Senat i senatorowie

4 czerwca 2020 r. po północy zakończyło się 11. posiedzenie Senatu. Izba przyjęła 7 ustaw, 1 odrzuciła. Podjęła uchwałę w sprawie roli mediów publicznych w wyborach prezydenta RP oraz uchwałę wzywającą do przestrzegania w czasie epidemii zasady równości wobec prawa. Zmieniła ponadto swój regulamin i składy komisji senackich. Senatorowie wysłuchali też 2 informacji.

Informację Prezesa Rady Ministrów w przedmiocie wdrażania postanowień Konwencji o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej przedstawiła wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej Iwona Michałek. Podkreśliła, że koordynację realizacji konwencji powierzono ministrowi rodziny, pracy i polityki społecznej, jednak kluczowe zadania w zakresie zapobiegania i zwalczania przemocy realizuje przede wszystkim resort sprawiedliwości, MSWiA, Ministerstwo Zdrowia i MEN. Zaznaczyła, że obowiązujący w Polsce system przeciwdziałania przemocy w rodzinie daje równe prawa wszystkim osobom doznającym tej przemocy, bez identyfikowania konkretnych grup społecznych. Jak zapewniła, Polska podejmuje działania i inicjatywy dostosowujące nasz system przeciwdziałania przemocy do postanowień konwencji. Poinformowała, że w ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014–2020, finansowanego z budżetu państwa, utrzymywane i tworzone są specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie; obecnie funkcjonuje 36 placówek. Przypomniała także o wprowadzeniu w ostatnim czasie przepisów umożliwiających natychmiastowe izolowanie sprawców przemocy domowej od ich ofiar. Senatorowie pytali, czy wzrosła przemoc w rodzinie w czasie epidemii oraz czy resort analizuje rozszerzenie definicji przemocy o przemoc ekonomiczną.Wiceminister Iwona Michałek odpowiedziała, że sytuacja rodzin w czasie epidemii jest monitorowana, pełnych danych jednak jeszcze nie ma. Senatorowie KO Joanna Sekuła  i Marcin Bosacki pytali, czy rząd podejmuje jakieś działania lub ma plany związane z wypowiedzeniem konwencji stambulskiej. „Jeśli chodzi o Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, to stanowczo mówię, że nie toczą się żadne prace dotyczące wypowiedzenia konwencji stambulskiej” – zapewniła wiceminister. Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk poinformował, że w Biurze RPO jest przygotowywane szczegółowe opracowanie dotyczące wdrażania tej konwencji. "W ocenie rzecznika istnieje potrzeba dokonania zmian, jeśli idzie o definicję przemocy w rodzinie, dlatego że konwencja rozróżnia przemoc psychologiczną i ekonomiczną. W tym zakresie niezbędne jest dokonanie korekty w obowiązującym stanie prawnym" – powiedział Stanisław Trociuk.

Zdaniem wicemarszałek Gabrieli Morawskiej-Staneckiej (Lewica) Polska jest daleko w tyle we wdrażaniu kompleksowych mechanizmów obrony ofiar przemocy i przepisów konwencji. "Wierzę, że rząd jest przeciwko przemocy. Tylko macie jeden problem, który leży w tym, że jesteście niewolnikami swojej ideologii, nie macie odwagi przeciwstawić się ideologii Kościoła katolickiego, który ofiarom przemocy radzi, żeby zostały ze swoimi oprawcami. (...) Kościół piętnuje kobiety, które uciekły od swoich oprawców" – oceniła. W odpowiedzi senator Jan Maria Jackowski (PiS) powiedział, że jest zbulwersowany wystąpieniem senator Lewicy. "Takiego pokazu antyklerykalizmu i ideologii antykatolickiej w tej izbie dawno nie słyszałem" – przyznał. Jak mówił, to pokazuje, że "celem tzw. konwencji stambulskiej jest walka z Kościołem katolickim". Wicemarszałek Michał Kamiński (PSL-KP) podkreślił, że "dwa poprzednie przemówienia dobrze ilustrują problem w Polsce". Jak mówił, "widzimy, że często ludzie najzacniejsi, którzy są przeciwni przemocy, mają w tej istotnej sprawie zupełnie inne poglądy". Senator Marek Borowski (KO) zwrócił uwagę, że informacji w sprawie konwencji stambulskiej udzielają Senatowi wyłącznie przedstawiciele resortu rodziny, pracy i polityki społecznej. "Nie wiem, dlaczego nie pojawił się tutaj przedstawiciel resortu sprawiedliwości. (...) Moja propozycja jest taka, aby marszałek Senatu poinformował i zwrócił się do premiera, aby na przyszłość przybywali ci przedstawiciele rządu, którzy są wyznaczeni i są kompetentni" – powiedział.

