Legislacja

17 czerwca 2020 r.  zakończył się pierwszy dzień 12. posiedzenia Senatu. Tego dnia Izba rozpatrzyła m.in. ustawę o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19, tzw. tarczę antykryzysową 4.0, a także ustawę o dodatku solidarnościowym przyznawanym w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID-19, stanowiącym wsparcie dla osób, które straciły pracę ze względu na sytuację gospodarczą spowodowaną kryzysem wywołanym epidemią koronawirusa.

Senat wznowi obrady 18 czerwca o 10.30 od  przeprowadzenia drugiego czytania uchwały o znaczeniu edukacji europejskiej. Głosowania odbędą się pod koniec posiedzenia.

Ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 (projekt rządowy) przewiduje, że przedsiębiorcy, w tym z sektora podstawowej produkcji rolnej, dotknięci skutkami pandemii, będą mieli możliwość zaciągnięcia kredytów o obniżonym oprocentowaniu. Dopłaty będą wypłacane przez Bank Gospodarstwa Krajowego ze środków nowo utworzonego Funduszu Dopłat do Oprocentowania. Umowy kredytu z dopłatą będą mogły być zawierane do 31 grudnia 2020 r. Ustawa przewiduje również wakacje kredytowe, które umożliwią zawieszenie spłaty kredytu maksymalnie do 3 miesięcy. Wprowadza też przepisy chroniące polskie przedsiębiorstwa, m.in. produkujące energię elektryczną, gaz, paliwa, leki, zajmujące się przetwórstwem żywności, przed wrogimi przejęciami przez inwestorów spoza UE. Transakcje nabycia znacznej liczby udziałów w tych firmach będą kontrolowane przez UOKiK. Ustawa zawiera ponadto zmiany mające wesprzeć budżety jednostek samorząd terytorialnego (tzw. tarcza samorządowa), m.in. złagodzenie reguły finansowej. Pozwoli również wcześniej przekazać gminom raty w części oświatowej. Samorządy będą mogły przeznaczyć pieniądze z tzw. funduszu korkowego na przeciwdziałanie COVID-19 i wywołanych nim sytuacji kryzysowych. Bogate samorządy nie będą musiały wpłacać rat „janosikowego” w czerwcu i w lipcu, będą mogły uregulować te należności w równych ratach od sierpnia do grudnia 2020 r. wraz z ratami należnymi za te miesiące. Zgodnie z ustawą starostowie będą mogli udzielić jednorazowej pożyczki (do 5 tys. zł) na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej lub statutowej organizacji pozarządowej, m.in. związkom wyznaniowym, stowarzyszeniom jednostek samorządu terytorialnego czy spółdzielniom socjalnym. „Tarcza 4.0” umożliwia też zwolnienia z części opłaty za użytkowanie wieczyste przedsiębiorcom, którzy zostali dotknięci kryzysem, przesuwa termin płatności tegorocznej raty za użytkowanie wieczyste na 31 stycznia 2021 r. Wydłuża do 28 czerwca 2020 r. okres, w którym przysługuje zasiłek opiekuńczy. Przewiduje też ułatwienia przy przetargach dotyczących zamówień publicznych, m.in. obniża koszty udziału wykonawców w przetargach, zwalnia z obowiązku żądania wadium postępowania o szacunkowej wartości powyżej progów unijnych, ustala wysokość zabezpieczenia należytego wykonania umowy w wysokości nieprzekraczającej 5% wartości kontraktu. Nowe przepisy rozszerzają ponadto zakres przeznaczenia środków z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, m.in. podmioty, które poniosły wydatki w związku z realizacją zadań związanych ze zwalczaniem epidemii, będą mogły otrzymać zwrot wydatków z tego funduszu. Ustawa rozszerza także możliwości zdalnego przeprowadzania niektórych czynności postępowania karnego, m.in. przesłuchania świadków, udziału podejrzanego w posiedzeniu w sprawie zastosowania tymczasowego aresztowania, zdalnego uczestnictwa w rozprawie. Wprowadza uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne, umożliwiające dłużnikowi podjęcie negocjacji z wierzycielami bez konieczności formalnego otwierania postępowania przez sąd, z jednoczesną ochroną przed egzekucją prowadzoną przez wierzycieli, działających indywidualnie. Przewiduje również rozwiązania dotyczące rynku pracy, m.in. umożliwiające obniżenie wymiaru czasu pracy, ograniczające wysokość wypłacanych odpraw i odszkodowań. Doprecyzowuje też zasady wykonywania pracy zdalnej.

