Aktualności

„Jestem niezwykle dumny z tego, że Senat RP podjął uchwałę ustanawiającą rok 2023 Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego; to dla nas wielki zaszczyt i honor w ten symboliczny sposób uczcić wielkich bohaterów, którzy, zdając sobie sprawę, że nie mają szans na skuteczną obronę, stanęli do walki, a jej kulminacją było powstanie w getcie warszawskim” – powiedział Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki, otwierając 29 marca br. w Senacie wystawę pt. „Pamięć 1943” inaugurującą obchody Roku Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego.

Marszałek Grodzki powitał przybyłych do Senatu gości: ambasadora Izraela w Polsce dra Yacova Livne, naczelnego rabina Polski Michaela Schudricha, zastępcę dyrektora Muzeum Getta WarszawskiegoHannę Wróbleską i wicedyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN Joannę Gumulę.

Marszałek prof. Grodzki złożył podziękowania senator Halinie Biedzie, senator Beacie Małeckiej-Liberze i posłowi Michałowi Szczerbie za inspirację do zorganizowania w Senacie wystawy. „Ona jest niezwykle ważna, bo wydawało nam się, że straszliwe czasy likwidacji getta, deportacji do obozów śmierci, decydowania o tym, kto ma prawo żyć, a czyje życie jest niewarte przeżycia – lebensunwerten Lebens – nigdy już nie wrócą, […] a okazało się, że duch zła ciągle krąży po świecie” – powiedział Marszałek, przywołując wydarzenia z Buczy, Irpienia, Borodzianki i innych miejsc kaźni cywilnej ludności ukraińskiej. „Oni byli torturowani i zabijani tylko dlatego, że byli Ukraińcami, a dzieci ukraińskie nadal są porywane i wywożone w głąb Rosji w celu rusyfikacji” – podkreślił Marszałek. „To jest memento zobowiązujące nas wszystkich – i polityków, i zwykłych obywateli – do tego, żeby być czujnym, bo zło potrafi się obudzić w każdym momencie. To jest nasz moralny obowiązek: mając w pamięci heroiczne wysiłki bohaterów getta i drugiej wojny światowej, zrobić wszystko, żeby nie pozwolić nigdy więcej na zagładę o takiej skali, musimy przeciwdziałać wszelkim, nawet najmniejszym przejawom braku szacunku dla drugiego człowieka, odbierania prawa do życia, musimy zdusić je w zarodku, bo nie wiemy, co nam jeszcze historia przyniesie” – zaakcentował, deklarując: „w Senacie RP pamiętamy i zawsze będziemy pamiętać, ze naszym zadaniem jest upominanie się o godność człowieka, o jego prawo do życia, do wolności, do samodzielnego decydowania o swoim losie, i nie zejdziemy z tej ścieżki”.

Hanna Wróblewska, zastępca dyrektora do spraw naukowych i wystawienniczych Muzeum Getta Warszawskiego, podziękowała senatorom za inicjatywę ustanowienia bieżącego roku Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego. Opowiedziała, że Muzeum Getta Warszawskiego jest nową instytucją, powołaną po to, żeby „pamięć o getcie warszawskim i o powstaniu w getcie zachować i przenieść w przyszłość”. Wyjaśniła, że prezentowana na wystawie instalacja to dzieło wybitnego artysty Gustava Metzgera. Składa się na nią powiększona historyczna fotografia z raportu Stroopa, ukazująca powstanie widziane oczyma sprawców, obudowana cegłami. „Artysta i aktywista zabudowuje to zdjęcie cegłami, każąc nam zobaczyć je na nowo” – powiedziała, dodając, że cegły w tej instalacji nie są przypadkowe: „To są cegły, które muzeum wydobyło w ubiegłym roku podczas badań archeologicznych na ulicy Miłej 18 w pobliżu Kopca Anielewicza, (…) gdzie zginęli wskutek samobójczej śmierci bohaterscy powstańcy i powstanki Żydowskiej Organizacji Bojowej”. Opowiedziała, że z piwnic kamienicy przy Miłej 18 wydobyto ponad dwa tysiące przedmiotów życia codziennego, należących do bohaterów powstania. Będą one prezentowane na wystawie w budynku dawnego szpitala fundacji Bersohnów i Baumanów, który za trzy lata będzie siedzibą muzeum. Na wystawie w Senacie znalazły się również plansze z infografikami Kuby Mazurkiewicza prezentującymi historię getta i powstania w getcie. „To wszystko łączy się w całość, wierzymy, że artyści są tymi, z którymi chcemy ponieść pamięć o powstaniu, o Getcie Warszawskim, o tych, którzy przeminęli. Cześć ich pamięci!” – zakończyła Hanna Wróblewska.

