Legislacja

1 czerwca 2020 r. rozpoczęło się 11. posiedzenie Senatu. Porządek obrad został rozszerzony o 2 informacje: prezesa Rady Ministrów w przedmiocie wdrażania postanowień Konwencji o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz ministra spraw wewnętrznych i administracji nt. zatrzymań dokonywanych przez Policję podczas demonstracji w okresie pandemii ze szczególnym uwzględnieniem zatrzymań 16 maja 2020 r., w tym zatrzymania senatora Jacka Burego.

Tego dnia Senat rozpatrzył i wprowadził 36 poprawek do ustawy o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego (projekt poselski). Izba zdecydowała, że w ustawie powinien zostać zagwarantowany termin 10 dni na zbieranie podpisów poparcia dla kandydatów na prezydenta. Podpisy będzie można zbierać także za pomocą platformy ePUAP. Postanowiła, że marszałek Sejmu nie będzie mógł przesuwać terminu na zgłoszenie kandydata z pełnym wykazem podpisów. Nie będzie można zmieniać też kalendarza wyborczego w trakcie kampanii wyborczej. Senatorowie opowiedzieli się za wydłużeniem godzin pracy komisji wyborczych, tym samym będzie można głosować od 6.00 do 22.00. Skrócono z 21 do 16 dni termin na stwierdzenie przez Sąd Najwyższy ważności wyborów prezydenckich, tak aby orzeczenie zapadło jeszcze przed objęciem funkcji przez wybraną osobę. Zwiększono rolę Państwowej Komisji Wyborczej w określaniu terminów kalendarza wyborczego. PKW uzyskała też uprawnienie do zarządzenia na części lub całym terytorium kraju głosowania korespondencyjnego, gdyby wymagała tego sytuacja epidemiczna.

Wydłużono terminy zgłoszenia zamiaru głosowania korespondencyjnego przez wyborców przebywających na kwarantannie lub w izolacji z 2. na 5. dzień przed dniem wyborów, a dla wyborców za granicą – z 12. do 15. dnia przed wyborami. Zmieniono też termin wysłania pakietu wyborczego wyborcom za granicą; będzie na to 9 dni. Doprecyzowano zasady postępowania w wyborach za granicą, jeśli nie będzie można osobiście odebrać pakietów wyborczych od konsula i dostarczyć kopert zwrotnych. W takim wypadku konsul będzie miał obowiązek podać tę informację w formie obwieszczenia do wiadomości wyborców. Przywrócono też możliwość głosowania na podstawie paszportu lub dowodu osobistego dla wyborców za granicą. Wprowadzono ułatwienia dla osób niepełnosprawnych głosujących korespondencyjnie. Mogą oni zażądać nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a oraz dostarczenia pakietu wyborczego do drzwi lokalu, którego adres został wskazany w zgłoszeniu. Pakiet wyborczy do głosowania korespondencyjnego będzie traktowany jak przesyłka polecona z pisemnym potwierdzeniem odbioru. W celu ułatwienia kontaktu z wyborcą w związku z dostarczeniem mu pakietu wyborczego dane do korespondencji rozszerzono o numer telefonu lub adres poczty elektronicznej. Przeniesiono do ustawy niektóre istotne reguły dotyczące sposobu dostarczania pakietu wyborczego osobom będącym na kwarantannie lub w izolacji.

Zwiększono czas przeznaczony na audycje przygotowane przez komitety wyborcze – w TVP do 35 godz., w tym do 5 godz. w TV Polonia, i 45 godz. w Polskim Radiu. Senat uznał, że w okresie epidemii i zakazu zgromadzeń takie rozwiązanie zapewni alternatywną i bezpieczną formę kampanii wyborczej.

Doprecyzowano, że za wyposażenie lokali wyborczych w środki przeciw epidemiczne odpowiada wójt, a koszty tych zadań pokrywane są z budżetu państwa. Zmodyfikowano skład obwodowych komisji wyborczych (minimum to 5 osób, w tym 1 wskazana przez wójta, a w odrębnych obwodach głosowania – 3 osoby) i ograniczono możliwość łączenia obwodowych komisji wyborczych przez komisarza (tylko na wniosek wójta). Doprecyzowano, że jeżeli liczba nadawczych skrzynek pocztowych na terenie gminy jest mniejsza niż iloraz liczby wyborców, którzy zgłosili zamiar głosowania korespondencyjnego i liczby 750, to trzeba będzie zainstalować dodatkowe skrzynki pocztowe w bezpośrednim sąsiedztwie dotychczasowych.

