Aktualności

Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji rozpatrzyła jawną roczną informację Prokuratora Generalnego o łącznej liczbie osób, wobec których został skierowany wniosek o zarządzenie kontroli i utrwalania rozmów lub wniosek o zarządzenie kontroli operacyjnej. Senatorowie zapoznali się też z informacją Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji o działalności w 2020 r. Policji, Biura Nadzoru Wewnętrznego oraz Służby Ochrony Państwa.

Podczas posiedzenia informację Prokuratora Generalnego przedstawiła jego zastępczyni Beata Marczak. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy – Prawo o prokuraturze Prokurator Generalny przedstawia Sejmowi i Senatowi jawną roczną informację o łącznej liczbie osób, wobec których został skierowany wniosek o zarządzenie kontroli i utrwalania rozmów lub wniosek o zarządzenie kontroli operacyjnej, ze wskazaniem liczby osób, co do których: sąd zarządził kontrolę i utrwalanie rozmów lub kontrolę operacyjną, sąd odmówił zarządzenia kontroli i utrwalania rozmów lub kontroli operacyjnej, wniosek o kontrolę operacyjną nie uzyskał zgody prokuratora, z wyszczególnieniem liczby osób w wymienionych kategoriach, co do których o kontrolę operacyjną wnioskował właściwy organ.

Z przedstawionych przez Prokuratora Generalnego danych wynika, że w 2020 r. uprawnione organy skierowały wobec 6537 osób wnioski o zarządzenie kontroli i utrwalanie rozmów lub wnioski o zarządzenie kontroli operacyjnej, przy czym wobec 6384 osób sąd zarządził kontrolę i utrwalanie rozmów lub kontrolę operacyjną, wobec 35 osób sąd odmówił przeprowadzenia kontroli, w wypadku 118 osób wnioski o kontrolę operacyjną nie uzyskały zgody prokuratora.

Prokuratura przedstawiła dane, z których wynika, że  w 2020 r. poszczególne organy wnioskowały o kontrolę operacyjną wobec następującej liczby osób: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego – 214, Centralne Biuro Antykorupcyjne – 298, Krajowa Administracja Skarbowa – 16, Policja – 5364, Służba Kontrwywiadu Wojskowego – 133, Straż Graniczna – 328, Żandarmeria Wojskowa – 87. Wniosków o zarządzenie kontroli operacyjnej nie skierował w 2020 r. Inspektor Nadzoru Wewnętrznego, a także Służba Ochrony Państwa.

Wśród najważniejszych spraw, co do których były kierowane wnioski o podjęcie działań operacyjnych, znalazły się wnioski dotyczące szpiegostwa, terroryzmu, korupcji, handlu ludźmi, uprowadzeń, poważnych przestępstw gospodarczych. Wśród przyczyn odmowy sądu i prokuratora na zarządzenie kontroli i utrwalenie rozmów lub zarządzenie kontroli operacyjnej wskazano brak podstaw prawnych, podstaw faktycznych, a w pojedynczych przypadkach brak obu podstaw.

Dane zawarte w informacji przedstawionej komisji praw człowieka zostały poddane analizie porównawczej, z której wynika, że nie odbiegają one znacząco od danych z lat ubiegłych.

W trakcie dyskusji senatorowie pytali m.in. o dane dotyczące operacyjnego wykorzystania oprogramowania Pegasus. Senator Aleksander Pociej zwrócił się o wyjaśnienie, czy zaprezentowane dane dotyczą też spraw, gdy działania operacyjne poprzedzają złożenie wniosku o wydanie zgody na przeprowadzenie kontroli.

Odpowiadając, prokurator Aleksander Tomaszuk z Prokuratury Krajowej wyjaśnił, że dane obejmują wnioski skierowane zarówno w trybie zwykłym, jak i w trybie bez zbędnej zwłoki. Działania operacyjne, w zależności od charakteru sprawy, mogą być prowadzone w długim okresie i dopiero ich wynik może stanowić podstawę do przedłożenia wniosku w celu prowadzenia działań w sprawie. Jak wskazał prokurator Paweł Opitek, organy uprawnione do prowadzenia zadań kontrolno-operacyjnych działają w ramach określonych przez ustawę pól eksploatacyjnych, które wyznaczają zakresy działania, a nie wskazują na konkretne środki techniczne.

Podczas posiedzenia senatorowie zapoznali się też z informacją o działalności w 2020 r. Policji, Biura Nadzoru Wewnętrznego oraz Służby Ochrony Państwa, którą przedstawił dyrektor Departamentu Porządku Publicznego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i AdministracjiMariusz Cichomski. Dane zawarte w dokumencie przygotowanym przez resort wskazują, że organy Policji uprawnione do wnioskowania o działania operacyjne dotyczące przestępstw określonych w art. 19 ust. 1–21 ustawy o Policji zarejestrowały 10 555 wniosków i zarządzeń o zastosowanie kontroli operacyjnej, z czego 171 z nich nie uzyskało zgody. Ogółem w 2020 r. zarządzono 9984 kontroli operacyjnych, które zarządza się na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, z możliwością jednorazowego przedłużenia tego okresu o kolejny kwartał, co miało miejsce w 1422 wnioskach. W 1471 przypadkach uzyskano dowody do procesu karnego. Ponadto w 2020 r. Policja, prowadząc działania operacyjne, wnioskowała o ujawnienie danych stanowiących tajemnicę skarbową, bankową czy zawodową; akceptację sądu uzyskały 504 wnioski z 630 złożonych. W 2020 r. Biuro Nadzoru Wewnętrznego i Służba Ochrony Państwa nie korzystały z nadanych im uprawnień w tym zakresie.

W trakcie dyskusji senatorowie wskazywali, że dane prezentowane w sprawozdaniach Prokuratora Generalnego i MSWiA są odmienne i trudno je porównać. Jak wyjaśnił przedstawiciel MSWiA, dane zawarte w prezentowanym przez niego sprawozdaniu opisują wnioski o przeprowadzenie kontroli konkretnych urządzeń, sprawozdanie Prokuratura Generalnego odnosi się zaś do analizy wniosków o kontrolę osób.

Senator Aleksander Pociej zwrócił uwagę, że liczba prowadzonych kontroli w stosunku do przypadków, w których uzyskano dowody dla potrzeb procesu karnego, jest znacząco inna. Zatem tylko niewielki procent osób, w stosunku do których potwierdziły się zarzuty, został poinformowany o prowadzanych działaniach operacyjnych. Pozostałe osoby takich informacji nie uzyskują.