Legislacja

16 grudnia 2020 r. zakończył się pierwszy dzień 19. posiedzenia Senatu. Izba przyjęła z poprawkami m.in. ustawę o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021.

Senat wznowi obrady 17 grudnia 2020 r. o 10.00 i rozpocznie je od drugiego czytania projektu uchwały w 50. rocznicę Grudnia '70.

Porządek 19. posiedzenia został uzupełniony o punkty: drugie czytanie projektów ustaw: o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego; o zmianie ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego; o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych; o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej, a także zmiany w składzie komisji senackich.

Przed przystąpieniem do obrad marszałek Tomasz Grodzki przyjął od harcerzy Betlejemskie Światło Pokoju. Senatorowie minutą ciszy uczcili pamięć ofiar wydarzeń Grudnia ’70 oraz zmarłych senatorów: VI kadencji ‒ Mieczysława Maziarza i I kadencji ‒ Andrzeja Tomaszewicza.

Tego dnia Izba rozpatrzyła 11 ustaw, do 5 wprowadziła poprawki.

Senat z 5 poprawkami przyjął ustawę o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (projekt rządowy). Dwie z nich zapewniają parlamentarną kontrolę nad przenoszeniem wydatków w części: Obrona narodowa i środków z tzw. blokad, przeznaczonych na wpłatę do Funduszu Solidarnościowego. Kolejna przewiduje, że utworzenie w 2021 r. nowej rezerwy celowej na przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych oraz epidemii wymagać będzie uzyskania opinii sejmowej komisji właściwej ds. budżetu. Następna zmiana skreśla przepis uprawniający ministra finansów do przekazania w 2021 r. Funduszowi Reprywatyzacji skarbowych papierów wartościowych o wartości 3 mld zł. Ostatnia zmienia wprowadzoną na potrzeby ustawy definicję dochodów jednostki samorządu terytorialnego, formułując ją poprzez zastosowanie odesłania do definicji w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Ustawa zawiera propozycje zmian niektórych ustaw w związku z prawidłową realizacją ustawy budżetowej na rok 2021. Przewiduje zamrożenie wynagrodzeń w jednostkach i podmiotach sektora finansów publicznych na poziomie z 2020 r., a także płac sędziów, prokuratorów, asesorów i referendarzy sądowych oraz sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku. Zmienia też zasady naliczania nagród uznaniowych. Zakłada ponadto podniesienie limitu wydatków na realizację ustawy o Karcie Dużej Rodziny, dofinansowanie jednostek samorządu terytorialnego w zakresie wychowania przedszkolnego, zakupu szczepionek do przeprowadzenia obowiązkowych szczepień. Stwarza ramy prawne dla zapewnienia środków na wypłatę z tytułu prawa do bezpłatnego węgla. O 20 mln zł, do 55 mln zł, podnosi kwotę na wynagrodzenia pracowników instytucji kultury. Przedłuża do końca 2021 r. możliwość nabywania przez Skarb Państwa udziałów w spółkach ze środków Funduszu Reprywatyzacji. Umożliwia emisję obligacji na rzecz Polskiego Funduszu Rozwoju i dokapitalizowanie go kwotą 6,6 mld zł. Przewiduje także umorzenie pożyczek ‒ udzielonej Funduszowi Solidarnościowemu z Funduszu Rezerwy Demograficznej w 2019 r. i udzielonej Państwowemu Gospodarstwu Wodnemu Wody Polskie.

4 poprawki wprowadzono do ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Jedna z nich ma na celu umożliwienie zawieszenia zapłaty kary pieniężnej nałożonej na gminę, która nie osiągnęła w danym roku wymaganych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych. Nowela przewiduje, że za 2020 r. gminy nadal będą się rozliczały z recyklingu metodą odnoszącą się do 4 frakcji odpadów (papier, metale, tworzywa sztuczne i szkło), a nie wszystkich wytworzonych, co umożliwi wykazanie wyższego poziomu ich zagospodarowania. Pozwoli to zaoszczędzić gminom ok. 900 mln zł na karach, które musiałyby zapłacić. Metoda liczona do wszystkich wytworzonych odpadów będzie stosowana do obliczeń za 2021 r., a sprawozdanie ‒ składane w 2022 r. Zgodnie z nowelizacją 55-procentowy poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia w odniesieniu do wszystkich wytworzonych odpadów gminy będą musiały osiągnąć dopiero w 2025 r., 60-procentowy za 2030 r., a 65-procentowy za ‒ 2035 r. Nowela znosi też 30-procentowy limit termicznego przekształcania odpadów komunalnych i pochodzących z przetwarzania odpadów komunalnych. Przesuwa z 1 stycznia 2021 r. na 1 stycznia 2022 r. uruchomienie tzw. modułu potwierdzeń w ramach bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO), służącego do elektronicznego rozliczania się m.in. z recyklingu i odzysku.

