Aktualności

25 maja 2000r. odbyło się 59. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli wicemarszałkowie: Andrzej Chronowski, Tadeusz Rzemykowski i Donald Tusk.

Na sekretarzy posiedzenia wyznaczono senatorów Stanisława Jarosza i Witolda Kowalskiego; listę mówców prowadził senator S. Jarosz.

Zatwierdzony przez Senat porządek obrad 59. posiedzenia obejmował cztery punkty:

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o obligacjach oraz niektórych innych ustaw,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy.

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o obligacjach oraz niektórych innych ustaw

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 76. posiedzeniu, 27 kwietnia br. Do Senatu została przekazana 28 kwietnia. Marszałek Senatu, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, 4 maja skierowała ją do Komisji Gospodarki Narodowej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Stanisław Jarosz. Senator podkreślił, że u podstaw rozpatrywanej ustawy leżało przekonanie, iż zapisy obowiązującej ustawy, tej z 1995 r., nie stwarzają wystarczających podstaw do rozwoju rynku dłużnych papierów wartościowych w Polsce. Przepisy te w dotychczasowym kształcie, jak pokazuje doświadczenie wynikające z ich stosowania w ciągu ostatnich kilku lat, raczej krępowały możliwość łatwego i taniego przeprowadzenia emisji obligacji

Senator sprawozdawca zwrócił również uwagę na występującą w naszym kraju ogólną tendencję dotyczącą zmian przepisów prawnych regulujących cały rynek kapitałowy, która przejawia się w stopniowej liberalizacji zasad prawnych regulujących ten rynek. Rozpatrywana nowelizacja jest właśnie wypadkiem liberalizacji zasad emisji obligacji.

Jak wskazał senator S. Jarosz, obecny stan prawny powoduje, że trudności w sprawnym przeprowadzeniu emisji, pewne ograniczenia obrotu obligacjami oraz koszty związane z emitowaniem i organizacją rynku prowadzą do tego, że koszt pieniądza pozyskiwanego przez emisję obligacji staje się porównywalny z kosztem kredytu bądź pożyczki bankowej. W tej sytuacji tak bardzo pożądane dla naszej gospodarki obligacje, szczególnie komunalne i korporacyjne, nie stały się stałym elementem rynku w naszym kraju. W związku z tym od dłuższego czasu była widoczna potrzeba pewnych zmian.

Jak wskazał senator sprawozdawca, te utrudnienia w funkcjonowaniu rynku obligacji w Polsce można krótko scharakteryzować w kilku punktach. Po pierwsze, utrudnieniem był niewątpliwie obowiązek nadawania formy dokumentu obligacjom emitowanym poza publicznym obrotem. Drugim utrudnieniem było ograniczenie możliwości emisji obligacji przez podmioty pozbawione historii gospodarczej, podczas gdy w praktyce międzynarodowej obligacje są często emitowane przez specjalnie do tego powołane spółki. Następnie zbyt sztywno określone były terminy i sposoby emisji. Zakres świadczeń pieniężnych wynikających z obligacji ograniczony był do wykupu oraz wypłaty odsetek. Istniały też pewne trudności z przeprowadzeniem konwersji obligacji zamiennych na akcje.

Senator sprawozdawca zaakcentował, że w propozycji ustawy, która została przyjęta przez Sejm, przy - praktycznie biorąc - konsensusie wszystkich sił politycznych i przy dużym zaangażowaniu wszystkich zainteresowanych posłów, wprowadza się kilka zmian w różnych punktach ustawy. Zmiany te, również zdaniem Komisji Gospodarki Narodowej, usprawnią proces emitowania obligacji, obniżą koszt tej emisji i rozszerzą funkcjonowanie rynku obligacji w Polsce.

Senator S. Jarosz zmiany te scharakteryzował w następujący sposób. Po pierwsze, nastąpi rozszerzenie katalogu podmiotów, które mogą emitować obligacje, o rządowe instytucje finansowe lub zrównane z nimi co do statusu międzynarodowe instytucje finansowe. Może to wpłynąć na wzbogacenie oferty obligacji. Po drugie, nastąpi liberalizacja zasad emisji, zwłaszcza dla podmiotów, które nie mają historii gospodarczej i których byt prawny nie przekracza trzech lat, czyli podmiotów świeżo powstałych. Teraz również one będą się mogły włączyć do tego procesu. Kolejna zmiana, która była szeroko dyskutowana na posiedzeniu komisji i którą, po dyskusji, komisja również poparła, dotyczy rezygnacji z instytucji obligatoryjności powoływania banku reprezentanta. Takie rozwiązanie, czyli konieczność powołania banku, który by reprezentował obligatariuszy, było zapisane w starej ustawie. Wydaje się jednak, że rezygnacja z tego obowiązku usprawni funkcjonowanie systemu i dobrze wpłynie na rozwój rynku obligacji.

