Legislacja

W dniach 17, 18 i 19 listopada 1999r. odbyło się 45. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli marszałek Alicja Grześkowiak oraz wicemarszałkowie Andrzej Chronowski, Tadeusz Rzemykowski i Donald Tusk.

Na sekretarzy posiedzenia powołano senatorów Stanisława Jarosza i Witolda Kowalskiego; listę mówców prowadził senator W. Kowalski.

Zatwierdzony przez Senat porządek dzienny 45. posiedzenia obejmował:
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw,
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych;
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym;
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji;
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Prawo spółdzielcze;
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach;
- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka;
- informacja Rzecznika Praw Obywatelskich o działalności za okres od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. z uwagami o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

Senat zaakceptował propozycję, ażeby rozpocząć obrady od czwartego punktu porządku dziennego.

Przed przystąpieniem do porządku dziennego Izba minutą ciszy uczciła pamięć zmarłego senatora Augusta Chełkowskiego.

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 61. posiedzeniu, 21 października br., i tego samego dnia przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 22 października br., zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Komisji Kultury i Środków Przekazu. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej przedstawił senator Tadeusz Kopacz.

Senator sprawozdawca przypomniał, że rozpatrywana ustawa jest projektem rządowym. Realizuje ona jeden z punktów rządowego projektu polityki konsumenckiej na lata 1998-1999, przyjętego przez Radę Ministrów 15 września 1998 r. Ponadto dostosowuje przepisy zawarte w ustawie o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji - dotyczące reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej - do prawa Wspólnoty Europejskiej. Polska, zgodnie z Układem Europejskim, jest zobowiązana do zapewnienia w okresie pięciu lat od wejścia w życie układu takiego poziomu ochrony w dziedzinie własności intelektualnej, jaki istnieje we Wspólnocie Europejskiej - mówi o tym art. 68 i 69 Układu Europejskiego.

Senator T. Kopacz podkreślił, że uchwalona przez Sejm nowelizacja ustawy o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wprowadza nowe regulacje, których celem jest uporządkowanie, czy też walka z reklamą wprowadzającą w błąd, a także w wypadku naruszenia dobrych obyczajów przy stosowaniu reklamy porównawczej.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, reklama, która w okresie realnego socjalizmu prawie nie istniała, mogła się rozwinąć w dobie, kiedy w Polsce został wprowadzony wolny obrót rynkowy, nazywany wolnym rynkiem. Istniała ona jednak już w II Rzeczypospolitej i była prawnie unormowana ustawą z dnia 2 sierpnia 1926 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Dzisiaj - kiedy mamy rozwinięty wolny rynek i dostępność do wszelkich dóbr, które on ze sobą niesie - wraz z rozwiniętą działalnością reklamową pojawiły się w reklamie pewne patologie, wprowadzające w błąd odbiorców produktów wolnego rynku, a także wyrażające się nieuczciwością i brakiem etyki wobec innych producentów towarów i produktów o podobnych walorach użytkowych.

Senator sprawozdawca przypomniał, że wraz z wprowadzeniem wolnego rynku uchwalono 16 kwietnia 1993 r. nową ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, której regulacje w pierwszej fazie gospodarki rynkowej wydawały się wystarczające. Jednak dzisiaj, na podstawie ponadsześcioletnich doświadczeń, należy stwierdzić, że zaszła konieczność doprecyzowania niektórych przepisów, tak aby wyeliminować pewne furtki do nieetycznych i nieuczciwych gier, jakie odbywają się na rynku reklamy.

Dobrze się stało, że rząd z taką inicjatywą wystąpił. Mam nadzieję, że ta nowelizacja, przedstawiona nam przez Sejm, a wcześniej przez rząd, ucywilizuje niewłaściwą grę w reklamie na rynku, wprowadzając w to wszystko generalną zasadę dobrego obyczaju - powiedział senator T. Kopacz.

Senator sprawozdawca poinformował ponadto, że komisja jednomyślnie postanowiła zaproponować Izbie wprowadzenie czterech poprawek do ustawy. Senator przedstawił i uzasadnił proponowane poprawki.

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu w sprawie rozpatrywanej nowelizacji przedstawił senator Jacek Sauk. Senator podkreślił, że celem nowelizacji jest wzmocnienie pozycji konsumenta i ochrona jego interesów, po pierwsze, poprzez dostosowanie zawartych w ustawie przepisów dotyczących reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej do prawa Wspólnoty Europejskiej oraz, po drugie, poprzez wzmocnienie ochrony przed nieuczciwą konkurencją. W związku z tym wprowadza się nowe regulacje prawne dotyczące reklamy.

I tak, w art. 16 zezwala się na stosowanie reklamy porównawczej (dotychczas takiej możliwości nie było) jedynie w wypadku, gdy nie jest ona sprzeczna z dobrymi obyczajami. Jednocześnie wyraźnie określa się, kiedy taka reklama nie jest sprzeczna z dobrymi obyczajami.

W art. 18 w ust 1 dodaje się pkt 6, zaostrzający represje za działania związane z nieuczciwą konkurencją poprzez wprowadzenie możliwości zasądzenia od sprawcy takiego czynu odpowiedniej sumy pieniężnej na cel społeczny. Dodaje się też art. 18a, wprowadzający zasadę, iż na osobie, której zarzuca się czyn nieuczciwej konkurencji, spoczywa ciężar dowodu prawdziwości oznaczeń lub informacji umieszczanych na towarach lub wypowiedzi zawartych w reklamie.

W art. 21 ust. 1 oraz w art. 27 ust. 2 wzmacnia się pozycję prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz powiatowych i miejskich rzeczników konsumentów poprzez wprowadzenie zasady, że ściganie przestępstw przewidzianych w ustawie może być podjęte na żądanie prezesa urzędu lub powiatowego czy miejskiego rzecznika konsumentów.

Ponadto, w celu zwiększenia możliwości przeciwdziałania dezinformacji w reklamie, w ustawie o radiofonii i telewizji po art. 20 dodaje się artykuł 20a, zgodnie z którym na pisemny wniosek prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nadawca zobowiązany jest ujawnić dane zleceniodawcy reklamy oraz wydać zapis programu.

Aby dać czas na zastosowanie się do tych wymogów prawnych, wprowadza się art. 3, który mówi, że ustawa ma wejść w życie po upływie trzech miesięcy od dnia jej ogłoszenia.

Senator J. Sauk poinformował, że Komisja Kultury i Środków Przekazu postanowiła rekomendować Izbie wprowadzenie do ustawy czterech poprawek, jednobrzmiących z poprawkami zaproponowanymi przez Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej.

Dalsze poprawki do ustawy zgłosili senatorowie podczas dyskusji.

Wszystkie zaproponowane poprawki rozpatrzyły komisje Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Kultury i Środków Przekazu. Połączone komisje rekomendowały Izbie przyjęcie 8 spośród 13 zgłoszonych ogółem poprawek.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 Regulaminu Senatu przeprowadzono głosowania nad poszczególnymi poprawkami w kolejności przepisów ustawy, a następnie nad całością projektu uchwały w sprawie rozpatrywanej ustawy wraz z przyjętymi poprawkami. W wyniku tego głosowania Senat 81 głosami, przy 1 przeciw i 6 wstrzymujących się, powziął uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji:

Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 21 października 1999 r. ustawy o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:
1) w art. 1 w pkt 1 w lit. a) po wyrazie "przecinek" dodaje się wyrazy "na końcu";
2) w art. 1 w pkt 1 w lit. b), w ust. 3 w zdaniu drugim po wyrazach "nie jest sprzeczna  dobrymi obyczajami, jeżeli" dodaje się wyrazy "łącznie spełnia następujące przesłanki";
3) w art. 1 w pkt 1 w lit. b), w ust. 3 pkt 3 otrzymuje brzmienie:
"3) w sposób obiektywny porównuje jedną lub kilka istotnych, charakterystycznych, sprawdzalnych i typowych cech tych towarów i usług, do których może należeć także cena,";
4) w art. 1 w pkt 1 w lit. b), w ust. 3 w pkt 4 po wyrazach "między ich" dodaje się wyrazy "towarami albo usługami,";
5) w art. 1 w pkt 2 wyrazy "po pkt 5 kropkę" zastępuje się wyrazami "w pkt 5 kropkę na końcu";
6) w art. 1 w pkt 2, w pkt 6 po wyrazach "cel społeczny" dodaje się wyrazy "związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego";
7) w art. 1 pkt 6 otrzymuje brzmienie:
"6) w art. 27 w ust. 2 wyraz "organizacje" zastępuje się wyrazem "podmioty".";
8) w art. 2, w art. 20a w ust. 1 w pkt 2 po wyrazie "od" dodaje się wyraz "dnia".