Ustawę o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) Izba przyjęła z 4 zmianami. Doprecyzowano m.in., że minister właściwy ds. oświaty i wychowania będzie mógł zlecać zadania z zakresu przeprowadzania działalności innowacyjnej lub eksperymentalnej w systemie oświaty w drodze konkursu. Skrócono też termin na przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego z 3 do 1 miesiąca od dnia jego wszczęcia. Nowelizacja z 3 do 14 dni wydłuża czas na powiadomienie przez dyrektora rzecznika dyscyplinarnego nauczycieli o podejrzeniu popełnienia przez nauczyciela czynu naruszającego prawa i dobro dziecka. Maksymalny czas na złożenie przez rzecznika dyscyplinarnego wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego lub o jego umorzenie to nie później niż w 3 miesiące od wszczęcia postępowania. Postępowania dyscyplinarnego nie będzie można wszcząć po upływie 5 miesięcy od dnia uzyskania przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, informacji o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, i po upływie 2 lat od popełnienia tego czynu.

Senatorowie opowiedzieli się za wprowadzeniem 5 poprawek do ustawy o zmianie ustawy o Funduszu Dróg Samorządowych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Zdecydowali o obniżeniu z 5 do 1% wysokości rezerwy w ramach środków przeznaczonych na dofinansowanie zadań obwodnicowych. Postanowili też nie zmieniać obecnej nazwy Funduszu Dróg Samorządowych na: Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg. Nowela zakłada zwiększenie o 3 mld zł, do 39 mln zł, Funduszu Dróg Samorządowych, którego nazwę zmienia na Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg. Jego środki trafią na dofinansowanie budowy obwodnic na drogach wojewódzkich oraz budowy, remontów i modernizacji dróg w dużych miastach, a także na poprawę bezpieczeństwa pieszych na przejściach. Samorząd województwa będzie mógł otrzymać dofinansowanie w wysokości do 80% kosztów realizacji. Ostateczna kwota środków przyznanych na zadania budowy obwodnic nie może być większa niż 100 mln zł, a w wypadku zadań miejskich ‒ 30 mln zł. W ramach zadań powiatowych i gminnych wyodrębniona zostanie podkategoria zadań służących poprawie bezpieczeństwa pieszych na przejściach.

Senat z 6 poprawkami poparł ustawę o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Jedna z nich uchyla dodatkowe przesłanki, które muszą zostać spełnione, aby zarządca drogi publicznej niedostosowanej do ruchu pojazdów o dopuszczalnym nacisku pojedynczej osi napędowej powyżej 10 t lub powyżej 8 t mógł ustanowić na niej zakaz ruchu takich pojazdów. Inna doprecyzowuje, że komendant straży gminnej lub miejskiej jest uprawniony do wydawania decyzji administracyjnych o nałożeniu kary pieniężnej na podstawie upoważnienia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Ustawa wdraża wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z marca 2019 r., zgodnie z którym obowiązujący w Polsce system udzielania zezwoleń na przejazd pojazdów o nacisku pojedynczej osi napędowej do 11,5 t jest sprzeczny z przepisami unijnymi. Dzięki nowelizacji samorządy będą mogły wprowadzać ograniczenia w takich ruchu pojazdów, a straż miejska i gminna ‒ kontrolować, czy przepisy nie są łamane. Za naruszenia zakazu ruchu pojazdów ciężkich ustawa przewiduje kary. Zakazu ruchu nie będzie można wprowadzać na: drogach publicznych w transeuropejskiej sieci drogowej; drogach krajowych, z wyjątkiem dróg krajowych zarządzanych przez prezydentów miast na prawach powiatu; drogach publicznych wybudowanych lub przebudowanych z udziałem środków z budżetu UE. Nowe przepisy umożliwią również odzyskanie opłat i kar zapłaconych przed wyrokiem TSUE i umorzenie postępowań.