Komisje samorządu, rodziny i budżetu zarekomendowały Senatowi wprowadzenie do ustawy 100 poprawek. W trakcie debaty senatorowie zgłosili kolejne ok. 50 poprawek. Jak podkreślił senator sprawozdawca Kazimierz Kleina, już sama nazwa ustawy sugeruje, że dotyczy ona spraw związanych z finansami, kredytami, kwestiami budżetowymi i gospodarczymi. Zdaniem senatora do tych zagadnień odnosi się pierwsza część ustawy, która porządkuje pewne kwestie i daje spore wsparcie obywatelom i przedsiębiorcom. Ustawa reguluje jednak także wiele innych obszarów, wprowadza bowiem zmiany w 50 ustawach. Senator zwrócił uwagę, że po raz kolejny wprowadza się regulacje nie mające związku z kryzysem wywołanym epidemią. Dlatego komisje zarekomendowały wykreślenie niektórych zapisów, zwłaszcza tych wprowadzających zmiany w kodeksie karnym i kodeksie postępowania karnego. Według senatora te zmiany powinny być wprowadzone w innym trybie. Sprawozdawca wniosku mniejszości senator Grzegorz Bierecki powiedział, że podczas komisyjnych prac nad ustawą doszło do sytuacji wyjątkowej, bowiem rzadko Senat usuwa z ustawy całe rozdziały  i nie podejmuje wysiłku poprawienia zawartych tam przepisów. „Tak się stało właśnie w kwestiach dotyczących regulacji kodeksowych, kodeksu wykroczeń” – zaznaczył. Wyjaśnił, że złożone przez niego podczas posiedzenia komisji poprawki, poparte przez senatorów PiS, zakładają istotną zmianę w stosunku do tego, co przyjął Sejm w swojej ustawie. Senator zapewnił, że wychodzą one naprzeciw oczekiwaniom środowisk prawniczych, uwzględniają np. uwagi Naczelnej Rady Adwokackiej. Senator wyraził przekonanie, że Sejm odrzuci poprawki, które wykreślają część regulacji z ustawy. W efekcie „dobre zmiany”, które znalazły się we wniosku mniejszości, „stanowiące istotną poprawę tych przepisów, nie będą mogły stać się prawem”. Apelował o ponowne rozważenie poparcia wniosku mniejszości. Senator Bogdan Zdrojewski zwrócił uwagę na wady legislacyjne ustawy, które, w jego ocenie, są rażące. „O jakości tego prawa świadczy fakt, że same poprawki senackiego Biura Legislacyjnego zajęły 46 stron, co nie przynosi chluby Sejmowi i ekipie rządowej” – dodał. Jak zaznaczył, wprowadzone uprawnienia, choć oczekiwane, są mocno spóźnione. Senator mówił także o niedopuszczalności tzw. wrzutek do ustawy nie mających nic wspólnego z regulowaną materią. Z argumentami senatorów Kazimierza Kleiny i Bogdana Zdrojewskiego dotyczącymi „wrzutek legislacyjnych” nie zgodził się senator Grzegorz Bierecki. Powiedział,  że „warto korzystać z dobrych pomysłów, kiedy się one pojawiają”.

