Narzędzia:

2 grudnia 1999r.

02.12.1999

2 grudnia 1999r. odbyło się 46. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli marszałek Alicja Grześkowiak oraz wicemarszałkowie Tadeusz Rzemykowski i Donald Tusk. Na sekretarzy posiedzenia powołano senatorów Andrzeja Mazurkiewicza i Tomasza Michałowskiego; listę mówców prowadził senator A. Mazurkiewicz.

Marszałek A. Grześkowiak poinformowała, że Sejm na 64. posiedzeniu przyjął większość poprawek Senatu do: ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy, ustawy - Prawo działalności gospodarczej, ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Przyjęty przez Senat porządek dzienny posiedzenia obejmował 9 punktów:
- uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu senator
a,
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz zmianie niektórych ustaw,
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej,
- stanowisko Senatu w sp
rawie ustawy o wypowiedzeniu, w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Słowacką, Konwencji między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną o uregulowaniu zagadnień dotyczących podwójnego obywatelstwa, sporządzonej w Warszawie dnia 17 maja 1965 r.,
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o wypowiedzeniu Konwencji między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Mongolskiej Republiki Ludowej w sprawie uregulowania zagadnień dotyczących podwójnego obywatelstwa
i zapobiegania przypadkom jego powstawania, podpisanej w Ułan Bator dnia 23 maja 1975 r.,
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o wypowiedzeniu, w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą, Konwencji między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
a rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w sprawie zapobiegania powstawaniu przypadków podwójnego obywatelstwa, podpisanej w Warszawie dnia 31 marca 1965 r.,
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o wypowiedzeniu, w stosunkach między Rzecząpo
spolitą Polską a Republiką Czeską, Konwencji między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacją Republiką Socjalistyczną o uregulowaniu zagadnień dotyczących podwójnego obywatelstwa, sporządzonej w Warszawie dnia 17 maja 1965 r.,
- stanowisko Senatu w
sprawie ustawy o wypowiedzeniu, w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białorusi, konwencji między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w sprawie zapobiegania powstawaniu przypadków podwójnego obywatelstwa, podpisanej w Warszawie dnia 31 marca 1965 r.,
- informacja Trybunału Konstytucyjnego o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 1998 r. i w pierwszej połowie 1999 r.

Ze względu na łączność tematyczną przeprowadzono łączną debatę nad punktami czwartym, piątym, szóstym, siódmym i ósmym przedstawionego porządku dziennego.

Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu senatora

W imieniu Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich, na podstawie art. 25 ust. 1 Regulaminu Senatu, senator Ireneusz Zarzycki przedstawił wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia mandatu senatora Augusta Chełkowskiego wskutek jego śmierci.

Na 78 obecnych senatorów 78 głosowało za przyjęciem uchwały w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu senatora.

Ustawa o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz o zmianie niektórych ustaw - przyjęta bez poprawek

Ustawa o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz o zmianie niektórych ustaw została uchwalona przez Sejm na 62. posiedzeniu, 4 listopada br. Do Senatu została przekazana 5 listopada br. Marszałek Senatu 9 listopada br., zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Gospodarki Narodowej oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Przedstawiając sprawozdanie Komisji Gospodarki Narodowej senator Kazimierz Drożdż przypomniał, że ustawa z 1995 r. stanowiła m.in. prawną podstawę tworzenia i funkcjonowania Krajowego Funduszu Mieszkaniowego, umożliwiając tym samym powstanie i rozwój nowego sektora mieszkalnictwa, budownictwa na wynajem, realizowanego poprzez towarzystwo budownictwa społecznego.

Po kilku latach funkcjonowania tej ustawy zachodzi konieczność jej nowelizacji w celu: po pierwsze, rozszerzenia dotychczasowej działalności o nowe formy aktywnego wspierania mieszkalnictwa, to jest o kredytowanie inwestycji gmin w infrastrukturę towarzyszącą budownictwu mieszkaniowemu; i po drugie, dostosowania przepisów ustawy do wymogów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy o działaniach administracji rządowej oraz doprecyzowania niektórych dotychczasowych zapisów.

Jak stwierdził senator K. Drożdż, Komisja Gospodarki Narodowej podczas prac nad sejmową nowelizacją nie wniosła do niej poprawek i postanowiła zarekomendować Senatowi jej przyjęcie bez poprawek.