Izba wysłuchała również informacji ministra spraw wewnętrznych i administracji nt. zatrzymań dokonywanych przez Policję podczas demonstracji w okresie pandemii ze szczególnym uwzględnieniem zatrzymań 16 maja 2020 r., w tym zatrzymania senatora Jacka Burego, którą przedstawił wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Maciej Wąsik. Poinformował, że 16 maja w zgromadzeniu w rejonie placu Zamkowego wzięło udział ok. 1500 osób, z czego – według oceny policji – ok. 500 było czynnymi uczestnikami tego zgromadzenia, a pozostała część to osoby postronne, w tym dziennikarze i obserwatorzy. W wyniku działań policji zatrzymano 386 osób. W stosunku do 170 użyto środków przymusu bezpośredniego, w zależności od sytuacji siły fizycznej, kajdanek, jednorazowo użyto ręcznego miotacza gazu. Wiceminister Maciej Wąsik podkreślił, że kierownictwo MSWiA oceniło działania policji; uznano, iż były one zgodne z prawem, profesjonalne i adekwatne do sytuacji. "Żadna osoba, w tym żaden polityk, żaden senator, czy żaden poseł, wręcz żaden minister, nie jest władny wydawać poleceń policjantowi podczas podejmowania przez niego interwencji, czy w żadnej innej sytuacji " – oświadczył wiceminister MaciejWąsik. Przypomniał, że obowiązywało wówczas rozporządzenie Rady Ministrów ws. ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii i na terenie kraju obowiązywał zakaz organizowania wszelkich zgromadzeń publicznych.

Senatorowie obejrzeli krótkie filmy z interwencji policji podczas demonstracji na placu Zamkowym 16 maja, po czym zadawali pytania. Wicemarszałek Bogdan Borusewicz (KO) pytał, czy policja użyła siły wobec senatora Burego. Krzysztof Brejza (KO) pytał, czy wiceminister podtrzymuje stanowisko policji, że senator Bury dobrowolnie wszedł do radiowozu oraz czy użycie gazu pieprzowego było według niego zasadne. Senator Jacek Bury (KO) pytał, czy na pewno wiceminister Wąsik zapoznał się ze wszystkimi materiałami dotyczącymi tego wydarzenia, czy tylko z ich urywkami, ponieważ w jego wystąpieniu było "mnóstwo niedokładności", a także zarzucania mu rzeczy, których nie zrobił i słów, których nie powiedział. "W moje usta są wkładane słowa, że zwalniałem policjantów. Ja tego nie robiłem, proszę zapoznać się z materiałami, bo tam wyraźnie słychać, że mówią to inne osoby" – zapewniał senator Jacek Bury. Jak dodał, bardzo szanuje pracę policji. Wiceminister Maciej Wąsik podkreślił, że zapoznał się z tymi materiałami, które były dostępne. Przyznał jednak, że nie mógł zapoznać się ze wszystkimi nagraniami, ponieważ jest ich bardzo dużo, ale wszystkie oceni  prokurator.

Senat odrzucił ustawę o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw(projekt poselski), która zakłada m.in. oparcie poboru opłat na technologii pozycjonowania satelitarnego, a nie – jak dotychczas – na systemie radiowym, a także wykorzystanie darmowej aplikacji mobilnej do uiszczania opłaty.

O odrzuceniu ustawy przesądził przede wszystkim tryb prac nad jej projektem. Jak napisano w uzasadnieniu stanowiska Senatu, materia dotycząca z jednej strony technicznych aspektów działania systemu poboru opłaty elektronicznej, a z drugiej funkcjonowania organów zajmujących się samym poborem opłaty oraz nakładaniem kar za niedopełnienie obowiązków z tym związanych, powinna pochodzić z wniosku Rady Ministrów, a nie posłów.

