Senat i senatorowie

13 sierpnia 2020 r. w godzinach nocnych zakończył się trzeci dzień 14. posiedzenia Senatu. Senatorowie wysłuchali informacji o działalności rzecznika praw obywatelskich oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w 2019 r., którą przedstawił rzecznik Adam Bodnar. Przeprowadzono głosowania nad rozpatrzonymi ustawami.

Senat wznowi obrady 17 sierpnia 2020 r. o 17.00.

W wyniku głosowań Izba odrzuciła 2 ustawy. O odrzuceniu ustawy o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) przesądził, jak napisano w uzasadnieniu stanowiska Senatu, tryb prac nad nią. Podczas prac w Sejmie do projektu ustawy dodano przepisy, które w opinii senatorów „budzą istotne wątpliwości co do ich zgodności z konstytucją, ponieważ zostały uchwalone bez dochowania trybu wymaganego dla sejmowego postępowania ustawodawczego”. Nowela wprowadza do polskiego prawa przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 28 czerwca 2018 r., które przewidują m.in., że po okresie delegowania pracownik będzie objęty prawem kraju przyjmującego. Nowela ograniczy okres delegowania pracowników do 12 miesięcy z możliwością przedłużenia go o 6 miesięcy na podstawie umotywowanego powiadomienia. Celem wdrażanej dyrektywy jest rozwiązanie problemu nieuczciwych praktyk i promowanie zasady, że za tę samą pracę w tym samym miejscu powinno przysługiwać to samo wynagrodzenie, a także zapewnienie uczciwych warunków wynagrodzenia pracownikom delegowanym i równych warunków konkurencji między przedsiębiorstwami delegującymi pracowników a lokalnymi przedsiębiorstwami w kraju przyjmującym.

Z kolei odrzucając nowelizację ustawy o odnawialnych źródłach energii (projekt rządowy), Senat wskazał, że proponowana w niej zmiana definicji drewna energetycznego będzie miała negatywne skutki przyrodnicze, a także dla polskiego przemysłu drzewnego. Ustawa zmienia czasowo, do 31 grudnia 2021 r., definicję drewna energetycznego, co ma umożliwić wykorzystanie surowca drzewnego oraz produktów jego przetworzenia na cele energetyczne.