Kolejna zmiana dotyczy likwidacji wspomnianej już bariery w postaci konieczności emisji obligacji w formie dokumentu. Zapis w projekcie ustawy wprowadza rozwiązanie, które umożliwia emisję wszelkich obligacji w formie zdematerializowanej. Istniała pewna bariera na rynku obligacji, zwłaszcza krótkoterminowych, dotychczasowe przepisy wprowadzały bowiem zasadę funkcjonowania papierów wartościowych w formie dokumentu, czyli w formie materiału.

Następna zmiana to możliwość oferowania w sposób publiczny, bez spełnienia przesłanek dopuszczenia do publicznego obrotu, obligacji, których wartość nominalna jest na tyle wysoka, że są przedmiotem inwestycji dużych inwestorów instytucjonalnych. Ta zmiana pozwoli również na zmniejszenie kosztów obligacji, przy zachowaniu całkowitego bezpieczeństwa, ze względu na ich dużą wartość nominalną.

Kolejna zmiana dotyczy wprowadzenia nowych typów obligacji, tak zwanych przychodowych. Wypłacanie dywidend będzie tu zabezpieczone w sposób szczególny, a te obligacje będą miały pierwszeństwo przed innymi papierami wartościowymi.

Senator sprawozdawca poinformował, że Komisja Gospodarki Narodowej po przeanalizowaniu propozycji zmian, które zgłosił Sejm do obowiązującego prawa o obligacja i przyjął w postaci nowej ustawy, poparła tę zmianę i, generalnie rzecz biorąc, poparła filozofię zmian w ustawie, zmierzającą do liberalizacji obrotu, rezygnacji z pewnych form zabezpieczeń obligatariuszy, które hamowały rozwój rynku obligacji i podwyższały koszty. Zgłoszono pewne uwagi co do tego, czy te zmiany nie doprowadzą do spadku bezpieczeństwa i zaufania obligatariuszy, ale o takim procesie można mówić wtedy, kiedy faktycznie rynek obligacji się rozwija i kiedy można go obserwować. Dotychczasowe zapisy ustawy o obligacjach tak hamowały rozwój tego rynku, że właściwie się nie rozwinął, a w związku z tym nasza gospodarka nie odniosła korzyści z gromadzenia pieniędzy w postaci obligacji. Wobec tego komisja doszła do wniosku, że należy poprzeć filozofię zmian w ustawie o obligacjach.

Senator S. Jarosz poinformował ponadto, że komisja postanowiła zaproponować pewne drobne zmiany legislacyjne, poprawki, które w istocie zmierzają do poprawy błędów w niektórych zapisach, aby były one zgodne chociażby z zapisami w kodeksie karnym, gdzie pewne sankcje są wyraźnie sformułowane. Zdaniem komisji, w propozycji sejmowej były pewne błędy, ale są one nieistotne z punktu widzenia filozofii ustawy i dlatego Komisja Gospodarki Narodowej ją poparła, proponując jednocześnie wprowadzenie ośmiu poprawek do ustawy.

Dalsze poprawki do ustawy zaproponował senator Edmund Wittbrodt podczas dyskusji.

Wszystkie zgłoszone poprawki rozpatrzyła podczas przerwy w obradach Komisja Gospodarki Narodowej. Komisja odrzuciła poprawki zaproponowane przez senatora E. Wittbrodta, podtrzymała natomiast swoje poprawki.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 Regulaminu Senatu przeprowadzono głosowanie nad poszczególnymi poprawkami w kolejności przepisów ustawy, a następnie 82 głosami, przy 1 wstrzymującym się, Izba podjęła uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy o obligacjach oraz niektórych innych ustaw:

Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 27 kwietnia 2000 r. ustawy o zmianie ustawy o obligacjach oraz niektórych innych ustaw, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

1) w art. 1 pkt 24 otrzymuje brzmienie:

"24) w art. 33 w pkt 1 wyrazy "art. 52 § 2 ustawy, o której mowa w art. 9 ust. 2" zastępuje się wyrazami "art. 81 ustawy - Prawo o publicznym obrocie";";

