Aktualności

W dniach 7, 8 i 9 października odbyło się 20. posiedzenie Senatu. Posiedzeniu przewodniczyli marszałek Alicja Grześkowiak oraz wicemarszałkowie Donald Tusk i Tadeusz Rzemykowski. Na sekretarzy posiedzenia powołano senatorów Stanisława Gogacza i Witolda Kowalskiego; listę mówców prowadził senator W. Kowalski.

Doręczony senatorom porządek dzienny posiedzenia obejmował 5 punktów. Senator Jerzy Pieniążek wniósł o uzupełnienie porządku obrad o punkt dotyczący informacji rządu na temat sytuacji na rynku płodów rolnych. Izba w głosowaniu zaakceptowała tę propozycję i przyjęła następujący porządek obrad:

• • stanowisko Senatu w sprawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
  • stanowisko Senatu w sprawie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu,
  • stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Celnej,
  • stanowisko Senatu w sprawie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną,
  • pierwsze czytanie wniesionego przez Komisję Rodziny i Polityki Społecznej oraz Komisję Ustawodawczą projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz o zmianie niektórych innych ustaw,
  • informacja rządu RP na temat sytuacji na rynku płodów rolnych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem rynku mięsa wieprzowego.

Senat uchwalił poprawki do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 29. posiedzeniu, 22 września br. Do Senatu została przekazana 25 września i tego samego dnia marszałek Senatu, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Rodziny i Polityki Społecznej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie. Przedstawiła je Izbie senator Elżbieta Płonka.

Senator sprawozdawca podkreśliła, że ustawa ta jest obecnie niezbędna i powinna wejść w życie 1 stycznia 1999 r. Jak wskazała senator, pośpiech w tej sprawie wynika z zaniedbań w poprzednich latach, gdyż ZUS przestał pełnić swoją rolę poborcy składek ubezpieczeniowych. Składki na ZUS wzrosły od 1981 r. z 25% do 45%, a w przyszłym roku praktycznie powinny wzrosnąć do 48%, gdyż forma repartycyjna funkcjonowania ZUS załamała się. Konieczne jest wprowadzenie innego systemu ubezpieczeń, innego systemu funkcjonowania składek, zbierania ich i wypłacania w momencie przechodzenia ubezpieczeniodawców na rentę i emeryturę, a także w sytuacjach kryzysów zdrowotnych czy innych życiowych potrzeb. Stan demograficzny naszego kraju również wymaga tych zmian. Po roku 2006 znajdziemy się w sytuacji, że liczba świadczeniobiorców gwałtownie wzrośnie. Do tego czasu jest niezbędne, by ten system zafunkcjonował, a system zabezpieczenia społecznego nie załamał się.

Senator sprawozdawca przytoczyła informację minister Ewy Lewickiej, iż system dotychczas funkcjonujący, niestety, jest już niewypłacalny, a poza tym stworzył on wiele niesłusznych przywilejów i stał się niesprawiedliwy. Wiele osób unikało płacenia składek, gdyż uznawało, że i tak nie korzysta bądź nie będzie korzystać z wypłat w odpowiednim stosunku do wpłacanych kwot, wiele grup korzystając z wypłat ZUS refundowało sobie zbyt niskie zarobki.

Senator E. Płonka zaakcentowała, że Senat stoi przed bardzo ważną decyzją, jedną z najważniejszych. Chodzi o to, by w tych reformach, które są niezbędne, Polska - od roku 1999 - zabezpieczyła swoje społeczeństwo przed załamaniem się systemu zabezpieczenia, przed niewypłacalnością.

Senator sprawozdawca podkreśliła, iż obecni na posiedzeniu komisji przedstawiciele ZUS pokazali, że są gotowi i funkcjonalnie przygotowani do pełnienia roli, zgodnie z którą będą musieli pobierać i rozdzielać cztery rodzaje składek. Natomiast Ministerstwo Finansów wyraziło pewien niepokój z tego powodu, iż w razie wyłączenia z tego systemu osób dużo zarabiających, powyżej dwóch i pół średniej krajowej, ilość środków może być niewystarczająca.

Jak powiedziała senator sprawozdawca, dużą grupę uczestników obrad komisji, poza członkami senatorami, stanowili przedstawiciele prokuratury i związku zawodowego prokuratorów, którzy przedstawiali swoje racje za tym, aby utrzymać zapis ustawy w wersji sejmowej, to znaczy, aby wyłączyć z systemu ubezpieczeniowego prokuratorów.

Senator E. Płonka poinformowała, że generalnie komisja przyjęła założenia i zapisy ustawy uchwalonej przez Sejm, skupiając się przede wszystkim na takich sprawach, jak bezpieczeństwo tego systemu w niektórych wybranych działach, zabezpieczenie niektórych grup bądź też upowszechnienie tego systemu na grupy, nie robiąc wyłomu w wypadku grup uprzywilejowanych. Ostatecznie komisja uznała ustawę za ważną, znaczącą i w ogólnym zapisie pozytywną dla społecznego funkcjonowania. Niemniej jednak postanowiła zaproponować Izbie wprowadzenie do niej 18 poprawek. Senator sprawozdawca przedstawiła i szczegółowo uzasadniła proponowane poprawki.

W imieniu Komisji Rodziny i Polityki Społecznej senator E. Płonka wniosła o przyjęcie ustawy wraz z poprawkami.