Ustawy przyjęte bez poprawek:

Ustawa o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (projekt rządowy) do końca 2025 r. wydłuża termin, który umożliwia zakładającym lotniska i zarządzającym nimi, a także Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej korzystanie z rozwiązań przewidzianych w specustawie lotniskowej. Zgodnie z nią inwestycja taka oznacza budowę, przebudowę lub rozbudowę lotniska użytku publicznego lub urządzeń i obiektów do obsługi ruchu lotniczego. Ze względu na pandemię COVID-19 branża lotnicza przeżywa kryzys, aby zapewnić środki na bieżącą działalność, wstrzymano rozbudowę infrastruktury. Rozwijanie istniejącej infrastruktury portów lotniczych zaspokoi bieżące i przyszłe potrzeby portów lotniczych oraz przewoźników lotniczych, realizując przy tym politykę zrównoważonego rozwoju regionów.

Ustawa o ratyfikacji Porozumienia o wygaśnięciu dwustronnych traktatów inwestycyjnych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, sporządzonego w Brukseli dnia 5 maja 2020 r. (projekt rządowy) dotyczy ratyfikacji porozumienia, zawartego w następstwie wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Achmea z 2018 r., który dotyczył klauzuli arbitrażowej zawartej w dwustronnym traktacie inwestycyjnym (tzw. BIT) między Niderlandami i Federacją Czechosłowacką z 1991 r. Porozumienie reguluje szczegółowe kwestie związane z postępowaniami arbitrażowymi na mocy klauzul arbitrażowych zawartych w BIT między państwami członkowskimi będącymi stronami porozumienia.

Ustawa o wypowiedzeniu Porozumienia Prowizorycznego w sprawach handlowych i nawigacyjnych między Polską a Bułgarją, podpisanego w Sofji dnia 29 kwietnia 1925 roku (projekt rządowy) dotyczy wypowiedzenia porozumienia, które w praktyce nie jest stosowane w relacjach pomiędzy stronami i jest niezgodne z prawem Unii Europejskiej. Jego przepisy w dużej mierze mają charakter historyczny, niektóre z nich, regulujące kwestie związane z żeglugą handlową i rybołówstwem oraz dotyczące obowiązywania i wypowiedzenia porozumienia, zachowały moc obowiązującą.

Ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach wspierających realizację programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19 w 2020 r. oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) ma na celu płynną realizację i rozliczenie projektów dofinansowywanych w ramach programów operacyjnych w warunkach kryzysu wywołanego pandemią. Wprowadza regulacje stanowiące odstępstwa i wyjątki od obowiązujących zasad wdrażania, realizacji i rozliczania projektów w ramach programów operacyjnych w ramach kończącej się perspektywy finansowej UE na lata 2014‒20, która może być rozliczna do końca 2023 r. Nowela do 31 grudnia 2023 r. wydłuża obowiązywanie przepisów specustawy funduszowej, mających na celu szczególne i nadzwyczajne rozwiązania, niwelujące negatywny wpływ COVID-19 na realizację unijnych programów operacyjnych. Pozwoli to też przyspieszyć przygotowanie przez ministerstwo rodziny i polityki społecznej programu finansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus na zwalczanie deprywacji materialnej. Nowela zakłada ponadto wprowadzenie planu rozwojowego, określającego reformy i inwestycje z udziałem środków UE również po 2021 r., służące łagodzeniu społecznych i gospodarczych skutków kryzysu i wzmocnieniu zrównoważonego rozwoju kraju.

Ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) ma uprościć i unowocześnić rozliczanie podatku VAT, wprowadza m.in. pakiet uproszczeń, tzw. Slim VAT. Zgodnie z założeniami to podatek prosty w obsłudze, dostosowany do specyfiki państwa i nowoczesny. Dzięki nowym rozwiązaniom technologicznym zmniejszą się obowiązki podatników. Nowelizacja wprowadza zmiany uproszczające m.in. fakturowanie, ułatwienia dla eksporterów i pakiet korzyści finansowych dla przedsiębiorców. Powinno to ułatwić i przyspieszyć rozliczenia między firmami. Wydłuża też z 3 do 4 miesięcy termin na VAT-owskie rozliczenie faktur. Wprowadza również rozwiązania o charakterze doprecyzowującym i uszczelniającym, dotyczące wiążących informacji stawkowych, a także systemu zwrotu podatku podróżnym (Tax Free) ‒ m.in. elektroniczny system rejestracji i obiegu dokumentów.