Ustawa o dodatku solidarnościowym przyznawanym w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID-19 (projekt prezydencki) zakłada, że dodatek solidarnościowy będzie przysługiwać osobom, które w 2020 r. podlegały ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy przez łączny okres co najmniej 60 dni oraz z którymi po 15 marca 2020 r. rozwiązano umowę o pracę za wypowiedzeniem lub których umowa po tym dniu uległa rozwiązaniu z upływem czasu, na który była zawarta. Dodatek w wysokości 1400 zł miesięcznie będzie przysługiwał od 1 czerwca do 31 sierpnia 2020 r. Ustawa przewiduje ponadto podwyższenie wysokości zasiłku dla bezrobotnych do 1200 zł okresie pierwszych 90 dni posiadania prawa do zasiłku. Podczas debaty zgłoszone zostały wnioski legislacyjne dotyczące m.in. podniesienia wysokości dodatku do 1500 zł i w konsekwencji zasiłku dla bezrobotnych do 1500 zł.

Podczas pierwszego dnia obrad Senat omówił także następujące ustawy:

Ustawa o systemach homologacji typu UE i nadzoru rynku silników spalinowych przeznaczonych do maszyn mobilnych nieporuszających się po drogach (projekt rządowy) określa zadania organów administracji publicznej i innych podmiotów w zakresie homologacji typu UE i nadzoru rynku silników spalinowych, przeznaczonych do maszyn mobilnych nieporuszających się po drogach (lokomotywy, maszyny budowlane, kosiarki, agregaty prądotwórcze). Homologacji będzie udzielał dyrektor Transportowego Dozoru Technicznego. Organy Inspekcji Ochrony Środowiska, prezes Wyższego Urzędu Górniczego i organy Krajowej Administracji Skarbowej zajmą się nadzorem rynku. Ustawa przewiduje również sankcje dla producenta, importera lub instalatora, który wprowadza do obrotu lub oddaje do użytku wyrób niezgodny z wymaganiami.

Ustawa o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców (projekt rządowy) ustanawia formy pomocy publicznej dla przedsiębiorców doświadczających trudnej sytuacji ekonomicznej. Pomoc ta ma polegać na zapewnieniu im płynności na czas potrzebny do opracowania planu restrukturyzacji lub przeprowadzenia sprawnej likwidacji. Przewiduje również, że gdy sytuacja przedsiębiorcy poprawi się na tyle, iż będzie mógł kontynuować swoją działalność zamiast się restrukturyzować albo likwidować, będzie musiał złożyć oświadczenie i zwrócić pożyczki. Ustawa wprowadza też tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne na okres do 18 miesięcy dla przedsiębiorców, którzy są w stanie samodzielnie przeprowadzić restrukturyzację, ale potrzebują wsparcia płynności finansowej. Będzie ono udzielane w ramach kontynuacji ratowania firmy jako dodatkowa pożyczka lub jako samodzielna forma pomocy. Z tej formy wsparcia będą mogły skorzystać wyłącznie mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa. Ostatni typ to pomoc na restrukturyzację dla przedsiębiorców, którzy samodzielnie nie udźwignęliby restrukturyzacji, ale opracowali jej plan, obejmujący wszelkie działania, których podjęcie pomoże przywrócić przedsiębiorcy rentowność.

Ustawa o zmianie ustawy o finansach publicznych (projekt rządowy wprowadza katalog  wyłączeń od stosowania reguły wydatkowej w związku z epidemią wirusa SARS-CoV-2. To rozwiązanie spójne z działaniami podjętymi w Unii Europejskiej, gdzie została uruchomiona tzw. generalna klauzula wyjścia, pozwalająca na przekroczenie limitów wynikających z reguł unijnych w zakresie zwalczania skutków związanych z epidemią. Wprowadzone rozwiązanie, umożliwiające zawieszanie stabilizującej reguły wydatkowej, ma pozwolić gospodarce na szybki powrót na ścieżkę rozwoju po kryzysie.