2) w art. 1 w pkt 27, w art. 40a wyrazy "podlega karze grzywny do 5 000 000 zł lub pozbawienia wolności do lat 2" zastępuje się wyrazami "podlega grzywnie do 5 000 000 zł, karze pozbawienia wolności do lat 2 albo obu tym karom łącznie";

3) w art. 1 w pkt 28, w ust. 1 wyraz "oraz" zastępuje się wyrazem "lub";

4) w art. 1 dotychczasowy pkt 27 oznacza się jako pkt 28 oraz dotychczasowy pkt 28 oznacza się jako pkt 27;

5) w art. 1 w pkt 30, w art. 43a w ust. 1 i 2 wyrazy "karze grzywny" zastępuje się wyrazem "grzywnie";

6) w art. 1 w pkt 30, w art. 43a w ust. 2 wyrazy "naruszenie obowiązków" zastępuje się wyrazami "naruszeniem zakazów";

7) w art. 2 w pkt 1 po wyrazach "w art. 369" dodaje się wyrazy "w § 2";

8) w art. 3 w pkt 1 w zdaniu wstępnym po wyrazach "w art. 1" dodaje się wyrazy "w ust. 1".

Senat uchwalił poprawki do ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 76. posiedzeniu, 27 kwietnia br. Do Senatu została przekazana 28 kwietnia. Marszałek Senatu, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, 4 maja skierowała ją do Komisji Gospodarki Narodowej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Grzegorz Lipowski. Jak wskazał, istnieją dwa podstawowe cele wprowadzenia rozpatrywanej ustawy. Pierwszy to wyeliminowanie zniekształceń konkurencji powstałych z powodu udzielania pomocy publicznej wybranym przedsiębiorcom, a drugi to harmonizacja polskiego prawa konkurencji z prawem Unii Europejskiej i umowami międzynarodowymi dotyczącymi pomocy publicznej, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.

Ograniczenie niekorzystnych dla konkurencji skutków, związanych z działaniami pomocowymi organów władz państwowych, może dokonać się dzięki ustanowieniu i wprowadzeniu jednolitych kryteriów dostępności pomocy oraz jasnych zasad jej udzielania. Takie właśnie kryteria wprowadzi rozpatrywana ustawa.

Podstawową wartością chronioną przez omawiane regulacje będzie równe traktowanie przedsiębiorców przez władze publiczne. Konieczność wprowadzenia jednolitych i jasnych warunków dopuszczalności pomocy publicznej oraz systemu jej nadzorowania wynika zarówno z samej idei gospodarki wolnorynkowej, opartej na efektywnej i równej konkurencji, jak również ze zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej i WTO.

Jak wskazał senator sprawozdawca, udzielanie przez władze publiczne pomocy przedsiębiorcom przestało mieć w światowej gospodarce wyłącznie wewnętrzny charakter, co wynikało ze świadomości istniejącej groźby konkurowania ze sobą poszczególnych państw w zakresie skali pomocy udzielanej rodzimym przedsiębiorstwom. Wiele organizacji międzynarodowych o charakterze gospodarczym przyjęło reguły antysubsydialne, dyscyplinujące państwa członkowskie w ich działalności pomocowej. Takie reguły istnieją także w prawie konkurencji Unii Europejskiej i do tego również Polska jest zobowiązana.

Senator G. Lipowski wskazał, że problem ten jest dokładnie omówiony w art. 63 Układu europejskiego, jednak brak bezpośredniej stosowalności tego artykułu wymaga wprowadzenia odpowiednich regulacji w odrębnej ustawie. W artykule tym stwierdza się, że niezgodna z właściwą realizacją postanowień układu jest wszelka pomoc publiczna, która zniekształca konkurencję lub grozi jej zniekształceniem przez faworyzowanie niektórych przedsiębiorców lub produkcji niektórych towarów, jeżeli może to mieć wpływ na handel między Polską a Wspólnotami. Na dodatek aneks do białej księgi zawiera wymóg ustanowienia organu administracji państwowej odpowiedzialnego za monitorowanie pomocy publicznej.

Senator sprawozdawca podkreślił, że harmonizacja prawa polskiego z prawem Unii Europejskiej i standardami międzynarodowymi może dokonać się dzięki wprowadzeniu zasad przedstawionych w rozpatrywanym projekcie, który uzyskał akceptację Komitetu Integracji Europejskiej.

