Legislacja

Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji zakończyła rozpatrywanie petycji dotyczącej ustawy o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (P10-45/20). Autor petycji proponował, aby odszkodowanie było pomniejszane o wartość korzyści, jakie uzyskał poszkodowany od Skarbu Państwa w następstwie skorzystania z ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczeniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Komisja postanowiła zakończyć prace nad tą petycją, gdyż zawarty w niej postulat został zrealizowany w przyjętym przez Senat 19 lutego 2021 r. projekcie ustawy o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczeń, nakazów lub zakazów dotyczących działalności gospodarczej wprowadzonych w związku z ogłoszeniem stanu zagrożenie epidemicznego lub stanu epidemii wywołanych zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.

W wypadku petycji: P10-102/20-1, P10-102/20-2, P10-106/20-1, P10-106/20-2, P10-132/20 komisja zdecydowała zwrócić się do Ministerstwa Sprawiedliwości o opinię w sprawie zasadności proponowanych zmian; mają one na celu uporządkowanie przepisów.

W wyniku głosowań komisja nie zajęła stanowiska w sprawie petycji P10-119/20-1, P10-119/20-2 i P10-119/20-3.

Senatorowie postanowili nie kontynuować prac nad petycjami: P10-78/20-1, P10-78/20-2, P10-78/20-3, P10-96/20-1, P10-96/20-2, P10-98/20-1, P10-98/20-2, P10-101/20, P10-106/20-1, P10-106/20-2, P10-132/20. Proponowane zmiany miały na celu uporządkowanie przepisów ustaw wskazanych w petycjach. Petycje o takiej samej treści zostały złożone także w Sejmie. Komisja zdecydowała ponadto o skierowaniu wniosków zawartych w petycjach: P10-117/20, P10-121/20-1, P10-121/20-2 do Rządowego Centrum Legislacyjnego.

Komisje: Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej, Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Ustawodawcza przeprowadziły pierwsze czytanie projektu ustawy o Agencji Spójności i Rozwoju i zaproponują Izbie jego przyjęcie.

Projektowana ustawa  przewiduje powołanie  Agencji Spójności i Rozwoju, której celem będzie zapewnienie efektywnego, politycznie bezstronnego, profesjonalnego, opartego na współdziałaniu rządu i administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w dialogu z partnerami społecznymi i gospodarczymi, programowania i zarządzania środkami finansowymi z budżetu Unii Europejskiej.

Zdaniem senatorów doświadczenia z ostatnich lat wskazują na to, że dotychczasowy model instytucjonalny, oparty na dominacji administracji rządowej w realizacji programów unijnych, sprawdza się w ograniczonym stopniu . Senatorowie uważają, że choć samorząd uczestniczy w wykonywaniu i ponosi odpowiedzialność za Regionalne Programy Operacyjne, to jego doświadczenie i potencjał wykorzystywany jest jedynie w ograniczonym zakresie. Dodatkowym argumentem za poszukiwaniem nowych, optymalnych form instytucjonalnych jest szczególne wyzwanie agendy budżetowej 2021–2027, jakim jest programowanie i zarządzanie dodatkowymi, znacznymi środkami finansowymi Unii Europejskiej z Pakietu Odbudowy po COVID-19. Ponadto doświadczenie walki z pandemią przemawia za współdziałaniem rządu i samorządu. W opinii senatorów takie cele nie mogą być spełnione w ramach obecnie obowiązującego prawa i wymagają utworzenia nowej instytucji – niezależnej Agencji Spójności i Rozwoju.

Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej przyjęła poprawkę do nowelizacji ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. Senatorowie zaproponowali wykreślenie zapisu dopracowującego, że dodatek za wykonywanie prac spisowych (z wyłączeniem dodatku dla rachmistrzów spisowych), a także nagroda za wykonywanie prac spisowych będą miały charakter fakultatywny. Na potrzebę wykreślenia tego przepisu wskazywał przewodniczący komisji senator Zygmunt Frankiewicz. W jego ocenie wprowadzenie w miejsce dotychczasowej obligatoryjności jedynie możliwości przyznania dodatku spisowego samorządowcom wykonującym obowiązki spisowe to kolejny przykład „czystego populizmu, który niszczy państwo”. Jak mówił, może to być źle odebrane i odbić się negatywnie na jakości spisu.

