Z prac komisji senackich

Komisja Ustawodawcza oraz Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji przystąpiły do pierwszego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks karny wykonawczy. W imieniu wnioskodawców, Komisji Ustawodawczej, projekt przedstawił senator Rafał Ambrozik. Jak mówił, dostosowuje on system prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 czerwca 2019 r. (sygn. akt P 20/17). Znosi obligatoryjność orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności w wypadku jednoczesnego skazania na karę pozbawienia wolności oraz jej ograniczenia, pozostawiając jej wymiar do uznania sądu. Kara pozbawienia wolności byłaby traktowana jako ostateczny środek. Zdaniem przedstawiciela wnioskodawców spowoduje to zmniejszenie liczby skazanych, ograniczenie kosztów i ułatwi resocjalizację więźniów.

Zgodnie z kodeksem karnym, jeżeli za przestępstwa wymierzono kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka wobec sprawcy karę łączną. Jeden z artykułów kodeksu stanowił, że w razie skazania na kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności, przyjmując, że miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności. Sąd mógł orzec obie te kary jednocześnie jedynie, gdy łączna kara pozbawienia wolności nie przekroczyłaby 6 miesięcy, a kara łączna ograniczenia wolności – 2 lat. W czerwcu 2019 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis ten – w zakresie, w jakim nakłada na sąd obowiązek połączenia kar pozbawienia wolności i ograniczenia wolności oraz wymierzenia kary łącznej – jest niekonstytucyjny.

Jak napisano w uzasadnieniu projektu przygotowanego przez Komisję Ustawodawczą, na skutek zobligowania sądu do łączenia z urzędu kar jednostkowych w ten sposób, że z mocy ustawy musiała zostać wymierzona kara jednego rodzaju, i to najsurowsza, skazany de facto tracił gwarancję sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy. Dlatego wnioskodawcy zaproponowali, by sąd mógł w takim wypadku orzec karę według własnego uznania. W projektowanym brzmieniu do przepisu ma dodane być sformułowanie, które określi, że wymierzenie w opisanym wypadku kary łącznej pozbawienia wolności jest możliwe, „jeżeli ze względu na okres kary pozbawienia wolności pozostałej sprawcy do odbycia wykonanie kary ograniczenia wolności nie byłoby celowe”.

Na wątpliwości wokół kryterium „celowości” w swoich opiniach do projektu zwrócił uwagę rzecznik praw obywatelskich i Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”. Przytaczając te uwagi, przedstawicielka Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu wskazała, że jest to, ich zdaniem, „swoiste zawężenie swobodny decyzyjnej sądu”, które może zadziałać w przeciwną stronę do oczekiwanej. Jak wskazało biuro, intencją wnioskodawcy było ograniczanie tej swobody w takim kierunku, by „jednoznacznie wyrazić preferencję dla kar wolnościowych”.

Ze względu na uwagi do projektu, zgłoszone przez rzecznika praw obywatelskich i Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”, postanowiono odroczyć prace nad projektem do kolejnego posiedzenia. Na wniosek senatora Aleksandra Pocieja zostaną na nie zaproszeni przedstawiciele resortu sprawiedliwości, rzecznika praw obywatelskich, samorządów radcowskiego i adwokackiego, stowarzyszeń sędziowskich.