Podczas debaty nad ustawą propozycje wprowadzenia do niej dalszych poprawek zgłosili senatorowie: Dorota Kempka, Dariusz Kłeczek i Wiesław Chrzanowski, Genowefa Ferenc, Elżbieta Płonka, Stanisław Gogacz i Wiesław Pietrzak

Wszystkie zgłoszone wnioski rozpatrzyła podczas przerwy w obradach Komisja Rodziny i Polityki Społecznej (senator W. Pietrzak podczas posiedzenia komisji wycofał wszystkie swoje wnioski). Senator sprawozdawca E. Płonka poinformowała, że komisja postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie 24 spośród 41 zgłoszonych ogółem wniosków i poprawek.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 Regulaminu Senatu przeprowadzono kolejne głosowania nad przedstawionymi poprawkami według kolejności przepisów ustawy, a następnie nad całością projektu uchwały w sprawie rozpatrywanej ustawy wraz z przyjętymi poprawkami. W wyniku tego ostatniego głosowania Senat 58 głosami, przy 25 przeciw i 1 wstrzymującym się, powziął uchwałę w sprawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:

<<Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 22 września 1998 r. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

1. w art. 6:
   a) w ust. 1 w zdaniu wstępnym skreśla się wyrazy "ust. 3 oraz",
   b) skreśla się ust. 3;
2. w art. 6 w ust. 1 w pkt 1 skreśla się wyrazy "z wyłączeniem prokuratorów,";
3. w art. 6 w ust. 1 w pkt 4 skreśla się wyrazy "jeżeli zostały zawarte z jednym zleceniodawcą na czas dłuższy niż 14 dni, a okres przerwy między nimi wynosi mniej niż 60 dni,";
4. w art. 8 w ust. 7 po wyrazach "w zakresie" dodaje się wyrazy "architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki,";
5. w art. 22:
   a) w ust. 3 skreśla się wyrazy "ust. 4 i",
   b) skreśla się ust. 4;
6. w art. 24 w ust. 4 wyrazy "5 lat" zastępuje się wyrazami "10 lat";
7. w art. 49 :
   a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
   "1. Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia:
   1) kolejność zaliczania wpłat składek na FUS oraz innych należności, do których poboru jest zobowiązany Zakład, jeżeli płatnik opłaca je i przekazuje niezgodnie z przepisami ustawy,
   2) szczegółowe zasady i tryb postępowania w sprawach rozliczania składek i wypłaconych zasiłków, zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych oraz kolejność zaliczania wpłat składek na poszczególne fundusze z uwzględnieniem pierwszeństwa zaspokojenia należności funduszu emerytalnego.",
   b) ust. 4 otrzymuje brzmienie:
   "4. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio do innych należności, do których poboru jest zobowiązany Zakład.";
8. w art. 65 w ust. 3 skreśla się wyrazy "w szczególności na zagranicznych rynkach finansowych,";
9. w art. 68 w pkt 1 lit. f) otrzymuje brzmienie :
   "f) orzekanie przez lekarzy orzeczników ZUS dla potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,";
10. w art. 73 w ust. 3 po pkt 3 dodaje się pkt 3a w brzmieniu:
    "3a) powoływanie i odwoływanie kierowników jednostek organizacyjnych Zakładu, ich zastępców oraz głównych księgowych,";
11. w art. 74 w ust. 3 skreśla się pkt 6;
12. w art. 75 w ust. 2 w pkt 1 po wyrazie "działania" dodaje się wyraz "Zarządu";
13. w art. 80 pkt 5 otrzymuje brzmienie:
    "5) poddania się badaniom lekarskim, a także leczeniu lub rehabilitacji, jeżeli oczekuje się, że leczenie lub rehabilitacja przywróci zdolność do pracy lub spowoduje, że zdolność do pracy zostanie zachowana.";
14. w art. 93 w ust. 4 w pkt 5 skreśla się wyrazy "na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów";
15. w art. 102 wyrazy "pkt 15" zastępuje się wyrazami "pkt 11", wyrazy "pkt 16" zastępuje się wyrazami "pkt 12" oraz oznaczenie pkt 16 zastępuje się oznaczeniem pkt 12;
16. w art. 105 w pkt 5 kropkę na końcu zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 6 w brzmieniu:
    "6) w art. 169c dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 oraz dodaje się ust. 2 i 3 w brzmieniu:
    "2. Do dnia 30 czerwca 1999 r. nie stosuje się przepisów art. 26 ust. 4. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego dokonują rozdysponowania pomiędzy Kasy Chorych środków finansowych pochodzących z pobranych składek na ubezpieczenie zdrowotne na podstawie planu finansowego sporządzonego przez Pełnomocnika.
    3. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przekazują środki, o których mowa w ust. 2, do właściwej Kasy Chorych nie później niż w ciągu 3 dni roboczych od dnia wpływu składek na ubezpieczenie zdrowotne.".";
17. w art. 106 w pkt 1, w art. 25 po ust. 6 dodaje się ust. 7 w brzmieniu:
    "7. Różnica między składką na ubezpieczenia społeczne, potrącaną osobie niepełnosprawnej pracującej w zakładach pracy, o których mowa w ust. 2 i 3, a częścią składki na ubezpieczenia społeczne odprowadzoną do ZUS, pozostaje w tych zakładach pracy.";
18. w art. 106 skreśla się pkt 3;
19. po art. 106 dodaje się art. 106a w brzmieniu:
    "Art. 106a. W ustawie z dnia 18 lipca 1998 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 117, poz. 756) w art. 15 dodaje się pkt 1a w brzmieniu:
    "1a) art. 67, który wchodzi w życie z dniem 10 listopada 1998 r.,";";
20. po art. 118 dodaje się art. 118a w brzmieniu:
    "Art. 118a. W terminie do dnia 31 marca 1999 r. minister właściwy do spraw sprawiedliwości odprowadzi składkę na ubezpieczenie społeczne z tytułu ubezpieczenia prokuratorów należną za 1998 rok.";
21. w art. 127 przed pkt 1 dodaje się nowy pkt ... w brzmieniu:
    "...) art. 106a, który wchodzi w życie z dniem ogłoszenia,";
22. w art. 127 w pkt 4 po wyrazach "art. 22 ust. 1 pkt 4" dodaje się wyrazy "i ust. 2">>.

