Aktualności

„Każdy Polak i każda Polka zasługują na szacunek, mają te same prawa i obowiązki, a gdy tego potrzebują, powinni uzyskać wsparcie państwa” – mówił marszałek Tomasz Grodzki, otwierając 9 września 2020 r. w Senacie konferencję „Modele wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną”. Jak podkreślił, każdy ma prawo do tego, żeby cieszyć się godnością, szacunkiem i równymi przywilejami. „Jest to dla nas fundament pracy w Senacie. Naród nasz jest różnorodny, ale to nie jest wada, to zaleta. To wyzwala kreatywność naszego narodu, to pozwala wykorzystać potencjał każdego z nas” – powiedział. Zwrócił uwagę, że środowiska osób z niepełnosprawnością intelektualną cały czas wymagają wsparcia. Marszałek Tomasz Grodzki zapewnił, że senatorowie są otwarci na podejmowanie zmian, które będą sprzyjać upodmiotowieniu osób niepełnosprawnych, a także poprawie ich sytuacji życiowej. Marszałek zapowiedział, że Senat przeanalizuje pokonferencyjne wnioski i rekomendacje i podejmie się ich ustawowej realizacji. Uczestnicy konferencji wskazywali przede wszystkim na potrzebę systemowego, holistycznego i podmiotowego podejścia do wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną.

W opinii rzecznika praw obywatelskich Adama Bodnara niezbędne jest zastąpienie instytucji ubezwłasnowolnienia innymi formami opieki nad osobą dorosłą. Przypomniał, że podczas swojej kadencji konsekwentnie postulował wprowadzenie systemu zindywidualizowanego wspierania podejmowania decyzji przez osoby obecnie ubezwłasnowolnione. Niestety, podejmowane przez niego działania nie przyniosły do tej pory skutku mimo zapowiedzi Ministerstwa Sprawiedliwości o podjęciu prac nad stosownym projektem ustawy. Zwrócił się do marszałka Senatu o podjęcie przez Izbę inicjatywy ustawodawczej w celu zniesienia instytucji ubezwłasnowolnienia. Jak mówił rzecznik Adam Bodnar, z jego podróży, jakie odbył w ciągu swojej 5-letniej kadencji, wynika, że obywatelska energia jest w stanie zdziałać wiele, a rolą państwa jest wpierać takie inicjatywy. W tym kontekście nawiązał do współpracy z Senatem przy ustawie o petycjach, która, jego zdaniem, zmieniła wiele społeczności lokalnych. Jako przykład ważnego społecznie wsparcia budowanego ponad podziałami politycznymi wskazał też ustawę o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności, uchwaloną z inicjatywy byłego senatora Mieczysława Augustyna. Wśród spraw istotnych dla osób niepełnosprawnych intelektualnie wymienił m.in. rozwój mieszkalnictwa wspomaganego, dezinstytucjonalizację wsparcia,  dostęp do zatrudnienia czy usługi asystenta osobistego.

Z potrzebą oddzielenia spraw osób niepełnosprawnych od kwestii politycznych zgodził się pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Paweł Wdówik. Zgodził się też z postulowaną przez rzecznika praw obywatelskich potrzebą likwidacji instytucji ubezwłasnowolnienia i zastąpienia jej systemem zindywidualizowanego wspierania podejmowania decyzji przez osoby obecnie ubezwłasnowolnione. Do udziału w „legislacyjnym wyścigu” zaprosił marszałka Senatu Tomasza Grodzkiego. Wiceminister Paweł Wdówik zapewnił, że jego działania nakierowane są przede wszystkim na realizację oczekiwań osób z niepełnosprawnościami. W przygotowanej przez jego urząd strategii opieki nad takimi osobami na lata 2020–30 położono nacisk przede wszystkim na ich podmiotowość, prawo do samodzielnego funkcjonowania i życia, głośnego artykułowania swoich oczekiwań. Jako ważne swoje zadanie wiceminister pracy wskazał zastąpienie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ustawą o równym traktowaniu osób niepełnosprawnych. Za kolejne ważne zadanie uznał prawo do zwierania małżeństw przez osoby z niepełnosprawnością. „To jest kwestia, którą też się zajmujemy równolegle z kwestią ubezwłasnowolnienia. Podjęliśmy rozmowy z Ministerstwem Sprawiedliwości na ten temat i powiem, że jestem dobrej myśli” – powiedział wiceminister Paweł Wdówik. Dodał też, że system wspomaganego podejmowania decyzji jest w naszym prawie nowością i potrzeba czasu, żeby go wypracować.

