Aktualności

31 stycznia 2023 r. zakończyło się 57. posiedzenie Senatu, podczas którego senatorowie rozpatrzyli nowelizację ustawy o Sądzie Najwyższym i wprowadzili do niej 14 poprawek. Ustawa była jedynym punktem obrad. Senat opowiedział się za poprawkami likwidującymi Izbę Odpowiedzialności Zawodowej i za przeniesieniem spraw dyscyplinarnych i immunitetowych do Izby Karnej Sądu Najwyższego. Nowelizację wraz z poprawkami przyjęto  jednogłośnie. Akceptacji Izby nie uzyskał ani wniosek senatora Jacka Burego o odrzucenie ustawy, ani senatora Marka Martynowskiego o jej przyjęcie bez poprawek. 

Przed przystąpieniem do obrad senatorowie uczcili minutą ciszy zmarłego 20 stycznia br. senatora Marka Plurę.

Senat wprowadził 14 poprawek do ustawy o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, rekomendowanych przez Komisję Ustawodawczą i Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, które  zakładają zniesienie Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego i przeniesienie do Izby Karnej SN rozpatrywania spraw dyscyplinarnych m.in. sędziów, prokuratorów, adwokatów, notariuszy i radców prawnych. Zgodnie z senackimi poprawkami sprawami immunitetowymi sędziów i prokuratorów zajmie się Izba Karna. Senat zdecydował, że orzeczenia wydawane przez Izbę Dyscyplinarną SN, poprzedniczkę likwidowanej Izby Odpowiedzialności Zawodowej, uznaje się za nieważne  i pozbawione skutków prawnych, a wszczęte sprawy podlegać będą umorzeniu.  Kolejne poprawki przewidują  przywrócenie i wyrównanie uposażeń sędziów obniżonych na podstawie tych orzeczeń, a także przywrócenie do orzekania sędziów, którzy zostali zawieszeni w wykonywaniu czynności służbowych. Sędziowie, których sprawy zostały zakończone w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej, będą mieli  prawo do złożenia wniosku o wznowienie postępowania w ciągu 3 miesięcy od uchwalenia ustawy. Zgodnie z kolejnymi poprawkami właściwym sądem dla rozpoznawania spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych dotyczących sędziów Sądu Najwyższego będzie Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego. Senat wykreślił z nowelizacji przepisy dające uprawnienia NSA do orzekania w sprawie tzw. testu bezstronności i niezawisłości sędziego, gdyż w ocenie senatorów takie rozwiązanie narusza normy konstytucyjne. W tej kwestii Izba zdecydowała o powrocie do dotychczasowych uregulowań, czyli przywróceniu tych kompetencji Sądowi Najwyższemu. Zgodnie z poprawkami do orzekania w postępowaniach inicjowanych wnioskiem o sprawdzenie niezawisłości i bezstronności uprawnieni będą wyłącznie sędziowie, którzy posiadają co najmniej 7-letni staż, czyli otrzymali nominacje sędziowskie przed wejściem w życie w 2017 r. nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Kolejne poprawki senackie przyznają prawo do wystąpienia z wnioskiem o sprawdzenie bezstronności i niezawisłości sędziego  poszczególnym członkom składu sędziowskiego rozpoznającego sprawę, a nie tylko całym składom.

Podczas debaty senator Aleksander Pociej, sprawozdawca połączonych komisji ustawodawczej i praw człowieka, przypomniał, że w ciągu 7 lat jest to już 8.  kompleksowa zmiana, dokonująca takich przeobrażeń, o których kiedyś mówilibyśmy, że są to zmiany fundamentalne wymiaru sprawiedliwości, czy wręcz zmiany konstytucyjne, mimo iż nie zmieniamy konstytucji. Jak dodał, oprócz zmian fundamentalnych w ostatnich latach były drobniejsze nowelizacje i nie zna systemu, który wytrzymałby takie częste zmiany. Senator Pociej przypomniał, że senaccy legislatorzy w bardzo obszernej opinii wskazali, że jest ona niezgodna z konstytucją m.in. dlatego, że czyni sąd administracyjny sądem przełożonym nad Sądem Najwyższym, ponadto przepis powierzający nadzór NSA nad orzeczeniami sądów wojskowych i powszechnych łamie  konstytucyjną zasadę rozdziału sądownictwa powszechnego od administracyjnego. Senator sprawozdawca podkreślił, że w czasie posiedzenia komisji eksperci konstytucjonaliści, przedstawiciele środowisk prawniczych, a także sądów mających realizować ustawę - skrytykowali ją.