W uzasadnieniu powziętej uchwały zaznaczono, że Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm 21 października 1999 r. ustawy o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, zadecydował o wprowadzeniu do niej 8 poprawek.

Wprowadzając poprawkę drugą, Senat uznał za wskazane wyraźne zaznaczenie w nowelizowanym art. 16 ust. 3 ustawy, że przesłanki dopuszczalności reklamy porównawczej winny być przez reklamodawcę spełnione łącznie. Zdaniem Senatu przepis właśnie tak sformułowany usunie ewentualne nieporozumienia i uzmysłowi jego odbiorcom, że musi być spełniona każda z przesłanek, aby można było uznać, że reklama nie narusza dobrych obyczajów.

Efektem takiego właśnie łącznego traktowania przesłanek dopuszczalności reklamy porównawczej jest kolejna poprawka (oznaczona numerem 3), zmieniająca brzmienie art. 16 ust. 3 pkt 3. Skoro bowiem wszystkie punkty ustępu trzeciego winny być czytane i spełniane łącznie, nie ma potrzeby powtarzania w pkt 3, że reklama powinna porównywać "w sposób rzetelny i dający się zweryfikować na podstawie obiektywnych kryteriów", skoro taki wymóg nakłada już pkt 2.

Przyjmując tę poprawkę, Senat zmierzał jednak przede wszystkim do uznania reklamy porównawczej za dopuszczalną, nawet gdy jedyną cechą różnicującą towary lub usługi będzie cena.

Z uregulowania przyjętego przez Sejm wynikał obowiązek wskazywania, oprócz porównania cenowego, co najmniej jednej dodatkowej cechy reklamowanego towaru lub usługi.

Senat zauważył, że często produkty są równorzędne pod względem jakości cech podstawowych i różni je wyłącznie cena, która w wielu wypadkach decyduje o atrakcyjności rynkowej towaru lub usługi. Toteż po dogłębnym rozważeniu Senat uznał za bardziej właściwe ujęcie tej kwestii analogicznie do rozwiązania zawartego w dyrektywie Rady Unii Europejskiej, która dopuszcza obiektywne porównanie jednej lub większej liczby istotnych, charakterystycznych, sprawdzalnych i typowych cech, co może obejmować także cenę.

W poprawce czwartej Senat uzupełnił przepis art. 16 ust. 3 pkt 4 zgodnie z treścią dyrektywy Rady dodając, że reklama porównawcza nie może powodować pomyłek pomiędzy towarami lub usługami podmiotu reklamującego i jego konkurenta.

Senat w poprawce szóstej uznał za wskazane zawężenie celów, na jakie może być przeznaczona nawiązka orzeczona w procesie o czyn nieuczciwej konkurencji do związanych ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego.

Pozostałe poprawki mają na celu doprecyzowanie przepisów ustawy i zmierzają do zapewnienia jej poprawności legislacyjnej.

Ustawa o zmianie ustawy - Prawo spółdzielcze

- przyjęta bez poprawek

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 61. posiedzeniu, 21 października br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 22 października br., zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Ustawodawczej. Komisja, po rozpatrzeniu ustawy, przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Wiesław Chrzanowski. Senator sprawozdawca zaznaczył, że nowelizacja prawa spółdzielczego dotyczy przede wszystkim art. 228 § 3 tego prawa z 1982 r. Trybunał Konstytucyjny uznał ten artykuł za sprzeczny z przepisami konstytucji, stanowiącymi ochronę własności oraz dziedziczenia, a także z art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, według którego ograniczanie własności może nastąpić tylko wtedy, gdy przemawia za tym racjonalny interes publiczny.

Jak wskazał senator sprawozdawca, zakwestionowany przepis przewidywał wygaśnięcie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu po śmierci spadkodawcy w razie niedopełnienia przez spadkobierców czynności zachowawczych w określonych terminach, zapisanych w art. 1 i 2 tego przepisu, czyli niedopełnienia takich czynności, jak wystąpienie do sądu o stwierdzenie nabycia spadku, dokonanie działu spadku, gdy spadkobierców jest kilku, złożenie deklaracji członkowskiej, jeżeli spadkobierca, któremu przypadło prawo do lokalu, nie jest członkiem spółdzielni itd. Wygaśnięcie to następowało nawet wtedy, gdy prawo do lokalu dziedziczył współmałżonek, a lokal był przedmiotem majątku wspólnego małżonków, objętego wspólnością ustawową. W następstwie wygaśnięcia własnościowego prawa spadkobiercom przysługiwał jedynie zwrot wkładu budowlanego, obliczony w sposób dalece odbiegający od rynkowej ceny tego prawa do lokalu.

Sejm 8 maja br. uznał za zasadny wyrok Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie, ale ponieważ nie zmienił ani nie uchylił niezgodnego z konstytucją przepisu art. 228 § 3 prawa spółdzielczego, więc przepis ten, w drodze obwieszczenia prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 24 września tego roku, utracił moc obowiązującą.

Senator W. Chrzanowski wyjaśnił, że w tym stanie nowelizacja prawa spółdzielczego sprowadza się w tym zakresie jedynie do rozwiązania pewnego problemu o charakterze organizacyjno-prawnym. Jednak dla spółdzielni ze względów właśnie organizacyjnych jest to istotne, a także w pewnym zakresie także dla spadkobierców. Chodzi przede wszystkim o to, kto wobec spółdzielni ma reprezentować spadkobierców, gdy jest ich kilku; kto może dokonywać w ich imieniu czynności prawnych dotyczących prawa do lokalu? Wprawdzie zagadnienia te można by rozstrzygnąć również na podstawie ogólnych przepisów prawa cywilnego, procedury cywilnej, jednak nie w pełnym zakresie. Ze względu na specyfikę spółdzielni i prawa spółdzielczego na przykład taki ewentualny kurator nie mógłby brać udziału w walnym zgromadzeniu spółdzielni.

Nowy przepis, który wszedł w miejsce dotychczasowego, uchylonego art. 228, przewiduje, że w takiej sytuacji odpowiednie zastosowanie ma przepis art. 233 § 1 prawa spółdzielczego, znajdujący się w rozdziale ustawy zatytułowanym "Spółdzielnie mieszkaniowe". Rozdział ten mówi o budowie domów jednorodzinnych przez spółdzielnie w celu przeniesienia własności na członków spółdzielni. Przepis stanowi, że jeżeli prawo do domu jednorodzinnego przeszło na kilku spadkobierców, to powinni oni w terminie jednego roku od dnia otwarcia spadku wyznaczyć spośród siebie pełnomocnika w celu dokonywania czynności prawnych związanych z wykonywaniem tego prawa, włącznie z zawarciem w ich imieniu umowy o przeniesieniu własności domu. W razie bezskutecznego upływu tego terminu, na wniosek spadkobierców lub spółdzielni, sąd w postępowaniu nieprocesowym wyznaczy przedstawiciela, który uprawniony będzie do udziału w walnym zgromadzeniu.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, rozwiązanie to, z praktycznego punktu widzenia nie budzące wątpliwości, nie jest w pełni poprawne pod względem legislacyjnym. Odsyła bowiem do przepisu zamieszczonego w dalszej kolejności. Taki puryzm legislacyjny wymagałby, aby art. 228 nadać odpowiednio zmodyfikowaną treść art. 233 § 1, a w art. 233 odesłać do odpowiedniego stosowania art. 228.

Uznano jednak, podobnie jak w Sejmie, że nowelizacja ma charakter czasowy, gdyż W Sejmie toczą się prace nad nowym spółdzielczym prawem mieszkaniowym. Taka przebudowa układu przepisów byłaby więc niecelowa, tym bardziej że z tymi przepisami związane jest już orzecznictwo sądowe. Dodatkowe zmiany mogłyby więc skomplikować, utrudnić korzystanie z tego orzecznictwa przez praktyków.

