Legislacja

7 października 2021 r. zakończył się pierwszy dzień 31. posiedzenia Senatu, podczas którego senatorowie wysłuchali wystąpienia przewodniczącego Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy Rika Daemsa oraz rozpatrzyli 13 ustaw. Przed przystąpieniem do obrad senatorowie minutą ciszy uczczono pamięć Konstantego Tukałły, senatora II kadencji z b. województwa poznańskiego.

Zwracając się do senatorów, przewodniczący Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy zaapelował o podjęcie wspólnych działań w celu rozwiązania dramatycznej sytuacji na polskiej granicy wschodniej. Zdaniem przewodniczącego polski Senat wraz z Sejmem mogą odegrać  istotną rolę we wspólnym zwróceniu się do Komisji Europejskiej w sprawie problemu poszanowania praw człowieka, ochrony godności ludzkiej i ochrony życia.

Izba zdecydowała o rozszerzeniu porządku 32. posiedzenia o rozpatrzenie 2 ustaw: o zmianie ustawy budżetowej na rok 2021 oraz o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Zdecydowano też, że Izba zapozna się z informacją prezesa Najwyższej Izby Kontroli w sprawie kontroli w Funduszu Sprawiedliwości.

Pierwszego dnia obrad Senat rozpatrzył następujące ustawy.

Ustawa o zmianie ustawy budżetowej na rok 2021 (projekt rządowy) zwiększa dochody o ok. 78 mld zł, wydatki o ok. 37 mld zł, a deficyt redukuje o ok. 42 mld zł. Nowelizacja zakłada, że inflacja ma wynieść 4,3%, a PKB wzrośnie o 4,9%. Tegoroczne wydatki budżetu mają wynieść 523,37 mld zł (pierwotnie miały wynieść 486,78 mld zł), a dochody 482,98 mld zł (pierwotnie 404,48 mld zł). Deficyt budżetowy w 2021 r. ma wynieść 40,38 mld zł (pierwotnie miał on wynieść 82,3 mld zł). Celem nowelizacji jest kontynuacja prowadzenia polityki budżetowej zorientowanej na wsparcie „popandemicznego odbicia”, a tym samym dalsze stymulowanie gospodarki.

Ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (projekt rządowy) związana jest z nowelizacją ustawy budżetowej na rok 2021. Nowela przewiduje, że dodatkowe środki budżetowe zostaną przeznaczone przede wszystkim na działania proinwestycyjne i rozwojowe. Wsparcie w wysokości 12 mld zł otrzymają jednostki samorządu terytorialnego (8 mld zł na realizację zadań własnych, a 4 mld zł na inwestycje dotyczące wodociągów i zaopatrzenia w wodę oraz kanalizację). Na modernizację techniczną Sił Zbrojnych przeznaczono 6,5 mld zł, na inwestycje w Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej – 2,7 mld zł. Wydatki na drogi i kolej zostaną zwiększone o 10 mld zł. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i Agencja Rezerw Materiałowych otrzymają dodatkowo 1 mld zł; środki te zostaną przeznaczone na poprawę jakości życia osób z niepełnosprawnościami. Środki na służbę zdrowia zostaną zwiększone o 1 mld zł (200 mln zł na uczelnie medyczne, 800 mln zł na dotację dla Narodowego Funduszu Zdrowia). Na inwestycje w szkolnictwie wyższym i nauce też zostanie przeznaczony dodatkowy 1 mld zł. Ponadto tzw. ustawa okołobudżetowa zakłada m.in. utworzenie jeszcze w 2021 r. 6-procentowego funduszu motywacyjnego dla pracowników państwowej sfery budżetowej i przeznaczenie na niego z budżetu 2,7 mld zł.

