Senat i senatorowie

Senatorowie z komisji: Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej oraz Praworządności, Praw Człowieka i Petycji rozmawiali 19 listopada br. z przebywającym w Polsce Komisarzem UE ds. Praworządności Didierem Reyndersem m.in. o stanie przestrzegania unijnego prawa w Polsce. Komisarz przedstawił "Sprawozdanie na temat praworządności z 2021 r.” zatwierdzone przez Komisję Europejską, które obejmuje wszystkie kraje członkowskie i dotyczy wymiaru sprawiedliwości, walki z korupcją, pluralizmu mediów i innych kwestii instytucjonalnych związanych z mechanizmami kontroli i równowagi.

W swoim wystąpieniu komisarz Reynders podkreślił, że praworządność jest jedną z podstawowych wartości Unii Europejskiej. Jak mówił, ostatnie lata pokazały jednak, że nie jest to coś, co można w UE traktować jako pewnik, dlatego też Komisja Europejska prowadzi z krajani członkowskimi intensywny dialog, stąd także coroczny raport z przestrzegania praworządności. W odniesieniu do Polski odnotowuje on m.in. że reformy sądownictwa nadal są źródłem poważnego niepokoju, zwiększyły one bowiem wpływ władzy ustawodawczej i wykonawczej na system wymiaru sprawiedliwości. Działa ona także na szkodę władzy sądowniczej i  jest niekompatybilna z prawem unijnym. „Komisja Europejska jest głęboko zaniepokojona ostatnimi orzeczeniami polskiego Trybunału Konstytucyjnego, które podważają podstawy UE i są wyzwaniem dla jedności porządku prawnego” – powiedział komisarz. „Nie pozwolimy na to, aby nasze wspólne wartości były narażone na szwank”- podkreślił Didier Reynders. Mówił też o prymacie prawa unijnego i wiążącym charakterze wszystkich orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), który jest nadrzędnym sądem UE. „To zostało jasno określone w procesie akcesji i w traktatach, by to stosować” – zaznaczył. Jak mówił, nie jest to nakaz pochodzący z Brukseli, to jest jasna i dobrowolna decyzja państw członkowskich, by zwracać uwagę na kwestie praworządności i wdrażać wartości wspólne dla wszystkich państw UE.

Komisarz Reynders przypomniał też, że już poprzednia Komisja Europejska zwracała uwagę na problemy z niezawisłością polskiego Trybunału Konstytucyjnego. „Niepokoją nas próby wykorzystywania TK do tego, żeby kwestionować nie tylko wtórne akty prawne ale także traktaty. Analizujemy wszystkie elementy tej sytuacji i możliwości jakie mamy, by zareagować” – mówił, odnosząc się do ostatniego wyroku TK ws. wyższości prawa polskiego nad unijnym.

Odnosząc się do zwalczania korupcji Didier Reynders wskazał na to, że choć ramy prawne i  instytucjonalne w tym zakresie obowiązują, to istnieją zagrożenia wynikające z nieprawidłowego jego zdaniem  wpływu na prokuraturę na szczeblu politycznym, fakt, że minister sprawiedliwości jest jednocześnie prokuratorem generalnym oraz że Centralne Biuro Antykorupcyjne podporządkowane jest władzy wykonawczej. W kwestii wolności mediów komisarz ds. sprawiedliwości wskazał na zagrożenie pluralizmu poprzez zakup gazet regionalnych przez PKN Orlen. Mówił także o problemach związanych z prawami kobiet i atakach na społeczność LGBTQ. „Myślę, że ważne jest, żeby jak najlepiej wykorzystać ten raport, bo jest on fundamentem dialogu” – podkreślił komisarz Reynders. Wyraził też solidarność z Polską i innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej, które borykają się z kryzysem migracyjnym na granicy z Białorusią, wywołanym przez reżim Aleksandra Łukaszenki. Przypomniał, że Rada Europejska zdecydowała o nałożeniu kolejnych sankcji na Białoruś. Jednocześnie opowiedział się za tym, by na granicę dopuszczeni zostali przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz dziennikarze.

W dyskusji przewodniczący Komisji Praworządności, Praw Człowieka i Petycji senator Aleksander Pociej zauważył, że Polska ma bardzo szerokie zobowiązania traktatowe wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej, ale także w Radzie Europy. Ocenił, że spór pomiędzy rządem a Komisją Europejską dotyczy wartości, które leżą u podstaw funkcjonowania zarówno UE jak i RE. Wicemarszałkini Senatu RP Gabriela Morawska-Stanecka zwróciła uwagę, że pod pozorem  walki z pandemią wprowadzono szereg ograniczeń praw obywatelskich – w tym prawa do zgromadzeń. W kontekście korupcji mówiła o raporcie Najwyższej Izby Kontroli w sprawie Funduszu Sprawiedliwości. „Ta korupcja jest, tylko ma zupełnie inny charakter, instytucjonalny, bo jak nazwać dysponowanie publicznych środków  bez stosowania reguł” – podkreśliła Wicemarszałkini. Senator Krzysztof Kwiatkowski mówił o systemowej bezczynności prokuratury, która nie podejmuje śledztw chociażby z zawiadomień NIK.  Przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej Bogdan Klich zwracał natomiast uwagę na obronę niezależności i niezawisłości sędziów – zarówno przez samo środowisko sędziowskie, jak i przez obywateli.

W spotkaniu uczestniczyli także były prezes TK Andrzej Rzeplinski, były Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, konstytucjonalista prof. Ryszard Piotrowski, a także posłowie nad Sejm i do Parlamentu Europejskiego.