Senator Marcin Bosacki wskazał, że Senat zajmuje się rozwiązywaniem problemów, które poprzez swój upór i chęć ataku na wolne sądy stworzyło jedno środowisko polityczne – PiS. Podkreślił, że ta ustawa parę rzeczy naprawia, ale jest dalece niewystarczająca, chaotyczna, a przede wszystkim sprzeczna z konstytucją. Przypomniał, że podczas prac w komisjach mówiono, że "ustawa pogłębi chaos w wymiarze sprawiedliwości" – wskazywała pierwsza prezes Sądu Najwyższego. Za propozycje "głęboko błędne" uznał ją prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego. Na rozwiązania "pozorne, fatalne, wewnętrznie sprzeczne, godzące w zasady konstytucyjne" wskazywali przedstawiciele organizacji sędziów, prokuratorów, adwokatów i uznani profesorowie konstytucjonaliści. Dlatego, według senatora Bosackiego, senatorowie zrobili wszystko, aby ustawa była zgodna z konstytucją, aby pieniądze z KPO uzyskać i przeznaczyć je na likwidację skutków kryzysu, które spowodowały nieudolne i szkodliwe dla Polski rządy PiS.

Senator Jacek Bury wskazał, że „ludzie PiS jeszcze przed zaproponowaniem przez Senat poprawek zapowiedzieli, że odrzucą je w Sejmie, niezależnie od tego, jakie one będą”. „Cóż za pycha i ignorancja” – ocenił. Senator zapewnił, że jego ugrupowanie będzie bronić spraw fundamentalnych, a taką kwestią jest przeciwstawianie się bezprawiu, i złożył wniosek o odrzucenie ustawy w całości.

Minister ds. Unii Europejskiej Szymon Szynkowski vel Sęk podkreślił, że nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym jest rezultatem przełamania impasu w rozmowach z Komisją Europejską na temat Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Zaznaczył, że jej uchwalenie pozwoli na odblokowanie Polsce środków unijnych na realizację KPO. Dodał, że pieniądze z KPO ustabilizują polską gospodarkę, dzięki czemu do naszego kraju napłyną kolejne środki inwestycyjne. Wskazał też, że dodatkowe pieniądze są potrzebne w związku z dużymi wydatkami na obronność, a takie, jak przypomniał, są przewidziane na najbliższe lata. W ocenie ministra próby składania poprawek do tej ustawy są „próbą poszukiwania dziury w całym”. Jak stwierdził, jest to działanie nieodpowiedzialne. Minister Szymon Szynkowski vel Sęk apelował o przyjęcie ustawy bez poprawek.

Ustawa o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (projekt poselski) w kształcie przyjętym przez Sejm przewiduje, że sprawy dyscyplinarne i immunitetowe sędziów będzie rozstrzygać Naczelny Sąd Administracyjny (NSA), a nie, jak obecnie, Izba Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego (SN). NSA będzie rozstrzygać sprawy dyscyplinarne sędziów Sądu Najwyższego w pierwszej instancji w składzie 3-osobowym, a w drugiej – w 5-osobowym. Dla sędziów sądów powszechnych i wojskowych NSA będzie sądem dyscyplinarnym w części spraw w pierwszej instancji i we wszystkich sprawach w drugiej. NSA przejmie także kompetencje do rozstrzygania tzw. spraw immunitetowych sędziów wszystkich sądów. Nowela wprowadza również zasadnicze zmiany dotyczące tzw. testu niezawisłości i bezstronności sędziego, umożliwiającego kontrolę spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i postępowania po powołaniu, jeżeli mogą spowodować naruszenie standardu niezawisłości lub bezstronności, wpływając na wynik sprawy. Takie testy przewidziano wobec wszystkich sędziów, a wniosek o ich przeprowadzenie – zgodnie z nowelą – może złożyć nie tylko strona postępowania prowadzonego przez danego sędziego, ale także sam sąd. Według nowych przepisów sędziowie nie będą ponosić odpowiedzialności dyscyplinarnej za ustalanie lub ocenę zgodności z prawem prawidłowości powołania sędziego lub wynikającego z tego powołania uprawnienia do orzekania. Zgodnie z założeniami nowelizacja ma zrealizować „kamień milowy” kluczowy dla odblokowania przez Komisję Europejską środków z KPO.