Senator G. Lipowski zaakcentował, że celem ustawy jest również stworzenie ram dopuszczalności pomocy publicznej i zasad jej nadzorowania. Wprowadzając system oparty na generalnym zakazie udzielania pomocy, ale dopuszczający wyjątki od tego zakazu, ustawa określa jedynie ramy, w jakich pomoc może być udzielana. Nie jest zadaniem ustawy określanie samego trybu, procedur i warunków przyznawania pomocy, te zagadnienia znajdą się bowiem w szczegółowych regulacjach.

Rozpatrywana ustawa ma stanowić lex generalis w stosunku do ustaw szczegółowych, określających dokładnie cele i formy udzielania pomocy.

Senator podkreślił także, iż art. 4 ustawy wprowadza definicje podstawowych pojęć z dziedziny pomocy publicznej, w tym definicję samej pomocy publicznej, i określa, w jakiej formie może być ona udzielana, wypełniając w ten sposób lukę w obowiązujących dotychczas regulacjach.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, przyjęty w projekcie system regulacji nie jest eksperymentem o nieznanych efektach. Sprawdził się już w krajach członkowskich Unii Europejskiej, gdzie z powodzeniem jest stosowany do dziś. Opiera się on na czterech podstawowych zasadach: generalnym zakresie udzielania pomocy publicznej, wyjątkach od powyższego zakazu, zasadzie de minimis i innych wyłączeniach przedmiotowych.

Generalny zakaz udzielania pomocy publicznej jest sformułowany w art. 85 Układu europejskiego, który odsyła do zasad stosowania art. 92 traktatów rzymskich ustanawiającego generalny zakaz udzielania przez państwo lub z jego zasobów pomocy, która zniekształca lub grozi zniekształceniem konkurencji. Generalny zakaz udzielania pomocy przez państwo został przyjęty w projekcie ustawy w art. 5.

Wyjątki od powyższego zakazu przewidziane są dla pomocy spełniającej szczegółowe kryteria jej udzielania, jeżeli nie zniekształca ona konkurencji w sposób znaczący oraz nie ma charakteru pomocy eksportowej lub operacyjnej. Wyjątek stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa, dla których w ustawie przewidziano możliwość poręczeń kredytów przeznaczonych na zakup materiałów i surowców do produkcji. Przewidziano także wyjątki dotyczące między innymi pomocy o charakterze specjalnym dla indywidualnych konsumentów, pomocy na naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi oraz pomocy na rozwój gospodarczy regionów charakteryzujących się szczególnie niskim poziomem życia i wysokim poziomem bezrobocia.

Zasada de minimis, również przyjęta w systemie europejskim, określa tak zwany próg bagatelności pomocy, który w naszej ustawie został ustalony na poziomie 100 tysięcy euro. Oznacza to, że przepisów ustawy, z wyjątkiem przepisów dotyczących monitorowania, nie stosuje się do udzielania pomocy poniżej tego progu. Nie dotyczy to jednak pomocy eksportowej i sektorowej.

Czwarta zasada wprowadza inne wyłączenia przedmiotowe. Jej przepisy nie dotyczą pomocy udzielanej w sektorach gospodarki, które z uwagi na swoją specyfikę powinny mieć odrębną regulację prawną. Wyłączenia te dotyczą pomocy dla rolnictwa, łowiectwa, leśnictwa, rybołówstwa i rybactwa, z wyjątkiem art. 1-4, art. 35, 37 ust. 1 i ust. 4, art. 38, tworzenia infrastruktury technicznej, pod warunkiem, że nie jest przeznaczona dla określonego przedsiębiorcy, oraz pomocy związanej z utrzymaniem obronności państwa.

Definiując szczególne warunki dopuszczalności pomocy, w projekcie przyjęto podział na trzy rozdziały poświęcone poszczególnym rodzajom pomocy, mianowicie pomocy regionalnej, pomocy sektorowej i pomocy horyzontalnej. Taki podział najlepiej odpowiada zasadzie jasności norm prawnych.

Jeżeli chodzi o pomoc regionalną, to - analogicznie do uregulowań unijnych - rozpatrywana ustawa przewiduje możliwość udzielania pomocy koniecznej dla pobudzenia długookresowego rozwoju obszarów charakteryzujących się poziomem produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca niższym niż 75% średniego poziomu produktu krajowego brutto we Wspólnotach Europejskich jako całości, mierzonego jako średnia za okres ostatnich trzech lat. Ustawa zawiera także, jeśli chodzi o tę dziedzinę, delegację dla Rady Ministrów dotyczącą wydania rozporządzenia, w którym zostaną szczegółowo określone wyżej wymienione obszary, jak również maksymalne wielkości pomocy dla tych obszarów oraz szczegółowe warunki jej udzielania.