W imieniu Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej sprawozdanie dotyczące ustawy o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz o zmianie niektórych ustaw przedstawił senator Zygmunt Ropelewski. Senator sprawozdawca przypomniał, że rozpatrywana ustawa powstała na podstawie projektu rządowego. Rozszerza ona dotychczasową działalność Krajowego Funduszu Mieszkaniowego o kolejne formy wspierania budownictwa mieszkaniowego oraz dostosowuje przepisy do wymogów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy o działaniach administracji rządowej oraz ustawy o Narodowym Banku Polskim. Ustawa umożliwia kasom mieszkaniowym lokowanie środków finansowych w listy zastawne, emitowane przez banki hipoteczne na podstawie ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych. W jednej z najważniejszych zmian, w art. 18 pkt 3, ustawa rozszerza uprawnienia gmin o korzystanie z preferencyjnych kredytów udzielanych ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego.

Na posiedzeniu Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej senatorowie, dyskutując nad ustawą, wyraźnie opowiedzieli się za tym, aby wszystkie formy dotyczące rozwoju budownictwa były przez komisję popierane.

Jak stwierdził Z. Ropelewski, ustawa nie budzi żadnych zastrzeżeń legislacyjnych i komisja stawia wniosek o przyjęcie jej bez poprawek.

W debacie nad rozpatrywaną ustawą 3 wnioski o charakterze legislacyjnym zgłosili senatorowie Ryszard Gibuła i Tadeusz Kopacz.

W głosowaniu 70 głosami, przy 3 przeciw i 5 wstrzymujących się, Senat postanowił nie zgłaszać poprawek do ustawy o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz o zmianie niektórych ustaw.

Senat uchwalił poprawki do ustawy o zmianie ustawy o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 64. posiedzeniu, 19 listopada br. Do Senatu została przekazana 20 listopada br. Marszałek Senatu 22 listopada br., zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Zdrowia, Kultury Fizycznej i Sportu. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Maciej Świątkowski. Senator sprawozdawca wskazał, że przedmiotem noweli są regulacje dotyczące czasu pracy pracowników zakładów opieki zdrowotnej, lekarskich dyżurów medycznych oraz uprawnień pracowniczych publicznych zakładów opieki zdrowotnej związanych z takimi wynagrodzeniami, jak nagrody jubileuszowe, jednorazowe odprawy, dodatki za wysługę lat oraz dodatki dla pracowników zespołów wyjazdowych pogotowia ratunkowego.

Uregulowania te wynikają z utraty z dniem 30 września bieżącego roku mocy prawnej przez rozporządzenie Rady Ministrów z 27 grudnia 1974 r., które stanowiło przepisy w sprawie niektórych obowiązków i uprawnień pracowników zatrudnionych w zakładach służby zdrowia. Ono też zostało wydane na podstawie art. 298 kodeksu pracy. Data 30 września br. utraty mocy prawnej rozporządzenia przedmiotowego znalazła wyraz w nowelizacji ustawy - Kodeks pracy z 2 lutego 1996 r. Druga przesłanka to orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 20 maja bieżącego roku w sprawie lekarskiego dyżuru zakładowego i wynagradzania za takie dyżury i uznanie tego za niezgodne z art. 66 ust. 2 konstytucji.

Jak podkreślił senator M. Świątkowski, problematyka regulowana przez ustawę jest trudna i bardzo złożona, ponieważ dotyczy kodeksowego regulowania czasu pracy, zgodności z konstytucją oraz z prawem unijnym. Wymaga też rozstrzygnięć, które godzą sprawy pracowników zakładów opieki zdrowotnej z możliwościami kadrowymi oraz finansowymi tych zakładów.

W art. 1 ustawy podana jest definicja dyżuru medycznego (definicja przyjęta przez Sejm odbiega od definicji, którą przedstawił rząd w wersji, jaka wpłynęła do Sejmu).

W ustawie o zakładach opieki zdrowotnej w dziale I dodano rozdział 4, który mówi o czasie pracy pracowników zakładów opieki zdrowotnej. W art. 32g, w ust. 1-6 szczegółowo określa się czas pracy pracowników zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej, a w art. 3 określony został czas pracy pracowników zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej na tych stanowiskach, na których występują warunki szczególnie uciążliwe dla zdrowia. Ten czas pracy na tych stanowiskach będzie wynosił pięć godzin na dobę oraz dwadzieścia sześć godzin i piętnaście minut na tydzień.

