierząt. Ponadto senator proponował wydłużenie do 6 lat vacatio legis zakaz hodowli zwierząt futerkowych i zagwarantowanie odpowiednich rekompensat przedsię. Według senatora przy zmniejszającym się na całym świecie popycie na wyroby futrzarskie zaproponowany w noweli zakaz hodowli można zachować, ale należy wprowadzić zgłaszane przez niego modyfikacje.

W opinii senatora Jana Marii Jackowskiego, źle się stało, że w Sejmie nie odbyła się poważna debata na temat noweli ustawy o ochronie zwierząt. Jak mówił, polskiej wsi wyrządzono ogromną krzywdę,  a „tysiące rolników zostało obrażonych, przedstawionych, jako mordercy zwierząt”. „Ta ustawa, jeśli weszłaby w życie w takiej formie, będzie miała skutki przede wszystkim dla rolnictwa i całej narodowej gospodarki, a pośrednio dla każdego obywatela w Polsce, dla każdego konsumenta żywności” – wskazywał. Senator wyraził nadzieję, że  w Izbie wyższej zostanie wypracowane takie stanowisko w sprawie ustawy sejmowej, które będzie do przyjęcia. Dodał, że kwestia uboju rytualnego ma oprócz wymiaru gospodarczego wymiar światopoglądowy i międzynarodowy i w związku z tym zostanie zmodyfikowane stanowisko w tej sprawie.

„Wszyscy zostaliśmy zaskoczeni tą ustawą” – stwierdził senator Zdzisław Pupa. Jak wskazywał, ustawa ingeruje nie tylko w wiele aspektów rolniczych. Dotyczy również mieszkańców miasta i wsi, hodowców psów, kotów czy drobnego inwentarza. Według senatora wejście rozpatrywanej noweli w życie spowoduje likwidację całych działów gospodarki, które służyły dotychczas obywatelom.

Do zakazu hodowli zwierząt na futra oraz ograniczenia uboju rytualnego odniósł się krytycznie senator Jacek Włosowicz. Przypomniał na wzrost PKB wpływa m.in. wzrost eksportu. Jego zdaniem nowela „stawia kolejną barierę”, ponieważ przestaniemy być eksporterem mięsa wołowego i kurczaków

Senator Jacek Bogucki miał natomiast wątpliwości, czy nowelizowane  przepisy umożliwią zawieranie porozumień między gminami w celu uruchomienia wspólnego schroniska dla zwierząt.

Z kolei w ocenie posłanki Małgorzaty Tracz ustawa zmierza w dobrym kierunku i jest bardzo potrzebna. Zwróciła się do senatorów o poparcie zmian dotyczących ograniczenia uboju rytualnego i hodowli zwierząt na futra. Apelowała też o wzięcie pod uwagę opinii o potrzebie uzupełnienia ustawy o zapisy o czipowaniu zwierząt domowych i stworzenie centralnej bazy zwierząt oznakowanych, co pomoże zapobiec bezdomności zwierząt. Zwróciła się do senatorów o zapoznanie się z listą kilkunastu poprawek przygotowanych przez organizacje pozarządowe, dotyczących dobrostanu zwierząt domowych. Chodzi m.in. wprowadzenie ograniczeń w dysponowaniu zwierzętami domowymi, obowiązku utrzymywania ich z zapewnieniem dostępu do światła oraz zakazu utrzymywania ich na uwięzi. Proponowane zmiany mają również doprecyzować czynniki uniemożliwiające pełnienie funkcji kierownika schroniska dla zwierząt; odnoszą się także do opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz konkretyzują obowiązki gmin w zakresie zapobiegania bezdomności zwierząt. Ponadto w postulowanych poprawkach pojawia się też kwestia nadania organizacjom społecznym, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, uprawnień oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia określone w ustawie o ochronie zwierząt.

O odrzucenie ustawy apelował natomiast poseł Michał Urbaniak. Jak mówił, eksperci i legislatorzy „nie zostawiają suchej nitki” na noweli ustawy o ochronie zwierząt, jeśli chodzi o jej poprawność i spójność.  „Przez takie samozaoranie branży rolniczej całe społeczeństwo może ucierpieć” – powiedział.

Nowelizację ustawy krytykowali obecni na posiedzeniu komisji rolnictwa przedstawiciele hodowców zwierząt, organizacji rolniczych i organizacji zajmujących się opieką nad zwierzętami. Hodowcy zwierząt futerkowych podkreślali, że nie będą w stanie odzyskać zainwestowanych pieniędzy, nawet jeśli zostałoby wydłużone vacatio legis zaproponowane dla zakazu ich działalności. Wskazywali też na problemy z utylizacją odpadów zwierzęcych, wykorzystywane obecnie hodowle zwierząt futerkowych. Domagali się też odszkodowań na unijnym poziomie. O stratach, jakie poniosą z powodu zakazu uboju rytualnego na eksport, mówili przedstawiciele branży mięsnej. Wskazywali, że zakaz spowoduje likwidację miejsc pracy, przyniesie straty w rolnictwie i budżecie. Z kolei przedstawiciele branży mięsnej wskazywali na straty, jakie poniosą z powodu zakazania uboju rytualnego na eksport. Oznacza to zamknięcie się na rynek liczący ponad 2,5 mld odbiorców – muzułmanów. Jak podnoszono, straty poniosą nie tylko sprzedawcy mięsa, ale i hodowcy, więc zapisy o rekompensatach tylko dla tych pierwszych są daleko niewystarczające.

W trakcie debaty pytano także o regulacje dotyczące chowu na wolnym wybiegu, gdy np. wiele zwierząt, jak owce, bydło czy konie hoduje się w ten sposób i nie wymagają one warunków określonych w ustawie. Hodowcy psów kwestionowali z kolei monopol niektórych organizacji kynologicznych. Wiele krytycznych uwag dotyczyło również uprawnień, jakie mają otrzymać organizacje zajmujące się opieką nad zwierzętami.

Poparcie dla proponowanych rozwiązań wyrażali przedstawiciele organizacji działających na rzecz ochrony zwierząt, którzy opowiedzieli się za ograniczeniem uboju rytualnego i likwidacją hodowli zwierząt na futra. Wskazywali m.in. na cierpienia zwierząt w uboju rytualnym i zabijanych na futra. Postulowali też wprowadzenie przepisów likwidujących bezdomność zwierząt.