Izba wprowadziła 5 poprawek redakcyjnych do ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy), dostosowującej przepisy do obecnie obowiązującej Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. Nowela przewiduje ponadto, że organy rentowe nie będą musiały sporządzać PIT-40A w wypadku nadpłaty podatku. Zmienia też termin ważności wniosku podatnika o niepomniejszanie zaliczki na podatek dochodowy o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek na lata następne; będzie obowiązywał aż do jego wycofania.

Senat bez poprawek przyjął następujące ustawy:

Ustawa o zmianie ustawy o sposobie obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto (projekt rządowy) dostosowująca sposób obliczania średniej wartości PKB na 1 mieszkańca do statystycznego podziału terytorialnego kraju. Zakłada, że średnią wartość PKB będzie obliczał prezes GUS za ostatnie 3 lata dla obszarów jednostek terytorialnych na poziomach: makroregionów, regionów i podregionów zgodnie z unijną Klasyfikacją Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS).

Ustawa o zmianie ustawy o nawozach i nawożeniu oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (projekt rządowy) wprowadzającą przepisy unijnego rozporządzenia, dotyczącego udostępniania na rynku produktów nawozowych UE. Państwa członkowskie UE zobowiązuje do wyznaczenia organu notyfikującego (minister właściwy ds. gospodarki) i do monitorowania jednostek notyfikowanych (Polskie Centrum Akredytacji). Nowelizacja przewiduje ponadto, że od 1 sierpnia 2021 r. nie będzie można stosować mocznika w formie granulowanej, co ma ograniczyć emisję amoniaku do atmosfery. Nadzór nad wprowadzaniem do obrotu nawozów będzie sprawować Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Ustawa o ratyfikacji Umowy o partnerstwie i współpracy pomiędzy Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Singapuru, z drugiej strony, sporządzonej w Brukseli dnia 19 października 2018 r. (projekt rządowy), przewidującą ratyfikację umowy, która dotyczy m.in współpracy w ramach regionalnych i międzynarodowych forów i organizacji, zwalczania terroryzmu, przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia, wspierania rozwoju wymiany handlowej, a także współpracy w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa.

Ustawa o ratyfikacji Umowy ramowej między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Australią, z drugiej, sporządzonej w Manili dnia 7 sierpnia 2017 r.(projekt rządowy) przewidującą ratyfikację umowy, której celem jest zacieśnienie współpracy politycznej w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym broni masowego rażenia, zwalczania terroryzmu, walki z przestępczością zorganizowaną i cyberprzestępczością, współpracy w kwestiach gospodarczych i  na forach wielostronnych, a także m.in. w dziedzinie badań i innowacji, edukacji i kultury.

Ustawa o ratyfikacji Umowy o partnerstwie w zakresie stosunków i współpracy między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Nową Zelandią, z drugiej strony, sporządzonej w Brukseli dnia 5 października 2016 r. (projekt rządowy) przewidującą ratyfikację umowy, która zmierza do rozszerzenia zakresu relacji gospodarczych i handlowych, a także współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości, spraw wewnętrznych oraz w zwalczaniu terroryzmu i cyberprzestępczości.

Ustawa o ratyfikacji Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec w zakresie ocen oddziaływania na środowisko i strategicznych ocen oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, podpisanej w Neuhardenberg dnia 10 października 2018 r. (projekt rządowy) przewidująca ratyfikację umowy, która umożliwi uregulowanie ram prawnych postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym między Polską a Republiką Federalną Niemiec, usprawni procedury transgraniczne w tym zakresie.

