Aktualności

Senatorowie z Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji zapoznali się z informacją Biura Międzynarodowej Współpracy Policji Komendy Głównej Policji na temat stosowania tzw. czerwonej noty Interpolu. Jak wyjaśnił przewodniczący komisji senator Aleksander Pociej, posiedzenie zwołano w związku z uwagami Biura Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącymi zagrożeń związanych z tym dokumentem. Wątpliwości wzbudziło m.in. niedawne zatrzymanie na podstawie czerwonej noty 27-letniego obywatela Białorusi. Polska prokuratura stwierdziła jednak, że brak jest podstaw do zastosowania wobec mężczyzny tymczasowego aresztowania i został on ostatecznie zwolniony. Zastępczyni RPO Hanna Machińska podkreśliła, że w tej sprawie szczęśliwie oczywiste stało się nadużycie tego środka. Jak dodała, stosowanie tzw. czerwonej noty bywa niebezpieczne, ponieważ może umożliwić danemu państwu skuteczne ściganie swoich opozycjonistów. Jak wyjaśniła, jedną z kontrowersyjnych praktyk stanowi zatrzymywanie danej osoby ze względu na przesłanki „zupełnie niezwiązane z notą”.

Podczas posiedzenia informację na temat stosowania tzw. czerwonej noty przez polską Policję przedstawiła dyrektor Biura Międzynarodowej Współpracy Policji Komendy Głównej Policji insp. Paulina Filipowiak. Przypomniała, że w skład Interpolu wchodzą 194 kraje o różnym statusie prawnym, kulturowym, religijnym i politycznym. „Z tego względu w Interpolu została powołana specjalna komórka, która ma weryfikować wnioski o wydanie czerwonych not” – wskazała. Jak zaznaczyła, jej 15-letnie doświadczenie z pracy w Policji pozwala jej stwierdzić, że Interpol jest organizacją, do której można mieć duże zaufanie. Zapewniła jednocześnie, że Policja dostrzega wagę problemu dotyczącego właściwej weryfikacji czerwonych not, a polskie władze zwracały się już do szefostwa Interpolu, wskazując na potrzebę zmian w tym zakresie.

Dyrektor Paulina Filipowiak poinformowała, że ogółem w ramach Interpolu aktywnych jest obecnie blisko 115 tys. czerwonych not. „Polska w tej chwili ma 7588 czerwonych not – dodała. Zapewniła, że polska Policja dokłada wszelkich starań, by współpraca międzynarodowa odbywała się na jak najwyższym poziomie. Zwróciła uwagę, że w wypadku not z Rosji w 2020 r.  nastąpił wzrost w stosunku do ich liczby w 2019 r., w wypadku Ukrainy było ich 2-krotnie więcej, a Białorusi – tendencja okazała się malejąca. Interpol publikuje czerwone noty na wniosek jednego ze 194 należących do niego krajów dopiero po jego weryfikacji pod względem formalnym i jakościowym. Jeśli nota zostaje pozytywnie zweryfikowana i opublikowana,  stanowi wówczas podstawę dla polskiej Policji, zgodnie z ratyfikowanym przez nasz kraj statutem Interpolu, do podjęcia interwencji tak, jak w wypadku poszukiwanych obywateli polskich w kraju. Dyrektor podkreśliła też, że decyzja o zwolnieniu lub aresztowaniu i ekstradycji osoby zatrzymanej leży w kompetencjach prokuratury lub sądu.

Podczas posiedzenia przedstawiciele RPO przytoczyli przykłady zatrzymania w Polsce osób niewygodnych dla państw, takich jak Białoruś, Rosja czy Chiny. Jak wskazywali, często pretekstem do ich zatrzymania bywają niezgodne z faktami przesłanki, np. słuchanie zbyt głośno muzyki. W taki sposób zatrzymano w Piasecznie represjonowanego na Białorusi studenta Uniwersytetu Warszawskiego Makarego Malakhouskiego. Zdaniem przedstawicieli RPO potrzebne są szkolenia policjantów, aby w takich sprawach działali adekwatnie oraz sędziów, aby w szerszym kontekście rozpatrywali sprawy osób zatrzymanych na podstawie czerwonych not, szczególnie z krajów spoza Unii Europejskiej, gdy występuje podejrzenie, że ich bezpieczeństwo może być zagrożone.

W trakcie dyskusji senatorowie wskazywali na nadużywanie przez niektóre państwa spoza Unii Europejskiej czerwonych not Interpolu jako narzędzia przeciwko dysydentom czy przeciwnikom politycznym. Zastanawiali się nad rozwiązaniami, które pomogłyby w ograniczeniu tego zjawiska. Przewodniczący komisji senator Aleksander Pociej chciał zaapelować do polskiej prokuratury i sądów, aby były wyczulone na sygnały przesyłane przez RPO i organizacje pozarządowe w tym zakresie. Ale żaden z przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości nie wziął udziału w posiedzeniu komisji.

Czerwona nota  to międzynarodowy list gończy, jeden z instrumentów Interpolu wspomagający poszukiwania podejrzanych w celu zatrzymania i aresztowania. Przy jego pomocy Interpol przekazuje  informacje, że dana osoba jest poszukiwana przez wymiar sprawiedliwości jednego z państw członkowskich Interpolu, międzynarodowy sąd lub trybunał karny. Na jej podstawie funkcjonariusze policji mogą zatrzymania osobę wskazaną w nocie, aby umożliwić etapie jej późniejszą ekstradycję.