W uzasadnieniu powziętej uchwały wskazano, że Senat wnosząc poprawki do ustawy z 22 września 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych uznał, iż aby nowy system był systemem rzeczywiście powszechnym (a takie są założenia reformy), powinien obejmować możliwie pełny zakres podmiotowy - a więc również osoby pełniące tzw. służby mundurowe, zarówno obecnie, jak i te, które podejmą taką służbę po wejściu w życie ustawy (art. 6 ust. 1 i ust. 3) oraz prokuratorów (art. 6 ust. 1 pkt 1). Pełnej realizacji zasady powszechności ma służyć także objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym osób wykonujących pracę na podstawie umów zlecenia - zawartych na czas zarówno krótszy, jak i dłuższy niż 14 dni (art. 6 ust. 1 pkt 4). W stosunku zaś do osób duchownych, zdaniem Senatu, zasada powszechności winna być zastosowana w taki sam sposób jak do innych kategorii ubezpieczonych - a więc ze stworzeniem możliwości odprowadzania części składki do otwartych funduszy emerytalnych (art. 22 ust. 3 i 4).

Dalsze poprawki odnoszą się do kwestii bardziej szczegółowych - m.in. uzupełnia się przeoczenie zawarte w definicji "twórcy", w której zostały pominięte osoby tworzące w dziedzinie architektury (art. 8 ust. 7)); wydłuża się okres przedawnienia należności z tytułu składek z 5 do 10 lat (art. 24 ust. 4); wyłącza się możliwość lokowania środków Funduszu Rezerwy Demograficznej na zagranicznych rynkach finansowych (art. 65 ust. 3). W zakresie składki na ubezpieczenie wypadkowe Senat uznał za celowe zapewnienie wejścia w życie przepisu różnicującego wysokość składki łącznie z uregulowaniem mówiącym o zróżnicowaniu składki na ubezpieczenie wypadkowe dokonywanym na podstawie decyzji ZUS (art. 127 pkt 4). Izba przyjęła ponadto, jako bardziej prawidłowe, włączenie powoływania i odwoływania kierowników jednostek organizacyjnych ZUS, ich zastępców i głównych księgowych, do zakresu działania prezesa ZUS, aniżeli sytuowanie tego uprawnienia wśród zadań Zarządu ZUS (art. 73 ust. 3 pkt 3a oraz art. 74 ust 3 pkt 6).

Niektóre poprawki mają charakter doprecyzowujący (np. art. 68 pkt 1 lit. f) - kto orzeka o ustalaniu uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych czy poprawka do art. 75 ust. 2 pkt 1, w którym chodzi o regulamin działania Zarządu ZUS, nie zaś o regulamin działania ZUS) lub usuwający błędy (art. 102 - oznaczenia w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, art. 106 pkt 3 - usuwa uregulowanie bezprzedmiotowe, ponieważ zmiana w tym zakresie już została dokonana przez przepisy tzw. ustawy "kompetencyjnej", które obowiązują od sierpnia br.).

Senat wniósł także dwie niezbędne poprawki dotyczące ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Pierwsza (art. 105 pkt 6) ma na celu wprowadzenie przepisu przejściowego, koniecznego ze względu na praktyczną niemożność naliczania składki na ubezpieczenia zdrowotne na indywidualnych kontach w ZUS w pierwszym półroczu 1999 r.

Poprawka druga (dodawany art. 106a) zapewnia wcześniejsze - przed dniem 1 stycznia 1999 r. wejście w życie przepisu pozwalającego na ukonstytuowanie się kas chorych (zgodnie z ustawowymi wymogami uzyskujących osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez sąd).

Niezbędne, zdaniem Senatu, jest także wniesienie poprawki do ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (art. 106 pkt 1), która uściśla uregulowania dotyczące składki na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych i zapobiega powstawaniu nieuzasadnionych roszczeń związanych z różnicą między składką potrącaną a częścią składki odprowadzaną do ZUS.

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 29. posiedzeniu, 22 września br. Do Senatu została przekazana 25 września i tego samego dnia marszałek Senatu, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Komisja, po rozpatrzeniu ustawy, przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie. Przedstawiła je senator Anna Bogucka-Skowrońska.

Jak wskazała senator sprawozdawca, ustawa ma wypełnić cztery zadania.

Pierwszym zadaniem jest gromadzenie, ewidencjonowanie, udostępnianie i zarządzanie dokumentami organów bezpieczeństwa.