Senat wprowadził 57 poprawek do ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zapewnienia funkcjonowania ochrony zdrowia w związku z epidemią COVID-19 oraz po jej ustaniu (projekt rządowy). Jedna z poprawek ma na celu skreślenie z ustawy przepisu umożliwiającego przyznanie jednorazowej rekompensaty podmiotom, które w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 zrealizowały polecenie premiera związane bezpośrednio z przeprowadzeniem wyborów prezydenckich mających odbyć się 10 maja 2020 r.  Rekompensata miałaby być wypłacona z budżetu państwa na pokrycie zasadnie poniesionych kosztów. Inna zmiana eliminuje przepis, przewidujący, że osoba, która w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie przystąpiła do danego egzaminu specjalizacyjnego i złożyła wniosek o zwolnienie z opłaty za kolejne zgłoszenie do tego egzaminu, nie mogłaby skorzystać z przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, normujących instytucję przywrócenia terminu uchybionego bez winy zainteresowanego. Kolejne poprawki przyjęte przez Senat zmierzają do ustanowienia podstaw prawnych możliwości odstąpienia od przeprowadzania egzaminu ustnego w sesji egzaminacyjnej danego egzaminu specjalizacyjnego, jeżeli w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii jego przeprowadzenie nie będzie możliwe ze względu na bezpieczeństwo osób biorących udział w tym egzaminie. Senatorowie wprowadzili także poprawkę, która stanowi, że z dniem 5 września 2020 r. nie utracą mocy obowiązującej przepisy przewidujące możliwość podejmowania uchwał przez kolegialne organy samorządów zawodowych, a także ich organy wykonawcze oraz inne organy wewnętrzne – przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub w trybie obiegowym. Część poprawek ma charakter legislacyjny, doprecyzowujący i redakcyjny. Ustawa zawiera kolejne rozwiązania w ochronie zdrowia mające umożliwić skuteczną walkę z COVID-19, m.in. w zakresie kształcenia i uprawnień przedstawicieli zawodów medycznych. Nowela przewiduje elektronizację procedury wystawiania i rozpatrywania zapotrzebowań na produkty lecznicze i środki spożywcze specjalnego przeznaczenia niezbędne do ratowania życia i zdrowia. Umożliwia zdalne egzaminy specjalizacyjne w wybranych zawodach medycznych. Reguluje zasady, na jakich można sprowadzać leki i wyroby medyczne z zagranicy. Nowelizacja przewiduje ponadto, że położne w czasie epidemii będą mogły udzielać świadczeń zdrowotnych wszystkim pacjentom. Znosi też czasowo skierowania do psychologów dla dorosłych i wprowadza przejściową regulację o pobieraniu wymazów górnych dróg oddechowych do badań diagnostycznych na wykrycie wirusa SARS-CoV-2 przez opiekunów medycznych. Nowelizacja wprowadza zmiany w organizacji i zarządzaniu Narodowego Funduszu Zdrowia, polegające na tzw. pionizacji, która zakłada m.in., że funkcję pracodawcy wobec osób zatrudnionych w oddziałach wojewódzkich NFZ będzie wykonywał prezes NFZ. Z kolei minister zdrowia będzie mógł wydawać polecenia Funduszowi i podejmować działania związane z zapewnieniem dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej.

Z 3 poprawkami legislacyjnymi przyjęto ustawę o odpowiedzialności za naruszenie przepisów rozporządzenia w sprawie wzajemnego uznawania towarów zgodnie z prawem wprowadzonych do obrotu w innym państwie członkowskim oraz wskazaniu organu prowadzącego punkt kontaktowy do spraw produktów (projekt rządowy). Jedna z nich wydłuża vacatio legis ustawy do 14 dni. Ustawa ma pomóc w realizacji rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/515 z 2019 r., wprowadzającego m.in. ujednolicone procedury oceny towarów, punkty kontaktowe ds. produktów rozumiane jako instrument wsparcia dla przedsiębiorców i szybkie ścieżki pozasądowego rozwiązywania problemów w ramach systemu SOLVIT. Ustawa określa sankcje w wypadku naruszenia postanowień tego rozporządzenia i wskazuje organ odpowiedzialny za prowadzenie punktu kontaktowego ds. produktów.

Izba wprowadziła 3 poprawki do ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom zesłanym lub deportowanym do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w latach 1939–1956 (projekt prezydencki). Senatorowie zdecydowali, że świadczenie będzie przysługiwało osobom zesłanym lub deportowanym przez władze ZSRR w latach 1936–56. Ustawa zakłada przyznanie osobom zesłanym lub deportowanym do ZSRR jednorazowych świadczeń pieniężnych w wysokości proporcjonalnej do długości przebywania na zesłaniu lub deportacji. Za każdy miesiąc okresu podlegania w latach 1939–56 tego rodzaju represji ma przysługiwać 200 zł; jednorazowe świadczenie nie może wynieść mniej niż 2,4 tys. zł. Szacuje się, że z ustawy skorzysta ok. 22 tys. osób; biorąc pod uwagę średni czas przebywania na zesłaniu, świadczenie może wynieść 13,2 tys. zł. Koszt wypłaty świadczeń oszacowano na ok. 290 mln zł.

Z 8 poprawkami legislacyjnymi przyjęto ustawę o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych innych ustaw (projekt poselski), która przewiduje likwidację Funduszu Niskoemisyjnego Transportu i przejęcie jego zadań przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.  Ma to uprościć i przyspieszyć finansowanie ze środków publicznych rozwoju transportu niskoemisyjnego.