Wicedyrektorka Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN Jolanta Gumula przedstawiła krótki rys historyczny powstania w getcie warszawskim, mówiąc, że „był to jeden z najważniejszych zrywów powstańczych w historii świata i jedno z najważniejszych wydarzeń w historii żydowskiego męczeństwa w Polsce i na świecie”. Przypomniała, że w 1940 r. Śródmieście zostało otoczone murem, za którym zamknięto blisko pół miliona Żydów, a w lipcu 1942 r. przeprowadzono wielką akcję likwidacyjną, w ramach której wywieziono do obozu w Treblince prawie trzysta tysięcy Żydów i Żydówek z getta. Gdy 19 kwietnia 1943 r. ok. dwóch tysięcy Niemców weszło do getta, aby ostatecznie je zlikwidować, zastali tam kilkuset młodych ludzi z Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskiego Związku Wojskowego, a także 50 tysięcy cywilów. „W tym roku chcemy upamiętnić nie tylko powstańców, ale również 50 tysięcy cywilów, którzy w dniu zbrodniczej likwidacji getta zeszli do bunkrów i ukrywali się tam bez wody i jedzenia przez kilka tygodni. Nie wszyscy zdołali wyjść, przedostać się na drugą stronę muru, tylko nieliczni zdołali wydostać się z getta kanałami” – powiedziała. Wicedyrektor POLIN Jolanta Gumula opowiedziała także o genezie społecznoedukacyjnej akcji „Żonkile”, organizowanej w br. już po raz jedenasty. „Marek Edelman, jeden z ostatnich przywódców Żydowskiej Organizacji Bojowej, co roku składał żółte kwiaty pod Pomnikiem Bohaterów Getta”. Dlatego 11 lat temu muzeum zaproponowało, żeby żonkile stały się symbolem pamięci „o Żydach, o ich męczeństwie i o tym zrywie, który – choć z góry skazany na niepowodzenie – był walką o godność, o śmierć z bronią w ręku 19 kwietnia 1943 r.”. W ramach akcji wolontariusze rozdadzą 19 kwietnia br. 450 tysięcy papierowych żonkili, ponieważ taka była liczba Żydów i Żydówek uwięzionych w przeludnionym getcie warszawskim w 1941 r.

POLIN przygotował dla senatorów pakiety papierowych żonkili z prośbą o przyłączenie się do akcji rozdawania żonkili w okręgach wyborczych w celu upamiętnienia wydarzeń z 19 kwietnia 1943 r.

Senator Halina Bieda powiedziała, że „pamięć jest elementem naszej tożsamości, a w kulturze żydowskiej ma dwa wymiary: wymiar wewnętrzny, shamor – czyli pamięć serca, intymna, osobista pamięć, oraz wymiar zewnętrzny, zachor – czyli pamięć publicznie wyznawana”. Wyraziła przekonanie, że włączenie się senatorów w akcję „Żonkile” w ich okręgach będzie najlepszym wyrazem pamięci o bohaterkach i bohaterach powstania w getcie warszawskim.

Uroczysta inauguracja w Senacie obchodów Roku Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego została zorganizowana z inicjatywy senator Haliny Biedy w ramach obchodów ustanowionego przez Senat RP roku 2023 Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego, a jej współorganizatorami były Muzeum Getta Warszawskiego i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Wystawa „Pamięć 1943”będzie prezentowana w Senacie do 21 kwietnia br.