Aktualności

Komisja Środowiska zajęła się planowanymi zmianami legislacyjnymi dotyczącymi odpadów komunalnych i ich wpływem na obniżenie wysokości opłat. Senatorowie dyskutowali także o wdrożeniu modelu rozszerzonej odpowiedzialności producentów i wprowadzeniu systemu kaucyjnego jako ważnych elementach zagospodarowania odpadów, zgodnie ze standardami określonymi w nowelizacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie odpadów.

Podczas posiedzenia rozwiązania legislacyjne zaproponowane przez Ministerstwo Klimatu omówił wiceminister Jacek Ozdoba. Jak poinformował, obserwując wzrost opłat za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych w poprzednich latach, resort przygotował zmiany zmierzające do ustabilizowania cen za przetwarzanie odpadów komunalnych i opłat. Znalazły się wśród nich m.in.: zniesienie obowiązku przekazywania odpadów do instalacji w regionie, co powinno podnieść konkurencyjność i wyeliminować praktyki monopolistyczne, m.in. ograniczyć ryzyko zmowy cenowej; możliwość stosowania przez gminy łącznie różnych kryteriów różnicujących stawki opłat; zmniejszanie opłaty za gospodarowanie odpadami dla mieszkańców przez rozliczanie środków pochodzących ze sprzedaży surowców wtórnych zebranych selektywnie na terenie gminy (mechanizm ten ma charakter fakultatywny i powinien skutecznie zachęcać mieszkańców do segregowania odpadów przez wskazanie wymiernych korzyści); wprowadzenie rozwiązań zachęcających do segregowania odpadów w gospodarstwach domowych, a także wprowadzenie ulg dla osób posiadających przydomowe kompostowniki. Takie rozwiązania znalazły się w ustawie z lipca 2019 r. o zmianieustawy o utrzymaniu czystościi porządkuwgminach oraz niektórych innych ustaw. W związku z tym, że przepisy rozporządzenia ministra środowiska w sprawie szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów oraz rozwiązania wprowadzone w ustawie z 2019 r. nie zostały jeszcze w pełni wdrożone przez wszystkie gminy (termin ich wdrożenia wydłużono ze względu na panującą pandemię) na efekty wprowadzonych zmian trzeba jeszcze zaczekać. Jak przypomniano, gminy mogą już obecnie podejmować działania służące zmniejszeniu kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami, są to m.in.: korzystanie z funduszy europejskich przeznaczonych na gospodarkę odpadami; podjęcie bezpośredniej współpracy z organizacjami odzysku czy łączenie się w związki międzygminne; stosowanie trybu in-house.

