Legislacja

8 września 2022 r. zakończyło się 48. posiedzenie Senatu. Izba  rozpatrzyła 3 ustawy, do których wprowadziła poprawki. Zdecydowała o wniesieniu do Sejmu 3 projektów ustaw i podjęła 2 uchwały. Powołała prof. Joannę Tyrowicz do Rady Polityki Pieniężnej.

Na początku posiedzenia obradom przysłuchiwała się przebywająca z wizytą w Polsce na zaproszenie marszałka Senatu delegacja Bundesratu z jej przewodniczącym Bodo Ramelowem na czele.

Izba z 14 poprawkami przyjęła ustawę o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece Odrze (projekt rządowy). Senatorowie skreślili przepis, który wskazywał, że lista kodów Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), wyznaczająca rodzaj działalności podmiotów uprawnionych do świadczenia, lista powiatów określająca obszar przyznawania pomocy, a także okres za jaki wsparcie miałoby być wypłacane byłyby określane w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Dlatego senatorowie w kolejnych poprawkach wskazali okres za jaki ma być wypłacane świadczenie i wydłużyli go z 1 do 3 miesięcy, czyli do października 2022 r. Kolejna poprawka wprowadza katalog 31 kodów PKD, określając rodzaje działalności prowadzonej przez podmioty uprawnione do otrzymania świadczenia. Zgodnie z następną poprawką o wsparcie będą mogły starać się przedsiębiorcy, których przychód w sierpniu, wrześniu i październiku 2022 r., będzie niższy o co najmniej 40% w stosunku do przychodu uzyskanego w lipcu 2022 r., a nie o 50% w dwóch miesiącach poprzedzających miesiąc za jaki ma zostać przyznane wsparcie lub w analogicznym miesiącu zeszłego roku. Następna poprawka wydłużyła termin złożenia wniosku o przyznanie świadczenia do 28 lutego 2023 r. Wysokość świadczenia również została zmieniona; zamiast 3010 zł ma być równa wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w lipcu 2022 r. Ponadto uprawnieni będą zwolnieni z obowiązku opłacania niepłaconych składek ubezpieczeniowych i składek na rzecz niektórych funduszy. Senat wprowadził ponadto poprawkę nadającą radom gminy prawo do zwolnienia z podatku od nieruchomości: gruntów, budynków i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, wskazanym grupom przedsiębiorców, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z sytuacją ekologiczną na Odrze. Izba określiła jednocześnie, że gminom ma przysługiwać rekompensata wypłacana w pełnej wysokości z budżetu państwa za utracone przychody w związku z niższymi wpływami z tytułu podatku od nieruchomości. Ustawa przewiduje wypłatę jednorazowego świadczenia dla firm, które w sierpniu br. w stosunku do lipca lub czerwca br. zanotowały spadek przychodów powyżej 50%. Będą się mogli o niego ubiegać się przedsiębiorcy głównie z branż turystycznej, gastronomicznej czy sportowo-rekreacyjnej. Wszystkie podmioty uprawnione do świadczenia wraz z kodami Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) zostaną wyszczególnione w rozporządzeniu Rady Ministrów. Jednorazowe świadczenie w wysokości 3010 zł na pracownika będzie przysługiwało za każdego ubezpieczonego zgłoszonego w terminie do 31 lipca 2022 r. do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Wniosek trzeba będzie złożyć nie później niż do 31 grudnia 2022 r., wyłącznie w formie elektronicznej za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie udostępnionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ze świadczenia nie będzie się dokonywać potrąceń ani egzekucji. Jednorazowe świadczenie i koszty obsługi jego wypłaty będą finansowane z Funduszu Pracy.