Podczas konferencji o swoich potrzebach i problemach mówili przedstawiciele osób niepełnosprawnych intelektualnie: Aleksandra Skotarek, Dominika Kasińska i Michał Milka. Apelowali o traktowanie ich na równi z innymi, realizację prawa do samodzielności, prywatności, decydowania o własnym życiu. Jak mówili, radość daje im praca, umożliwiająca niezależność finansową i samodzielne funkcjonowanie. „Jesteśmy ważni i wrażliwi mimo swoich ułomności, my także jesteśmy obywatelami tego kraju” – przekonywała Aleksandra Sotarek, aktorka Teatru21 działającego w Warszawie. Zaapelowała o wspieranie aktywności artystycznej osób niepełnosprawnych intelektualnie, dającej bezpieczeństwo, zmniejszającej poczucie wykluczenia. „Osoby niepełnosprawne potrzebują wsparcia, zainteresowania i zrozumienia” – mówiła Dominika Kasińska. Jej zdaniem szczególnego wsparcia potrzebują dorosłe osoby niepełnosprawne, które znalazły się już poza specjalnym systemem edukacyjnym. Dla Michała Milki szczególnie ważne jest, aby osoby niepełnosprawne mogły zabierać głos w swoich sprawach.

W konferencji, zainicjowanej przez senator Joannę Sekułę, zorganizowanej przez Senat wspólnie z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich i Fundacją „Stabilo”, wzięli udział m.in. eksperci i naukowcy oraz przedstawiciele organizacji zajmujących się pracą z osobami dotkniętymi niepełnosprawnością intelektualną. Panele konferencyjne prowadził prezes Fundacji „Stabilo” Łukasz Broniszewski. Część naukową poświęcono modelom wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną. O problematyczności inkluzji społecznej osób z niepełnosprawnością intelektualną mówiła dr hab. Zdzisława Janiszewska-Nieścioruk z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Problemy systemowego podejścia do organizacji niezależnego i samodzielnego życia osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną naświetlił dr Jerzy Wolny z Politechniki Śląskiej. Kręgi wsparcia jako nowoczesny model wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną przedstawiła dr Monika Zima-Parjaszewska z Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, prezes Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną. O swoich doświadczeniach z pracy z osobami niepełnosprawnymi mówili m.in. dyrektor Centrum Usług Socjalnych i Wsparcia w SosnowcuLeszek Falis, prezes Stowarzyszenia Klub Otwartych Serc w Wieruszowie Henryka Sokołowska, Monika Karwacka, kierowniczka ŚDS Kamyk ze Stowarzyszenie na TAK w Poznaniu i Marta Hewelt, prezes Fundacji Arkadia z Torunia.

Podsumowując konferencję, Barbara Imiołczyk, kierująca Centrum Projektów Społecznych w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, wskazała na potrzebę systemowego, holistycznego i podmiotowego podejścia do wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną. Jak mówiła, różnymi słowami podkreślano, że w centrum działania zawsze powinien być człowiek, traktowany podmiotowo i z szacunkiem. Zdaniem Barbary Imiołczyk niezbędne jest „indywidualne wsparcie szyte na miarę”, a powinno go być tyle, ile potrzeba. Osoba niepełnosprawna intelektualnie musi mieć prawo wyboru i prawo do powiedzenia „nie”. Istotna jest też „lokalność” wsparcia. Za kluczowe należy uznać współpracę wszystkich instytucji zaangażowanych w pomoc. Jak zaznaczyła, nasz system jest zbyt często niedrożny, marnuje się zbyt wiele pracy i pieniędzy przy przejściu z systemu edukacyjnego do pomocy społecznej. Należy więc zrobić wszystko, żeby osoby niepełnosprawne nie pozostawały poza systemem po zakończeniu edukacji. Jako kolejną ważną kwestię wskazała wsparcie dla rodziców i opiekunów osób niepełnosprawnych. Według Barbary Imiołczyk wszystkie instytucje zaangażowane w proces wsparcia osób niepełnosprawnych powinny zapewnić jego ciągłość, tak aby nie tworzyć „papierowych skrzydeł”.

Senator Joanna Sekuła zapowiedziała przygotowanie szczegółowych wniosków i rekomendacji, które, jak wyraziła nadzieję, staną się podstawą do tworzenia jeszcze bardziej holistycznych rozwiązań wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną.