Legislacja

12 maja 2021 r. zakończył się pierwszy dzień 24. posiedzenia Senatu.

Tego dnia Izba podjęła jednogłośnie 2 uchwały okolicznościowe.

Uchwała w 100-lecie III Powstania Śląskiego (inicjatywa grupy senatorów), w której senatorowie składają hołd powstańcom śląskim za ich męstwo, patriotyzm i umiłowanie polskości. Jak czytamy w uchwale, pomimo 6 wieków podległości Górnego Śląska czeskiej i niemieckiej jurysdykcji powstania doprowadziły do objęcia części tego regionu przez odradzające się państwo polskie. W uchwale przypomniano okoliczności związane z wybuchem i przebiegiem III Powstania Śląskiego.

Uchwała w 40. rocznicę rejestracji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność” (inicjatywa grupy senatorów), w której Izba, doceniając wagę i znaczenie istnienia w Polsce niezależnych rolniczych związków zawodowych oraz dziedzictwo i wkład, jakie Solidarność Rolnicza wniosła w walkę o suwerenność, niepodległość i przemiany demokratyczne w Polsce, wyraża swoje głębokie uznanie i podziękowanie założycielom, członkom i władzom NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”, wszystkim, którzy przyczynili się do jego powstania i zarejestrowania, a także tym, którzy wspierali i wspierają Związek i jego członków.

Izba rozpatrzyła następujące ustawy.

Ustawa o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) dostosowuje polskie przepisy do unijnych rozporządzeń. Nowelizacja ma usprawnić wydatkowanie unijnych środków i proces rozpatrywania wniosków o przyznanie pomocy rolnikom. Ustala m.in. ostateczny termin składania zmian do wniosku na 31 maja roku, w którym wniosek został złożony. Terminy składania wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich i płatności niezwiązanej do tytoniu pozostają bez zmian (od 15 marca do 15 maja danego roku).Minister rolnictwa będzie mógł przedłużyć ten termin w sytuacjach szczególnych, takich jak powodzie czy susze. Nowela umożliwia ponadto wykorzystanie zdjęć wykonanych i przesyłanych przez stronę postępowania w sprawie o przyznanie płatności bezpośrednich, płatności niezwiązanej do tytoniu oraz w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020, w tym zdjęć geotagowanych, zawierających informacje o długości i szerokości geograficznej miejsca wykonania fotografii.

Ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) zwiększa o 187 mln zł kwotę rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej z budżetu państwa. Zapewni to jednostkom samorządu terytorialnego dodatkowe środki na wypłatę wynagrodzeń dla nauczycieli, którzy będą prowadzić zajęcia wspomagające dla uczniów po powrocie do szkół po zakończeniu, trwającej od października 2020 r., nauki zdalnej. Dofinansowanie będzie przysługiwało jednostkom samorządu terytorialnego prowadzącym lub dotującym szkoły publiczne i niepubliczne, w których zostaną zorganizowane zajęcia wspomagające dla uczniów klas IV−VIII szkół podstawowych i uczniów szkół ponadpodstawowych. Nowelizacja dopuszcza ponadto przeprowadzanie szczepień na COVID-19 w aptekach. Przewiduje też, że dni pracy ratowników górniczych i sanitariuszy w szpitalach, gdzie leczeni są chorzy na COVID-19, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury będą traktowane tak samo, jak dniówki przepracowane na dole w kopalni.

Ustawa o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (projekt rządowy) ma na celu zapewnienie większej efektywności w realizacji programów skierowanych do rodzin z dziećmi. Przewiduje, że Rada Ministrów będzie mogła wydać rozporządzenie, zgodnie z którym wnioski o świadczenie „Dobry start” będą składane wyłącznie przez internet. Zakłada ponadto, że tego programu nie będą już realizowały samorządy, ale Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a świadczenie będzie wypłacane wyłącznie na rachunek bankowy. Szacuje się, że dzięki takiemu rozwiązaniu w latach 2021–31 koszty obsługi programu będą niższe blisko o 488 mln zł.