Senator W. Chrzanowski wskazał ponadto, że omawiana nowelizacja prawa spółdzielczego dotyczy również lokatorskiego prawa do lokalu. Sejm uznał, że należy poczynić pewne kroki w kierunku wzmocnienia uprawnień tych, którym przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Chodzi o sytuację, gdy prawo to przysługiwało obojgu małżonkom, a na skutek ustania małżeństwa za życia małżonków, na skutek rozwodu, unieważnienia małżeństwa, czy też w następstwie śmierci jednego z małżonków, przypada ono drugiemu małżonkowi.

W takich sytuacjach obowiązujące prawo spółdzielcze przewiduje obowiązek dokonania pewnych czynności zachowawczych w określonych terminach - chodzi głównie o problem złożenia przez małżonka deklaracji członkowskiej, jeżeli nie był członkiem spółdzielni, i to złożenia w określonym terminie, pod rygorem wygaśnięcia prawa. Właściwie regulacja jest taka, że prawo nie wygasa ex lege, tylko spółdzielnia obowiązana jest wtedy dokonać czynności polegającej na podjęciu decyzji o wygaśnięciu tego prawa.

Nowelizacja przewiduje przedłużenie przewidzianych terminów oraz terminów ostrzeżenia tego małżonka o tym, jakie pociągnie za sobą skutki niedopełnienia tego, oraz - zamiast obligowania spółdzielni do podjęcia uchwały o wygaśnięciu prawa w razie niedokonania tych czynności w przewidzianym dodatkowym terminie - daje spółdzielni tylko możność, nie obowiązek, podjęcia takie uchwały. Właśnie w praktyce już obecnie wiele spółdzielni tak postępuje.

Nowe przepisy zmierzają więc do wzmocnienia trwałości spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu. Należy zatem uznać, że z punktu widzenia zarówno przepisów konstytucyjnych o ochronie własności - w szerokim sensie, mianowicie w istocie mienia - jak i ze względów społecznych, są to rozwiązania zasługujące na poparcie - stwierdził senator W. Chrzanowski i dodał, że rozpatrywana ustawa wprowadza jeszcze jeden nowy przepis. Mianowicie w art. 218 § 1 dodano zdanie: "wkład mieszkaniowy podlega dziedziczeniu" (chodzi o wkład, który jest związany z lokatorskim prawem do lokalu). Uzupełnienie to wydaje się zbędne, gdyż żaden przepis nie wyłącza tego wkładu spod dziedziczenia, a zasada mówi, że wszystko jest dziedziczne. Ponadto w art. 220, in fine, prawo stanowi wręcz: "przepis ten nie narusza uprawnień spadkobierców do dziedziczenia wkładu", a więc wynika z tego wprost, że ten wkład jest wkładem dziedzicznym.

Za wprowadzeniem tego przepisu opowiadali się praktycy podczas debaty nad ustawą w Sejmie. Ich zdaniem, brak takiego stwierdzenia wprost w przepisie wprowadzającym w ten temat wywołuje wahania w orzecznictwie sądowym, gdyż jest tam przepis, który równocześnie mówi o roszczeniu o zwrot wkładu, ale w nieco innych sytuacjach.

Biorąc to wszystko pod uwagę, komisja uznała, że wprawdzie jest to przepis zbędny, ale nie należy kwestionować jego wprowadzenia, ponieważ nie komplikuje on ustawy.

Senator sprawozdawca w imieniu komisji wniósł o przyjęcie rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Senat po dyskusji przychylił się do wniosku komisji i jednomyślnie, 85 głosami, zdecydował o przyjęciu rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Senat przyjął bez poprawek ustawę o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 61. posiedzeniu, 21 października br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 22 października br. skierowała ją, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, do Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie. Przedstawił je senator Zbyszko Piwoński.

Senator sprawozdawca przypomniał, że znowelizowana ustawa o orderach i odznaczeniach pochodzi z roku 1992. Z inicjatywą jej nowelizacji wystąpił prezydent Aleksander Kwaśniewski, a inspirację do jej podjęcia stanowiły dwie zasadnicze kwestie.

Pierwsza wynikła z niezbędnego wymogu dostosowania nowelizowanej ustawy do rygorów ustawy o ochronie danych osobowych, która weszła w życie 29 sierpnia 1997 r. Dodanie art. 31a i 37a spełnia zadość tym wymogom.

Art. 31 sankcjonuje potrzebę usytuowania we wniosku o odznaczenie informacji o niekaralności osoby, której wniosek dotyczy.

Dodanie art. 37a sankcjonuje możliwość i potrzebę przechowywania zawartych we wnioskach danych, również tych, o których mowa w art. 31a, i - co ważne - ten fakt nie wymaga zgody zainteresowanych osób. Senator sprawozdawca nadmienił, że ewentualne żądanie zgody od osoby zainteresowanej w praktyce byłoby mało prawdopodobne, ponieważ dane te pochodzą również z lat ubiegłych, a nie tylko z bieżącej procedury nadawania odznaczeń. Zawarte we wnioskach o nadanie odznaczeń informacje należą do grupy tak zwanych danych wrażliwych, o których jest mowa w art. 27 i 28 ustawy o ochronie danych osobowych. Stąd jedynie na drodze ustawy można wyrazić zgodę na ich przetwarzanie, a samo przechowywanie jest także pewną formą przetwarzania danych.

Druga kwestia, leżąca u podstaw tej nowelizacji, jest zawarta w dodanym do art. 33 ust. 2a i odnosi się do rozszerzenia grona osób uprawnionych do wręczania Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie równie na marszałków województw, starostów, prezydentów miast, burmistrzów i wójtów. Po nowym podziale administracyjnym kraju znacznie zmniejszyła się bowiem liczba osób uprawnionych do wręczania odznaczeń, o których mowa w art. 33 nowelizowanej ustawy, a liczba tych odznaczeń jest stosunkowo duża i - co nie jest bez znaczenia - zjawisko to ma tendencję wzrostową. Odznaczani to często osoby starsze, więc z wręczeniem odznaczenia nie można zwlekać. Ponadto trzeba również zadbać o to, ażeby odznaczenie wręczane było w należycie godnej oprawie i w odpowiednim miejscu.

Senator Z. Piwoński pokreślił, że zarówno w postępowaniu legislacyjnym Sejmu, jak i w Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej omawiana nowelizacja zyskała pełne poparcie.

Senator sprawozdawca w mieniu komisji zwrócił się o przyjęcie rozpatrywanej nowelizacji bez poprawek.

Poprawkę do ustawy zgłosił natomiast senator Piotr J.Ł. Andrzejewski podczas dyskusji.

Przedstawione wnioski rozpatrzyła Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej podczas przerwy w obradach. Komisja poparła wniosek o przyjęcie ustawy bez poprawek.

Senat w głosowaniu zaakceptował ten wniosek i 83 głosami, przy 2 przeciw i 2 wstrzymujących się, podjął uchwałę o przyjęciu rozpatrywanej nowelizacji bez poprawek.

Senat uchwalił poprawki do ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 61. posiedzeniu, 21 października br., i tego samego dnia przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 22 października br., zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Rodziny i Polityki Społecznej oraz Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Rodziny i Polityki Społecznej przedstawiła senator Elżbieta Płonka. Senator sprawozdawca podkreśliła, że uchwalona przez Sejm ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka jest kompromisem między dwoma projektami: złożonym przez grupę posłów w lipcu 1998 r. oraz projektem rządowym z grudnia 1998 r. Projekty te w swoich głównych założeniach wzorowały się na instytucji rzecznika praw obywatelskich, a także na jego zadaniach i na jego obszarze działania. Senator sprawozdawca zaakcentowała, że ostateczny kompromis został przyjęty wobec możliwości wyboru znacznego sformalizowania i zbiurokratyzowania tego urzędu i wobec propozycji, na której także wzorował się Sejm, to znaczy ustawy norweskiej z 1981 r. o rzeczniku praw dzieci. W Norwegii jest to organ o szerokich możliwościach prawnych, z dużą swobodą działania. Jest to powszechny, ogólnie dostępny, niezawisły i niezależny urząd. W żadnym kraju instytucja rzecznika praw dziecka nie zastępuje i nie powiela instytucji rzecznika praw obywatelskich.