Art. 32i dopuszcza przedłużenie czasu pracy do dwunastu godzin na dobę w sytuacjach uzasadnionych rodzajem pracy oraz organizacją, a także mówi o sytuacjach, w których nie można pracować w takim wymiarze czasu, i o osobach, które tego nie mogą.

Art. 32j dotyczy pełnienia dyżuru medycznego, a podmiotowo dotyczy lekarzy oraz innych pracowników, którzy mają wyższe wykształcenie medyczne i muszą być obecni na dyżurze medycznym w tych miejscach, gdzie istnieje potrzeba całodobowej opieki nad chorym. Ust. 4-6 określają wynagrodzenie przysługujące na godzinę dyżuru oraz sposób ich obliczania. Jest też ważny zapis, że za czas dyżuru nie przysługuje dzień wolny, a w szczególnych okolicznościach ordynator może zwolnić lekarza lub osobę z wyższym wykształceniem wykonującą zawód medyczny. Senator sprawozdawca podkreślił, że zapisy o dyżurach są jednak mimo wszystko niezgodne z postanowieniami dyrektywy Rady Wspólnoty Europejskiej nr 93/104, która mówi, że czas wolny po dyżurze powinien mieć wymiar taki jak dyżur i że tygodniowy wymiar czasu pracy pracownika nie powinien przekraczać czterdziestu ośmiu godzin na tydzień, a jeżeli jest to możliwe, lekarz otrzymuje taką szczególną ochronę na dyżurze.

Senator M. Świątkowski poinformował, że w trakcie dyskusji członkowie komisji uznali, iż wprowadzane przepisy są wprawdzie niedoskonałe, gwarantują jednak zakładom opieki zdrowotnej pewną stabilizację w funkcjonowaniu, a pacjentom odpowiedni poziom usług medycznych.

Art. 32k podaje definicję gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych poza zakładem i sposób jej wynagradzania.

Art. 32l zapewnia pracownikom zatrudnionym w systemie zmianowym w zakładach opieki zdrowotnej dodatkowe wynagrodzenie za każdą godzinę pracy w porze nocnej, a także za każdą godzinę pracy w porze dziennej w dni wolne od pracy, dotyczy to głównie pielęgniarek i położnych.

W art. 32ł podano regulacje wysokości dodatków przysługujących pracownikom zatrudnionym w pogotowiu ratunkowym.

W dziale II, który odnosi się wyłącznie do samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, dodano rozdział 4a dotyczący wynagrodzenia pracowników za długoletnią pracę, czyli nagród jubileuszowych, niektórych świadczeń związanych z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz dodatku za wysługę lat.

Art. 2 określa termin wejścia w życie ustawy.

Senator sprawozdawca przedstawił następnie i uzasadnił dziewięć poprawek, których wprowadzenie do ustawy rekomendowała Izbie komisja.

Dalsze poprawki do ustawy zgłosili senatorowie podczas dyskusji.

Wszystkie zgłoszone wnioski rozpatrzyła Komisja Zdrowia, Kultury Fizycznej i Sportu podczas przerwy w obradach. Komisja rekomendowała Izbie przyjęcie 17 spośród 19 zgłoszonych ogółem poprawek.

Przeprowadzono głosowania nad poszczególnymi poprawkami w kolejności przepisów ustawy, a następnie 69 głosami, przy 6 przeciw i 2 wstrzymujących się, Senat powziął uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej:

- Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 19 listopada 1999 r. ustawy o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:
1) W art. 1 w pkt 1 po wyrazach "świadczeń zdrowotnych" dodaje się wyrazy "lub w zakładach świadczących pomoc doraźną.";

2) W art. 1 w pkt 2, w art. 32g w ust. 2 po wyrazach "i gospodarczych" dodaje się wyrazy ", w przyjętym okresie rozliczeniowym";

3) W art. 1 w pkt 2, w art. 32g w ust. 3 po wyrazach "(zakładów, pracowni)" dodaje się wyrazy ", w przyjętym okresie rozliczeniowym";

4) W art. 1 w pkt 2, w art. 32g w ust. 3 w pkt 2 po wyrazie "cytodiagnostyki," dodaje się wyraz "endoskopii,";

5) W art. 1 w pkt 2, w art. 32g w ust. 4 po wyrazach "z pacjentami" dodaje się wyrazy ", w przyjętym okresie rozliczeniowym";