Senat podjął 2 uchwały. W uchwale w sprawie roli mediów publicznych w wyborach prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (projekt grupy senatorów) Izba wzywa Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, Radę Mediów Narodowych, kierownictwo Telewizji Polskiej i Polskiego Radia do zapewnienia obiektywizmu, równości i rzetelności w prezentowaniu kandydatów w wyborach prezydenckich. Przypomina, że należy przestrzegać zasad i wartości uniwersalnych, wynikających z konstytucji i norm ogólnie przyjętych w  państwach demokratycznych i ugruntowanej w systemie demokratycznym pozycji wolnych mediów, a także zasad rzetelnego dziennikarstwa. „Senat RP oczekuje i wzywa instytucje państwa do szacunku dla wszystkich  wyborców bez względu na ich poglądy oraz do respektu dla praw obywatelskich, a zwłaszcza dbałości o prawdziwość przekazów mediów publicznych. Okres wyborów zawsze jest najważniejszym testem stanu państwa. Kampanię wyborczą w mediach publicznych musi cechować obiektywizm i szacunek dla zapisów konstytucyjnych i ustawowych” – napisano w uchwale.

W trakcie dyskusji senator Aleksander Szwed (PiS) złożył wniosek o odrzucenie projektu uchwały, uznając ją za polityczną i tendencyjną. Wniosek ten poparł senator Jan Maria Jackowski (PiS). W jego ocenie uchwała ma charakter propagandowo-polityczny, a nie merytoryczny. „Wydaje się, że jest takim aktem bezsilności Senatu. Staje on na pozycji recenzenta” – mówił senator. „Senat nie powinien zamieniać się w stronniczego recenzenta. Ma prawo do inicjatywy ustawodawczej, więc może przygotować ustawę dotyczącą obszaru audiowizualnego” – dodał. Zadeklarował chęć współpracy nad przygotowaniem modelu funkcjonowania mediów publicznych. Zaproponował też 2 poprawki do projektu uchwały, m.in. skreślenie w jego tekście 4. akapitu. Na spadek zaufania do mediów publicznych z 82% w 2008 r. do obecnych ok. 50% oraz niskich ocen ich rzetelności w badaniach międzynarodowych zwrócił uwagę senator Bogdan Zdrojewski (KO). „Media publiczne powinny być racją stanu państwa polskiego, a są racją stanu PiS” – zaznaczył. Przywołał też słowa Lecha Kaczyńskiego, że nakaz swobodnego kształtowania opinii publicznej jest możliwy tylko pod warunkiem zachowania wyraźnego dystansu do aktualnego dysponenta politycznego. Senator Barbara Borys-Damięcka (KO) apelowała o zmianę ustawy o radiofonii i telewizji, tak aby w radzie programowej i zarządzie TVP nie zasiadali politycy, ale specjaliści – twórcy, dziennikarze, medioznawcy.

W uchwale wzywającej do przestrzegania zasady równości wobec prawa (inicjatywa grupy senatorów) Senat protestuje przeciw temu, że wprowadzone podczas stanu epidemii obostrzenia stosowane są przez niektóre organy administracji rządowej w sposób uznaniowy i nierówny. Apeluje do Rady Ministrów i innych instytucji państwowych, by w stanie epidemii nie stosować prawa stronniczo, uprzywilejowując rządzących i ich zwolenników wobec reszty obywateli. „Państwo, w którym rządzący mają więcej praw od obywateli, przestaje być państwem w pełni demokratycznym” – zaznaczono w uchwale.

Senatorowie przyjęli także zmiany Regulaminu Senatu. Nowe przepisy dotyczą m.in. procedury wyboru i odwołania marszałka i wicemarszałków Senatu. Odwołanie marszałka Senatu będzie możliwe na wniosek co najmniej 34 senatorów, imiennie wskazujących kandydata na nowego marszałka. Senat będzie odwoływał i wybierał marszałka w jednym głosowaniu, bezwzględną większością głosów ustawowej liczby senatorów. Doprecyzowano też  zasady głosowań imiennych, a także uregulowano procedurę wyboru członka państwowej komisji ds. wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15. Przywrócono ponadto stanowisko zastępcy szefa Kancelarii Senatu. Nowe przepisy umożliwiają też prowadzenie posiedzeń Senatu, komisji i Prezydium Senatu w trybie zdalnym w wypadku wprowadzenia w Polsce stanów: nadzwyczajnego, zagrożenia epidemicznego lub epidemii.

Więcej o posiedzeniu w Diariuszu Senatu