Drugim kompromisem, który przesądził o wymowie ustawy, była i jest troska o prawa dziecka, aby nie były one w opozycji do rodziny lub by nie było sprzeczności między prawami rodziców a prawami dziecka. W opinii senator E. Płonki istotny jest zapis art. 2 tejże ustawy, który mówi o ochronie praw dziecka, w którym za dziecko uznaje się istotę ludzką od momentu poczęcia. W efekcie rzecznik w zapisie ustawy sejmowej jest autorytetem, ambasadorem interesów i dobra dziecka, kreatorem potrzeb dziecka z poszanowaniem jego wartości. Wpisano nawet grupę dzieci szczególnej troski, to jest dzieci niepełnosprawne. Szanując jednak prawa rodziców, a więc rodziny, jako środowiska naturalnego do rozwoju i realizacji potrzeb dziecka, działa jako rzecznik w sytuacjach tego wymagających z własnej inicjatywy lub z polecenia innych po rozpoznaniu sytuacji, lub też odmawia interwencji, jeśli nie znajduje podstaw do jej podjęcia.

Senator sprawozdawca podkreśliła, że posłowie zapisali ustawę w obecnej wersji po wysłuchaniu wielu ekspertów i autorytetów, w tym także rzecznika praw dzieci z Norwegii. Ostatecznie o wartości ustawy przesądza w polskim zapisie autorytet osoby rzecznika, jego kreatywność, pole działania. Wspomaga on organizacje działające na rzecz dzieci, czuwające nad systemem prawa dotyczącego dzieci, a także uznaje możliwości i prawa działania we współpracy z organami władzy publicznej i samorządowej. Przy zapisie tych głównych założeń Sejm wzorował się na instytucji rzecznika praw obywatelskich i jego zadaniach.

Jak stwierdziła senator E. Płonka, senacka Komisja Rodziny i Polityki Społecznej podzieliła pogląd o przyjęciu takiego zapisu ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka, chociaż w dyskusji senatorowie wracali do koncepcji pierwotnych, które były powodem długotrwałych dyskusji w Sejmie. Szukali pola współpracy obu rzeczników, rzecznika praw obywatelskich i rzecznika praw dziecka i ich urzędów, bądź też szukali doprecyzowania w skuteczności rzeczywistego działania takiego autorytetu, jakim ma być rzecznik praw dziecka. Senator sprawozdawca poinformowała, że rozważając także uwagi legislacyjne, komisja przyjęła dziewięć poprawek, ale są to poprawki doprecyzowujące ustawę i potrzebne dla jednolitości w zapisach poszczególnych artykułów.

Senator przedstawiła i omówiła proponowane poprawki.

Sprawozdanie Komisji Praw Człowieka i Praworządności w sprawie rozpatrywanej ustawy przedstawił senator Krzysztof Piesiewicz. Senator sprawozdawca podkreślił, że komisja obradowała dwukrotnie nad tą sprawą na swoich posiedzeniach, a właściwie trzykrotnie, ponieważ była powołania specjalna grupa, która zastanawiała się nad głęboko sięgającymi poprawkami dotyczącymi tej ustawy.

Trzeba przyznać, że mnożą nam się te instytucje rzeczników, a akurat w kontekście praw dziecka tradycja, sens, biologia i psychologia mówią, że prawdziwym rzecznikiem powinna być miłość rodziców. Ustawa jednak jest i zajęliśmy się nią. Chodziło o zlikwidowanie tego, co byłoby tylko decorum, i zespolenie tej ustawy z funkcjonowaniem rzecznika praw obywatelskich - powiedział senator K. Piesiewicz.

Senator poinformował, że komisja postanowiła wnieść do ustawy 17 poprawek o charakterze formalnym. Senator przedstawił i uzasadnił proponowane poprawki.

Poprawki do ustawy zgłosili także senatorowie podczas dyskusji.

Wszystkie przedstawione poprawki rozpatrzyły podczas przerwy w obradach komisje Rodziny i Polityki Społecznej oraz Praw Człowieka i Praworządności. Połączone komisje rekomendowały Izbie przyjęcie 19 spośród 21 zgłoszonych ogółem poprawek.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 Regulaminu Senatu najpierw przeprowadzono głosowanie nad poszczególnymi poprawkami, a następnie nad całością projektu uchwały w sprawie rozpatrywanej ustawy wraz z przyjętymi poprawkami.

W wyniku tego głosowania Izba - 86 głosami, przy 3 wstrzymujących się - powzięła uchwałę w sprawie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka:

Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 21 października 1999 r. ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

1) w art. 3 w ust. 2 po pkt 2 dodaje się pkt 2a w brzmieniu:
"2a) prawa do godziwych warunków socjalnych,";

2) po art. 3 dodaje się art. 3a w brzmieniu:
"Art. 3a. Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą o prawach dziecka, jego potrzebach i rozwoju, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną, a także umiejętnością nawiązywania kontaktów z dziećmi.";

3) w art. 4 w ust. 1 wyrazy "Marszałka Sejmu albo grupy co najmniej 35 posłów" zastępuje się wyrazami "Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów";

4) w art. 5 wyrazy "i dobrem dziecka" zastępuje się wyrazami ", dobrem dziecka i dobrem rodziny";

5) w art. 6 po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:

"1a. Kadencja Rzecznika wygasa w razie jego śmierci lub odwołania.";

6) w art. 8 w ust. 1 w zdaniu wstępnym po wyrazie "Sejm" dodaje się wyrazy ", za zgodą Senatu,";

7) w art. 8 w ust. 1 w pkt 2 po wyrazach "utraty sił," dodaje się wyrazy "stwierdzonych orzeczeniem lekarskim,";

8) w art. 8 w ust. 2 wyrazy "Marszałka Sejmu albo grupy co najmniej 35 posłów" zastępuje się wyrazami "Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów";

9) w art. 8 po ust. 2 dodaje się ust. 3 - 4 w brzmieniu:

"3. Uchwałę Sejmu o odwołaniu Rzecznika Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu.

4. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na odwołanie Rzecznika w ciągu miesiąca od dnia otrzymania uchwały Sejmu, o której mowa w ust. 3. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody.";

10) w art. 9 po wyrazie "informacje" dodaje się wyrazy "od obywateli, ich organizacji lub organów samorządów,";

11) w art. 10 w pkt 1 po wyrazach "akt i dokumentów" dodaje się wyrazy ", w tym zawierających dane osobowe";

12) w art. 10 w pkt 1 skreśla się wyrazy "na zasadach i w trybie określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie danych osobowych";

12) w art. 10 w pkt 2 po wyrazie "organów" dodaje się wyrazy ", w tym Rzecznika Praw Obywatelskich";

13) w art. 10 w pkt 2 przecinek na końcu zastępuje się kropką i skreśla się pkt 3;

14) w art. 10 dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 oraz dodaje się ust. 2 w brzmieniu:

"2. Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje sprawy skierowane przez Rzecznika Praw Dziecka.";

15) w art. 11 w ust. 1 wyrazy "może przedstawiać" zastępuje się wyrazem "przedstawia";

16) w art. 16 pkt 3 otrzymuje brzmienie:

"3) w art. 48:

a) w ust. 1a wyrazy "pkt 1, 2, 6, 7, 9, 10 i 13" zastępuje się wyrazami "pkt 1, 2, 6, 7, 7a, 9, 10 i 13",

b) w ust. 2 wyrazy "pkt 6 i 7" zastępuje się wyrazami "pkt 6, 7 i 7a",

c) w ust. 3 wyrazy "pkt 1, 2, 6, 7, 9, 10 i 13" zastępuje się wyrazami "pkt 1, 2, 6, 7, 7a, 9, 10 i 13".";

17) po art. 16 dodaje się art. 16a w brzmieniu:

"Art. 16a. W ustawie z dnia 15 lipca 1987 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 109, poz. 471, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 1999 r. Nr 49, poz. 483) o Rzeczniku Praw Obywatelskich wprowadza się następujące zmiany:

1. w art. 1 po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu:

"2a. W sprawach dzieci Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka.";

2. w art. 9 po pkt 2 dodaje pkt 2a w brzmieniu:

"2a) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka,";

3. w art. 11 w pkt 1 po wyrazie "sprawę" dodaje się wyrazy ", z zastrzeżeniem art. 11a,";

4. po art. 11 dodaje się art. 11a w brzmieniu:

"Art. 11a. Rzecznik podejmuje sprawę skierowaną przez Rzecznika Praw Dziecka, jeżeli nie należy ona do kompetencji Rzecznika Praw Dziecka.".";

18) w art. 20 skreśla się wyrazy ", z wyjątkiem przepisów art. 4 ust. 1-5, art. 5 i art. 14, które wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.".