Ustawa o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) ma uprościć zasady monitorowania dostaw wyrobów akcyzowych zwolnionych od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie (paliwa lotnicze i żeglugowe oraz gaz LPG) na podstawie elektronicznego dokumentu dostawy (e-DD). Monitorowanie z użyciem systemu EMCS PL2 (system teleinformatyczny służący do obsługi przemieszczania wyrobów akcyzowych) obejmie niektóre dostawy zwolnionych od akcyzy wyrobów węglowych oraz transport eksportowanych i wyprowadzanych poza obszar celny UE wyrobów akcyzowych opodatkowanych zerową akcyzą ze względu na ich przeznaczenie. Nowe przepisy dotyczą również zasad dokonywania zmiany środka transportu wyrobów przemieszczanych na podstawie e-DD z użyciem EMCS PL2, umożliwiają także podział przemieszczenia poza terytorium kraju wyrobów energetycznych przemieszczanych transportem kolejowym.

Izba rozpatrzyła także ustawę o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy), która przewiduje m.in. wyodrębnienie nowych działów: geologia, leśnictwo, łowiectwo, centrum administracyjne rządu, a także utworzenie Narodowego Centrum Sportu. Stanowi konsekwencję reorganizacji Rady Ministrów i zmniejszenia liczby resortów. Centrum administracyjne rządu ma określać strategiczne kierunki rozwoju państwa i oceniać funkcjonalność jego struktur, analiz, prognoz i ocen skutków społeczno-gospodarczych projektowanych regulacji. Będzie także koordynować działania związane ze współdziałaniem rządu i premiera z prezydentem, Sejmem, Senatem i innymi organami państwowymi. Narodowe Centrum Sportu przejmie część obowiązków dotychczasowego Ministerstwa Sportu.

W trakcie dyskusji senatorowie wskazywali na możliwe negatywne konsekwencje przyjęcia ustawy dla administracji publicznej. Zdaniem senatora Zygmunta Frankiewicza ustawa powinna zostać odrzucona, ponieważ zawiera elementy, które ją dyskwalifikują. W jego ocenie psuje ona korpus służby cywilnej przez włączenie do niej podsekretarzy stanu w ministerstwach. Jak podkreślał, służba cywilna ma skupiać bezstronnych i apolitycznych specjalistów, a podsekretarze stanu są powiązani z konkretnymi ugrupowaniami politycznymi lub się z nich wywodzą. Zdaniem senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego zmiany nie realizują stawianego przed nimi celu zwiększenia elastyczności działania administracji. Zakładana większa elastyczność prowadzi do zmniejszenia przejrzystości i braku odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Zwrócił także uwagę, iż została zmniejszona liczba ministerstw do 14, i co za tym idzie – liczba ministrów, ale jednocześnie zostały utworzone stanowiska 52 pełnomocników rządu i premiera. Na wzrost wynagrodzeń podsekretarzy stanu zwrócił uwagę senator Krzysztof Brejza, nazywając ustawę „podwyżkową”. Jego zdaniem będą to podwyżki dla polityków, które w czasie pandemii są czymś niewłaściwym. O kwestii wynagrodzeń osób zajmujących kierownicze stanowiska w państwie mówił też senator Jan Maria Jackowski. Zaznaczył, że obecnie możliwe są takie sytuacje, iż pracownicy niższego szczebla mogą zarabiać więcej niż osoby na kierowniczych stanowiskach w resortach. Podkreślił, że o ile okres pandemii wydaje się być trudnym czasem do dyskusji na ten temat, to jednak nie należy jej zaniechać, ponieważ potrzebna jest dyskusja nad tym zagadnieniem.

Senatorowie zwracali także uwagę na kwestię zmian kompetencji poszczególnych ministrów przez wyodrębnienie nowych działów. Szczególne kontrowersje wzbudziło przeniesienie leśnictwa i łowiectwa z Ministerstwa Środowiska do Ministerstwa Rolnictwa. Senator Stanisław Gawłowski podkreślił, że jednym z głównych celów funkcjonowania Lasów Państwowych jest dbałość o środowisko naturalne. W tym kontekście na problem oddzielenia lasów i parków narodowych wskazała także senator Jadwiga Rotnicka.