Drugim - prowadzenie postępowań w celu ścigania zbrodni. Stąd drugi człon w nazwie instytutu - Komisja Ścigania - już nie badania, ale wprost ścigania - Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Trzecim - ochrona danych osobowych osób pokrzywdzonych.

I czwartym - prowadzenie działań w zakresie edukacji publicznej.

Senator A. Bogucka-Skowrońska podkreśliła, że jeśli ustawa głównie rozwija wątek gromadzenia, ewidencjonowania i udostępniania dokumentów, to dlatego, że z uwagi na rodzaj tych dokumentów wymaga to bardzo dokładnego ustawowego opracowania. Kwestie edukacyjne, wynikające z istoty tego instytutu, który ma tworzyć wiedzę dla pokoleń, ma służyć edukacji publicznej i ma być wykładnikiem narodowego sumienia, są w ustawie podane w sposób ograniczony. Jest to przecież funkcja badawcza, naukowa, to jest wszystko to, co ma służyć historii i zadośćuczynieniu krzywdom w sensie krzywdy zbiorowej.

Gromadzenie materiałów dotyczy dokumentów organów bezpieczeństwa, nie tylko polskich, ale również państw okupacyjnych - III Rzeszy i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, i dotyczy nie tylko popełnionych zbrodni nazistowskich, komunistycznych, zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodni wojennych, innych represji z motywów politycznych, ale również działalności organów bezpieczeństwa państwa.

Senator sprawozdawca zaakcentowała, że Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu będzie miał prostą strukturę. Kieruje nim prezes, powołany przez Sejm na wniosek kolegium, wybranego również przez Sejm, spośród ludzi o wysokich walorach moralnych, a więc o specjalnych przymiotach. Ma jednostki organizacyjne: Główną Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, złożoną z prokuratorów. Na jej czele stoi dyrektor, który jest zastępcą prokuratora generalnego. Ma Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów, Biuru Edukacji Publicznej i struktury terenowe tych jednostek. Kierują nimi dyrektorzy, także dosyć wysoko postawieni w hierarchii, ponieważ powoływani bezpośrednio przez prezesa. Inne kwestie wraz z bliższym unormowaniem funkcjonowania jednostek organizacyjnych określi prawo wewnętrzne instytutu, jakim będzie uchwalany statut.

Senator sprawozdawca podkreśliła ponadto, iż osobą pokrzywdzoną w myśl rozpatrywanej ustawy jest osoba, w stosunku do której organy bezpieczeństwa państwa gromadziły w sposób celowy dokumenty. Nie jest pokrzywdzonym w rozumieniu ustawy ten, kto jest pokrzywdzonym w rozumieniu wszystkich ustaw karnych, a mianowicie pokrzywdzony bezpośrednio przez działania organów bezpieczeństwa państwa. Jego status jest określony w ustawach karnych i temu nie przeczy. Ta natomiast ustawa daje pokrzywdzonemu dodatkowe prawa, prawa dostępu do prawdy, więc sytuuje pokrzywdzonego tylko w tym zakresie, i wyłącza z tego grona jedynie osoby, które stanowiły machinę terroru, osoby, które były funkcjonariuszami, współpracownikami i pracownikami tej machiny. Jak powiedziała senator, nie ma tutaj ograniczenia dostępu do prawdy dla jakichkolwiek osób pokrzywdzonych. Jest to ograniczenie dostępu do prawdy dla osób stanowiących machinę państwa totalitarnego po to tylko, aby z tej prawdy, czasami być może ułomnej, nie czerpali dla siebie korzyści w postępowaniach, które przynajmniej mogą się przeciwko nim toczyć.

Senator sprawozdawca przedstawiła następnie poszczególne artykuły ustawy i szczegółowo omówiła poprawki do nich, zaproponowane przez Komisję Praw Człowieka i Praworządności. Komisja rekomendowała Izbie przyjęcie 66 poprawek do rozpatrywanej ustawy.

Podczas debaty senator Ryszard Jarzembowski zgłosił wniosek o odrzucenie ustawy. Poprawki do ustawy zaproponowali senatorowie: Ryszard Jarzembowski, Paweł Abramski, Tomasz Michałowski, Wiesław Chrzanowski, Marcin Tyrna, Krzysztof Piesiewicz, Zbigniew Romaszewski.

Wszystkie zgłoszone wnioski i propozycje poprawek rozpatrzyła podczas przerwy w obradach Komisja Praw Człowieka i Praworządności. Sprawozdawca komisji senator A. Bogucka-Skowrońska poinformowała, iż komisja postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie 72 spośród 97 zgłoszonych ogółem wniosków i poprawek. Mniejszość komisji rekomendowała Senatowi przyjęcie dwu poprawek. Jej stanowisko przedstawił izbie senator Z. Romaszewski.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 Regulaminu Senatu w pierwszej kolejności przeprowadzono głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie ustawy. Izba 57 głosami, przy 24 za i 2 wstrzymujących się, odrzuciła ten wniosek.

Wobec odrzucenia wniosku o odrzucenie ustawy przeprowadzono kolejne głosowania nad poszczególnymi poprawkami w kolejności przepisów ustawy, a następnie nad całością projektu uchwały w sprawie rozpatrywanej ustawy wraz z przyjętymi poprawkami. Za przyjęciem tego projektu uchwały głosowało 60 senatorów, 23 było przeciw, 1 wstrzymał się od głosu.