W uzasadnieniu podjętej uchwały wskazano, że ustawa z 21 października 1999 r. o Rzeczniku Praw Dziecka stanowi realizację art. 72 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ujmuje ona kompetencje Rzecznika Praw Dziecka w sposób bardziej ograniczony niż kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich. Senat podzielił przekonanie Sejmu o celowości charakteru urzędu i kompetencji Rzecznika Praw Dziecka takich, jak zostały określone w ustawie, a więc jako organu bardziej opiekuńczego niż kontrolnego i interwencyjnego (tym kierował się Senat, skreślając w art. 10 pkt 3, pozostający w sprzeczności nie tylko do art. 9, stanowiącego o działaniu Rzecznika Praw Dziecka z własnej inicjatywy, lecz także w ogóle do charakteru urzędu rzecznika przyjętego w ustawie, poprawka nr 14).

Izba wniosła kilka poprawek, które nie zmieniają merytorycznych rozwiązań ustawy, ale wprowadzają rozstrzygnięcia dotyczące wzajemnej relacji między Rzecznikiem Praw Dziecka i Rzecznikiem Praw Obywatelskich, mające na celu przesądzenie w ustawie o wzajemnej współpracy obu rzeczników (poprawka nr 13, 15 i 18). Intencją Senatu było ustawowe zagwarantowanie, z poszanowaniem przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, nie tylko możliwości zwrócenia się przez Rzecznika Praw Dziecka do Rzecznika Praw Obywatelskich (jako mającego szersze kompetencje), lecz także obligatoryjności podjęcia przez Rzecznika Praw Obywatelskich spraw skierowanych przez Rzecznika Praw Dziecka, w których ten ostatni nie ma kompetencji (niezależnie od tego, Rzecznik Praw Obywatelskich może podejmować sprawy dotyczące dzieci, z inicjatywy własnej lub innych podmiotów).

Ze względu na rangę urzędu Rzecznika Praw Dziecka zasadne jest, zdaniem Senatu, wprowadzenie do ustawy uregulowania określającego warunki, które powinna spełnić osoba mająca pełnić tę funkcję (poprawka nr 2).

Senat uznał też za celowe, aby zgoda Izby była wymagana nie tylko przy powoływaniu Rzecznika Praw Dziecka, lecz także przy jego odwoływaniu (poprawka nr 6), ponadto do kręgu podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku zarówno o powołanie Rzecznika Praw Dziecka, jak i jego odwołanie powinien należeć także marszałek Senatu oraz grupa co najmniej 15 senatorów (poprawka nr 3 i 8).

Zdaniem Senatu istotne jest, aby wyeliminować ewentualne wątpliwości, ustawowe zapewnienie możliwości korzystania przez Rzecznika Praw Dziecka z akt i dokumentów zawierających m.in. dane osobowe (poprawka nr 11). Z drugiej zaś strony należało skreślić zbędne i mogące wprowadzić w błąd powołania ustawy o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie danych osobowych, których uregulowania są i pozostają powszechnie obowiązujące, nie będąc w żadnym zakresie wyłączane przez ustawę o Rzeczniku Praw Dziecka, mogłaby przy tym zachodzić obawa, iż pozostawienie art. 10 pkt 3 w brzmieniu przyjętym przez Sejm w praktyce utrudniałoby działanie Rzecznika Praw Dziecka (poprawka nr 12).

Rozszerzono także rotę ślubowania składanego przez Rzecznika Praw Dziecka przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków, akcentując, iż rzecznik będzie kierował się nie tylko przepisami prawa i dobrem dziecka, lecz także dobrem rodziny (poprawka nr 4).

Inne poprawki stanowią niezbędne doprecyzowanie niektórych uregulowań, jak np. wygaśnięcie kadencji Rzecznika Praw Dziecka (poprawka nr 5), odwołanie rzecznika z powodów zdrowotnych, które powinny być stwierdzane orzeczeniem lekarskim (poprawka nr 7), wprowadzenie niezbędnych uzupełnień związanych ze stosowaniem uregulowań ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 z późn. zm.) w stosunku do pracowników Biura Rzecznika Praw Dziecka (poprawka nr 17). Zaproponowano także, aby Rzecznik Praw Dziecka, podejmując działania przewidziane w ustawie, czynił to na podstawie informacji pochodzących od obywateli, ich organizacji lub organów samorządów (poprawka nr 10).

Zdaniem Senatu, ustanowienie terminu wejścia w życie całości ustawy z dniem 1 stycznia 2000 r. będzie równie realne, co racjonalne (poprawka nr 19).

Senat przyjął informację Rzecznika Praw Obywatelskich o działalności za okres od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. z uwagami o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela

Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich z działalności za okres od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. rozpatrzyła Komisja Praw Człowieka i Praworządności na posiedzeniach w dniach 8 i 20 października br. Komisja postanowiła wnieść o przyjęcie przez Senat przedłożonej informacji.

Stanowisko komisji przedstawił Izbie sprawozdawca senator Zbigniew Romaszewski.

Wobec braku sprzeciwu przewodniczący obradom wicemarszałek Tadeusz Rzemykowski stwierdził, że Senat przyjął do wiadomości informację Rzecznika Praw Obywatelskich o działalności za okres od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. z uwagami o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 63. posiedzeniu, 16 listopada br., i tego samego dnia przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 16 listopada br., zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Gospodarki Narodowej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Marek Waszkowiak. Senator sprawozdawca podkreślił, że ustawa ta wprowadza nowe podejście do podatku VAT w kilku zakresach.

Po pierwsze, w miejsce rachunków uproszczonych stosowane będą tylko faktury VAT. W okresie przejściowym stosowano rachunki uproszczone, obecnie wprowadza się zasadę, że tylko faktury VAT są dokumentem VAT.

Po drugie, uniemożliwia się odliczanie VAT od zakupu paliw dla samochodów osobowych oraz od usług noclegowych i gastronomicznych, co da dodatkowy przychód dla budżetu na poziomie 500 milionów zł.

Po trzecie, przyjmuje się nową zasadę konstrukcji podatku akcyzowego od wyrobów tytoniowych, w systemie mieszanym, wyrażonej w procencie od ceny detalicznej i w kwocie na jednostkę wyrobu.

Po czwarte, chodzi o likwidację zwolnień od podatku VAT, zgodnie z normami Unii Europejskiej, co ma dać budżetowi państwa 130 milionów zł. Dotyczy to głównie usług komunalnych.

Po piąte, następują zmiany w zakresie procedury VAT w zakładach pracy chronionej, które do tej pory nie były zobowiązane do wpłacania tego podatku do urzędu skarbowego. Rząd opracowuje nowy system pomocy poprzez zmiany w ustawie o rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Do tej pory podatek VAT zostawał w zakładach pracy chronionej i był równy iloczynowi liczby niepełnosprawnych pracowników oraz trzykrotności najniższego wynagrodzenia, resztę wpłacano na PFRON. Obecnie proponuje się wprowadzenie systemu dotacji na stanowiska przeznaczone dla osób niepełnosprawnych.

Wreszcie po szóste, w ustawie chodzi o wprowadzenie VAT w rolnictwie. Ta kwestia została w pracach Sejmu wydzielona do oddzielnej ustawy, natomiast w pkt 11 pojawił się fragmentaryczny zapis dotyczący 3-procentowego podatku VAT na towary importowane.