Senatorowie wprowadzili 46 poprawek do ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (projekt rządowy). Jedna z poprawek wprowadza stałą wysokość dodatku (3 tys. zł) niezależnie od źródła ogrzewania. Kolejna przewiduje, że dodatek dla gospodarstwa domowego przysługuje również na kocioł zasilany energią elektryczną. Następna zmiana wprowadza obowiązek wypłacania dodatku na konto zarządcy budynku w przypadku gospodarstw domowych w budynkach wielolokalowych. Inne senackie poprawki zakładają, że średnia cena wytworzenia ciepła z rekompensatą ma mieć wartość średniej ceny wytworzenia ciepła przez danego wytwórcę ciepła na 31 marca 2022 r. powiększoną o 40% i kalkulowana dla poszczególnych źródeł ciepła. Kolejna zmiana przewiduje, że w przypadkuwykorzystania limitu wydatków przeznaczonych na rekompensaty dla przedsiębiorstw energetycznych wytwórca ciepła i sprzedawca ciepła odstępują od stosowania cen lub stawek opłat ustalonych na podstawie średniej ceny wytwarzania ciepła z rekompensatą. Na przedsiębiorstwo energetyczne nałożono obowiązek informowania odbiorcy ciepła o wysokości wyliczonej przez siebie średniej ceny wytwarzania ciepła z rekompensatą oraz o nabyciu przez odbiorcę uprawnienia do stosowania wobec niego średniej ceny wytwarzania ciepła. Senatorowie wprowadzili m.in. poprawki przewidujące zerową stawkę VAT od 1 października do 31 grudnia 2022 r. na gaz płynny inny niż przeznaczony do napędu silników spalinowych, olej opałowy i pellet. Skreślili też przepisy umożliwiające stosowanie do opału produktów, które są szkodliwe dla zdrowia i środowiska naturalnego, jak np. miał. Ustawa wprowadza obowiązek ustalenia przez wytwórców tzw. średniej ceny ciepła z rekompensatą na 150,95 zł za gigadżul (GJ) netto dla ciepła wytwarzanego w źródłach ciepła opalanych gazem ziemnym lub olejem opałowym, a 103,82 zł za GJ netto dla ciepła wytwarzanego w pozostałych źródłach ciepła. Oznacza to średni wzrost rachunków odbiorców o 42%. Jeżeli realne koszty wytwarzania ciepła będą wyższe z powodu wzrostu cen paliw, wytwórcom ciepła stosującym wprowadzane ustawą ceny będzie przysługiwać rekompensata wynikająca z tej różnicy i sprzedanego wolumenu. Za niezastosowanie się do przepisów wytwórcom będzie grozić odpowiedzialność finansowa. Rekompensata obejmie jedynie sprzedaż ciepła dla gospodarstw domowych i podmiotów wskazanych w ustawie, m.in. wspólnot mieszkaniowych, spółdzielni dostarczających ciepło do lokali mieszkalnych, placówek ochrony zdrowia, oświaty, szkolnictwa wyższego i nauki, żłobków, klubów dziecięcych, kościołów i związków wyznaniowych, placówek kulturalnych, straży pożarnych, pozarządowych organizacji pożytku publicznego, spółdzielni socjalnych. System rekompensat będzie działać od 1 października 2022 do 30 kwietnia 2023 r. Ustawa wprowadza też jednorazowe dodatki dla gospodarstw domowych, które ogrzewają się przy pomocy kotłów lub pieców na biomasę, LPG lub olej opałowy. Warunkiem otrzymania dodatku będzie wpis źródła do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Dodatek ma wynieść 3 tys. zł, gdy głównym źródłem ciepła jest kocioł na pellet drzewny lub inny rodzaj biomasy, jeśli używa się drewna kawałkowego – 1 tys. zł, dla ogrzewania na LPG 500 zł, a na olej opałowy to 2 tys. zł. Wniosek o dodatek trzeba składać do samorządu. Wypłata ma nastąpić w ciągu miesiąca od jego złożenia. Gospodarstwa, które mają więcej niż jedno źródło ciepła spośród objętych dodatkiem, same wskażą we wniosku, o który dodatek się starają. Nie będzie on przysługiwać gospodarstwom, którym na mocy innej ustawy przyznano dodatek węglowy. Aby zapobiec celowemu lub sztucznemu dzieleniu gospodarstw domowych dla uzyskania większej liczby dodatków, ustawa wskazuje, że na 1 adres może być przyznany 1 dodatek energetyczny lub węglowy. Ustawa przewiduje też dodatek dla podmiotów wrażliwych, które samodzielnie kupują paliwa w celach grzewczych (węgiel kamienny, brykiet, pellet zawierający co najmniej 85% węgla, biomasa, LPG, olej opałowy), wynoszący 40% różnicy między zakładanymi średnimi rocznymi kosztami zakupu paliwa na potrzeby ogrzewania, kupionego w 2022 r., a uśrednionymi kosztami zakupu z ostatnich 2 lat. Całość rekompensat ma być finansowana z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 do kwoty 10 mld zł, przy czym na rekompensaty dla przedsiębiorstw ciepłowniczych z taryfą zatwierdzaną przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki rezerwuje się 3 mld 285 mln zł, dla nietaryfowanych wytwórców ciepła – 3 mld 615 mln zł, a na dodatki dla gospodarstw domowych i podmiotów wrażliwych – 3,1 mld zł. Zgodnie z ustawą Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych będzie mogła otrzymać nieoprocentowaną pożyczkę z budżetu państwa do kwoty 8,6 mld zł na finansowanie zadań. Ustawa wprowadza też możliwość odstąpienia na okres do 2 lat od norm jakościowych dla paliw stałych w razie „nadzwyczajnych zdarzeń” na rynku. Ciepłownie powyżej 1 MW, w warunkach określanych jako „zagrożenie bezpieczeństwa dostaw ciepła” (np. brak węgla o niskiej zawartości siarki lub zakłócenia w dostawach substancji używanych w instalacjach redukcji emisji tlenków azotu), będą mogły uzyskać na okres do 120 dni odstępstwo od norm emisji spalin.