W wyniku głosowania Senat powziął uchwałę w sprawie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu:

<<Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 22 września 1998 r. ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

1. w art. 1 w pkt 2 wyrazy "funkcję śledczą w zakresie" zastępuje się wyrazami "tryb postępowania w zakresie ścigania";
2. w art. 2 wyrazy "w związku ze stosowaniem represji lub innych form naruszania praw człowieka wobec jednostek lub grup ludności" zastępuje się wyrazami "polegające na stosowaniu represji lub innych form naruszania praw człowieka wobec jednostek lub grup ludności bądź w związku z ich stosowaniem";
3. w art. 2 po wyrazie "popełnienia" dodaje się wyrazy " , a także stanowiące czyn zabroniony według ogólnych zasad prawa uznanych przez narody cywilizowane";
4. w art. 2 dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 i dodaje się ust. 2 w brzmieniu:
   "2. Funkcjonariuszem państwa komunistycznego, w rozumieniu ustawy, jest funkcjonariusz publiczny, a także osoba, która podlegała ochronie równej ochronie funkcjonariusza publicznego, w szczególności funkcjonariusz państwowy oraz osoba pełniąca funkcję kierowniczą w organie statutowym partii komunistycznych.";
5. w art. 4 w ust. 1 po wyrazie "ludzkości" dodaje się wyrazy "oraz przestępstw określonych w art. 105 § 2 Kodeksu karnego";
6. w art. 4 w ust. 2 wyrazy "organów powołanych przez ustawę" zastępuje się wyrazami "jednostek organizacyjnych utworzonych ustawą";
7. w art. 4 w ust. 3 wyrazy "określonych w art. 2" zastępuje się wyrazem "komunistycznych";
8. w art. 5 w ust. 1 w pkt 5 wyrazy "instytucje centralne" zastępuje się wyrazami "jednostki organizacyjne";
9. w art. 6 w ust. 1 skreśla się zdanie drugie;
10. w art. 6 w ust. 2 wyrazy "albo gdy ze względu na stan zdrowia nie jest on w stanie korzystać z przysługujących mu uprawnień wynikających z ustawy, uprawnienia te" zastępuje się wyrazami "jego uprawnienia wynikające z ustawy";
11. w art. 6 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
    "3. Pokrzywdzonym nie jest osoba, która została następnie funkcjonariuszem, pracownikiem lub współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa.";
12. w art. 7 wyraz "którym" zastępuje się wyrazem "których";
13. w tytule rozdziału 2 wyraz "organy" zastępuje się wyrazami "jednostki organizacyjne";
14. w art. 8 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
    "3. Szczegółową organizację Instytutu Pamięci określa statut.";
15. w art. 9 w ust. 2 skreśla się wyrazy "i odpowiada jedynie przed Sejmem Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie";
16. w art. 9 skreśla się ust. 3;
17. w art. 10 w ust. 1 po wyrazie "Polskiej" dodaje się wyrazy " , za zgodą Senatu,";
18. w art. 10 w ust. 1 po wyrazach "Kolegium Instytutu Pamięci" dodaje się wyrazy " , które zgłasza kandydata spoza swego grona";
19. w art. 10 w ust. 3 po wyrazach "30 dni" dodaje się wyrazy "od dnia ogłoszenia konkursu";
20. w art. 11:
    a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
    "1. Na stanowisko Prezesa Instytutu Pamięci może być powołany obywatel polski wyróżniający się wysokimi walorami moralnymi oraz wiedzą przydatną w pracach Instytutu Pamięci.",
    b) dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
    "1a. Na stanowisko Prezesa Instytutu Pamięci nie może być powołana osoba, która pełniła służbę, pracowała lub była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 5, ani też sędzia, który orzekając uchybił godności urzędu sprzeniewierzając się niezawisłości sędziowskiej.";
21. w art. 11 w ust. 5 wyrazy "ust. 1 i 2" zastępuje się wyrazami "ust. 1, 1a, 2 i 4";
22. w art. 13 w pkt 3 oraz w art. 15 w ust. 3 w pkt 3 po wyrazie "przestępstwo" dodaje się wyrazy "umyślne ścigane z urzędu";
23. w art. 13 w pkt 3 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 4 w brzmieniu:
    "4) sprzeniewierzył się celom ustawy.";
24. art. 14 otrzymuje brzmienie:
    "Art. 14. Prezes Instytutu Pamięci nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes Instytutu Pamięci nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.";
25. w art. 15 w ust. 1 po wyrazie "Sejm" dodaje się wyrazy "spoza swego grona";
26. w art. 15 w ust. 3 w pkt 4 po wyrazach "2/3 głosów" dodaje się wyrazy "ustawowego składu Kolegium";
27. w art. 16 dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 i dodaje się ust. 2 w brzmieniu:
    "2. Prezes Instytutu Pamięci może powołać nie więcej niż trzech swoich zastępców.";
28. w art. 18 w ust. 2 w pkt 1 wyrazy "narodowi polskiemu" zastępuje się wyrazami "Narodowi Polskiemu";
29. w art. 20 w ust. 1 wyrazy "wszystko, o czym powzięli wiadomość" zastępuje się wyrazami "wszystkie wiadomości związane z działalnością Instytutu Pamięci powzięte";
30. art. 22 otrzymuje brzmienie:
    "Art. 22. Prezes Instytutu Pamięci może, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, zezwolić na ujawnienie wiadomości stanowiącej tajemnicę państwową lub służbową oraz na udostępnienie dokumentów lub materiałów objętych tajemnicą państwową, określonej osobie lub instytucji, jeżeli zachowanie tajemnicy uniemożliwiałoby wykonanie wskazanych w ustawie zadań Instytutu Pamięci.";
31. w art. 23 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