Do ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) wprowadzono 6 zmian. Jedna z nich przewiduje zrekompensowanie powiatom dochodów utraconych w związku z wejściem w życie ustawy; środki pochodziłyby z funduszu Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców. Pozostałe zmiany mają charakter legislacyjny i doprecyzowujący. Nowela przewiduje zniesienie obowiązku posiadania przy sobie prawa jazdy i okazywania go podczas kontroli. Nowelizacja umożliwia rejestrację pojazdu w miejscu czasowego zamieszkania właściciela, zachowanie numeru rejestracyjnego przy przerejestrowywaniu pojazdu przez nowego właściciela, a także rejestrację online nowych pojazdów kupionych w salonach, dokonywaną przez sprzedawców w imieniu kupujących. Nowela znosi też obowiązek wydawania karty pojazdu.

Izba z 29 zmianami poparła ustawę o szczególnych rozwiązaniach dotyczących wsparcia służb mundurowych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Izba zdecydowała o przyznaniu funkcjonariuszom Krajowej Administracji Skarbowej świadczenia motywacyjnego i prawa do zwrotu kosztów poniesionych na ochronę prawną w takiej samej wysokości jak przysługujące w innych służbach, czyli 4-krotności przeciętnego miesięcznego uposażenia funkcjonariuszy. Przyjęte poprawki mają też na celu m.in. wskazanie okresów służby i zatrudnienia uwzględnianych przy ustalaniu wysokości dodatku za wysługę lat dla funkcjonariuszy Służby Więziennej. Ustawa przewiduje m.in. specjalne dodatki motywacyjne dla funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej, którzy zdecydują się pozostać w służbie zamiast odejść na emeryturę po 25 latach pracy. Dodatki będą przyznawane zamiast emerytury: w wysokości 1,5 tys. zł brutto miesięcznie po 25 latach służby, a po 28,5 – w wysokości 2,5 tys. zł. Ustawa reguluje też świadczenia przysługujące funkcjonariuszom Policji, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa oraz Służby Więziennej w wypadku uczestniczenia przez nich w postępowaniu karnym. Przewidziano, że funkcjonariuszowi będzie przysługiwać zwrot kosztów poniesionych na ochronę prawną, jeżeli postępowanie karne prowadzone w związku z wykonywaniem przez niego czynności służbowych zakończy się wyrokiem uniewinniającym lub zostanie umorzone.

Ustawy przyjęte bez poprawek:

Ustawa o wsparciu rynku ubezpieczeń należności handlowych w związku z przeciwdziałaniem skutkom gospodarczym COVID-19 (projekt rządowy) ma na celu ograniczenie ryzyka związanego z możliwością zwiększenia liczby i wysokości odszkodowań wypłacanych w okresie pogorszenia koniunktury gospodarczej. Umożliwia przejmowanie przez Skarb Państwa części ryzyka ubezpieczeniowego od zakładów ubezpieczeń – w zamian ubezpieczyciele przekażą Skarbowi Państwa odpowiednią część składki ubezpieczeniowej.

Nowelizacja ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 oraz ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (projekt rządowy) umożliwiająca wdrożenie w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 tymczasowego wsparcia dla rolników, mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw szczególnie dotkniętych kryzysem związanym z COVID-19. Na poprawę ich sytuacji przewidziano ponad 1 mld zł. Według szacunków resortu rolnictwa z pomocy będzie mogło skorzystać ok. 180 tys. gospodarstw, a pierwsze środki trafią do rolników jeszcze jesienią 2020 r. Przewiduje się, że w formie jednorazowej płatności ryczałtowej otrzymają ją producenci krów mięsnych i mlecznych, świń, owiec, kóz, drobiu rzeźnego i nieśnego oraz upraw roślin ozdobnych. Pomoc będzie przyznawana i wypłacana na podstawie decyzji administracyjnej przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Szacuje się, że wsparcie na gospodarstwo wyniesie od 1 do 30 tys. zł. Maksymalna kwota pomocy to 7 tys. euro.