Ustawa o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (projekt rządowy) zapewni Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) skuteczne i szybkie stosowanie mechanizmów nadzoru nad zagranicznymi zakładami ubezpieczeń i zagranicznymi zakładami reasekuracji z innego niż Polska państwa członkowskiego UE, prowadzącymi transgranicznie działalność na terytorium RP. KNF będzie mogła podjąć natychmiastową i nadzwyczajną interwencję wobec tych zakładów ubezpieczeń w razie naruszania interesów ubezpieczających, ubezpieczonych i uprawnionych zgodnie z umową ubezpieczenia lub w celu zapobieżenia takim działaniom. Zasotowane środki będą mieć charakter zabezpieczający i obowiązywać do podjęcia działań nadzorczych przez macierzysty organ nadzorczy. Regulacje dotyczące terminów na wypłatę odszkodowania i odpowiedzialności w razie ich przekroczenia odnoszą się również do zagranicznych zakładów ubezpieczeń.

Ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku od towarów i usług, ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) implementuje unijne dyrektywy uszczelniające systemy podatku dochodowego od osób prawnych, w zakresie rozbieżności w kwalifikacji struktur hybrydowych dotyczących państw trzecich (tzw. dyrektywa ATAD2, mająca przeciwdziałać unikaniu opodatkowania i chronić państwa UE przed międzynarodową agresywną optymalizacją podatkową), zmiany w ustawie o VAT w zakresie określonym w dyrektywie 2018/1910. Nowela doprecyzowuje również obowiązujące przepisy w zakresie informacji o schematach podatkowych. Jest drugim etapem implementacji „dyrektywy MDR” (obowiązkowa automatyczna wymiana informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych), która nakłada na szefa Krajowej Administracji Skarbowej  obowiązek przekazywania informacji o transgranicznych schematach podatkowych organom podatkowym innych państw członkowskich.

Ustawa o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) przygotowuje system zarządzania rozwojem kraju poprzez zintegrowanie planowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego. Zakłada, że na każdym poziomie zarządzania (krajowy, wojewódzki, lokalny) będzie opracowywany 1 dokument strategiczny, łączący aspekty społeczne, gospodarcze i przestrzenne. Na poziomie krajowym podstawowym dokumentem ma być średniookresowa strategia rozwoju kraju, a nie ‒ jak dotychczas ‒ strategia długookresowa. Ustawa wprowadza też nowe rozwiązania dotyczące uzgadniania z samorządami najważniejszych działań rozwojowych: kontrakt programowy, kontrakt sektorowy i porozumienie terytorialne. Kontrakt programowy zostanie powiązany z dofinansowaniem i warunkami wykorzystania środków UE, kontrakt sektorowy będzie stanowił mechanizm uzgadniania zakresu ukierunkowanych terytorialnie działań sektorowych podejmowanych przez poszczególnych ministrów właściwych w ich programach rozwoju. Porozumienie terytorialne ma służyć uzgadnianiu i podejmowaniu działań istotnych z punku widzenia społeczności lokalnych (gminy, kilka gmin, powiat).

Pierwszego dnia obrad przeprowadzono także drugie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych oraz ustawy o scalaniu i wymianie gruntów (inicjatywa Komisji Ustawodawczej). Projekt dostosowuje przepisy do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 18 kwietnia 2019 r. (sygn. akt SK 21/17). Umożliwia stwierdzanie, że decyzja o zatwierdzeniu projektu scalania gruntów została wydana z naruszeniem prawa. Dzięki temu osoba poszkodowana będzie mogła żądać odszkodowania.

Odbyło się też drugie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (inicjatywa Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej). Zakłada on, że o zawieszeniu w czynnościach służbowych oskarżonych: wójta, burmistrza, prezydenta miasta, ich zastępców i pierwszych zastępców będzie decydował sąd, a nie – jak obecnie – prokurator. Sąd miałby 3 dni na rozpatrzenie wniosku prokuratora o zastosowanie środka zapobiegawczego i nie więcej niż 7 dni na rozpatrzenie zażalenia. Doprecyzowano ponadto właściwość sądu rozpoznającego sprawę o zawieszeniu w czynnościach służbowych. Ma być to sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzone jest postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy.