Legislacja

11 stycznia 2021 r. zakończył się pierwszy dzień 20. posiedzenia Senatu. Izba rozpatrzyła m.in. ustawę budżetową na rok 2021. Porządek obrad został rozszerzony o drugie czytanie projektu uchwały na zakończenie Roku Świętego Jana Pawła II. Marszałek Senatu poinformował, że porządek może zostać rozszerzony także o punkty: drugie czytanie projektu rezolucji w sprawie wzmocnienia współpracy ze Stanami Zjednoczonymi oraz drugie czytanie uchwały w sprawie zmiany Regulaminu Senatu.

Izba rozpatrzyła:

Ustawę budżetową na rok 2021 (projekt rządowy), która zakłada, że dochody budżetu państwa wyniosą 404,5 mld zł, wydatki 486,8 mld zł, a deficyt ‒ 82,3 mld zł. Deficyt sektora finansów publicznych, według metodologii UE, ma się utrzymać na poziomie ok. 6% PKB, a dług sektora instytucji rządowych i samorządowych (definicja UE) ‒ 64,1% PKB. W budżecie środków europejskich zakłada się dochody w wysokości 80,5 mld zł, wydatki 87,3 mld zł, a deficyt ‒ 6,9 mld zł. Zgodnie z założeniami w ujęciu realnym PKB wzrośnie o 4%, ceny towarów i usług konsumpcyjnych o 1,8%, przeciętny roczny fundusz wynagrodzeń o 2,8%, a spożycie prywatne, w ujęciu nominalnym, o 6,3%. Zaplanowano dochody z podatku od sprzedaży detalicznej w wysokości 1,5 mld zł i z zysku NBP ‒1,3 mld zł. Według Ministerstwa Finansów budżet na 2021 r. przygotowano z zastosowaniem stabilizującej reguły wydatkowej. Zawiera środki na finansowanie m.in. programu „Rodzina 500+” (41,0 mld zł), „Dobry Start” (1,4 mld zł), zadań w ramach Funduszu Solidarnościowego, potrzeb obronnych Polski na poziomie zwiększonym do 2,2% PKB, zadań w zakresie mieszkalnictwa i transportu lądowego (infrastruktura drogowa i krajowe pasażerskie przewozy kolejowe), a także na zwiększenie nakładów na ochronę zdrowia oraz wydatków w obszarze szkolnictwa wyższego i nauki.