6) W art. 1 w pkt 2, w art. 32g w ust. 5 w pkt 3:

a) w zdaniu wstępnym wyrazy "i cytodiagnostyki" zastępuje się wyrazami ", cytodiagnostyki i endoskopii",

b) w lit. b) przecinek na końcu zastępuje się wyrazem "lub" oraz dodaje się lit. c) w brzmieniu:

"c) przygotowywanie aparatury endoskopowej,";

7) W art. 1 w pkt 2, w art. 32i w ust. 2 po wyrazach "Kodeksu pracy -" dodaje się wyrazy "nie więcej jednak niż";

8) W art. 1 w pkt 2, w art. 32j ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Czasu pełnienia dyżuru, o którym mowa w ust. 1, w tym w zespołach wyjazdowych pomocy doraźnej, nie wlicza się do czasu pracy.";

9) W art. 1 w pkt 2, w art. 32j w ust. 3 wyrazy "8 miesięcznie" zastępuje się wyrazami "6 miesięcznie" oraz dodaje się zdanie drugie w brzmieniu:

"Za zgodą osoby wymienionej w ust. 1, miesięczna liczba dyżurów może być większa.";

10) W art. 1 w pkt 2, w art. 32j w ust. 5 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje się wyrazy "bez względu na porę pełnienia dyżuru.";

11) W art. 1 w pkt 2, w art. 32j ust. 7 otrzymuje brzmienie:

"7. W dniu następującym po zakończeniu dyżuru medycznego lekarz jest zwolniony z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. W uzasadnionych przypadkach przełożony lekarza może, po zasięgnięciu jego opinii, zlecić mu pozostanie w pracy po zakończonym dyżurze.";

12) W art. 1 w pkt 2, w art. 32j dodaje się ust. 8 w brzmieniu:

"8. Przepisy ust. 4 - 7 mają zastosowanie również do pracowników zespołów wyjazdowych pomocy doraźnej.";

13) W art. 1 w pkt 2, w art. 32j dodaje się ust. 9 w brzmieniu:

"9. Zasad wynagradzania, o których mowa w ust. 4 i 5, nie stosuje się do lekarzy stażystów, których zasady wynagradzania określają odrębne przepisy.";

14) W art. 1 w pkt 2, w art. 32k dodaje się ust. 4 w brzmieniu:

"4. Czasu pozostawania w gotowości, o którym mowa w ust. 1, oraz czasu udzielania świadczeń zdrowotnych w przypadku, o którym mowa w ust. 3, nie wlicza się do czasu pracy.";

15) W art. 1 w pkt 2, w art. 32l w ust. 1 wyraz "Pracownikom" zastępuje się wyrazami "Lekarzom oraz innym pracownikom";

16) W art. 1 w pkt 3, w art. 62c wyrazy "w art. 62a, a także" zastępuje się wyrazami "w art. 62b, a także".

W uzasadnieniu podjętej uchwały zaznaczono, że Senat, rozpatrując ustawę z 19 listopada 1999 r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, podzielił stanowisko Sejmu co do szczególnych rozwiązań dotyczących czasu pracy niektórych pracowników zakładów opieki zdrowotnej, dyżurów medycznych oraz świadczeń dodatkowych, związanych z wynagrodzeniami, mając na względzie uwarunkowania kadrowe i finansowe oraz świadomość co do przejściowości tych rozwiązań. Poprawki przyjęte przez Senat
z jednej strony poprawiają jej kształt formalny, z drugiej - wprowadzają niewielkie zmiany w rozwiązaniach merytorycznych.

Większość przyjętych poprawek ma na celu usunięcie drobnych usterek, polegających na niewłaściwym odniesieniu (pkt 16 uchwały Senatu), ujednolicenie określeń (pkt 15 uchwały Senatu), czy też doprecyzowanie przepisów, eliminujące niejasności w ich stosowaniu (pkt 2, 3, 5 i 7 uchwały Senatu).

Do tej grupy poprawek należą również poprawki zawarte w pkt 10, 13 i 14 uchwały, na które Senat pragnie zwrócić szczególną uwagę.

Poprawka do art. 32j ust. 5 ustawy nowelizowanej (pkt 10 uchwały) uściśla przepis, czyniąc go jednoznacznym i zgodnym z intencją Sejmu. Wątpliwości
w zakresie jego interpretacji pojawiły się już podc
zas drugiego czytania noweli
w Sejmie.

Wyłączenie lekarzy stażystów, w dodanym do art. 32j przepisie ust. 9 (pkt 13 uchwały), z zakresu regulacji dotyczących wynagradzania za dyżury medyczne podyktowane jest istnieniem odrębnych przepisów płacowych dla tych podmiotów.