Ustawa o zmianie ustawy o Karcie Dużej Rodziny, ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (projekt rządowy) zwiększa udogodnienia dla posiadaczy tych kart. Wprowadza Elektroniczną Kartę Dużej Rodziny, która będzie wyświetlana w aplikacji mObywatel. Aplikacja umożliwi każdej uprawnionej osobie pobranie karty w wersji elektronicznej bez składania dodatkowego wniosku w tej sprawie. Nowelizacja doprecyzowuje też wymagania wobec personelu instytucji opieki nad dziećmi w wieku do 3 lat– żłobków, klubów dziecięcych i dziennych opiekunów. Chodzi o stwierdzenie, czy dana osoba nie figuruje w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym i czy nie została skazana prawomocnym wyrokiem za inne przestępstwo umyślne.

Ustawa o zmianie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) zakłada, że od 2 sierpnia w warstwie elektronicznej dowodów osobistych znajdą się odciski 2 palców, a w graficznej − podpis posiadacza. Wniosków o wydanie takich dowodów nie będzie można składać on-line, ale osoby, które faktycznie nie mogą udać się do urzędu, będą mogły skorzystać z mobilnej stacji. Nowela dostosowuje przepisy do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych, wchodzącego w życie 2 sierpnia 2021 r. Do tego czasu państwa członkowskie muszą wprowadzić te rozwiązania, które mają zmniejszyć ryzyko fałszowania dokumentów i przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów. W e-dowodach nie będzie odcisków palców osób poniżej 12. roku życia i tych, od których nie da się ich pobrać. Od 2 sierpnia warstwę graficzną dowodu osób po 12. roku uzupełni podpis posiadacza. Okres ważności nowych dowodów dla dzieci poniżej 12. roku życia ustanowiono na 5 lat, a dla osób powyżej tej granicy wiekowej − na 10 lat. Z kolei dowody osobiste osób, od których pobranie odcisków palców jest chwilowo niemożliwe, będą miały 12-miesięczny okres ważności. Nie trzeba będzie wymieniać dotychczas posiadanych dokumentów, które będą ważne na okres, na jaki zostały wydane, ale nie dłużej niż do 3 sierpnia 2031 r.

Ustawa o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) dostosowuje polskie prawo do regulacji UE, dotyczących zasad funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji w latach 2021−30. Umożliwia m.in. ubieganie się o wsparcie z Funduszu Modernizacyjnego (FM), na który trafiają środki ze sprzedaży 2% ogólnej puli uprawnień do emisji w ramach handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych EU ETS, przeznaczone na modernizację systemu energetycznego i poprawę efektywności energetycznej w państwach UE. Mogą z nich korzystać kraje z PKB per capita w 2013 r. niższym niż 60% średniej dla całej UE. W ramach FM Polska może skorzystać z ponad 43% dostępnej puli środków ze sprzedaży ok. 135 mln uprawnień do emisji o wartości, zależnie od cen rynkowych, od 2 do 4,8 mld euro. Finansowanie z FM ma zostać przeznaczone na określone cele (m.in. wytwarzanie energii z OZE, ciepłownictwo, magazyny energii, sieci ciepłownicze, transformacja regionów uzależnionych od stałych paliw kopalnych, transformacja sektorów transportu, budownictwa i odpadów). Nowela przewiduje konkursową procedurę ubiegania się o wsparcie z FM.