Komisja Budżetu i Finansów Publicznych rekomenduje Izbie wprowadzenie 20 poprawek do ustawy budżetowej, większość zaproponowały senackie komisje. Komisja Zdrowia wniosła o dofinansowanie kwotą 80 mln zł zadań w zakresie epidemiologii i zwalczania chorób zakaźnych; przeznaczenie 100 mln zł na zakup dla Państwowego Ratownictwa Medycznego sprzętu i wyposażenia do walki z COVID-19, a także 100 mln zł dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej na walkę z COVID-19. Komisje: Regulaminowe, Etyki i Spraw Senatorskich oraz Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą zaproponowały zwiększenie o 10 mln zł budżetu Kancelarii Senatu i przeznaczenie tych środków na realizację zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą. Komisja Regulaminowa, Etyki i Spraw Senatorskich wniosła o zwiększenie budżetu Kancelarii Senatu o 738 tys. na remonty oraz przyznanie dotacji w wysokości 3 mln zł Europejskiemu Centrum Solidarności. Propozycja Komisji Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej to utworzenie rezerwy celowej w wysokości 10 mln zł na pomoc dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Białorusi oraz pomoc dla osób represjonowanych przez władze Białorusi. Komisja budżetu zarekomenduje także poprawki zgłoszone przez senatorów demokratycznej większości. Senatorowie Beata Małecka-Libera i Paweł Arndt wnieśli o skreślenie przepisu umożliwiającego uzyskanie przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji rekompensaty w wysokości 1 mld 950 mln zł z tytułu utraconych w 2021 r. wpływów z opłat abonamentowych. Zaproponowali przeznaczenie 4 mld zł na dodatki do wynagrodzeń dla pracowników podmiotów leczniczych, wykonujących świadczenia zdrowotne chorym na COVID-19 lub osobom podejrzanym o zakażenia wirusem SARS-CoV-2; przeznaczenie 1 mld 950 mln zł na dofinansowanie leczenia chorób nowotworowych i układu sercowo-naczyniowego, 120 mln zł na leczenie związane z powikłaniami po COVID-19 i 80 mln zł na psychiatrię dziecięcą. Poprawki senatorów: Pawła Arndta, Marka Borowskiego, Leszka Czarnobaja i Kazimierza Kleiny zwiększają o 2 mld 500 mln zł środki na podwyżki dla nauczycieli, o 300 mln zł  środki na zakup pomocy dydaktycznych i sprzętu do nauczania zdalnego dla uczniów, a o 3 mln 300 tys. zł ‒ budżet Rzecznika Praw Obywatelskich. Senatorowie zaproponowali też przeznaczenie 95 mln zł na dodatki do emerytur dla członków Ochotniczych Straży Pożarnych po 10 latach społecznej służby, a 30 mln zł ‒ na przeciwdziałanie dyskryminacji i przemocy, w tym przemocy w rodzinie. Ci sami senatorowie i wicemarszałkini Gabriela Morawska-Stanecka wnieśli poprawkę, aby 100 mln zł przeznaczyć na program leczenia niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego (in vitro). Senatorowie Krzysztof Kwiatkowskie i Paweł Arndt zaproponowali utworzenie programu wieloletniego „Funkcjonowanie kół gospodyń wiejskich” z kwotą 22 mln zł.

W trakcie dyskusji liczne zastrzeżenia do ustawy budżetowej zgłosili senatorowie Koalicji Obywatelskiej. Zdaniem senator Beaty Małeckiej-Libery pandemia COVID-19 obnażyła wszystkie słabości polskiego systemu ochrony zdrowia. Jak podkreśliła, wyzwaniem w tym roku będzie nie tylko walka z epidemią i zaszczepienie Polaków, ale także walka z zapaścią służby zdrowia. „Rok 2021 musi być rokiem przełomowym dla ochrony zdrowia, ale muszą być na to dodatkowe środki” – przekonywała. Z opinią tą zgodził się senator Marek Borowski. Przypomniał, że rząd zobowiązał się do stopniowego zwiększania wydatków na ochronę zdrowia aż do 6% PKB. Według niego w tym roku potrzebne jest jednorazowe, dodatkowe wsparcie finansowe służby zdrowia. W tym kontekście senator Marek Borowski odniósł się do założeń makroekonomicznych ustawy budżetowej. Wskazał na zaniżone, jego zdaniem, wpływy z podatków, przede wszystkim z VAT. Niedoszacowane są też: tempo wzrostu PKB, wpłata z zysku NBP do budżetu i wskaźnik inflacji. Z kolei senator Krzysztof Kwiatkowski zapewnił, że wszystkie proponowane przez komisję budżetu i senatorów poprawki do ustawy budżetowej są racjonalne, odpowiedzialne i mają pokrycie w dochodach budżetu. W ocenie senatora Krzysztofa Mroza ustawa budżetowa nie zasługuje na tak dużą krytykę. Wskazał, że mimo trudnej sytuacji na świecie założony został na ten rok jeden z najszybszych wzrostów gospodarczych w Unii Europejskiej, bo o ok. 4%. Podkreślił, że zaplanowano wzrost o 11,6 mld zł na służbę zdrowia i zostały podtrzymane wszystkie wprowadzone świadczenia, takie jak: program 500+, leki dla seniorów i 13. emerytura. Senator Grzegorz Bierecki negatywnie ocenił przyjmowanie poprawek zwiększających wydatki w oparciu o niepewne przewidywania zwiększenia dochodów i to teraz, gdy trudno przewidzieć dalszy rozwój pandemii.