Natomiast dodany w art. 32k przepis ust. 4 (pkt 14 uchwały) wprowadza, zdaniem Senatu, niezbędną w zakresie tego artykułu regulację wykluczającą kumulowanie czasu pracy z czasem pozostawania w gotowości do świadczenia pracy poza zakładem. Tym samym wyklucza ewentualne roszczenia z tytułu wynagrodzenia za pracę, niezależnie od wynagrodzenia za gotowość do udzielania świadczeń.

Wśród poprawek merytorycznych Senat zawarł dwie decyzje dotyczące rozszerzenia zakresu podmiotowego przepisów uchwalonych przez Sejm.
W poprawkach zawartych w pkt 1, 8 i 12 uchwały regulacjami dotyczącymi dyżurów medycznych objęte zostały zakłady świadczące pomoc doraźną. Zdaniem Senatu, umożliwi to racjonalniejszą gospodarkę środkami na wynagrodzenia dla zespołów wyjazd
owych pomocy doraźnej. W poprawkach zawartych w pkt 4 i 6 uchwały Senat uznał za zasadne rozszerzenie regulacji dotyczących skróconego czasu pracy na pracowników komórek organizacyjnych pracowni endoskopii. Charakter pracy tej grupy zawodowej, w zakresie dotyczącym osób zajmujących się przygotowaniem aparatury endoskopowej, uzasadnia objęcie jej normami ochronnymi.

Zmieniając w art. 32j przepis ust. 3 (pkt 9 uchwały), Senat wprowadził bardziej elastyczną formułę co do liczby dyżurów medycznych. Lekarzowi przyznane zostało prawo do oceny własnych możliwości pełnienia czynności zawodowych poza obowiązkowymi normami czasu pracy.

W poprawce zawartej w pkt 11 uchwały Senat wypowiedział się za koniecznością wprowadzenia zasady umożliwiającej lekarzowi wypoczynek po dyżurze. Przy zaproponowanej przez Senat formule przepisu polecenie lekarzowi wykonywania pracy po zakończonym dyżurze poprzedzone będzie wnikliwą oceną przełożonego, co pozostaje w bezpośrednim związku z jakością udzielanych świadczeń zdrowotnych.

Stanowisko Senatu w sprawie ustaw o wypowiedzeniu, w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Słowacką, Rządem Mongolskiej Republiki Ludowej, Ukrainą, Republiką Czeską i Republiką Białorusi, Konwencji zawartych między rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a rządami odpowiednich państw w sprawie zapobiegania powstawaniu przypadków podwójnego obywatelstwa

Senat przeprowadził łączną debatę nad punktami czwartym, piątym, szóstym, siódmym i ósmym porządku dziennego posiedzenia. Rozpatrywane w tej debacie ustawy zostały uchwalone przez Sejm na 64. posiedzeniu, 18 listopada br., i w tym samym dniu przekazane do Senatu. Marszałek Senatu 19 listopada br., zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała je do Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Komisja po rozpatrzeniu ustaw przygotowała swoje sprawozdania w tej sprawie.

Przedstawił je senator Zbigniew Kulak. Senator sprawozdawca przypomniał, że 31 marca 1965 r. podpisana została w Warszawie konwencja między rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w sprawie zapobiegania powstawaniu przypadków podwójnego obywatelstwa. Konwencja ta jest aktualnie stosowana przez Ukrainę i Republikę Białorusi. Skutki tej konwencji polegają na niemożności nadania obywatelstwa jednego państwa obywatelom drugiego państwa bez zgody tego państwa na zmianę obywatelstwa. Konwencja ta określała także obywatelstwo dziecka urodzonego z małżeństwa mieszanego w sposób uniemożliwiający powstanie stanu podwójnego obywatelstwa.

Zagadnienia sukcesji przez Ukrainę zobowiązań byłego Związku Radzieckiego zostały objęte regulacją ustawy z dnia 12 września 1991 r. o sukcesji prawnej Ukrainy. Z ustawy tej wynika, że Ukraina jest sukcesorem praw i obowiązków wynikających z umów międzynarodowych zawartych przez Związek Radziecki, o ile nie są one sprzeczne z konstytucją i interesami tego państwa.

