Legislacja

Komisje: Ustawodawcza oraz Praw Człowieka, Praworządności i Petycji przyjęły w pierwszym czytaniu wraz z ponad 50 poprawkami projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa  oraz niektórych innych ustaw i ustosunkowały się  do uwag zgłoszonych w trakcie wysłuchania publicznego.

Projektowana ustawa ma na celu usunięcie przyczyn powodujących wątpliwości co do statusu sędziów powołanych przez KRS, której status został zakwestionowany przez TSUE i Sąd Najwyższy. Projekt przewiduje zastąpienie dotychczasowego modelu wyboru sędziów do KRS przez Sejm -który w świetle orzeczenia TSUE senatorowie uznaliza źródło braku niezależności KRS od władzy ustawodawczej -modelem opartym na zasadzie wyborów bezpośrednich i powszechnych wśród sędziów, z istotnym uczestnictwem organizacji innych prawniczych zawodów zaufania publicznego oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

Projekt przewiduje zakończenie kadencji obecnej KRS i wybranie nowej, według zasad zapewniających:odpowiednią reprezentację środowiska sędziowskiego, niezależność oraz gwarancję właściwego funkcjonowania KRS, będącego jednym z kryteriów jej niezależności, wskazanym w wyroku TSUE. Właściwe funkcjonowanie KRS polegać ma w szczególności na efektywnym wykonywaniu jej konstytucyjnej funkcji, jaką jest stanie na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Projektowana ustawa zakłada, że to przede wszystkim sędziowie będą wybierać sędziów do KRS. Zakłada wprowadzenie parytetów liczby miejsc obsadzanych przez sędziów poszczególnych sądów, tak, aby sędziowie każdego szczebla sądownictwa wyłaniali członków Rady w pełni demokratycznych i bezpośrednich wyborach i mieli odpowiednią reprezentację.

Zgodnie z projektem głosowanie w wyborach ma być tajne i bezpośrednie, a także powszechne w środowisku sędziowskim; wybory wygrywać ma kandydat z największą liczbą głosów, a w razie równej liczby głosów sędzia starszy służbą.

Projekt zwiększa liczbę podmiotów uprawnionych do zgłoszenia kandydatów na członków KRS wywodzących się ze środowiska sędziowskiego. Ustawa przewiduje, że poza grupą sędziów kandydata do KRS mogą zgłosić także Rzecznik Praw Obywatelskich, Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Radców Prawnych, Krajowa Rada Prokuratorów, organy uczelni publicznych uprawnione do nadawania stopnia naukowych w zakresie nauk prawnych, a także grupa co najmniej 2 tysięcy obywateli.

Senatorowie pod wpływem uwag zgłoszonych w trakcie wysłuchania publicznego zaproponowali rozwiązania opierające się na założeniu, że osoby powołane na stanowiska sędziowskie na skutek wniosku KRS, w skład której wchodzili sędziowie wybrani przez Sejm, są sędziami, mimo, że ich powołania były obarczone istotną wadą prawną związaną z brakiem należytej gwarancji niezależności sądów i niezawisłości sędziów. W związku z tym o usunięciu takich sędziów z urzędu będzie mógł zdecydować wyłącznie sąd dyscyplinarny, a etapem pośrednim będzie proponowane rozpatrzenie spraw indywidualnych tych osób przez KRS w nowym składzie.

Komisje zaproponowały też poprawkę ograniczającą z 5 do 3 lat swoistą karencję w ubieganiu się o członkostwo w Krajowej Radzie Sądownictwa sędziego, który był delegowany do pełnienia czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości lub przez niego nadzorowanej, a także Kancelarii Prezydenta RP lub urzędzie obsługującym Ministra Spraw Zagranicznych.

W projekcie przewiduje się możliwość wznowienia postępowania, jeżeli w wydaniu orzeczenia brał udział sędzia powołany w wadliwy sposób. Senatorowie zaproponowali, by w sytuacji, gdy zajdzie konieczność wzruszenia orzeczenia z tego powodu,strona miała prawo do zwrotu kosztów postępowania.

Senatorowie zaproponowali też poprawki dotyczące Rady Społecznej, która ma być ciałem doradczym KRS, odnoszące się m.in. do członkostwa w tej Radzie, jej obsługi i zwołania pierwszego posiedzenia.

Senatorowie wnieśli ponadto poprawki legislacyjne, redakcyjne i takie, które są konsekwencją wejścia w życie 20 grudnia 2019 r. nowelizacji ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw.

W marcu ubiegłego roku w ramach pierwszego czytania projektu w Senacie odbyło się wysłuchanie publiczne - pierwsze od 2013 r. Głos zabrali wówczas przedstawiciele Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz Naczelnej Rady Adwokackiej, a także b. I prezes SN Adam Strzembosz. Łącznie zgłoszono kilkadziesiąt wniosków oraz postulatów co do ostatecznego kształtu projektu. Senatorowie powrócili do prac nad przepisami podczas posiedzenia połączonych komisji: ustawodawczej, praw człowieka, praworządności i petycji. Komisje omówiły każdą ze zgłoszonych uwag, a także autopoprawki do projektu.