    "2. Poza innymi zadaniami określonymi w ustawie Kolegium Instytutu Pamięci
    1) uchwala statut Instytutu Pamięci,
    2) zajmuje stanowisko w sprawie przejęcia do archiwum Instytutu Pamięci dokumentów, o których mowa w art. 1 i oceny ich kompletności,
    3) zatwierdza:
    a) zasady gromadzenia, porządkowania, opracowywania, przechowywania, udostępniania i przekazywania dokumentów,
    b) zasady wglądu w dokumenty i ich publikowania,
    c) zasady ustalania priorytetów w sprawach wniosków poszczególnych kategorii osób i próśb instytucji oraz organów władzy publicznej i innych podmiotów,
    4) ocenia:
    a) politykę ścigania przez Instytut Pamięci przestępstw, o których mowa w art. 1 pkt 1 lit. a),
    b) programy badawcze w zakresie opracowywania działalności organów bezpieczeństwa państwa, a także informowania oraz edukacji społeczeństwa.";
32. w art. 24 w ust. 1 po wyrazie "Sejmowi" dodaje się wyrazy "i Senatowi";
33. tytuł rozdziału 3 otrzymuje brzmienie:
    "Gromadzenie dokumentów przez Instytut Pamięci";
34. w art. 25 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
    "1. Nie później niż w terminie 60 dni od dnia utworzenia Instytutu Pamięci organy, o których mowa niżej, są obowiązane przygotować do przekazania do archiwum Instytutu Pamięci dokumenty, zbiory danych, rejestry i kartoteki wytworzone oraz zgromadzone przez organy bezpieczeństwa państwa, organy więziennictwa, sądy i prokuratury oraz organy bezpieczeństwa III Rzeszy Niemieckiej i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Obowiązek ten ciąży na:
    1) Ministrze Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Szefie Urzędu Ochrony Państwa - co do dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek, a także akt funkcjonariuszy, wytworzonych lub gromadzonych w okresie do dnia 6 maja 1990 r.,
    2) Ministrze Obrony Narodowej - co do dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek wojskowych organów bezpieczeństwa, a także akt funkcjonariuszy tych służb, wytworzonych lub gromadzonych w okresie do dnia 31 grudnia 1990 r.,
    3) Ministrze Sprawiedliwości - co do dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek wytworzonych oraz gromadzonych przez organy więziennictwa do dnia 31 grudnia 1956 r., dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek wytworzonych lub gromadzonych przez wydział ochrony Centralnego Zarządu Zakładów Karnych i podległe mu jednostki w okresie do dnia 31 grudnia 1989 r., a także akt penitencjarnych osób represjonowanych z motywów politycznych osadzonych w zakładach karnych, aresztach śledczych i obozach odosobnienia,
    4) prezesach sądów powszechnych i wojskowych - co do akt spraw osób represjonowanych z motywów politycznych,
    5) prokuratorach kierujących powszechnymi i wojskowymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury - co do akt spraw, w tym akt podręcznych spraw, o których mowa w pkt 4,
    6) dyrektorach: Archiwum Akt Nowych oraz innych archiwów państwowych - co do akt byłej Polskiej Partii Robotniczej oraz byłej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej dotyczących organów bezpieczeństwa państwa, a także akt organów bezpieczeństwa państw okupacyjnych,
    7) dyrektorach: Archiwum Akt Nowych oraz innych archiwów państwowych - co do dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek, o których mowa w pkt 1-5, a przechowywanych w tych archiwach; przekazanie ich do Instytutu Pamięci następuje na zasadzie użyczenia.";
35. w art. 25 w ust. 4 skreśla się wyrazy "mu w terminie określonym w ust. 1";
36. w art. 25 w ust. 5 wyrazy "dla siebie kopie części akt" zastępuje się wyrazami "dla potrzeb urzędu kopie akt";
37. w art. 25 ust. 6 otrzymuje brzmienie:
    "6. Prezes Instytutu Pamięci wyznacza organom określonym w ust. 1 pkt 1 - 7 terminy przejęcia dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek, o których mowa w tym przepisie.";
38. w art. 26 wyraz "Archiwum" zastępuje się wyrazem "archiwum";
39. w art. 28 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
    "1. Każdy, kto bez tytułu prawnego posiada dokumenty, zbiory danych, rejestry i kartoteki zawierające informacje z zakresu działania Instytutu Pamięci, jest obowiązany wydać je bezzwłocznie Prezesowi Instytutu Pamięci.";
40. w art. 28 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
    "2. Właściciel lub osoba mająca inny tytuł prawny do posiadania dokumentów, zbiorów danych, rejestrów bądź kartotek, o których mowa w ust. 1, jest obowiązana do ich udostępnienia Prezesowi Instytutu Pamięci, na jego żądanie, w celu sporządzenia kopii.";
41. w art. 28 w ust. 3 wyraz "poszkodowanym" zastępuje się wyrazem "pokrzywdzonym";
42. w art. 30 w ust. 1 skreśla się wyrazy "przez działalność organów bezpieczeństwa państwa";
43. w art. 30 po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
    "1a. Każdy ma prawo wystąpić z pytaniem do Instytutu Pamięci, czy jest pokrzywdzonym w rozumieniu ustawy.";
44. w art. 30 dodaje się ust. 6 w brzmieniu:
    "6. Osoba mająca stałe miejsce zamieszkania za granicą może złożyć wniosek osobiście w polskiej placówce konsularnej, przy czym podpis wnioskodawcy uwierzytelnia kierownik tej placówki.";
45. w art. 31 w ust. 1 oraz w art. 35 w ust. 2 wyrazy "zasobach archiwalnych" zastępuje się wyrazem "archiwum";