Senat z 6 poprawkami przyjął ustawę o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Izba skreśliła przepis, który przewiduje, że w 2023 r. jednostki samorządu terytorialnego nie otrzymają części rozwojowej subwencji ogólnej. Zdecydowała też, że dodatkowe dochody z PIT będą przekazywane jednostkom samorządu terytorialnego do 31 grudnia 2022 r. w następujących ratach: 50% do 31 października, 30% do 30 listopada i 20% do 31 grudnia. Senatorowie postanowili ponadto, że wydatki samorządowych jednostek kultury, samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i spółek kapitałowych, gdzie decydentem jest samorząd terytorialny na zadania z zakresu poprawy efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii będą wliczane do kwoty przeznaczonej przez samorządy na ten cel. Nowela umożliwi przekazanie jednostkom samorządu terytorialnego  jeszcze w 2022 r. prawie 13,7 mld zł. Środki te mają m.in. zrekompensować ubytki w dochodach bieżących, służyć na inwestycje, zostać przeznaczone na poprawę efektywności energetycznej. Środki te składają się z 2 kwot składowych. Pierwsza, w wysokości 7,793 mld zł, jest powiązana z częścią rozwojową subwencji ogólnej, która zostałaby przekazana odpowiednio do gmin, powiatów i województw w 2023 r. Nie będzie ona zaliczania do wyliczeń wpłat do budżetu państwa, czyli Janosikowego, i subwencji wyrównawczej. Środki z niej otrzymają wszystkie JST proporcjonalnie do wysokości dochodów z tytułu udziału we wpływach z PIT planowanych na 2023 r. Druga kwota składowa, w wysokości 5,880 mld zł, odpowiada części rozwojowej subwencji ogólnej i zostanie rozdzielona na części przysługujące poszczególnym rodzajom JST, tj. gminom, powiatom i województwom proporcjonalnie do wysokości udziału dochodów z tytułu udziałów we wpływach z PIT planowanych na 2023 r. Dzięki nowelizacji każda gmina otrzyma nie mniej niż 2,8 mln zł, powiat – nie mniej niż 6 mln zł, a województwo nie mniej niż 32,6 mln zł. Ze względu na wcześniejsze zasilenie finansowe w 2023 r. JST nie otrzymają części rozwojowej subwencji ogólnej. Na przeprowadzenie inwestycji dotyczących poprawy efektywności energetycznej, rozwoju odnawialnych źródeł energii, ograniczenia kosztów zakupu ciepła lub energii ponoszonych przez odbiorców samorządy będą musiały przeznaczyć nie mniej niż równowartość 15% kwoty otrzymanych w 2022 r. dodatkowych dochodów z tytułu PIT.

Senatorowie postanowili o wniesieniu do Sejmu 3 projektów ustaw.