Senator sprawozdawca poinformował, że w trakcie prac nad ustawą członkowie komisji zadawali przedstawicielowi rządu wiele szczegółowych pytań dotyczących podatku VAT. W wyniku tej dyskusji i wyjaśnień postanowiono zaproponować siedem poprawek.

W imieniu Komisji Gospodarki Narodowej senator M. Waszkowiak wniósł o przyjęcie ustawy wraz z zaproponowanymi poprawkami.

Dalsze propozycje poprawek zgłosili senatorowie podczas dyskusji nad ustawą. Senator Ryszard Jarzembowski złożył wniosek o odrzucenie ustawy.

Wszystkie zgłoszone wnioski i propozycje poprawek rozpatrzyła podczas przerwy w obradach Komisja Gospodarki Narodowej. Komisja poparła 8 poprawek. Mniejszość komisji poparła 3 poprawki.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 Regulaminu Senatu w pierwszej kolejności przeprowadzono głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie ustawy (Izba odrzuciła go 59 głosami, przy 24 za i 2 wstrzymujących się). Następnie poddano pod głosowanie poszczególne poprawki oraz całość projektu uchwały w sprawie rozpatrywanej ustawy wraz z przyjętymi poprawkami. W wyniku tego głosowania Izba, 58 głosami, przy 27 przeciw i 3 wstrzymujących się, powzięła uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym:

Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 16 listopada 1999 r. ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

1) w art. 1 pkt 8 otrzymuje brzmienie:

"8) art. 14a otrzymuje brzmienie:

"Art. 14a. 1. Prowadzący zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej ma prawo w zakresie działalności tego zakładu do otrzymania częściowego lub całkowitego zwrotu wpłaconej kwoty podatku od towarów i usług według zasad określonych w ust. 2-6.

2. Przez prowadzącego zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej, zwanego dalej "prowadzącym zakład", rozumie się podmiot spełniający warunki określone w art. 28 i 29 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.Nr 123, poz.776 i Nr 160, poz. 1082, z 1998 r. Nr 99, poz. 628, Nr 106, poz. 668, Nr 137, poz. 887, Nr 156, poz. 1019 i Nr 162, poz. 1118 i 1126 oraz z 1999 r. Nr 49, poz. 486).

3. Kwotę zwrotu, o której mowa w ust. 1, stanowi iloczyn liczby osób niepełnosprawnych zatrudnionych w zakładzie pracy chronionej lub zakładzie aktywności zawodowej w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz najniższego wynagrodzenia pracowników ogłoszonego przez ministra właściwego do spraw pracy w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie Kodeksu pracy. Do wyliczeń przyjmuje się najniższe wynagrodzenie obowiązujące w ostatnim dniu miesiąca poprzedzającego miesiąc obliczeniowy, z tym że w przypadku zatrudniania osób niepełnosprawnych zaliczonych do:

- lekkiego stopnia niepełnosprawności - do wyliczeń przyjmuje się jednokrotność najniższego wynagrodzenia,

- umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - do wyliczeń przyjmuje się dwukrotność najniższego wynagrodzenia,

- znacznego stopnia niepełnosprawności - do wyliczeń przyjmuje się trzykrotność najniższego wynagrodzenia.

4. Jeżeli kwota zwrotu, obliczona zgodnie z ust. 3, jest wyższa od wpłaconego za dany miesiąc podatku, urząd skarbowy wypłaca kwotę zwrotu do wysokości wpłaconego podatku.

5. Prowadzący zakład, w terminie określonym do złożenia deklaracji dla podatku od towarów i usług, składa wraz z tą deklaracją do urzędu skarbowego wniosek o dokonanie zwrotu kwoty, o której mowa w ust. 1.

6. Urząd skarbowy, po sprawdzeniu czy kwota podatku wynikająca ze złożonej deklaracji dla podatku od towarów i usług została wpłacona za dany miesiąc, dokonuje zwrotu kwoty, o której mowa w ust. 1, na rachunek bankowy prowadzącego zakład, w terminie nie dłuższym niż 25 dni od dnia dokonania wpłaty podatku przez podatnika.

7. Przepisów ust. 1-6 nie stosuje się do podatników:

- podatku akcyzowego oraz innych podatników sprzedających wyroby akcyzowe, z wyjątkiem wyrobów wymienionych w załączniku nr 6 w poz. 8, 9, 11 i 20,

- u których, w dniu złożenia wniosku o dokonanie zwrotu kwoty, o której mowa w ust. 1, występują zaległości w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa.

8. Ograniczenie prawa do zwrotu, o którym mowa w ust. 7 pkt 2, nie dotyczy podatników, wobec których urząd skarbowy zalega ze zwrotem podatku, w dniu złożenia przez nich wniosku o dokonanie zwrotu kwoty, o której mowa w ust. 1.";";

2) w art. 1 pkt 11 otrzymuje brzmienie:

"11) w art. 18 w ust. 6 wyrazy "dokument odprawy celnej" zastępuje się wyrazami "dokument celny";";

3) w art. 1 w pkt 15 w lit. d) wyrazy "w tym miejscu" zastępuje się wyrazami "w tym miesiącu";

4) w art. 1 w pkt 18 w lit. a) wyrazy "stawka procentowa wynosi 25%" zastępuje się wyrazami "stawka procentowa wynosi 30%";

5) w art. 1 w pkt 18 w lit. b), w ust. 5 po wyrazach "przez producenta" dodaje się wyrazy "lub importera";

6) w art. 1 w pkt 24 w lit. a) po wyrazach "o zawartości" dodaje się wyraz "alkoholu";

7) Skreśla się art. 2;

80 w art. 3 wyrazy "z dnia 8 stycznia 1993 r., zmienianej w art. 1" zastępuje się wyrazami ", o której mowa w art. 1".

W uzasadnieniu uchwały zaznaczono, że Senat, rozpatrując ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym, postanowił wprowadzić do jej treści osiem poprawek.

Poprawki pierwsza i siódma mają na celu poprawienie redakcji ustawy. Poprawki te "przenoszą" bez jakiejkolwiek zmiany treść art. 2 ustawy nowelizującej, dotyczącego zwrotu podatku od towarów i usług prowadzącym zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej, do ustawy nowelizowanej.

Senat postanowił także skreślić dodany ust. 1a w art. 18 ustawy nowelizowanej, który wprowadzał 3-procentową stawkę podatku na nie przetworzoną żywność importowaną. Przyjmując tę poprawkę, Senat stanął na stanowisku, iż wszystkie podmioty wykonujące czynności dotyczące tych, zwolnionych od podatku towarów, powinny być traktowane w sposób identyczny. Ponadto przyjmując to stanowisko, Senat miał na względzie niezgodność tego rozwiązania z Traktatem o ustanowieniu Wspólnot Europejskich i Układem Europejskim.

Przyczyną przyjęcia poprawki do dodawanej litery e) w art. 37 ustawy nowelizowanej było przekonanie, iż w przyjętym, tzw. mieszanym (kwotowo-procentowym) systemie ustalania podatku akcyzowego na papierosy zwiększenie stawki spowoduje wyższą kwotę akcyzy w cenie papierosów drogich, a tym samym zwiększy atrakcyjność papierosów tanich, o dużej zawartości polskiego tytoniu.

Pozostałe poprawki mają charakter porządkujący i uzupełniają oczywiste przeoczenia w ustawie.

Senat uchwalił poprawki do ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Izba zaakceptowała wniosek senatora Wojciecha Kruka o przeprowadzenie łącznej debaty nad pierwszym i drugim punktem porządku dziennego posiedzenia.

Sprawozdanie Komisji Gospodarki Narodowej oraz Komisji Rodziny i Polityki Społecznej o ustawie o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw przedstawił Izbie senator Kazimierz Kleina.

Senator sprawozdawca, omawiając nowelizację, podkreślił, że ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw proponuje utrzymanie w roku 2000 trzech stawek w skali podatkowej przy jednoczesnym obniżeniu dotychczasowych stawek 30% i 40% odpowiednio do 29% i 36%. W roku 2001 ustawa proponuje dalsze obniżenie, odpowiednio do 28% i 35%. Bez zmiany pozostałaby w tych latach najniższa stawka opodatkowania - 19%. Jednocześnie proponuje się utrzymanie dotychczasowych zasad waloryzacji przedziałów w skali podatkowej i kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale skali.