Ustawę o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy), która przewiduje zwiększenie wsparcia dla pracodawców prowadzących zakłady aktywności zawodowej, którzy w związku z COVID-19 odnotowują spadek przychodów z działalności gospodarczej. Zgodnie z nowelą pracodawca, który prowadzi zakład aktywności zawodowej, będzie mógł się ubiegać o refundację kosztów zarówno wynagrodzenia niepełnosprawnego pracownika, jak i należnych składek oraz podatków. Osoby prowadzące placówki pieczy zastępczej będą musiały zapewnić personelowi odpowiedni poziom informacji o aktualnym stanie prawnym, a także monitorować zaopatrzenie w środki ochrony osobistej i szybko reagować w razie ich braków. Nowela zapewnia też świadczenia integracyjne dla uczestników centrów integracji społecznej objętych kwarantanną lub izolacją w warunkach domowych. Zmiany zakładają ponadto możliwość płacenia bonem turystycznym za 1-dniowe imprezy turystyczne, nieobejmujące noclegu. Nowela przewiduje również wsparcie dla przewoźników przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej w transporcie drogowym i przekazywanie im środków finansowych za miesiące obowiązywania ograniczeń w przemieszczaniu się środkami publicznego transportu zbiorowego.

Ustawę o rezerwach strategicznych (projekt rządowy), która ma na celu przebudowę systemu rezerw strategicznych. Przewiduje, że Agencja Rezerw Materiałowych, pozostająca w gestii ministra właściwego ds. energii, zostanie zastąpiona Rządową Agencją Rezerw Strategicznych (RARS), nadzorowaną przez premiera. W sytuacjach kryzysowych RARS będzie mogła dokonywać szybkich zakupów z pominięciem przepisów o zamówieniach publicznych. Ustawa poszerza też zakres zadań, które dotychczas wykonywała Agencja Rezerw Materiałowych, i zwiększa katalog asortymentu rezerw. Premier będzie miał prawo nieodpłatnie udostępnić określony specjalistyczny sprzęt techniczny, np. na wsparcie celów społecznych lub przedsięwzięć gospodarczych, w szczególności związanych z budową, modernizacją lub remontem infrastruktury. RARS będzie natomiast mogła udostępniać nieodpłatnie albo odpłatnie maszyny lub urządzenia stanowiące część specjalistycznego asortymentu technicznego rezerw strategicznych, a odpłatnie ‒ asortymenty medyczne na cele związane z ochroną zdrowia.

Ustawę o rozliczaniu ceny lokali lub budynków w cenie nieruchomości zbywanych z gminnego zasobu nieruchomości (projekt rządowy), tzw. ustawę lokal za grunt. Ma ona na celu większe wykorzystanie gruntów pod budownictwo mieszkaniowe, ograniczenie barier w prowadzeniu działalności inwestycyjnej i zwiększenie jej skali, a także wsparcie samorządów gminnych w wypełnianiu zadań, w tym realizacji polityki mieszkaniowej. Zakłada, że gmina za oddanie gruntu pod budowę mieszkań ma otrzymać od inwestora część lokali. Inwestor będzie się rozliczać z samorządem bez naliczania swojej marży, częściowo w formie pieniężnej. Będzie mógł swobodnie dysponować mieszkaniami, które nie zostaną przekazane gminie, a także wybudować budynek mieszkalny na działce pozyskanej od gminy lub wyremontować już istniejący. Inne przewidywane formy inwestowania z wykorzystaniem nieruchomości gminnych to np. uzyskiwanie przez gminy mieszkań położonych w innych lokalizacjach lub powierzchni niemieszkalnych, np. na działalność wychowawczą, zdrowotną, kulturalną. Ustawa wprowadza też tzw. grant na infrastrukturę (np. na drogę, żłobek, przedszkole) dla gmin, które zaangażują się w tworzenie mieszkań komunalnych i w formule TBS lub we współpracę z inwestorami na zasadach „lokal za grunt”.