Jeżeli chodzi o pomoc sektorową, ustawa również określa dokładnie warunki jej dopuszczalności. Jest ona dopuszczalna, jeżeli, po pierwsze, przyspiesza niezbędne zmiany lub rozwój określonych sektorów, po drugie, przywraca długookresowe, sprawne funkcjonowanie określonych sektorów i, po trzecie, łagodzi społeczne i gospodarcze koszty zmian w określonych sektorach w oznaczonym okresie. Ten rodzaj pomocy jest szczególnie wnikliwie regulowany we wszystkich krajach posiadających przepisy dotyczące pomocy państwa. Wynika to z faktu, że jakiekolwiek naruszenie równej konkurencji w tak zwanych sektorach wrażliwych powoduje znacznie silniejsze negatywne skutki dla rynku niż naruszenie tej równowagi w innych sektorach gospodarki. Ustawa uwzględnia także konieczność przyjęcia w prawie polskim specyficznych reguł dla tych sektorów. Dokonuje tego poprzez delegację dla Rady Ministrów, dotyczącą określenia warunków dostępności, a także maksymalnych wielkości pomocy dla przedsiębiorców prowadzących działalność w tych sektorach.

Jeżeli chodzi o pomoc horyzontalną, to ustawa nie tylko wprowadza definicję tego rodzaju pomocy, ale także, w poświęconym jej rozdziale, określając cele takiej pomocy, wprowadza szczegółowe warunki jej dopuszczalności. Przyjęte rozwiązania, pozwalając zrealizować polskie zobowiązania w tym zakresie, stanowią implementację rozwiązań unijnych.

W opinii senatora sprawozdawcy, bardzo ważnym celem postawionym przed ustawą jest wprowadzenie skutecznego systemu nadzorowania i monitorowania pomocy udzielanej przedsiębiorcom. Ustawa stanowi, że organem nadzorującym będzie prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i konsumentów. W ustawie dodatkowo jest rozróżnienie między nadzorowaniem, oznaczającym kontrolę zgodności pomocy z ustawą i umowami międzynarodowymi oraz działania pokontrolne, a monitorowaniem, to jest zbieraniem, rejestrowaniem i przetwarzaniem informacji o tej pomocy. Wprowadzenie tych instytucji ma na celu zwiększenie klarowności systemu nadzoru nad pomocą publiczną w Polsce. Temu samemu celowi służyć ma dopuszczenie do postępowania i przedsiębiorcy będącego adresatem zamierzonej pomocy, i jego konkurentów.

Najważniejsze jednak rozwiązanie dotyczy postępowania. Ustawa stanowi bowiem, że pomoc nie może być udzielona do czasu wydania opinii lub do upływu terminu jej wydania. Takie rozwiązanie ma nie dopuścić do zaistnienia negatywnych skutków dla konkurencji, zanim organ nadzorujący będzie miał możliwość zadziałać. Stworzony w ustawie system nadzorowania opiera się na obowiązkach sprawozdawczych stron zaangażowanych w udzielanie pomocy. Sprawozdawczość ta będzie odbywała się dwutorowo. Z jednej strony organ udzielający pomocy będzie zobowiązany składać określonym w ustawie podmiotom okresowe sprawozdania, w indywidualnych przypadkach informacje, z drugiej strony przedsiębiorcy otrzymujący pomoc będą musieli składać okresowe sprawozdania dotyczące otrzymanej pomocy. Obowiązek ten będzie dotyczył przedsiębiorców, którzy otrzymali pomoc powyżej progu de minimis, czyli 100 tysięcy euro. Ze względu na wagę problemu sprawozdanie o udzielonej pomocy publicznej przedłożone Radzie Ministrów oraz organom nadzorującym w porozumieniu z ministrem finansów będzie następnie przedkładane Sejmowi i przekazywane Komisji Europejskiej jako wykonanie zobowiązania zawartego w art. 63 Układu europejskiego.

Projekt zawiera także regulacje dotyczące sytuacji, w której, pomimo działania systemu nadzoru, pomoc została udzielona z naruszeniem prawa albo została wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem. W takich wypadkach ustawa przewiduje konieczność zwrotu pomocy wraz z odsetkami za zwłokę. Ze względu na argumenty wielu stron, że obowiązek zwrotu mógłby się przyczynić do zrujnowania przedsiębiorcy, zwłaszcza w wypadku pomocy na ratowanie i restrukturyzację, obecne brzmienie projektu zawiera możliwość rozłożenia przez organ nadzorujący zwrotu pomocy na raty, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, na wniosek przedsiębiorcy. Rozwiązanie to, powstałe w wyniku prac nad ustawą, stanowi największy kompromis pomiędzy unikaniem zbędnego rygoryzmu prawa a pełną kontrolą publicznych pieniędzy.