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy), która zakłada utworzenie centralnego systemu informacji rynku energii (CSIRE), którego operatorem (OIRE) będzie operator systemu przesyłowego energii elektrycznej (PSE). Wprowadza też harmonogram montażu tzw. inteligentnych liczników, czyli liczników zdalnego odczytu, przez operatorów systemu dystrybucyjnego (OSD): do końca 2023 r. co najmniej 15% odbiorców danego OSD, do końca 2028 r. − co najmniej 80%. Nowela przewiduje też rozwiązania dla magazynów energii elektrycznej, w tym ujednolicenie ich definicji. Zwalnia magazynowanie z obowiązków taryfowych. Magazyny o mocy powyżej 50 kW będą wpisane do rejestru magazynów odpowiedniego operatora, a te o mocy do 10 MW nie będą wymagały koncesji. Podstawą rozliczeń stawki sieciowej ma być wyłącznie różnica pomiędzy ilością energii elektrycznej pobranej przez magazyn energii elektrycznej a energii ponownie wprowadzonej do sieci z tego magazynu. Nowela likwiduje podwójne pobieranie opłat dystrybucyjnych i przesyłowych za energię pobraną z sieci do magazynu i oddaną z magazynu do sieci. Notoryczne naruszanie zbiorowych interesów konsumenta energii będzie przesłanką do cofnięcia koncesji. Urząd Regulacji Energetyki będzie mógł cofnąć koncesję przedsiębiorstwu energetycznemu, jeśli prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uzna, że stosowane przez nie praktyki naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

Ustawa o zmianie ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) przedłuża do 30 września 2021 r. okres przejściowy, w którym równocześnie będą działać obecny system poboru opłat drogowych viaTOLL i nowy e-TOLL. Wykorzystujący pozycjonowanie satelitarne system e-TOLL, służący do poboru opłat za przejazd po niektórych odcinkach dróg krajowych, zastąpi system viaTOLL, oparty na pozycjonowaniu radiowym. Za przejazd muszą płacić m.in. ciężarówki, autobusy czy samochody osobowe z przyczepami, jeśli ich dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 t. Za przejazd lżejszych pojazdów będzie można zapłacić, kupując bilet autostradowy on-line lub wydrukowany np. na stacji paliw czy w kiosku po podaniu numeru rejestracyjnego pojazdu. Będzie też możliwość uiszczenia opłaty na podstawie danych geolokalizacyjnych pojazdu przekazywanych do Systemu Poboru Opłaty Elektronicznej KAS (e-TOLL). Kierowca będzie musiał tylko zarejestrować się w systemie, zainstalować i uruchomić bezpłatną aplikację mobilną e-TOLL PL na smartfonie. Nowela likwiduje ponadto szlabany na państwowych autostradach, co ma zwiększyć płynność ruchu. W systemie e-TOLL użytkownik będzie miał dostęp do wszystkich danych, dokumentów i usług po zalogowaniu na konto klienta w dedykowanym dla niego serwisie. Do kontroli opłacania przejazdów będą wykorzystywane urządzenia do rozpoznawania tablic rejestracyjnych (kamery typu OCR). Jego nadzorowaniem zajmie się też kontrola drogowa funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, uzupełniana przez policję i inspektorów transportu drogowego.

Ustawa o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (projekt rządowy) wprowadza zakaz przywozu do Polski dóbr kultury wyprowadzonych z państwa spoza UE, w którym powstały lub zostały odkryte, z naruszeniem przepisów prawa tego państwa. Za złamanie zakazu będzie groziła grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Sąd będzie mógł także orzec przepadek dobra kultury, chociażby nie stanowiło ono własności sprawcy. Nowela zwiększa też zakres kompetencji naczelników urzędów celno-skarbowych o rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestępstwa penalizowanego.