46. w art. 33 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
    "4. Pokrzywdzonemu, na jego żądanie, wydaje się przedmioty, które w momencie utraty stanowiły jego własność lub były w jego posiadaniu, jeżeli znajdują się w archiwum Instytutu Pamięci.";
47. w art. 38 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
    "1. Funkcjonariusze służb specjalnych upoważnieni przez Szefa Urzędu Ochrony Państwa i w ramach ich zadań ustawowych, po zawiadomieniu Prezesa Instytutu Pamięci, mogą mieć wgląd do danych zawartych w dokumentach gromadzonych przez Instytut Pamięci, w granicach upoważnienia.";
48. w art. 39 w ust. 3 wyrazy "na wniosek Ministra Obrony Narodowej lub na wniosek Szefa Urzędu Ochrony Państwa" zastępuje się wyrazami "na wniosek Szefa Urzędu Ochrony Państwa lub na wniosek Ministra Obrony Narodowej";
49. w art. 39 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:
    "5. Przepis art. 39 nie ogranicza uprawnień sądu w postępowaniu lustracyjnym i Rzecznika Interesu Publicznego.";
50. w art. 45 w ust. 1 wyraz "Komisji" zastępuje się wyrazem "komisji";
51. w art. 45 w ust. 6 wyraz "oddziału" zastępuje się wyrazami "oddziałowej komisji";
52. w art. 45 w ust. 9 wyrazy "W sądowym" zastępuje się wyrazami "Przed sądem I instancji, a także w sądowym";
53. w art. 47 w ust. 5 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu:
    "Uposażenie to wraz ze związanymi z nim świadczeniami o charakterze osobowym finansowane jest ze środków Instytutu Pamięci.";
54. w art. 51 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
    "1. Do kolegium prokuratorów oddziałowych komisji stosuje się odpowiednio przepisy o kolegium prokuratury wojewódzkiej, a do zgromadzenia i kolegium prokuratorów Głównej Komisji stosuje się odpowiednio przepisy o zgromadzeniu i kolegium prokuratury apelacyjnej.";
55. skreśla się art. 52;
56. w art. 54:
    a) w pkt 3 po wyrazach "bezpieczeństwa państwa" dodaje się wyrazy " określonych w art. 5",
    b) w pkt 4 wyrazy "oraz badań innych instytucji, organizacji i osób nad problematyką stanowiącą przedmiot jego działania" zastępuje się wyrazami " , a także wspiera działania innych instytucji, organizacji i osób zajmujących się badaniami, o których mowa w pkt 1";
57. w art. 55 w ust. 1 wyrazy "albo będące w jego posiadaniu" zastępuje się wyrazami "lub znajdujące się w archiwum Instytutu";
58. w art. 55 po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
    "1a. Tej samej karze podlega ten, kto będąc w posiadaniu dokumentów lub zapisu informacji podlegających przekazaniu Instytutowi Pamięci na podstawie wymienionej w ust. 1, uchyla się od ich przekazania, utrudnia przekazanie lub je udaremnia.";
59. w art. 55 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
    "2. Kto, w celu uzyskania informacji udzielanych pokrzywdzonemu na podstawie przepisów ustawy, podaje nieprawdę lub zataja prawdę wiedząc, że dotyczą go okoliczności, o których mowa w art. 6 ust. 3 lub, że jego dane osobowe mogą zostać ujawnione na podstawie ustawy bez jego zgody, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 3.";
60. art. 56 otrzymuje brzmienie:
    "Art. 56. Kto, publicznie i wbrew faktom, w zamiarze wprowadzenia w błąd, rozpowszechnia informacje zaprzeczające zbrodniom, o których mowa w art. 1 pkt 1, podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 3. Wyrok podaje się do publicznej wiadomości.";
61. w art. 57 po wyrazie "Osobowych" dodaje się przecinek;
62. w art. 58 w pkt 2 skreśla się przecinek po wyrazie "Osobowych" i wyrazie "Polskiemu";
63. w art. 59 w pkt 5 w lit. b), w ust. 3 po wyrazie "Sejmu," dodaje się wyrazy "Kancelarii Senatu,";
64. w art. 60:
    a) w pkt 1 po wyrazach "Instytutu Pamięci Narodowej" dodaje się wyrazy " - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu",
    b) w pkt 2 po wyrazach "Prokuratorami Instytutu Pamięci Narodowej" dodaje się wyrazy " - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu" oraz wyrazy "narodowi polskiemu" zastępuje się wyrazami "Narodowi Polskiemu";
65. w art. 60 pkt 3 otrzymuje brzmienie:
    "3) w art. 23 w ust. 1 wyrazy "delegowanych do Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytutu Pamięci Narodowej" zastępuje się wyrazami "Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu".";
66. w art. 62 skreśla się przecinek po wyrazie "Osobowych" i po wyrazie "Polskiemu" oraz dodaje się przecinek przed wyrazem "Instytutu";
67. art. 64 otrzymuje brzmienie:
    "Art. 64. Z dniem wejścia w życie ustawy stawia się w stan likwidacji Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytut Pamięci Narodowej. Likwidatora powołuje Minister Sprawiedliwości.";
68. w art. 65 wyrazy "powołuje organy" zastępuje się wyrazami "tworzy jednostki organizacyjne";
69. art. 72 otrzymuje brzmienie:
    "Art. 72. W działalności Instytutu Pamięci, określonej w art. 1, dozwolone jest przetwarzanie danych osobowych, o których mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. Nr 133, poz. 883), bez zgody i wiedzy osoby, której dotyczą.";
70. art. 73 otrzymuje brzmienie:
    "Art. 73. Traci moc ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytucie Pamięci Narodowej (Dz. U. Nr 21, poz. 98 i z 1991 r. Nr 45, poz. 195).">>.