Wątpliwości senackiego biura legislacyjnego wzbudził przepis przesądzający, że ustawa wejdzie w życie 1 kwietnia 2021 r., który może być uznany za ingerujący w konstytucyjny termin na podpisanie ustawy przez prezydenta. Zgodnie z konstytucją prezydent ma 21 dni na podjęcie decyzji w tej sprawie. Senatorowie zdecydowali, że poprawkę w tej sprawie przdstawią podczas posiedzenia plenarnego po zapoznaniu się z propozycją Głównego Urzędu Statystycznego.

Nowela wydłuża o 3 miesiące czas trwania narodowego spisu powszechnego. Będzie on trwał 6 miesięcy – od 1 kwietnia do 30 września 2021 r., a nie jak pierwotnie przewidywano – do 30 czerwca 2021 r. Ustawa przesuwa też okres, w którym zostaną przeprowadzane badania kontrolne i badania uzupełniające – rozpoczną się 1 października 2021 r. i będą prowadzone do 31 grudnia 2021 r. Nowela ujednolica także stawkę wynagrodzenia dla rachmistrzów spisowych bez względu na metodę przeprowadzania przez nich wywiadu z osobami fizycznymi objętymi spisem powszechnym; wyniesie ona 6 zł brutto za każdy przeprowadzony wywiad bezpośredni albo telefoniczny, skutkujący prawidłowym spisaniem danej osoby fizycznej.

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań jest przeprowadzany co 10 lat. Tegoroczny ma być przeprowadzony metodą „obowiązkowego samospisu internetowego”, polegającą na udzieleniu odpowiedzi za pośrednictwem interaktywnej aplikacji dostępnej na stronie internetowej GUS. Jeżeli ktoś nie będzie w stanie udzielić odpowiedzi za jej pośrednictwem, dane od takiej osoby zostaną zebrane metodą wywiadu bezpośredniego lub telefonicznego.

Komisja Ustawodawcza uznała za niecelowe wykonanie 2 wyroków Trybunału Konstytucyjnego: z 22 lipca 2020 r. dotyczącego ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw oraz  z 19 sierpnia 2020 r. dotyczącego ustawy – Kodeks postępowania karnego. Jednocześnie senatorowie zdecydowali o podjęciu inicjatyw ustawodawczych, które będą dotyczyć tych zagadnień, ale w szerszym zakresie niż zostało to wskazane w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego.

W pierwszym przypadku, inicjatywa dotycząca nowelizacji  ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, komisja chce opracować przepisy kompleksowo wychodzące naprzeciw samorządom, które mają otrzymać, zgodnie z wyrokiem TK, rekompensaty z tytułu utraty dochodów w 2018 r. Zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami samorządy zostały zobowiązane do wypłacenia przedsiębiorcom prowadzącym elektrownie wiatrowe nieprawnie pobranego podatku od nieruchomości. Jego wysokość była pierwotnie naliczana od  fundamentów i wierz elektrowni wiatrowych. Od 2016 r. ustawodawca zwiększył podstawę opodatkowania, obejmując nim także turbiny, co okazało się niezgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski. W połowie 2018 r. przepisy zostały przywrócone do pierwotnej postaci, ale z mocą wsteczną do 1 stycznia 2018 r. W tym czasie gminy działały zgodnie z opracowanymi wcześniej planami finansowymi, które uwzględniały wyższe wpływy z tego podatku, a także zostały zobowiązane do  zwrotu wcześniejszej naliczonego podatku. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że niezasadne było wprowadzenie prawa z mocą wsteczną. Oznaczało to dla nich powstanie dużych obciążeń finansowych. Przedstawiciele samorządów postulują, aby rekompensaty były wypłacone jednorazowo i nie w transzach oraz aby ustawa weszła w życie jeszcze w tym roku. Komisja uznała, że zasadne jest uwzględnienie tych głosów w projekcie ustawy, która umożliwi wypłatę samorządom rekompensat z budżetu państwa.

Druga inicjatywa, której szczegóły komisja ma dopiero opracować, mają w szerszy sposób rozwiązać problem, którego dotyczył wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Na taką potrzebę zwrócił uwagę przedstawiciel rzecznika praw obywatelskich. Wyrok dotyczył braku obowiązku obecności niepoczytalnego podejrzanego na rozprawie dotyczącej orzeczenia w jego sprawie zastosowania środka zapobiegawczego w postaci izolacji. Trybunał orzekł, że osoba ta nie ma zapewnionego prawa do wypowiedzenia się w swojej sprawie przed sądem.