Podczas dyskusji senatorowie zwracali uwagę na sposób procedowania tej ustawy i potrzebę wprowadzenia do niej poprawek. Jak mówił wicemarszałek Bogdan Borusewicz (KO), Senat tę ustawę traktuje bardzo poważnie. Zaznaczył, że „21 dni czekaliśmy na podpis pana premiera i  opublikowanie uchwały PKW w Dzienniku Ustaw”. A ta publikacja jest, jego zdaniem, podstawą, aby Senat na nowo mógł zająć się ordynacją wyborczą. Podkreślił, że w tej sytuacji niezasadne było ponaglanie Senatu, sugerując, że Izba bezzasadnie przedłuża prace nad ustawą. W opinii wicemarszałka z różnych stron, zwłaszcza większości rządowej, słyszane były naciski, że nieprzyspieszenie prac będzie skutkowało skróceniem czasu dla nowych kandydatów na zebranie niezbędnych podpisów poparcia przez komitet wyborczy. Podkreślił, że należy przeprowadzić wybory na prezydenta w takim terminie, aby nowy prezydent mógł objąć urząd w odpowiednim terminie i nie było problemu, kto w okresie przejściowym miałby pełnić jego rolę. Zaznaczył, że ważne było, aby na tym etapie rozwiać wszelkie wątpliwości i aby wybór prezydenta nie mógł być kwestionowany. „Dobrze, że rola PKW została przywrócona. Bo do tego PKW została stworzona, aby organizować wybory” – zaznaczył wicemarszałek, mówiąc o proponowanych przez senatorów poprawkach. Jego zdaniem, to nie minister zdrowia powinien decydować o sposobie przeprowadzenia wyborów na danym terenie. Decyzję powinna podejmować PKW na wniosek ministra zdrowia, który powinien zawierać uzasadnienie.

Senator Marcin Bosacki (KO) podkreślił, że poprawki zaproponowane w Senacie mają poprawić dostępność udziału w wyborach osobom niepełnosprawnym, mieszkającym za granicą i przebywającym na kwarantannie, a także możliwość udziału wszystkich obywateli, m.in. dzięki wydłużeniu godzin pracy komisji wyborczych. Jego zdaniem poprawki proponowane przez Senat ograniczają wpływ polityków na przebieg wyborów, np. ministra zdrowia i marszałek Sejmu, a także zwiększają udział samorządów i rolę PKW. Mówił o poprawce, którą zgłosił, aby przez platformę ePUAP możliwe było zbieranie podpisów dla nowych kandydatów.

Wicemarszałek Senatu Marek Pęk (PIS) wyraził nadzieję, że jeszcze dziś Senat uchwali tę ustawę i marszałek przekaże ją do Sejmu. Jego zdaniem to jest bardzo ważne, aby zrealizować „absolutnie fundamentalny obowiązek konstytucyjny”, aby nowo wybrany prezydent mógł rozpocząć urzędowanie po 6 sierpnia 2020 r. W jego opinii 18 dni, które ustawa była w Izbie, to stanowczo za długo. Można było to uczynić w krótszym czasie, bez straty dla poziomu merytorycznej pracy i z pożytkiem dla Rzeczypospolitej.

Ustawa przewiduje, że głosowanie odbędzie się metodą tradycyjną, w lokalach wyborczych, i ‒ dla chętnych ‒ korespondencyjnie. Zakłada możliwość ponownej rejestracji kandydatów, którzy mieli wziąć udział w wyborach prezydenckich 10 maja, bez konieczności ponownego zbierania podpisów poparcia, daje też prawo startu nowym kandydatom. Ustawa nakłada też na marszałka Sejmu obowiązek określenia, po zasięgnięciu opinii PKW, tzw. terminarza wyborczego, czyli dni, w których upływają terminy wykonania poszczególnych czynności wyborczych, przewidzianych w kodeksie wyborczym i ustawie. Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu opinii ministra zdrowia i PKW, może zmienić terminy wykonania czynności wyborczych, mając na względzie sytuację epidemiczną w całym kraju bądź w jego części. Minister zdrowia może, po zasięgnięciu opinii PKW, nie później niż 7 dni przed dniem wyborów, zarządzić głosowanie korespondencyjne na terenie co najmniej 1 gminy lub jej części, uwzględniając sytuację epidemiczną na tym terenie. Ustawa powierza wybrane zadania związane z przeprowadzeniem wyborów prezydenckich wójtom, burmistrzom i prezydentom miast, a także wojewodom.

Izba odwołała senatora Marka Pęka z funkcji przewodniczącego Komisji Gospodarki Narodowej i Innowacyjności w związku z jego rezygnacją po wyborze na wicemarszałka Senatu.