Ustawa o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) zmienia zasady ustalania dochodów jednostek samorządu terytorialnego (JST) w związku z programem Polski Ład. Wprowadza m.in. nową subwencję rozwojową dla samorządów, która ma zwiększyć ich możliwości inwestycyjne. Tworzy podstawę prawną do przekazania JST z budżetu państwa w 2021 r. dodatkowych środków jako uzupełnienie subwencji ogólnej. W 2021 r. z budżetu do samorządów ma dodatkowo trafić 8 mld zł do wykorzystania w 2022 r. Algorytm podziału ma się opierać na udziale JST we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) i podatku dochodowego od osób prawnych (CIT), planowanych na 2022 r., i uwzględniać poziom zamożności JST. Globalna kwota dochodów samorządu terytorialnego z PIT i CIT bazowałaby na planowanych na dany rok budżetowy wpływach z tych podatków, ustalonych przed rozpoczęciem roku budżetowego.

Ustawa o zmianie ustawy o podatku akcyzowym (projekt poselski) zakłada likwidację barier dla przedsiębiorców prowadzących składy podatkowe, w których znajdują się produkty akcyzowe, np. napoje alkoholowe, papierosy czy paliwa. Przewiduje ona, że jeśli podmiot przejmie od innego skład podatkowy, to dotychczasowy posiadacz składu nie będzie musiał zapłacić akcyzy od znajdujących się w nim produktów.

Ustawa o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) przewiduje, że wnioski o świadczenie w ramach programu „Rodzina 500 +” będzie można składać wyłącznie w sposób elektroniczny, a wypłatę środków otrzymywać jedynie w formie bezgotówkowej na wskazany przez wnioskodawcę numer rachunku bankowego. Obsługą programu zajmie się ZUS, a nie – jak obecnie – samorządy. Od 1 stycznia 2022 r. ZUS na bieżąco będzie wypłacać przyznawane świadczenia wychowawcze, a od 1 lutego 2022 r. przyjmować wnioski na kolejne okresy, począwszy od 1 czerwca 2022 r.

Ustawa o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (projekt poselski) ma uszczelnić zakaz handlu w niedziele. W niehandlowe niedziele sklepy świadczące usługi pocztowe będą mogły być otwarte, jeśli wykażą, że rzeczywiście zajmują się przede wszystkim usługami pocztowymi, a nie handlem detalicznym, a przychody z usług pocztowych będą musiały stanowić ponad 50% ich pozostałych przychodów. Ustawa rozszerza katalog osób spokrewnionych, z których nieodpłatnej pomocy będzie mógł korzystać właściciel w niehandlowe niedziele.

Ustawa o zmianie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) umożliwia obywatelom załatwianie w sposób zdalny niektórych spraw, m.in. zameldowania się we własnym lokalu czy pobierania określonych zaświadczeń z rejestru dowodów osobistych, rejestru PESEL lub rejestru stanu cywilnego.

Ustawa o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) przewiduje, że cudzoziemiec zatrzymany niezwłocznie po nielegalnym przekroczeniu granicy zewnętrznej UE, decyzją komendanta placówki Straży Granicznej, zostanie zobowiązany do opuszczenia terytorium RP i objęty czasowym zakazem wjazdu do Polski i państw Schengen. Szef Urzędu ds. Cudzoziemców może pozostawić bez rozpoznania wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, jeśli złoży go cudzoziemiec zatrzymany niezwłocznie po przekroczeniu granicy zewnętrznej UE z Rosją, Białorusią i Ukrainą, chyba że przybył bezpośrednio z terytorium, gdzie grozi mu prześladowanie. Nowelizacja przewiduje też kary grzywny lub więzienia od 6 miesięcy do 5 lat za niszczenie infrastruktury granicznej (ogrodzenia, zasieki, zapory lub rogatki). Dane nielegalnie przekraczającego granicę zostaną zamieszczone w wykazie cudzoziemców, których pobyt w Polsce jest niepożądany, i przekazane do Systemu Informacyjnego Schengen do celów odmowy wjazdu.

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (projekt poselski), tzw. antykorupcyjna, poszerza katalog przestępstw, których popełnienie będzie grozić bardzo surowymi sankcjami, m.in. obligatoryjną utratą pracy, a w wypadku recydywy – dożywotnim zakazem pracy w instytucjach publicznych. Skazani za korupcję nie będą mogli ubiegać się o pieniądze publiczne w ramach przetargów. Wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, parlamentarzyści nie będą mogli być zatrudniani w spółkach, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego ma co najmniej 10% akcji lub udziałów. Skazanego za korupcję sąd będzie mógł pozbawić praw publicznych. Partie polityczne będą miały obowiązek prowadzenia i aktualizacji rejestrów wpłat, które będą umieszczane w BIP, i prowadzenia rejestru zawieranych umów, też udostępnianego w BIP. Obowiązek publikowania umów będą mieć także samorządy.