W wyniku układu o utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw Prezydium Rady Najwyższej Republiki Białorusi 3 czerwca 1992 r. wydało postanowienie o procedurze stwierdzenia sukcesji. Skutkiem wewnętrznych działań formalnych 2 sierpnia 1992 r. wydano uchwałę Rady Ministrów o procedurze stwierdzenia sukcesji Republiki Białorusi wobec umów międzynarodowych byłego Związku Radzieckiego, zawartych przez Radę Ministrów, ministrów i inne organy ZSRR.

W ten sposób przedmiotem sukcesji w stosunkach między Polską a obu państwami stała się między innymi wymieniona konwencja. Konwencję tę zawarto także w ramach ówczesnego bloku państw socjalistycznych. Jak zaznaczył senator Z. Kulak, kwestia wypowiedzenia konwencji była od kilku lat wielokrotnie przedmiotem dyskusji i krytyki. Tego rodzaju konwencja nie jest stosowana w stosunkach pomiędzy państwami europejskimi i nie stanowi ogólnie przyjętego standardu w stosunkach międzynarodowych, wprowadza bowiem niejednolitość postępowania. W stosunku do osób będących obywatelami państw, z którymi jest ona zawarta, stosuje się zasady wyłączności obywatelstwa polskiego, zarówno w sensie prawnym, jak i faktycznym, wobec innych osób tylko w sensie prawnym. Konwencja wymusza powstawanie stanów bezpaństwowości osób starających się o nadanie obywatelstwa polskiego, albowiem osoby takie muszą pozbyć się dotychczasowego obywatelstwa przed ewentualnym otrzymaniem obywatelstwa polskiego. Jest także negatywnie odbierana przez Polaków na Wschodzie, a w szczególności na Białorusi i Ukrainie, wpływając ujemnie na stosunek tych osób do działań Polski wobec nich.

W ramach przeprowadzonych konsultacji Polska i Rosja postanowiły przez wzajemne porozumienie uchylić wspomnianą wyżej konwencję. Protokół został podpisany 27 lipca 1999 r. w Warszawie, rozpoczęto także procedurę związaną z jego ratyfikacją. W konsekwencji w wypadku Białorusi i Ukrainy wspomniana konwencja została uznana na zasadzie sukcesji, co potwierdziła Polska, stosując jej postanowienia w stosunkach z Republiką Białorusi i Ukrainą. Wzajemne stosowanie przez Polskę w stosunkach dwustronnych z Republiką Białorusi i Ukrainą postanowień konwencji w praktyce stanowi - zgodnie z regułami prawa międzynarodowego - o obowiązywaniu w stosunkach między tymi państwami postanowień konwencji, chociaż fakt ten nie ma pisemnego potwierdzenia. Zachodzi więc konieczność stosowania zasad wypowiedzenia określonej konwencji.

Zgodnie z art. 11 ust. 3 konwencja jest zawarta na czas nie oznaczony i zachowuje moc do upływu sześciu miesięcy od dnia wypowiedzenia jej przez jedną z umawiających się stron.

Jak poinformował senator sprawozdawca, ściślejsze stanowisko Ministerstwa Spraw Zagranicznych w sprawie wypowiedzenia konwencji z Czechami i Słowacją jest następujące; 17 maja 1965 r. została sporządzona w Warszawie umowa między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną o uregulowaniu zagadnień dotyczących wypadków podwójnego obywatelstwa. Po podziale Republika Czeska przejęła wszystkie zobowiązania prawne Czechosłowacji, co zostało zawarte w proklamacji Republiki Czeskiej do parlamentów i narodów świata, a także w ustawie z 31 grudnia 1992 r. Czeskiej Rady Narodowej. Podstawą przyjęcia przez Republikę Słowacją sukcesji zobowiązań po Czechosłowacji, w tym również umów międzynarodowych, stanowi między innymi wymieniona wyżej ustawa parlamentarna. Potwierdzeniem tego jest protokół między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Republiki Słowackiej, dotyczący obowiązywania w stosunkach między obydwoma państwami dwustronnych umów międzynarodowych, zawartych między Polską a Czechosłowacją w latach 1918-1992, który podpisano w Bratysławie 8 lipca 1993 r. Załącznik do tego protokołu wymienia umowy nie objęte sukcesją. Nie ma w nim wspomnianej konwencji.