Senator sprawozdawca poinformował, że w wyniku prac Komisji Gospodarki Narodowej zgłoszono kilka poprawek, które uzyskały poparcie komisji. Poprawki te, zdaniem członków Komisji Gospodarki Narodowej, wpłyną pozytywnie na wartość samej regulacji i sprawność tworzonego przez nią systemu.

Dalsze poprawki do ustawy zgłosili senatorowie podczas dyskusji.

Wszystkie poprawki rozpatrzyła Komisja Gospodarki Narodowej podczas przerwy w obradach. Komisja rekomendowała Izbie przyjęcie 7 spośród 32 zgłoszonych ogółem propozycji poprawek.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 Regulaminu Senatu przeprowadzono głosowania nad poszczególnymi poprawkami według kolejności przepisów ustawy, a następnie 70 głosami, przy 1 przeciw i 9 wstrzymujących się, Izba podjęła uchwałę w sprawie ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców:

Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 27 kwietnia 2000 r. ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

1) w art. 3 w pkt 3 przecinek na końcu zastępuje się kropką oraz skreśla się pkt 4;

2) w art. 31 w ust. 3 wyrazy "po ogłoszeniu" zastępuje się wyrazami "po wejściu w życie";

3) w art. 31 w ust. 6 i w art. 32 w ust. 4 wyraz "doręczenia" zastępuje się wyrazami "uprawomocnienia się";

4) w art. 32 w ust. 3 i 4 wyraz "otrzymania" zastępuje się wyrazami "powstania obowiązku zwrotu";

5) w art. 41 w ust. 1 skreśla się wyrazy "art. 27 ust. 4,.

Ustawa o ratyfikacji Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych - przyjęta bez poprawek

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 76. posiedzeniu, 28 kwietnia br. i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, 4 maja skierowała ją do Komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały wspólne sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Jan Chojnowski. Senator wskazał, że podpisana przez Polskę kilka lat temu Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych jest pierwszą międzynarodową konwencją chroniącą prawa mniejszości narodowych. Dokument ten, ściśle związany z Europejską Konwencją Praw Człowieka, ma charakter prawnomiędzynarodowy i stanowi, że ochrona mniejszości narodowych oraz praw i wolności osób należących do tych mniejszości nie jest wyłączną kompetencją, domeną państwa, lecz stanowi integralną część międzynarodowej ochrony praw człowieka. Od zwykłej konwencji różni się tym, że zawiera zasady, które nie mogą być bezpośrednio stosowane w wewnętrznych systemach prawa, lecz będą one realizowane przez ustawodawstwo krajowe i programy rządowe.

Konwencja zawiera trzydzieści dwa artykuły i jest podzielona na pięć części. Nadzór nad realizacją konwencji powierzony jest Komitetowi Ministrów Rady Europy. Powołuje on komitet doradczy, poprzez który poszczególne państwa składają sprawozdania z wykonywania postanowień konwencji. Sprawozdania te są okresowe. Komitet Ministrów Rady Europy przyjął raport wyjaśniający, który ogranicza interpretację przyjętych zobowiązań, a także wysuwanie bezzasadnych roszczeń mniejszości narodowych. Raport ten stanowi wykładnię autentyczną konwencji ramowej.

Z punktu widzenia podmiotowego konwencja określa, że podmiotami uprawnionymi są wyłącznie osoby należące do mniejszości. Przynależność danej osoby do mniejszości powinna wynikać ze swobodnie wyrażonej przez nią woli i z jej tożsamości mniejszościowej, określonej według kryteriów obiektywnych.

Zalecenia konwencji nie oznaczają uznania praw mniejszości narodowych, lecz odnoszą się do ochrony poszczególnych osób do nich należących, które mogą korzystać z owych praw indywidualnie lub z innymi osobami. Tak stanowi art. 2 konwencji.

Konwencja powinna być stosowana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wyłącznie wobec obywateli polskich, zgodnie z tradycyjnie przyjmowanymi koncepcjami pojęcia mniejszości narodowych lub mniejszości etnicznych. Każda osoba ma swobodę decydowania o tym, czy chce należeć do mniejszości czy nie. Taka wykładnia jest zgodna z dwustronnymi układami, jakie Polska dotąd zawarła, w szczególności ze swymi sąsiadami.

