Aktualności

Komisja Praw Człowieka, Petycji i Praworządności rozpatrzyła „Raport z wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Polskę za 2019 rok”, przyjęła też stanowisko w sprawie 2 ustaw i 6 petycji. Podczas posiedzenia raport przygotowany przez pełnomocnika ministra spraw zagranicznych ds. postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka na podstawie materiałów przedłożonych przez poszczególne resorty i inne podmioty odpowiedzialne za wykonanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) przedstawił wiceminister spraw zagranicznych Piotr Wawrzyk. Jak podkreślił, skuteczna implementacja wyroków ETPC to proces złożony, często długotrwały i wymagający podejmowania licznych działań we współpracy między Ministerstwem Spraw Zagranicznych i wszystkimi organami władzy publicznej zarówno władzy wykonawczej, ustawodawczej, jak i sądowniczej. Jak poinformował, w 2019 r. wykonano 41 orzeczeń Trybunału. Podkreślił też, że 2019 r. był kolejnym rokiem, w którym doszło do zmniejszenia liczby orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka będących w trakcie wykonywania; na koniec tego roku  w nadzorze Komitetu Ministrów Rady Europy pozostało 98 takich orzeczeń i jest to najmniejsza liczba spraw pozostających w wykonaniu w porównaniu do lat 2011–16. Wiceminister Piotr Wawrzyk podkreślił też rolę parlamentu w procesie wykonywania wyroków i ich implementacji. Jako ważny przykład takich działań wskazał senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Jego przyjęcie pozwoliłoby na zamknięcie nadzoru nad wykonywaniem wyroku w sprawie Grabowski p. Polsce, a przede wszystkim przyczyniłoby się do usunięcia luki prawnej i wzmocnienia w Polsce ochrony osób małoletnich pozbawionych wolności.

W trakcie dyskusji senatorowie Michał Seweryński i Aleksander Pociej pytali wiceministra spraw zagranicznych m.in. o rozwiązanie problemu przewlekłości postępowań sądowych wskazywanej w orzeczeniach ETPC dotyczących Polski. Zdaniem senatora Aleksandra Pocieja mimo wielu „szumnych zmian” w polskim wymiarze sprawiedliwości problem pozostaje ciągle nierozwiązany, a postępowania wręcz się wydłużyły. Przewodniczący komisji praw człowieka pytał też o publikację orzeczeń ETPC przez Trybunał Konstytucyjny i procedurę wyboru polskiego sędziego do ETPC. Powołał się m.in. na niepokojące informacje z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i od polskiej adwokatury. W tym kontekście jako niepokojący fakt senator przytoczył 3-krotne odrzucenie przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy polskich list z kandydatami do komitetu przeciwko torturom ze względu na to, że znalazły się na nich osoby pracujące w administracji czy zależne od obozu władzy. Odpowiadając, wiceminister Piotr Wawrzyk podkreślił, że procedura wyboru polskich kandydatów na stanowisko sędziego ETPC prowadzona jest na podstawie dokumentu z 2011 r. Jak wyraz pełnej otwartości obecnych władz wskazał, że obecnie dopuszczono możliwość wskazywania osób niebędących pracownikami danych instytucji.  Wiceminister spraw zagranicznych podkreślił, że w procesie wyboru kandydatów chodzi o przejrzystość i transparentność wszelkich związanych z nim procedur. Jak mówił, ze względu na oczekiwania opinii publicznej zwrócono się do kandydatów z pytaniem o upublicznienie ich danych. Zauważył  jednak, że jest to duża grupa osób, a w grę wchodzi także ustawa o ochronie danych osobowych i osobiste interesy samych zainteresowanych związane z ich miejscem pracy czy przebiegiem kariery zawodowej.

„Raport z wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Polskę za 2019 rok”, przygotowany przez pełnomocnika ministra spraw zagranicznych ds. postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka jest już 8. z kolei sprawozdaniem rocznym przedstawionym przez pełnomocnika. Prezentuje jego działalność w 2019 r. zarówno w zakresie wykonywania orzeczeń ETPCz w sprawach polskich, jak i związaną z upowszechnianiem standardów wynikających z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności  oraz orzecznictwa Trybunału. Raport zawiera m.in. informacje na temat przesłanych do Rady Europy dokumentów dotyczących wykonywania wyroków Trybunału czy spraw uznanych za wykonane przez Komitet Ministrów Rady Europy, a także szeroko rozumianej aktywności pełnomocnika, np. jego uczestnictwa w posiedzeniach sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, działalności pełnomocnika związanej z reformą systemu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności  czy pracami komitetów Rady Europy zajmujących się prawami człowieka. W dokumencie znalazły się też dane statystyczne dotyczące polskich spraw zawisłych przed Trybunałem oraz znajdujących się w procesie wykonywania przed Komitetem Ministrów Rady Europy. W obszernych załącznikach do raportu zawarto pełną dokumentację dotyczącą działalności pełnomocnika w zakresie wykonywania orzeczeń ETPCz, jak też inne informacje dotyczące upowszechniania informacji na temat standardów wynikających z Konwencji i orzecznictwa Trybunału, niezbędnych w procesie wykonywania orzeczeń. W 2019 r. nastąpiła zmiana natury organizacyjnej w zakresie usytuowania Pełnomocnika w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. 23 maja 2019 r. kierowany przez Pełnomocnika Departament do spraw Postępowań przed Międzynarodowymi Organami Ochrony Praw Człowieka został włączony do Departamentu Prawno-Traktatowego, a sam pełnomocnik pełni w nim funkcję zastępcy dyrektora. Zakres przedmiotowy działań pełnomocnika i jego zespołu, a także jego skład osobowy nie zmieniły się.

