Senat i senatorowie

17 listopada br. w Sztokholmie marszałek Longin Pastusiak i marszałek Sejmu Marek Borowski wzięli udział w konferencji przewodniczących parlamentów krajów członkowskich Unii Europejskiej, na którą po raz pierwszy zaproszeni zostali także przewodniczący parlamentów państw kandydujących do UE. Tematem obrad była "Rola parlamentów narodowych w okresie negocjacji o członkostwo w Unii Europejskiej"

Występując podczas konferencji, marszałek L. Pastusiak powiedział:

Dziękuję bardzo za możliwość zabrania głosu przed tak znakomitym gremium. Uważam, że temat poruszany podczas obecnego spotkania - rola parlamentów w okresie negocjacji o członkostwo w Unii Europejskiej - jest niezwykle ważny i jego właściwe potraktowanie będzie miało zasadnicze znaczenie dla ostatecznego przyjęcia nowych członków do Unii Europejskiej. Mam zaszczyt występować w imieniu Senatu, izby wyższej polskiego Parlamentu. Posiadając inicjatywę ustawodawczą, Senat ma duże możliwości kształtowania oblicza polskiej polityki europejskiej i z zaangażowaniem włącza się do prac parlamentarnych z tym związanych.

Określenie roli parlamentu narodowego ma szczególne znaczenie zwłaszcza dla krajów mających realne szanse na członkostwo w UE w 2004 roku. Wynika to przede wszystkim z faktu, że okres negocjacji pokrywa się z okresem transformacji ustrojowej. Rozwiązanie wynikających stąd problemów wymaga wzmożonej pracy i nie budzącej wątpliwości legitymacji demokratycznej. Parlament musi również zadbać o właściwy odbiór społeczny wyników negocjacji. Negocjacje to sztuka kompromisów, trzeba więc konsultacji społecznych i wyjaśniania racji tych czy innych ustępstw, które przybliżają nas do osiągnięcia głównego celu - członkostwa w UE. Niepodważalna rola parlamentu jest też przeciwwagą dla przeciwników integracji, którzy twierdzą, że wstąpienie do Unii oznaczać będzie utratę suwerenności. Parlamentarna legitymacja dla procesu negocjacyjnego skutecznie takie wątpliwości rozwiewa.

Senat RP dobrze rozumie potrzebę zwrócenia szczególnej uwagi na proces negocjacji z Unią Europejską. Od początku restytucji Senatu RP w 1989 r. problematyką integracji europejskiej zajmowały się bądź oddzielne komisje, bądź włączano ją do prac Komisji Spraw Zagranicznych. Senacka Komisja Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej, która działała w ubiegłej kadencji, podjęła istotne dla dalszego toku prac w obszarze integracji europejskiej uchwały: 31 marca 2000 r. podjęła uchwałę w sprawie przygotowań do członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, zaś 5 lipca 2001 r. uchwałę w sprawie roli parlamentów narodowych w architekturze europejskiej. W ubiegłej kadencji Senatu powołano także do życia Nadzwyczajną Komisję Legislacji Europejskiej, która miała za zadanie przyspieszenie prac dostosowujących ustawodawstwo polskie do unijnego. Jak jednak wspomniałem, wprowadzanie acquis communautaire nie jest jedynym zadaniem parlamentu. Ważne jest wypracowanie odpowiedniego mechanizmu współuczestnictwa parlamentu w krajowym procesie decyzyjnym w sprawach integracyjnych. Dlatego też w obecnej kadencji włączono zadania Komisji Legislacji Europejskiej do kompetencji Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Uważam, że całościowe ujęcie spraw integracji europejskiej oraz umiejscowienie ich w kontekście ogólnej działalności zagranicznej Senatu przyczyni się do efektywnej pracy Senatu RP obecnej, dopiero się rozpoczynającej kadencji.