W ocenie wiceministra Jacka Ozdoby wiele gmin dobrze radzi sobie z organizacją systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. W części gmin zwiększeniu efektywności systemu gospodarki odpadami należy poświęcić jednak większą uwagę. Wiceminister zapewnił, że w Ministerstwie Klimatu nadal analizowane są propozycje zmian, które mogłyby pozytywnie wpłynąć na dalsze stabilizowanie opłat za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych, m.in. w ramach wdrażania tzw. „pakietu odpadowego”, zawierającego nowe rozwiązania dotyczące rozszerzonej odpowiedzialności producentów (ROP). Zobowiązuje nas do tego znowelizowana dyrektywa 2008/98/WE w sprawie odpadów, która przewiduje, że istniejące systemy ROP (dla opakowań, baterii i akumulatorów, sprzętu elektrycznego i elektronicznego, pojazdów, olejów i opon) powinny zostać dostosowane do nowo dodanego zapisu tej dyrektywy, który wymaga wprowadzenia mechanizmów zobowiązujących producentów do finansowania zbierania, transportu i przetwarzania odpadów powstałych z ich produktów na poziomie niezbędnym do osiągnięcia unijnych celów recyklingu. W związku z tym planowany jest wzrost poziomu finansowania gospodarowania odpadami na poszczególnych etapach przez producentów produktów objętych systemem ROP. Istniejące systemy ROP powinny zostać dostosowane do wymagań znowelizowanej dyrektywy do 5 stycznia 2023 r. Ministerstwo Klimatu pracuje nad tym, aby implementacja zmian w systemach ROP została dokonana w możliwie najkrótszym terminie. Jeśli chodzi o możliwość wprowadzenia systemów kaucyjnych w Polsce, zgodnie z art. 9 dyrektywy 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko państwa członkowskie muszą podjąć środki w celu zapewnienia odpowiednich poziomów selektywnego zbierania butelek PET po napojach o pojemności do 3 litrów (77% w 2025 r. i 90% w 2029 r.). Ponadto dyrektywa wskazuje system kaucyjny jako kierunek, który pozwoliłby na osiągnięcie tych celów. Obowiązek zapewnienia poziomów zbierania zostanie ustalony jako obowiązek nałożony na wprowadzających produkty w opakowaniach do obrotu w ramach systemu ROP. Mając na uwadze wysokość poziomu zbierania, należy spodziewać się, że część producentów zdecyduje się na sugerowany dyrektywą system kaucyjny. Przedsiębiorcy nadal będą mieli dowolność w kreowaniu systemu, ale będą musieli wziąć pod uwagę warunki wstępne, tj. powszechność systemu, minimalną wysokość kaucji czy też brak konieczności okazania paragonu w celu odzyskania kaucji. Ponadto należysięspodziewać,żeprzy okazjisystemówkaucyjnych dla butelek PET uwzględnionezostanąw systemie takżei inne rodzajeopakowań(np. puszkialuminiowe i butelki szklane).

W trakcie dyskusji wskazywano na potrzebę zmian w obecnie funkcjonującym systemie gospodarki odpadami. Przewodniczący komisji senator Zdzisław Pupa zwrócił uwagę na istniejące luki w prawie. Jak mówił, niektóre gminy, chcąc zmniejszyć koszty wywozu odpadów komunalnych, wybierają firmy, które nie zapewniają odpowiedniego poziomu usług. Z kolei mieszkańcy, aby nie ponosić dodatkowych kosztów, nielegalnie wyrzucają śmieci, np. do lasu.  Zdaniem senatora Stanisława Gawłowskiego dobrym rozwiązaniem byłby powrót do segregowania odpadów na 3 frakcje zamiast na 5, ponieważ istniejące w Polsce instalacje są w stanie na końcowym etapie rozsortowywać odpady. Według senatora prostszy system będzie tańszy i łatwiejszy do przestrzegania przez gospodarstwa domowe.

Stanowisko w sprawie modelu rozszerzonej odpowiedzialności producenta przedstawiła m.in. Konfederacja Lewiatan. W jej ocenie system ROP powinien mieć jasno określone cele w zakresie gospodarowania odpadami w dążeniu do osiągnięcia wymiernych efektów zarówno w stosunku do odpadów opakowaniowych pochodzących z gospodarstw domowych (GD), jak i przemysłu i handlu (P&H). Role i obowiązki powinny być zdefiniowane zarówno dla wprowadzających, jak i dla pozostałych uczestników systemu. System powinien też uwzględniać wymóg pełnej partycypacji przedsiębiorców wprowadzających opakowania i produkty w opakowaniach w kosztach zbiórki, transportu i przetwarzania (sortowania i recyklingu) odpadów opakowaniowych. Ponadto należy ustalić zasady wyceny wysokości wkładu finansowego wprowadzającego.

Na elementy kluczowe dla sprawnego, przyjaznego dla użytkowników systemu kaucyjnego, przynoszącego wysokie poziomy zbiórki wskazała Federacja Przedsiębiorców Polskich. Wymieniono wśród nich m.in. uznanie systemu depozytowego za częśćschematu rozszerzonej odpowiedzialności producenta; ustawowe określenie minimalnych poziomów zbiórki opakowań; szeroki zakres typów opakowań wchodzących w skład systemu; czytelność systemu– oznakowania produktów nie pozwalające na błędyczy nadużycia; szeroką dostępność punktów zbiórki, zwłaszcza w jednostkach handlowych; komunikację i edukację ekologiczną społeczeństwa.