Część druga konwencji ramowej zawiera bardziej szczegółowe zasady, takie chociażby, jak zasada niedyskryminacji w art. 4 oraz zasada promocji rzeczywistej równości w art. 4 w ust. 2.

Konwencja przewiduje również zobowiązania stron do promocji warunków koniecznych do utrzymania i rozwijania elementów kultury oraz elementów niezbędnych do zachowania ich tożsamości.

Kolejne kwestie to wolność zgromadzania się, stowarzyszania, wyrażania opinii, myśli, wolność sumienia i religii oraz prawo uzewnętrzniania przekonań organizacji czy instytucji religijnych.

W konwencji ramowej zawarto też gwarancję, że na przykład w razie zatrzymania należy posługiwać się językiem zrozumiałym. Obwarowane to jest w taki sposób, żeby w przypadku zatrzymania lub oskarżenia jakiejś osoby miała ona prawo do obrony w swoim języku, a w razie potrzeby do bezpłatnej pomocy tłumacza.

Sformułowanie dotyczące prawa do używania języka mniejszości w przypadku nazwisk i imion należy rozumieć jako zobowiązanie, które władze państwowe będą realizować w zależności od zaistniałych warunków. Możliwe jest stosowanie znaków z alfabetu języka oficjalnego do zapisu fonetycznego nazwisk osób należących do mniejszości.

W zakresie wolności edukacyjnych osobom należącym do mniejszości narodowych przysługuje zarówno prawo do nauki ich języka ojczystego, jak i zagwarantowanie przez państwo możliwości kształcenia w tym języku.

Kwestie dotyczące kształcenia nauczycieli i dostępu uczniów wywodzących się ze środowisk mniejszości do podręczników zawarto w art. 12 ust. 2 konwencji.

Prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym, społecznych i gospodarczym oraz w sprawach publicznych reguluje art.15 konwencji.

Konwencja ramowa w art. 16 zaleca powstrzymanie się stron od podejmowania działań zmieniających proporcje narodowościowe w regionach zamieszkałych przez mniejszości i mających na celu ograniczenie praw i wolności, które wynikają z zasad zawartych w konwencji.

Prawo do swobodnych kontaktów poprzez granicę z innymi osobami oraz do uczestnictwa w organizacjach pozarządowych, także na szczeblu międzynarodowym, przewidziano w art. 17 ust. 1 i 2 konwencji. Jest to sformułowane jako zakaz ingerencji władz państwowych w te swobody.

Konwencja w art. 20 podkreśla konieczność respektowania przez osoby należące do mniejszości narodowych prawa krajowego. Stwierdza także, że postanowienia tej konwencji nie mogą służyć za uzasadnienie działań sprzecznych z podstawowymi zasadami prawa międzynarodowego, zwłaszcza dotyczącymi integralności terytorialnej i politycznej oraz niezależności danego państwa.

Senator sprawozdawca podkreślił, że ustawodawstwo polskie na wszystkich poziomach oraz dotychczasowe zobowiązania międzynarodowe Polski ustanawiają gwarancje odpowiadające postulowanym zapisom konwencji. Jedynymi wyjątkami są uregulowania dotyczące używania języka mniejszości w stosunkach z władzami publicznymi oraz dotyczące podwójnego nazewnictwa. Tych problemów dotychczas polskie ustawodawstwo nie podejmowało. Wiadomo, że w przygotowywanym projekcie ustawy o mniejszościach narodowych ta kwestia jest podnoszona.

Jak wskazał senator sprawozdawca, biorąc pod uwagę aktywne dotąd uczestnictwo Polski w opracowaniu konwencji - rząd polski wnosił nawet kilka poprawek, a w czasie prac międzyresortowego zespołu do spraw mniejszości wyjaśniono różne wątpliwości związane z konwencją - należy uznać, iż nie ma przeszkód do ratyfikowania konwencji przez Polskę. Ratyfikowany dokument stawiałby Polskę w rzędzie tych państw, które sprzyjają międzynarodowym uregulowaniom w zakresie praw człowieka. Przystąpienie Polski do konwencji będzie sprzyjać pełnej ochronie polskiej mniejszości narodowej w państwach będących jej stronami. Przyjęcie konwencji nie spowoduje też dodatkowych obciążeń dla budżetu państwa, chociaż należałoby się liczyć z pewnymi niewielkimi kosztami.