Senator Z. Kulak wskazał, że wypowiedzenie konwencji o uregulowaniu zagadnień dotyczących podwójnego obywatelstwa zawartej między Polską a Czechosłowacją może zatem nastąpić wyłącznie zgodnie z przepisami określonymi w tej konwencji. W art. 14 obie strony postanowiły, że konwencja będzie obowiązywać przez pięć lat. Ważność jej będzie przedłużana ponownie na dalszych pięć lat, jeżeli jedna ze stron nie wypowie konwencji co najmniej na sześć miesięcy przed upływem terminu jej ważności. Kolejny pięcioletni termin ważności konwencji rozpoczął się 20 maja 1996 r. i upływa 20 maja 2001 r., a więc procedura wypowiedzenia musi zostać zakończona najpóźniej do 19 listopada 2000 r. W przeciwnym razie wypowiedzenie będzie możliwe dopiero po 20 maja 2001 r.

Zgodnie z treścią art. 133 ust. 1 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe. Jednak w wypadku, kiedy umowa międzynarodowa dotyczy wolności, praw lub obowiązków obywatelskich, jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie - art. 89 ust. 1 pkt 2 konstytucji.

Senator sprawozdawca podkreślił, że konwencję tę zawarto w ramach ówczesnego bloku państw socjalistycznych. Kwestia jej wypowiedzenia od kilku lat wielokrotnie była przedmiotem dyskusji, z tym że Polska od roku 1993 wykazywała, że nie ma interesu w utrzymywaniu w mocy postanowień konwencji. Strona czeska jednak, prowadząc ożywione rozmowy z Niemcami w sprawie tak zwanych Niemców sudeckich, była zainteresowana utrzymywaniem przepisów stanowiących o likwidacji stanu podwójnego obywatelstwa. Chęć utrzymania dobrych wzajemnych stosunków z Czechami była przyczyną wstrzymania procedury wypowiedzenia konwencji. Powyższe racje stanowiły także o utrzymaniu w stosunkach z Republiką Słowacką postanowień konwencji, jako że uznano konieczność zniesienia tych przepisów jednocześnie w obu państwach.

Senator Z. Kulak przypomniał, że w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, która weszła w życie 17 października 1997 r., nowy wymiar uzyskały prawa podmiotowe obywatela w kwestii zrzeczenia się obywatelstwa polskiego. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie - art. 34 ust. 2.

Konwencja z braku opcji jednego z dwóch obywatelstw, polskiego lub słowackiego, ze strony rodziców lub dla dziecka z małżeństwa mieszanego w ciągu trzech miesięcy od dnia urodzenia dziecka rozstrzygnęła kwestie obywatelstwa bez udziału rodziców. W praktyce powszechnej w społeczności międzynarodowej dotyczącej dzieci z małżeństw mieszanych obowiązuje zasada, że rodzice pozostawiają kwestię wyboru obywatelstwa dziecku z chwilą osiągnięcia pełnoletności lub mają wpływ na wybór obywatelstwa dziecka. Tego rodzaju konwencje nie są stosowane w stosunkach między państwami europejskimi i nie stanowią ogólnie przyjętego standardu w stosunkach międzynarodowych.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, należy przyjąć, że nie występują obecnie powody, dla których oba państwa zdecydowałyby się zawrzeć taką konwencję. Odejście od uregulowań konwencyjnych pozwoli na stosowanie ogólnych zasad obowiązującego ustawodawstwa polskiego i przywrócenie pełnej suwerenności państwowej w zakresie obywatelstwa. Senator poinformował, że wypowiedzenie tej umowy nie wymaga dodatkowych prac ustawodawczych ani aktów wykonawczych. Uchwalenie proponowanej ustawy nie powoduje także powstania obciążeń dla budżetu państwa.

Co do wypowiedzenia konwencji między rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a rządem Mongolskiej Republiki Ludowej senator sprawozdawca przypomniał, że 23 maja 1975 r. została podpisana w Ułan Bator konwencja dwustronna w sprawie uregulowania zagadnień dotyczących podwójnego obywatelstwa i zapobiegania przypadkom jego powstawania, która weszła w życie 1 stycznia 1976 r.

Poza charakterem opcyjnym konwencja ta określa także obywatelstwo dziecka urodzonego z małżeństwa mieszanego w sposób uniemożliwiający powstanie stanu podwójnego obywatelstwa. Z uwagi na niewielką liczbę wzajemnych czynności prawnych dokonywanych przez obywateli obu państw konwencja ta w praktyce okazała się przepisem w zasadzie niestosowanym, martwym, co stanowi podstawowy argument przemawiający za likwidacją jej bytu prawnego.