Senat RP aktywnie wspiera proces negocjacji z Unią Europejską, zarówno poprzez działania zewnętrzne, jak też poprzez stworzenie takich struktur organizacyjnych w Parlamencie, które umożliwią jego efektywny udział w procesie podejmowania decyzji w sprawach unijnych. Panuje w tym względzie wśród senatorów niemal pełna jednomyślność. Ponad 90% senatorów obecnej kadencji należy do ugrupowań, dla których wejście Polski do Unii Europejskiej jest zadaniem o strategicznym znaczeniu. Będziemy oczywiście wsłuchiwać się w głosy przeciwne, aby tym lepiej przygotować grunt dla społecznej akceptacji tego procesu i wypracowania konstruktywnego dialogu. Niezwykle ważne jest także określenie obowiązku i zakresu informowania przez rząd parlamentu o sprawach integracyjnych oraz wypracowanie praktyki współpracy między rządem a parlamentem w tym obszarze. Kwestią do dyskusji pozostaje też, na ile rząd może być związany ustaleniami parlamentu. Należy tu znaleźć odpowiedni balans, który z jednej strony nie sparaliżuje negocjacji i umożliwi pewną elastyczność negocjatorów, z drugiej strony, będzie gwarancją zachowania żywotnych interesów społecznych i państwowych.

Ważną sprawą jest również przyjrzenie się już w chwili obecnej, jakie relacje panować będą pomiędzy przyszłymi deputowanymi do Parlamentu Europejskiego a parlamentem narodowym. Jest to sprawa niezwykle istotna w obliczu dyskutowanej szeroko konieczności zwiększenia legitymacji demokratycznej Unii Europejskiej. Myślę, że odpowiedzią na deficyt takiej legitymacji w łonie UE będzie umacnianie parlamentów narodowych, co przełoży się na zwiększanie roli Parlamentu Europejskiego.

Szanowni Państwo,

o wyzwaniach stojących przed polskim Parlamentem w związku z negocjacjami europejskimi i o sposobach realizacji tych wyzwań mówił już Marszałek Sejmu RP, pan Marek Borowski. Obie Izby Parlamentu RP są w tej mierze zgodne i mówią jednym głosem. Ściśle współpracują ze sobą, równo dzieląc między sobą wynikające stąd obowiązki. Są jednak problemy, którym Senat RP może i powinien poświęcić więcej uwagi z racji swojej istoty. Większościowa ordynacja wyborcza do Senatu sprawia, że senatorowie są ściślej związani ze swoim regionem i ze swoimi wyborcami. Tymczasem powszechnie wiadomo, jak bardzo istotne jest włączenie regionów w proces decyzyjny podczas negocjacji akcesyjnych, ponieważ to właśnie na szczeblu lokalnym i regionalnym kształtuje się nastawienie do Unii Europejskiej. I w tym właśnie widzimy miejsce dla wzmożonej działalności Senatu. Poprzez organizowanie seminariów, spotkań z ekspertami, a także działalność edukacyjną związaną z integracją europejską zadaniem Senatorów powinno być propagowanie idei zjednoczonej Europy w swoich regionach, wśród swoich wyborców. Senat jako jeden z najbardziej wiarygodnych organów państwa musi aktywnie włączyć się w kampanię przed referendum, które odbędzie się w Polsce przed przystąpieniem do UE. Od sukcesu tego referendum zależy bowiem przeszłość Polski we wspólnej Europie.

Szanowni Państwo,

Wspólne wysiłki obu izb polskiego parlamentu przyczyniają się do sukcesu negocjacji akcesyjnych. Uczestniczymy aktywnie w debacie na temat przyszłości Polski w Unii i przyszłości samej Unii Europejskiej. Wierzę, że już w 2004 roku będzie to debata dotycząca nas bezpośrednio, czego życzę także wszystkim kandydującym do Unii Europejskiej krajom.

W czasie debaty sztokholmskiej marszałek L. Pastusiak apelował, by również w przyszłości przewodniczący parlamentów krajów kandydackich byli zapraszani na podobne konferencje unijne. Marszałkowie polskiego parlamentu zwrócili także uwagę na potrzebę przyspieszenia ratyfikacji układu Polski i innych państw z UE przez parlamenty państw członkowskich.

Marszałek L. Pastusiak zaprosił do złożenia wizyty w Polsce m.in. przewodniczących senatów Belgii i Holandii. Zdaniem marszałka, ważne jest, by nim wkroczymy w okres ratyfikacji, istniał w państwach unijnych sprzyjający i przyjazny dla nas klimat.