Senator J. Chojnowski, w imieniu obu komisji, wniósł o przyjęcie proponowanej ustawy bez poprawek.

Senat w głosowaniu przychylił się do stanowiska komisji i 78 głosami, przy 2 przeciw i 2 wstrzymujących się, powziął uchwałę o przyjęciu rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 78. posiedzeniu, 10 maja br. Marszałek Senatu 11 maja, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisji Ustawodawczej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Praw Człowieka i Praworządności przedstawił senator Paweł Abramski. Jak wskazał, przepis art. 4 §2 kodeksu karnego wykonawczego w dotychczasowym brzmieniu wydaje się sprzeczny z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z normą konstytucyjną ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Tak zapisano w konstytucji.

Natomiast przepis art. 4 §2 kodeksu karnego wykonawczego w dotychczasowym brzmieniu dopuszcza do tego, aby ograniczenia praw i wolności obywatelskich skazanego mogły wynikać również z przepisów aktów wykonawczych do ustaw. W rezultacie możliwa byłaby taka interpretacja tego przepisu, że daje on organom państwowym uprawnienia do ustanawiania w aktach wykonawczych do ustaw norm, które ograniczałyby prawa i wolności obywatelskie osób pozbawionych wolności. Proponowana w nowelizacji zmiana brzmienia przepisu art. 4 §2 kodeksu karnego wykonawczego uchyliłaby wykazaną sprzeczność tego przepisu z przepisem konstytucyjnym przez wyeliminowanie możliwości, by źródłem ograniczeń prawa i wolności osoby pozbawionej wolności mogły być również przepisy aktów wykonawczych do ustaw.

W imieniu komisji senator sprawozdawca wniósł o przyjęcie ustawy bez poprawek.

Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej przedstawił senator Wiesław Chrzanowski. Senator zaznaczył, że nowelizacja - oprócz zmiany art. 4 §2 - zawiera art. 129, w którym skreśla się §2. Wynika to również z konstytucji, bo chodzi tu o możność przyznawania ulg w podatkach jednostkom gospodarczym, które zatrudniają osoby skazane. Natomiast według art. 217 konstytucji obecnie takie ulgi mogą być przyznawane tylko na szczeblu ustawowym, a §2 przewiduje delegację, upoważnienie ustawowe, dla Rady Ministrów. Ponadto w tym upoważnieniu ustawowym przewiduje się również możność określenia zakresu i zasad otrzymywania przez tej jednostki, podmioty, zamówień na towary i usługi. Sprawy te zostały już uregulowane na szczeblu ustawowym - w ustawie o zamówieniach publicznych - a także w regulacjach zawartych w ustawie o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności. I dlatego tutaj ten zakres byłby minimalny. Stąd - w opinii senatora sprawozdawcy - uchylenie tego przepisu jest w pełni uzasadnione

Komisja Ustawodawcza postanowiła jednak zaproponować przyjęcie jednej poprawki. Wydłuża ona vacatio legis tak, że ustawa weszłaby w życie z dniem 1 stycznia 2001 r. W opinii komisji, jest to potrzebne, ponieważ dotychczas w aktach niższego rzędu jest szereg ograniczeń praw i wolności osób pozbawionych wolności, więźniów. W momencie wejścia w życie nowelizacji te regulacje natychmiast przestają obowiązywać, a w wielu wypadkach dla właściwego prowadzenia zakładów karnych są one niezbędne. I stąd potrzebny jest czas na przeniesienie pewnych potrzebnych regulacji, ograniczeń, na szczebel ustawowy.

W imieniu komisji senator W. Chrzanowski wniósł o przyjęcie rozpatrywanej ustawy z proponowaną poprawką.

Wnioski przedstawione podczas debaty rozpatrzyły dwie komisje senackie. Komisje jednogłośnie poparły wniosek o wprowadzenie poprawki do ustawy.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 Regulaminu Senatu w pierwszej kolejności przeprowadzono głosowanie nad wnioskiem o przyjęcie ustawy bez poprawek (Izba 73 głosami, przy 5 za i 4 wstrzymujących się, odrzuciła ten wniosek) oraz wnioskiem o wprowadzenie poprawki (Izba 77 głosami, przy 5 wstrzymujących się, przyjęła tę poprawkę). Następnie Senat 81 głosami, przy 1 wstrzymującym się, powziął uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy:

Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 10 maja 2000 r. ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy, wprowadza do jej tekstu następującą poprawkę:
- art. 2 otrzymuje brzmienie:
"Art. 2. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2001 r.".