Od roku 2002 ustawa proponuje przyjęcie, zamiast obowiązujących dotychczas trzech stawek podatkowych, dwóch stawek, odpowiednio 18% i 28%, przy utrzymaniu dotychczasowych zasad waloryzacji skali podatkowej. Ustalenie górnej stawki podatku w roku 2002 na poziomie 28% podyktowane jest zamiarem zbliżenia obciążeń podatkowych dochodów osób fizycznych i obciążeń podatkowych dochodów osób prawnych.

W ustawie proponuje się likwidację ulg z tytułu budowy budynków mieszkalnych z przeznaczeniem znajdujących się w nich lokali mieszkalnych na wynajem. Proponuje się także likwidację ulg z tytułu wydatków na własne cele mieszkaniowe podatnika, z tym że ci, którzy przed dniem 1 stycznia 2000 r. nabyli prawo do tych odliczeń, mogliby odliczać wydatki poniesione na te cele do końca 2002 r., przy czym w wypadku odliczeń wypłat z tytułu oszczędzania w kasie mieszkaniowej okres ten wydłużono do upływu, określonego przed dniem 1 stycznia 2000 r., terminu systematycznego oszczędzania wynikającego z umowy o kredyt kontraktowy.

Projekt przewiduje także utrzymanie dotychczasowych zasad waloryzacji kwot przyznanych wcześniej limitów ulg. Proponowana likwidacja inwestycyjnych ulg mieszkaniowych powiązana jest równocześnie z pozapodatkowym programem wspierania budownictwa mieszkaniowego, który będzie przedstawiony w budżecie na rok przyszły. Jednak ulga na remont i modernizację budynku lub lokalu mieszkalnego pozostałaby w dotychczasowym kształcie.

W ustawie proponuje się ponadto wprowadzenie nowej ulgi o charakterze prorodzinnym, polegającej na dodatkowym odliczeniu od podatku dochodowego odpowiedniej części kwoty zmniejszającej podatek. Projekt zakłada, że z ulgi tej mogliby korzystać tylko ci podatnicy, których dochody mieszczą się w pierwszym przedziale skali podatkowej i którzy wychowują dzieci małoletnie oraz dzieci, bez względu na ich wiek, na które zgodnie z odrębnymi przepisami pobierany byłby zasiłek pielęgnacyjny. Takie ulgi przysługiwałyby także na dzieci pełnoletnie do ukończenia dwudziestego piątego roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w odpowiednich przepisach o systemie oświatowym oraz o systemie szkolnictwa wyższego.

Proponuje się także, aby ulga ta w roku 2000 wynosiła 1/3 kwoty zmniejszającej podatek na drugie dziecko w rodzinie i 1/2 tej kwoty na trzecie i każde następne dziecko. Proponuje się również, aby od roku 2001 ulga ta wynosiła: 1/3 kwoty zmniejszającej podatek na drugie dziecko, 1/2 tej kwoty - na trzecie, 3/3 kwoty - na czwarte oraz całą kwotę zmniejszającą podatek na piąte i każde następne dziecko w rodzinie. Ulga ta może być realizowana w trakcie roku podatkowego przy poborze zaliczek na poczet podatku dochodowego przez płatników.

Proponuje się także likwidację zwolnienia z opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej osób zatrudniających osoby niepełnosprawne funkcjonujące w zakresie i na zasadach określonych w ustawie o rehabilitacji zawodowej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych.

Jak wskazał senator sprawozdawca, modyfikacji ulega także sposób odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy od wynagrodzeń otrzymywanych przez osoby zatrudnione w zakładach pracy chronionej oraz zakładach aktywności zawodowej. Obecnie kwoty tych zaliczek są przekazywane w 10% na Państwowy Fundusz Rehabilitacyjny Osób Niepełnosprawnych, a w 90% na zakładowy funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Proponuje się utrzymanie tej zasady wyłącznie w odniesieniu do zaliczek obliczanych od wynagrodzeń mieszczących się w pierwszym przedziale skali podatkowej. Zaliczki od wynagrodzeń przekraczających górną granicę tego przedziału będą przekazywane do właściwych urzędów skarbowych.

W ustawie eliminuje się odliczenia alimentów, rent i innych trwałych ciężarów. Decyzja ta podyktowana jest tym, że dotychczasowe przepisy wywoływały zarówno spory interpretacyjne, jak i stanowiły pole do nadużyć.

W zakresie dochodów z działalności gospodarczej w projekcie proponuje się przede wszystkich likwidację ulgi inwestycyjnej, z zachowaniem nabytych praw. Z ulgi będą mogli korzystać ci podatnicy, którzy od 1stycznia 2000 r. nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2002 r. poniosą wydatki inwestycyjne na kontynuację inwestycji rozpoczętej przed 1 stycznia 2000 r. objętej ulgą inwestycyjną.

Jak stwierdził senator K. Kleina, wprowadzając powszechne ulgi inwestycyjne dla podatników prowadzących działalność gospodarczą, zakładano, iż pozwolą one na stworzenie dodatkowych miejsc pracy, że przyspieszą wzrost gospodarczy. W trakcie realizacji inwestycji podatnicy mogli wówczas uzyskać zwrot całości lub części poniesionych wydatków i przeznaczyć je na kolejne inwestycje. Niestety, te ulgi inwestycyjne nie wpłynęły na rozwój działalności gospodarczej, a w szczególności na rozwój małych i średnich firm. Nie spowodowały one zakładanego wzrostu wpływów budżetowych poprzez tworzenie nowych miejsc pracy, zwiększenie potencjału wytwórczego, wzrost postępu technicznego. A więc efekt tych ulg był mniejszy niż oczekiwano.

W ustawie złagodzono warunki konieczne do korzystania z ulg inwestycyjnych, dopuszczając możliwość korzystania z ulg w wypadkach, gdy zaległości podatkowe przekroczą 3% należnego podatku, a podatnik sam dokona korekty i wypłaci różnicę podatku z odsetkami lub w terminie czternastu dni po otrzymaniu decyzji organu pierwszej instancji określającej zobowiązanie podatkowe ureguluje zaległości wraz z zależnymi odsetkami. Liberalizacja zasad amortyzacji podatkowej doprowadziła do przeniesienia przepisów dotyczących amortyzacji z rozporządzenia ministra finansów do ustawy.

W ustawie nastąpiło także wydłużenie okresu rozliczenia strat poniesionych w roku podatkowym z trzech do pięciu lat oraz zwiększenie limitu odliczeń od 1/2 kwoty straty w roku podatkowym. Wydaje sie, że ta zmiana poprawi sytuację podatnika prowadzącego działalność gospodarczą oraz złagodzi restrykcyjne przepisy, które równocześnie będą chroniły dochody budżetu państwa.

Ustawa proponuje także ograniczenie możliwości wspólnego opodatkowania małżonków i preferencyjnego opodatkowania osób samotnie wychowujących dzieci. Z takiego sposobu opodatkowania nie mogliby skorzystać małżonkowie oraz osoby samotnie wychowujące dzieci, jeżeli współmałżonek lub dziecko uzyskałoby przychody z działalności gospodarczej opodatkowanej w formie ryczałtu od przychodów ewidencyjnych i karty podatkowej.

W projekcie ustawy przyjętym przez Sejm zaproponowano uściślenie niektórych przepisów, między innymi tych dotyczących zwolnień przedmiotowych związanych ze stypendiami naukowymi, stypendiami za wyniki w nauce oraz kredytami i pożyczkami studenckimi.

Ponadto ujednolicono terminy odprowadzenia przez płatników zaliczek na podatek dochodowy oraz określono jednolitą właściwość miejscową urzędów skarbowych. Od roku 2000 zaliczki na podatek przekazywane będą przez płatników do urzędów skarbowych właściwych ze względu na siedzibę płatnika do dwudziestego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskano dochody. Wprowadzono także regulacje określające zasady ustalania dochodu powstałego w wyniku łączenia spółek oraz moment opodatkowania tego dochodu. Ponadto w projekcie proponuje się zmiany o charakterze porządkowym.