Ustawa o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (projekt rządowy) wdraża przepisy unijne, ustanawiające Unijną Sieć ds. Zgodności Produktów. Zgodnie z nimi w każdym kraju trzeba wyznaczyć jednolity urząd łącznikowy (JUŁ), przygotować krajową strategię nadzoru rynku i jej podsumowanie. Funkcję JUŁ w Polsce będzie pełnił prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), który będzie uczestniczył w pracach Unijnej Sieci ds. Zgodności Produktów. Będzie odpowiedzialny za reprezentowanie skoordynowanego stanowiska krajowych organów nadzoru rynku i organów odpowiedzialnych za kontrolę produktów wprowadzanych na rynek UE i za informowanie o krajowej strategii nadzoru rynku. Ma też wspomagać wewnątrzunijną współpracę między organami nadzoru rynku państw członkowskich. Pozostałe organy nadzoru rynku mają z nim współpracować, udzielając informacji niezbędnych do przygotowania strategii.

Ustawa o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego oraz Deweloperskim Funduszu Gwarancyjnym (projekt rządowy) zakłada utworzenie Deweloperskiego Funduszu Gwarancyjnego, który ma zwiększyć ochronę osób kupujących nowe mieszkanie w razie upadku firmy deweloperskiej. Pomoże to m.in. wyeliminować ryzyko utraty przez nabywców wpłat środków finansowych na mieszkaniowe rachunki powiernicze. Deweloperski Fundusz Gwarancyjny mają zasilać składki płacone przez deweloperów. W wypadku otwartego rachunku powierniczego maksymalna składka wyniesie 2%, a w wypadku zamkniętego rachunku powierniczego − 0,2%. Faktyczna wysokość stawki będzie określana w rozporządzeniu, co zapewni elastyczność i odpowiednie reagowanie na zmieniające się warunki rynkowe. Nabywca nowego mieszkalnia będzie mógł odmówić dokonania odbioru ze względu na istotne wady lokalu.

Ustawa o ratyfikacji Umowy o udziale Republiki Chorwacji w Europejskim Obszarze Gospodarczym, sporządzonej w Brukseli dnia 11 kwietnia 2014 r. (projekt rządowy) dotyczy wyrażenia zgody na ratyfikację umowy o udziale Republiki Chorwacji w Europejskim Obszarze Gospodarczym. Zmiany mają charakter technicznych adaptacji okresów przejściowych, uzgodnionych podczas negocjacji akcesyjnych Republiki Chorwacji do UE.

Ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (projekty rządowy i senacki) wprowadza możliwość utworzenia młodzieżowych rad gminy i powiatu oraz młodzieżowego sejmiku województwa, które będą mieć charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. Będzie im przysługiwać inicjatywa uchwałodawcza. Młodzieżowa rada gminy może zostać utworzona na wniosek co najmniej ¹/₅ ustawowego składu rady gminy bądź wójta gminy, organizacji pozarządowych, uczniów i studentów z terenu danej gminy. Do zadań rady będzie należeć opiniowanie projektów uchwał dotyczących młodzieży, udział w opracowywaniu działań strategicznych gminy na rzecz młodzieży i podejmowanie działań na rzecz młodzieży.

Ustawa o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) dostosowuje rozwiązania przyjęte w prawie upadłościowym do tych z ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (KRZ). Wprowadza częściową informatyzację postępowań dotyczących upadłości konsumenckiej (składanie pism i dokumentów, prowadzenie akt postępowania przez doradcę restrukturyzacyjnego, dostęp do akt poprzez system teleinformatyczny, rozszerzenie zakresu ujawnianych informacji w KRZ), co ma usprawnić procedurę upadłości konsumenckiej.

Ustawa o zmianie ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (projekt poselski) ma zapewnić dodatkowe środki na stworzenie tymczasowej placówki dla pacjentów Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie. Zmienia maksymalne limity wydatków budżetu państwa, co pozwoli na rozpoczęcie planowanej budowy docelowego nowego ośrodka i utworzenie, do momentu ukończenia tej inwestycji, ośrodka tymczasowego. Umożliwi także czasowe oddelegowanie do pracy w ośrodku na okres do 6 miesięcy funkcjonariuszy Służby Więziennej, gdy jednostka organizacyjna Służby Więziennej czasowo użyczy ośrodkowi nieruchomości.