Ustawa o ratyfikacji Porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Białorusi o współpracy w dziedzinie ochrony i racjonalnego wykorzystania wód transgranicznych, podpisanego w Białowieży dnia 7 lutego 2020 r. (projekt rządowy) dotyczy umowy międzynarodowej, która określa podstawowe warunki współpracy między obu krajami w zakresie wykorzystania wód transgranicznych.

Ustawa o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Argentyńską o ekstradycji, podpisanej w Buenos Aires dnia 5 grudnia 2019 r. (projekt rządowy) dotyczy umowy między obu krajami, która określa zasady wzajemnego wydawania osób, tworzy podstawy umożliwiające polskim sądom i prokuraturom prowadzenie postępowań ekstradycyjnych pozwalających na wydawanie z Argentyny osób, wobec których toczy się w naszym kraju postępowanie karne.

Izba zdecydowała o wniesieniu do Sejmu 3 projektów ustaw.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks karny wykonawczy (inicjatywa Komisji Ustawodawczej) dostosowuje przepisy do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 czerwca 2019 r. (sygn. akt P 20/17). Proponowane przepisy likwidują obowiązek łączenia kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności. Decyzja o połączeniu tych kar byłaby w gestii sądu.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (inicjatywa Komisji Ustawodawczej) uwzględnia wskazania rzecznika praw obywatelskich, który zwrócił uwagę na zaostrzenie przesłanek umożliwiających wniesienie przez osobę pokrzywdzoną przestępstwem subsydiarnego aktu oskarżenia. Projekt ma na celu uproszczenie procedury karnej odnośnie możliwości wnoszenia przez pokrzywdzonego subsydiarnego aktu oskarżenia poprzez przywrócenie przepisu obowiązującego przed nowelizacją kpk 5 października 2019 r., umożliwiającego wniesienie go bezpośrednio do sądu, a nie, jak obecnie, zaskarżenie go do prokuratora nadrzędnego.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (inicjatywa Komisji Ustawodawczej) skraca z 72 do 48 godzin termin na rozpatrzenie przez sąd zażalenia wniesionego przez osobę stosującą przemoc, w stosunku do której został wydany nakaz opuszczenia wspólnego mieszkania lub zakaz zbliżania się do osoby poszkodowanej. Przewiduje, że policjanci lub żołnierze Żandarmerii Wojskowej w nakazie lub zakazie będą wskazywali także odległość od mieszkania lub osoby dotkniętej przemocą, jaką musi zachować sprawca przemocy. Proponowane przepisy umożliwiają Żandarmerii Wojskowej stosowanie procedury „Niebieskie Karty”, a także zobowiązują ministra spraw wewnętrznych do składania Sejmowi i Senatowi corocznej informacji o liczbie wydanych nakazów lub zakazów. W projekcie doprecyzowano ponadto, że zawiadomienia kierowane do osób stosujących przemoc w rodzinie powinny być napisane prostym, jasnym językiem, tak aby były zrozumiałe dla osób, które nie korzystają z profesjonalnej pomocy prawnej. Projekt przewiduje też skrócenie vacatio legis tzw. ustawy antyprzemocowej; weszłaby w życie 30 listopada 2020 r., a nie w ciągu 6 miesięcy od jej ogłoszenia.

Tego dnia Senat przystąpił do drugiego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy ‒ Kodeks karny (inicjatywa grupy senatorów), które będzie kontynuowane 17 sierpnia 2020 r. Projekt zakłada zlikwidowanie obowiązku orzekania przez sąd kary pozbawienia wolności za nieumyślnie popełnione przestępstwo. Sąd mógłby zamiennie orzekać karę grzywny lub ograniczenia wolności.