W uzasadnieniu powziętej uchwały podkreślono, że Instytut Pamięci Narodowej, tworzony ustawą z 22 września 1998 r., będzie miał w swoich kompetencjach między innymi ściganie zbrodni komunistycznych definiowanych w art. 2 przedmiotowej ustawy. Podmiotami wyżej wymienionych zbrodni są funkcjonariusze państwa komunistycznego, którego to pojęcia jednak ustawa nie definiuje. Senat uznał, że w celu właściwego funkcjonowania ustawy konieczne jest sprecyzowanie, kim są funkcjonariusze państwa komunistycznego, szczególnie w kontekście braku możliwości interpretacji na gruncie uchylanej ustawy z 1984 r. o Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytucie Pamięci Narodowej.

Senat uważa, że nie jest jasne sformułowanie art. 6 ust. 2 stanowiącego o tym, że gdy pokrzywdzony z powodu złego stanu zdrowia nie może korzystać z przysługujących mu uprawnień, uprawnienia te przysługują osobie mu najbliższej w rozumieniu Kodeksu karnego. W związku z tym, jak również kierując się faktem, że inne przepisy ustawy gwarantują takiemu pokrzywdzonemu pomoc w korzystaniu z uprawnień ustawowych (możliwość odebrania wniosku w miejscu pobytu wnioskodawcy oraz ustanowienia pełnomocnika), Senat postanowił wprowadzić omawianą poprawkę.

Izba uznała za właściwe wprowadzenie zmiany do trybu powoływania i odwoływania Prezesa Instytutu Pamięci, polegającej na wyrażeniu na to zgody przez Senat. Proponując wprowadzenie tego trybu, Izba kierowała się istniejącymi już w ustawodawstwie rozwiązaniami - m.in. Konstytucja przewiduje powołanie Rzecznika Praw Obywatelskich przez Sejm, za zgodą Senatu, a także Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, natomiast ustawa o ochronie danych osobowych - Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Z tych samych powodów uznano, że Senat powinien mieć także prawo do zapoznawania się z informacją o działalności Instytutu.

Ponadto Izba uznała, że kandydat na stanowisko Prezesa Instytutu Pamięci, jako osoba kierująca instytutem, powinien posiadać co najmniej cechy wymagane od kandydata na członka Kolegium Instytutu Pamięci (art. 11 ust. 1 i 1a). Uzasadnionym wydaje się także, aby na stanowisko Prezesa Instytutu nie mógł zostać powołany sędzia, który również po 1956 r. uchybił godności urzędu, sprzeniewierzając się zasadzie niezawisłości sędziowskiej.

W celu zagwarantowania możliwości prawidłowego wykonania ustawy w zakresie przekazywania dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek do archiwum Instytutu, Senat postanowił zmienić konstrukcję art. 25. Bardziej zasadnym wydaje się określenie terminu (60 dni) tylko do przygotowania akt w celu ich przekazania, natomiast pozostawienie Prezesowi wyznaczania konkretnego terminu do ich przekazania.

Obok niektórych innych gwarancji wprowadzonych przez Senat do ustawy, jedną z ważniejszych wydaje się prawo pokrzywdzonego żądania zwrotu przedmiotów, które zostały mu odebrane, a w momencie utraty stanowiły jego własność i znajdują się
w archiwum Instytutu.

Chcąc uniknąć zarzutu naruszenia konstytucyjnych gwarancji wolności słowa, Senat postanowił zmodyfikować przepis art. 56 przedmiotowej ustawy. W tym celu wprowadził dodatkowe znamię, zgodnie z którym czyn będzie karalny, jeżeli sprawca będzie publicznie
i wbrew faktom zaprzeczał zbrodniom, o których mowa w art. 1 pkt 1 ustawy, w zamiarze wprowadzenia w błąd.

W związku z tym, że dla celów działania Instytutu niezbędne będzie korzystanie z danych osobowych, których przetwarzanie bez zgody osoby, której dotyczą jest zabronione, konieczne było wprowadzenie do omawianej ustawy przepisu szczególnego zezwalającego na przetwarzanie takich danych bez zgody i wiedzy tej osoby.