Senator sprawozdawca przedstawił ponadto skutki finansowe dokonywanych zmian, zwłaszcza tych, które będą odczuwane w budżecie roku 2000.

Ubytek dochodu z tytułu obniżenia podatków, które zaproponowano w ustawie, wynosiłby około 840 milionów zł. Wprowadzone ulgi prorodzinne na drugie, trzecie i każde następne dziecko dałyby kwotę 507 milionów zł. Razem ubytki w budżecie państwa na rok 2000 wyniosłyby ponad 1 miliard 300 milionów zł. Nastąpi jednak także wzrost dochodów - z tytułu zniesienia ulg mieszkaniowych, odliczeń rent i trwałych ciężarów, ulg inwestycyjnych, wspólnego opodatkowania, likwidacji ulg dla pracowników zatrudniających osoby niepełnosprawne. Wzrost ten wynosiłby łącznie 1 miliard 200 milionów zł. A więc saldo wyniosłoby około minus 200-120 milionów zł. Te zmiany będą się pogłębiały w latach następnych, gdy będzie następowało przewidziane w ustawie obniżenie podatków.

W opinii senatora sprawozdawcy, wydaje się, że zmiany w ustawie podatkowej są zmianami, które mają charakter proinwestycyjny, zachęcający inwestorów do podejmowania decyzji inwestycyjnych i zmierzają do rozwoju gospodarczego wzmacniającego konkurencyjność polskiej gospodarki w latach następnych.

Senator sprawozdawca poinformował, że komisja przyjęła pięć poprawek do ustawy. W imieniu komisji senator K. Kleina wniósł o przyjęcie ustawy z zaproponowanymi poprawkami.

Dalsze poprawki do ustawy zaproponowali senatorowie podczas dyskusji. Senator Ryszard Jarzembowski zgłosił wniosek o odrzucenie ustawy.

Wszystkie zgłoszone wnioski i propozycje poprawek rozpatrzyły podczas przerwy w obradach dwie połączone komisje senackie. Komisje poparły 11 poprawek. Mniejszości komisji poparły 47 poprawek.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 Regulaminu Senatu w pierwszej kolejności przeprowadzono głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie ustawy. Izba odrzuciła ten wniosek 61 głosami, przy 25 za i 1 wstrzymującym się.

Wobec nieprzyjęcia wniosku o odrzucenie ustawy przegłosowano poszczególne poprawki, a następnie 59 głosami, przy 25 przeciw i 3 wstrzymujących się - powzięto uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw:

Uchwała

W uzasadnieniu podjętej uchwały wskazano, że rozpatrując ustawę nowelizującą ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych, Senat nieznacznie zwiększył kwoty progów podatkowych, tak aby ich wzrost w stosunku do roku ubiegłego odpowiadał wskaźnikowi wzrostu przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej.

Senat wniósł poprawki mające na celu przeniesienie załącznika zawierającego wykaz rocznych stawek amortyzacyjnych z ustawy nowelizującej do ustawy nowelizowanej, tj. do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dodawane do ustawy przepisy dotyczące odpisów amortyzacyjnych odwołują się bowiem do załącznika do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a nie do załącznika do ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych

Sprawozdanie Komisji Gospodarki Narodowej o uchwalonej przez Sejm 18 listopada br. ustawie o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przedstawił senator Adam Glapiński. Jak stwierdził, główne cele nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych są następujące.

Pierwszym i podstawowym celem jest zmniejszenie stawek podatku dochodowego od osób prawnych. Odpowiednio do przedłożenia zachodzą następujące zmiany. W obecnym roku ten podatek wynosił 34%. W roku przyszłym, zgodnie z przedłożeniem, będzie on wynosił 30%, w roku 2001 - 28%, w 2002 r. - 28%, w 2003 r. - 24%, a w 2004 r. i w latach następnych aż do zmiany - 22%. Jest to zasadnicza, wręcz radykalna obniżka.

W opinii komisji, proponowane rozwiązanie sprawi, że Polska będzie należała do tych krajów europejskich, które obciążają przedsiębiorstwa w najmniejszym stopniu. A to istotnie wpłynie na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw i umocni pozycję polskich przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych.

Drugim celem nowelizacji jest likwidacja ulg inwestycyjnych i wprowadzenie w to miejsce nowych, korzystniejszych dla przedsiębiorców zasad amortyzacji. Te zasady amortyzacji, skądinąd bardzo kosztowne dla budżetu, są tak skonstruowane, że w sposób zdecydowany zachęcają do przyspieszonego odnawiania parku maszynowego i do inwestycji. To także odnowi zasób produkcyjny posiadany przez polskie przedsiębiorstwa, poprawi ich jakość i konkurencyjność.

Oba elementy łącznie: obniżenie stawek podatkowych i przyspieszona amortyzacja, w istotny sposób powinny przyczynić się do wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki jako całości.

Trzecim celem nowelizacji jest likwidacja zwolnień podmiotowych od podatku dochodowego dla zakładów pracy chronionej. Dotychczasowy system prowadził bowiem do daleko idących, na wielką skalę nadużyć. Był on nieskuteczny, jeśli chodzi o wspieranie pracy osób niepełnosprawnych i tworzenie miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych. Ta propozycja zmierza do tego, aby przepisy dotyczące działań prowadzących w tym kierunku nie znajdowały się w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Senator sprawozdawca poinformował, że w Sejmie jest przygotowywana propozycja innego ustawowego uregulowania tej kwestii, czyli uregulowania tego w ustawie o rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Jest koncepcja pozostawiania na poziomie przedsiębiorstw zaliczek od podatku dochodowego. Wszystkie te elementy razem będą bezpośrednio oddziaływać na sytuację osób niepełnosprawnych, a przy tym w mniejszym stopniu będą podatne na nadużycia, czy nawet wcale nie będą na nie podatne.

Senator A. Glapiński poinformował, że komisja postanowiła rekomendować Izbie wprowadzenie dziesięciu poprawek do ustawy.

Senator przedstawił i omówił proponowane poprawki.

Dalsze poprawki do ustawy zgłosili senatorowie podczas dyskusji. Senator Ryszard Jarzembowski złożył wniosek o odrzucenie ustawy.

Wszystkie przedstawione wnioski i propozycje poprawek rozpatrzyła Komisja Gospodarki Narodowej podczas przerwy w obradach. Komisja poparła dziesięć poprawek. Mniejszości komisji poparły dwie poprawki.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 Regulaminu Senatu w pierwszej kolejności przeprowadzono głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie ustawy. Izba, 60 głosami, przy 24 za i 2 wstrzymujących się, odrzuciła ten wniosek.

Wobec odrzucenia wniosku o odrzucenie ustawy poddano pod głosowanie proponowane poprawki, a następnie całość projektu uchwały w sprawie ustawy wraz z przyjętymi poprawkami. W wyniku tego ostatniego głosowania Senat, 59 głosami, przy 25 przeciw i 3 wstrzymujących się, powziął uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych:

Uchwała

W uzasadnieniu powziętej uchwały wskazano, że Senat, po rozpatrzeniu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, postanowił wprowadzić do jej treści dziesięć poprawek.

Przyjmując poprawkę modyfikującą treść zmienianego ust. 5 w art. 15 i skreślającego ust. 5b w tym artykule, dotyczących aktualizacji wyceny środków trwałych, Senat stanął na stanowisku, iż zasady aktualizacji powinny być identyczne w obu podatkach dochodowych, bez względu na formę organizacyjną prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto wadliwe odwołanie zawarte w dodawanym ust. 5b uniemożliwia przeprowadzenie tej aktualizacji.

Przyjmując poprawkę do dodawanego pkt 63 w ust. 1 w art. 16 ustawy nowelizowanej, umożliwiającą dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od oddanych do nieodpłatnego używania nieruchomości, Senat postanowił zachować obecne, obowiązujące na podstawie rozporządzenia ministra finansów, zasady odliczania odpisów amortyzacyjnych.

Ponadto Senat uznał za konieczną zmianę umiejscowienia załącznika do ustawy. Dodawane do ustawy przepisy dotyczące przepisów amortyzacyjnych odwołują się bowiem do załącznika do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, a nie do załącznika do ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.