Projekt ustawy o wysokości części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na rok 2022 (inicjatywa grupy senatorów) zwiększa wysokość części oświatowej subwencji ogólnej o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w I półroczu 2022 r. dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (inicjatywa grupy senatorów) umożliwia rzecznikowi finansowemu wszczynanie cywilnych postępowań grupowych i uczestniczenie w nich w charakterze reprezentanta poszkodowanych działalnością GetBack, a także inicjowanie procesów cywilnych na rzecz poszkodowanych w innych sprawach, w których stronami są konsumenci i podmioty rynku finansowego.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (inicjatywa grupy senatorów) ma na celu ułatwienie konsumentom i przedsiębiorcom niebędącym profesjonalistami na rynku finansowym, w tym obligatariuszom GetBack, dochodzenie roszczeń wynikających z umowy o świadczenie usług lub wykonywania czynności na rzecz osoby fizycznej przez instytucję finansową. Zgodnie z projektem poszkodowani mogliby wytaczać powództwa przed sądem właściwym dla ich miejsca zamieszkania, a nie zgodnie z miejscem siedziby pozwanego. Projekt przewiduje też zmniejszenie wysokości opłaty sądowej w sprawach o roszczenia wynikające z umowy o świadczenie usług lub wykonywania czynności na rzecz tej osoby przez instytucję finansową. Przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 tys. zł opłata wynosiłaby 1 tys. zł.

Powyższe 2 projekty realizują rekomendacje senackiego Zespołu ds. Spółki GetBack SA, zawarte w uchwale Senatu z 30 czerwca 2022 r. w sprawie ustaleń poczynionych przez Senacki Zespół do spraw Spółki GetBack S.A.

Senatorowie podjęli też 2 uchwały.

W uchwale w sprawie katastrofy ekologicznej na rzece Odrze przypomniano, że od lipca tego roku na Odrze trwa katastrofa ekologiczna o niespotykanej skali, przybierająca coraz większe rozmiary. Nadal nie jest znana jej przyczyna. Jak czytamy w projektowanej uchwale, nie ulega wątpliwości, że dopuszczenie do katastrofy o takiej skali to wynik zaniechań i błędów ludzkich. Senat wzywa rząd „do podjęcia zdecydowanych i szybkich działań na rzecz usunięcia skutków tej katastrofy, do pociągnięcia do odpowiedzialności osób, które nie podjęły w ramach swoich obowiązków służbowych należytych działań, do udzielenia pomocy osobom i podmiotom, których egzystencja została zagrożona, a także do wsparcia procesów odbudowy życia biologicznego w rzece i w jej otoczeniu, które winny być planowane i realizowane w ścisłej współpracy z ekspertami. Katastrofa ekologiczna Odry musi stać się również powodem do rewizji obecnego systemu zarządzania państwem w obszarze gospodarki wodnej, ochrony środowiska i zmian klimatu oraz przygotowania zmian systemowych i strukturalnych (…)”.

W uchwale w sprawie upamiętnienia setnej rocznicy utworzenia Związku Polaków w Niemczech Senat wyraża najwyższe uznanie dla założycieli Związku będącego największą i najaktywniejszą organizacją polonijną działającą w granicach Niemiec. Senatorowie oddają hołd założycielom i dawnym członkom Związku Polaków w Niemczech oraz wyrażają wdzięczność kolejnym pokoleniom, które kontynuują pracę tej zasłużonej, stuletniej organizacji polonijnej. W uchwale podkreślono, że „Związek Polaków w Niemczech, odgrywając ważną rolę dla polskiej diaspory, broniąc tożsamości narodowej, kulturowej i religijnej Polaków, dobrze zasłużył się Ojczyźnie”. Przypomniano też, że utworzenie Związku 27 sierpnia 1922 r. w Berlinie było odpowiedzią na antypolską politykę ówczesnych władz Niemiec i odpowiadało potrzebom milionów Polaków mieszkających w granicach państwa niemieckiego. W lutym 1940 r. Związek został zdelegalizowany przez niemieckie władze. Część działaczy Niemcy rozstrzelali, kilka tysięcy wywieźli do obozów koncentracyjnych.

Izba powołała prof. Joannę Tyrowicz do Rady Polityki Pieniężnej. Jej kandydaturę poparło 51 senatorów, 43 było przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu. Powołanie nowego członka RPP było konieczne po rezygnacji z pełnienia tej funkcji Rafała Sury i odwołaniu go przez Senat 21 lipca 2022 r. Zgodnie z ustawą o Narodowym Banku Polskim 3 członków RPP powołuje Senat. Prof. Joanna Tyrowicz jest związana z Uniwersytetem Warszawskim i ośrodkiem badawczym GRAPE (Group for Research in APplied Economics, powołanym przez Fundację Adeptów i Miłośników Ekonomii). Ukończyła studia ekonomiczne na Uniwersytecie Warszawskim. W 2019 r. uzyskała tytuł profesora nauk społecznych.