Komisja rozpatrzyła ponadto ustawę o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury. Omawiając ją, wiceminister sprawiedliwości Anna Dalkowska poinformowała, że wprowadza ona w odniesieniu do osób, które będą kończyć aplikacje sędziowską albo prokuratorską w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, wymóg legitymowania się wyłącznie polskim obywatelstwem. Przewiduje ponadto, że dla roczników aplikacji, które rozpoczną aplikację po wejściu nowelizacji w życie aplikantowi będzie przysługiwać 21 dni kalendarzowych wolnych od zajęć i praktyk w pierwszym, drugim i trzecim roku odbywania aplikacji sędziowskiej, czyli w sumie 63 dni „urlopu”.

Przewodniczący komisji senator Aleksander Pociej, odnosząc się do wprowadzanych ustawą nowych zasad przyznawania „urlopów”, zaproponował poprawki, które przepisy w dotychczasowym brzmieniu stosują wobec aplikantów obecnego trzeciego roku, a dla obecnego pierwszego i drugiego roku wprowadzają przepisy przejściowe, zgodnie z którymi obecny drugi rok aplikacji otrzymałby łącznie 74 dni, a pierwszy ‒ 72 dni „urlopu”. Senator Aleksander Pociej zgłosił również poprawkę techniczno-legislacyjną, zaproponowaną przez senackie biuro legislacyjne.

Bez poprawek komisja poparła natomiast ustawę o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie udziału w niektórych wyborach przez obywateli jednego Państwa zamieszkujących na terytorium drugiego Państwa, podpisanej w Warszawie dnia 29 maja 2020 r. Umowa przyznaje polskim obywatelom mieszkającym w Wielkiej Brytanii prawa wyborcze w wyborach samorządowych, analogiczne do tych, które mieli do czasu wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej 31 stycznia 2020 r.

Podczas tego posiedzenia komisja rozpatrzyła 6 petycji. Pierwsza z nich (P10-38/20) dotyczyła zmiany ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego. Autor petycji proponował 100-procentową zniżkę na przejazdy kolejami regionalnymi dla osób z odznaką „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu”. Komisja zdecydowała, że zwróci się do Związku Miast Polskich, sejmików województw, a także ministerstw: Infrastruktury i Zdrowia o ocenę skutków finansowych takiej inicjatywy ustawodawczej.

Druga petycja (P10-39/20) zawierała postulat zmiany ustawy o ochronie przyrody w celu utworzenia instytucji społecznego opiekuna zieleni na wzór społecznego opiekuna zabytków. Taka sama petycja została złożona u prezydenta RP 30 marca 2020 r. Ówczesne Ministerstwo Środowiska oceniło ją negatywnie, argumentując, że obowiązujące przepisy w sposób wystarczający zapewniają udział społeczeństwa w ochronie środowiska. Obecny na posiedzeniu komisji przedstawiciel Ministerstwa Klimatu i Środowiska podtrzymał tę opinię. Komisja, zgodnie z wnioskiem senatora Marka Martynowskiego, zdecydowała o zakończeniu prac nad tą petycją.

Trzecia petycja (P10-42/20) dotyczyła ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej z 1989 r. (zmiana nazwy państwa polskiego), ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych z 1990 r. (uporządkowanie przepisów),  ustawy o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej z 2010 r. (ustanowienie następcy prawnego Komisji Majątkowej). Obecna na posiedzeniu przedstawicielka Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zadeklarowała, że zmiany o charakterze porządkującym resort zgłosi przy kolejnej nowelizacji ustawy. Przypomniała też, że Komisja Majątkowa została zlikwidowana w 2011 r. a postępowania regulacyjne, które nie zostały zakończone, toczą się przed sądami powszechnymi. Zdaniem senatora Bogdana Borusewicza postulat stanowienia następcy prawnego Komisji Majątkowej jest niemożliwy do zrealizowania, dlatego zgłosił wniosek o nie kontynuowanie prac nad tą petycją. Komisja poparła tę propozycję.

Komisja zdecydowała o zakończeniu prac także nad 2 kolejnymi petycjami. Pierwsza (P10-47/20) dotyczyła tzw. tarczy 2.0 i miała na celu umożliwienie niektórym kredytobiorcom zawieszenia spłaty kredytów bankowych. Postulat ten został zrealizowany przez przepisy tzw. tarczy 4.0. Druga z petycji (P10-49/20) zawierała propozycję uporządkowania przepisów ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks karny z 1997 r. oraz zmiany ustawy z 22 kwietnia 1964 r. w sprawie wstrzymania biegu przedawnienia w stosunku do sprawców najcięższych zbrodni hitlerowskich popełnionych w okresie drugiej wojny światowej. W opinii komisji zmiany są niepotrzebne.

Ostatnia z rozpatrzonych petycji (P10-51/20) dotyczyła ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i zawierała postulat zniesienia podatku od zysków kapitałowych lub ograniczenia tego zniesienia do inwestycji dłuższych niż 12 miesięcy. Petycję o podobnej treści, która wpłynęła do Sejmu, negatywnie zaopiniowało Ministerstwo Finansów. Senator Bogdan Borusewicz przekonywał, że warto jednak rozważyć postulat tej petycji, gdyż jego realizacja przyczyni się do inwestowania oszczędności na rynku kapitałowym. Komisja postanowiła zwrócić się o opinię w sprawie tej petycji do Związku Banków Polskich.