Zgodnie z przepisami konwencji jej ważność jest określona na pięć lat i będzie automatycznie przedłużana na kolejne pięcioletnie okresy, jeżeli jedna ze stron nie wypowie jej co najmniej na sześć miesięcy przed upływem terminu ważności. Kolejny pięcioletni termin ważności konwencji upływa z dniem 1 stycznia 2001 r., czyli procedura wypowiedzenia powinna zostać zakończona najpóźniej do 30 czerwca 2000 r. Konwencję tę zawarto w ramach ówczesnego bloku państw socjalistycznych.

Senator sprawozdawca zaakcentował, że podobnie jak w wypadku wypowiedzenia konwencji z Republiką Białorusi, Ukrainą, Republiką Czeską i Republiką Słowacką, odejście od uregulowań konwencyjnych pozwoli na stosowanie ogólnych zasad obowiązującego ustawodawstwa polskiego i przywrócenie pełnej suwerenności państwowej w zakresie obywatelstwa. Wypowiedzenie konwencji nie wymaga dodatkowych prac ustawodawczych ani aktów wykonawczych. Uchwalenie proponowanych ustaw nie powoduje także powstania obciążeń budżetu państwa.

Po dyskusji przeprowadzono kolejne głosowania nad przedstawionymi przez Komisję Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej wnioskami o przyjęcie rozpatrywanych ustaw bez poprawek.

W wyniku tych głosowań Senat powziął uchwały o przyjęciu bez poprawek ustaw:

- o wypowiedzeniu, w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Słowacką, Konwencji między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną o uregulowaniu zagadnień dotyczących podwójnego obywatelstwa, sporządzonej w Warszawie dnia 17 maja 1965 r. (75 głosów za, 1 przeciw, 2 wstrzymujące się);

- wypowiedzeniu Konwencji między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Mongolskiej Republiki Ludowej w sprawie uregulowania zagadnień dotyczących podwójnego obywatelstwa i zapobiegania przypadkom jego powstawania, podpisanej w Ułan Bator dnia 23 maja 1975 r. (76 głosów za, 1 przeciw, 1 wstrzymujący się);

- wypowiedzeniu, w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą, Konwencji między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w sprawie zapobiegania powstawaniu przypadków podwójnego obywatelstwa, podpisanej w Warszawie dnia 31 marca 1995 r. (75 głosów za, 1 przeciw);

- o wypowiedzeniu, w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeską, Konwencji między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacją Republiką Socjalistyczną o uregulowaniu zagadnień dotyczących podwójnego obywatelstwa, sporządzonej w Warszawie dnia 17 maja 1995 r. (75 głosów za, 2 wstrzymujące się);

- o wypowiedzeniu, w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białorusi, konwencji między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w sprawie zapobiegania powstawaniu przypadków podwójnego obywatelstwa, podpisanej w Warszawie dnia 31 marca 1965 r. (73 głosy za, 1 przeciw, 2 wstrzymujące się).

Informacja Trybunału Konstytucyjnego o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 1998 r. i w pierwszej połowie 1999 roku

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, trybunał informuje Sejm i Senat o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Nad informacją tą nie przeprowadza się głosowania.

Marszałek Senatu otrzymaną od prezesa Trybunału Konstytucyjnego informację, zgodnie z art. 8 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała do Komisji Ustawodawczej i Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Komisje na posiedzeniach w dniach 20 października 1999 r. oraz 16 listopada 1999 r. zapoznały się z przedstawioną przez prezesa Trybunału Konstytucyjnego informacją i poinformowały o tym marszałek Senatu. Komisja Ustawodawcza w piśmie przedstawionym marszałek Senatu stwierdziła ponadto, że przyjęła tę informację do praktycznego wykorzystania w pracach legislacyjnych, zgodnie ze swoją kompetencją, na forum Senatu Rzeczypospolitej.

Istotne problemy wynikające z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, a także dorobek orzecznictwa trybunału przedstawił Izbie prezes Trybunału Konstytucyjnego Marek Safjan.

Senat zapoznał się z przedstawioną informacją.

Zobacz inne aktualności Przejdż do wszystkich aktualności

8. posiedzenie Senatu

Izba zakończyła obrady.

Prace w komisjach senackich – 13 marca 2024 r.

Komisja Petycji rozpatrzyła 7 petycji.

7. posiedzenie Senatu

Zakończyło się 7. posiedzenie Senatu.