Legislacja

Komisje: Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Ustawodawcza zaproponują Senatowi wprowadzenie kilkudziesięciu poprawek do ustawy o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego.

Komisje pracowały już nad tą ustawą 21 i 26 maja 2020 r. Senatorowie skierowali wówczas pytania do ekspertów. Podczas tego posiedzenia przewodniczący Komisji Ustawodawczej senator Krzysztof Kwiatkowski zapoznał komisje z ich opiniami. Prof. dr hab. Sławomir Patyra wnosił o przywrócenie w pełnym zakresie wynikających z kodeksu kompetencji Państwowej Komisji Wyborczej odnośnie do organizacji i przeprowadzania wyborów prezydenta. Za niedopuszczalne uznał zwłaszcza pozostawienie w ustawie kompetencji ministra zdrowia do zarządzenia – wyłącznie po zasięgnięciu opinii PKW – głosowania korespondencyjnego na terenie co najmniej 1 gminy lub jej części. Zdaniem eksperta powinna to być wyłącznie kompetencja PKW. Przewodniczący PKW Sylwester Marciniak ocenił, że najpełniejszą wiedzę związaną z sytuacją epidemiczną ma minister zdrowia, przepisy powinny więc stanowić, że to on podejmuje decyzję o zarządzeniu głosowania korespondencyjnego na danym terenie, ale po wyrażeniu na to zgody przez PKW. Senator Krzysztof Kwiatkowski zgłosił poprawkę, zgodnie z którą w razie pogorszenia się sytuacji epidemicznej na wniosek ministra zdrowia Państwowa Komisja Wyborcza nie później niż 7 dni przed wyborami może zarządzić na danym terenie wyłącznie głosowanie korespondencyjne.

Wicemarszałek Bogdan Borusewicz zwracał uwagę na zwłokę w publikacji w Dzienniku Ustaw uchwały PKW w sprawie stwierdzenia braku możliwości głosowania na kandydatów w wyborach zarządzonych na 10 maja. Jak podkreślił, taki dokument publikuje się „bez zbędnej zwłoki, a bez zbędnej zwłoki w języku prawniczym to są trzy dni”. Przewodniczący obradom senator Krzysztof Kwiatkowski zdecydował, że komisje wystąpią do premiera Mateusza Morawieckiego o przedstawienie opinii prawnych, stanowiących podstawę do opublikowania uchwały PKW dopiero 1 czerwca 2020 r.

Na posiedzeniach 21 i 26 maja 2020 r. senatorowie Koalicji Obywatelskiej, Lewicy, PSL zgłosili  szereg poprawek do ustawy, popartych podczas obecnego posiedzenia. Dotyczyły one m.in. wydłużenia otwarcia lokali wyborczych (od 6.00 do 22.00), ograniczenia uprawnień marszałek Sejmu w kwestii ustalania kalendarza wyborczego i wykluczenia możliwości  zarządzania przez ministra zdrowia wyłącznie głosowania korespondencyjnego w jednej gminie lub jej części, jeśli gwałtownie pogorszy się stan epidemiologiczny na tym terenie. Senatorowie postulowali, by w takiej sytuacji minister zdrowia mógł wprowadzić dodatkowe środki bezpieczeństwa, a także by pakiet wyborczy był dostarczony za potwierdzeniem odbioru osobom, które zdecydują się uczestniczyć w wyborach korespondencyjnie. Zaproponowali też poprawki odnoszące się do zwiększenia składu obwodowych komisji wyborczych (minimalnie 5 osób), np. wprowadzenie możliwości, na wniosek wójta, łączenia komisji wyborczych. Inne proponowane poprawki dotyczyły kwestii finansowania zadań samorządów związanych z wyborami.

Podczas obecnego posiedzenia została wycofana m.in. wspólna poprawka wicemarszałek Gabrieli Morawskiej-Staneckiej (Lewica) i wicemarszałka Michała Kamińskiego (PSL), zakładająca, że ustawa wejdzie w życie 6 sierpnia 2020 r. Senator Marcin Bosacki (KO) zgłosił poprawkę, przyjętą przez komisje, dopuszczającą udzielenie poparcia nowym zgłoszonym kandydatom na prezydenta za pomocą elektronicznej platformy usług administracji publicznej ePUAP. Jego zdaniem umożliwiłoby to Polakom wyrażenie poparcia nowym kandydatom w skróconym okresie na rejestrację. „Miałoby to znaczenie dla równości procesu wyborczego, ale też usprawniało i ułatwiało obywatelom wzięcie udziału w tej czynności”‒ uzasadniał. Komisje poparły m.in. poprawki senatora Marka Borowskiego (KO). Jedna z nich zakłada, że w kalendarzu wyborczym będzie co najmniej 10 dni na rejestrację komitetu wyborczego kandydata na prezydenta i zebranie podpisów. Kolejna przewiduje, że marszałek Sejmu określa kalendarz wyborczy w porozumieniu z PKW. Senator Marek Borowski zaproponował też poprawkę, zgodnie z którą Polacy za granicą powinni zgłosić chęć głosowania korespondencyjnego do 15. dnia przed dniem wyborów (w kraju to 12 dni), a konsul musiałby wysłać im pakiet wyborczy nie później niż 9 dni przed dniem wyborów.

Wicemarszałek Marek Pęk (PiS) zgłosił poprawki do ustawy, przewidujące, że m.in., że wyborca głosujący w kraju ‒podlegający w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych ‒ niezwłocznie po doręczeniu pakietu wyborczego powinien wypełnić kartę do głosowania, włożyć ją do koperty na kartę do głosowania, zakleić, kopertę tę umieścić w kopercie zwrotnej łącznie z podpisanym oświadczeniem o osobistym i tajnym oddaniu głosu, zaadresować kopertę zwrotną, wskazując adres i numer właściwej obwodowej komisji wyborczej, i oddać kopertę zwrotną odpowiednio upoważnionemu pracownikowi Poczty Polskiej albo upoważnionemu pracownikowi urzędu gminy. Główny inspektor sanitarny lub inny organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej przekazywałby właściwemu organowi gminy pomiędzy 12. a 2. dniem przed datą wyborów informację o wyborcach podlegających w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych. Wicemarszałek zaproponował także dodanie przepisu, zgodnie z którym w terminie 30. dnia od dnia przedstawienia poniesionych kosztów Poczta Polska otrzymałaby z budżetu państwa środki na pokrycie kosztów całkowitych wykonania zadań związanych z realizacją ustawy, „powiększonych o wskaźnik zwrotu kosztu zaangażowanego kapitału dla operatora wyznaczonego”, ale komisje nie poparły tej poprawki. Postanowiono, że zgłosi ją mniejszość połączonych komisji.

Komisje opowiedziały się ponadto za poprawkami o charakterze techniczno-legislacyjnym i redakcyjnym, zaproponowanymi przez Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu, zgłoszonymi przez senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego.

Ustawa przewiduje, że głosowanie odbędzie się metodą tradycyjną, w lokalach wyborczych, i ‒ dla chętnych ‒ korespondencyjnie. Zakłada możliwość ponownej rejestracji kandydatów, którzy mieli wziąć udział w wyborach prezydenckich 10 maja, bez konieczności ponownego zbierania podpisów poparcia, daje też prawo startu nowym kandydatom. Ustawa nakłada też na marszałka Sejmu obowiązek określenia, po zasięgnięciu opinii PKW, tzw. terminarza wyborczego, czyli dni, w których upływają terminy wykonania poszczególnych czynności wyborczych, przewidzianych w kodeksie wyborczym i ustawie.