Ustawa o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) zakłada, że kierowcy zawodowi będą mogli odbywać kursy kwalifikacyjne i szkolenia okresowe w ramach e-learningu, czyli z wykorzystaniem technik komputerowych i internetu. Aby prowadzić zajęcia dla kierowców w tej formie ośrodek szkolenia w transporcie drogowym będzie musiał istnieć i działać co najmniej od 3 lat. Nowelizacja wprowadza też nowy dokument – kartę kwalifikacji kierowcy, potwierdzającą uprawnienia do wykonywania zawodu, dla osób, którym nie można wydać prawa jazdy ze względu na niespełnienie warunku zamieszkania na terytorium Polski. Nowela rozszerza zakres danych gromadzonych w centralnej ewidencji kierowców m.in. o cofnięte świadectwa kwalifikacji zawodowej. Ma to umożliwić weryfikację danych o kierowcach polskich i zagranicznych w czasie kontroli drogowej, na podstawie sieci wymiany informacji o prawach jazdy. Ustawa przewiduje też zwolnienie kierowców z konieczności wykonywania nadmiarowych badań lekarskich i psychologicznych.

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo lotnicze oraz ustawy o Straży Granicznej (projekt rządowy) dostosowuje polskie prawo do przepisów UE w sprawie ochrony lotnictwa cywilnego. Wprowadza nowe procedury sprawdzania przez Straż Graniczną przeszłości osób, które pracują na lotniskach cywilnych, czyli m.in. kontrolerów ruchu, osób zatrudnionych w punktach handlowych czy usługowych na lotniskach. Wskazuje zakres czynności podejmowanych w ramach standardowego i rozszerzonego sprawdzenia przeszłości takich osób.

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (projekt rządowy) wprowadza rozwiązanie, zawarte w programie Polski Ładu, zgodnie z którym każdy będzie mógł rozpocząć budowę małego 1-rodzinnego domu mieszkalnego jedynie na podstawie zgłoszenia, czyli bez konieczności uzyskania pozwolenia na budowę, ustanawiania kierownika budowy i prowadzenia jej dziennika. Budynki takie mają być wolnostojące, niewielkie (dopuszczalna powierzchnia zabudowy do 70 m²) i o prostej konstrukcji, mieć nie więcej niż 2 kondygnacje. Budowa ma być prowadzona dla zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych inwestora. Liczba projektowanych budynków nie może być większa niż 1 na każde 500 m² powierzchni działki. Nowela upraszcza ponadto procedurę zgłoszenia budowy takiego domu, będzie można ją zacząć od razu po doręczeniu zgłoszenia organowi administracji architektoniczno-budowlanej. Inwestor będzie musiał zawiadomić organa nadzoru budowlanego o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych. Nowela umożliwia także budowanie domków rekreacyjnych w procedurze zgłoszenia o powierzchni zwiększonej z 35 m² do 70 m².

Ustawa o ratyfikacji Europejskiej Konwencji o ochronie dziedzictwa audiowizualnego, sporządzonej w Strasburgu dnia 8 listopada 2001 r. (projekt rządowy) zakłada ratyfikację konwencji, która wprowadza ustawowy obowiązek gromadzenia i przechowywania utworów kinematograficznych, wyprodukowanych na terytorium państwa – strony konwencji oraz wskazania instytucji, które pełniłyby funkcję narodowego archiwum takich treści. Państwo – strona konwencji musi też wdrożyć przepisy, pozwalające organowi publicznemu na wykonywanie nadzoru nad działalnością archiwum i zobowiązujące go do zaopatrzenia w środki techniczne i finansowe niezbędne do prowadzenia działalności archiwalnej. W Polsce obowiązki organu archiwizującego pełni Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny.