Aktualności

Obradująca na wyjazdowym posiedzeniu w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku Komisja Kultury i Środków Przekazu opowiedziała się za pozostawieniem w ECS tablic z 21 postulatami Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z Sierpnia ’80.

Tablice z 21 postulatami prezentowane są w ECS od 2014 r. Formalnie zostały użyczone tej instytucji przez Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku, następcę Centralnego Muzeum Morskiego,  które teraz żąda od ECS ich zwrotu, powołując się na fakt, że tablice znajdują się w inwentarzu placówki.  ECS utrzymuje, że tablice zostały wpisane do tego rejestru bezpodstawnie i odmawia ich zwrotu. Kierownictwo i Rada ECS oraz władze Gdańska są zdania, że tablice należały do ich bezpośrednich twórców – Arkadiusza Rybickiego i Macieja Grzywaczewskiego. Zarówno spadkobiercy Arkadiusza Rybickiego, który zginął w katastrofie smoleńskiej, jak i Maciej Grzywaczewski domagają się pozostawienia tablic w ECS.

Kierownictwo NSZZ „Solidarność” oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego natomiast uważają, że tablice powinny być eksponowane w historycznej Sali BHP Stoczni Gdańskiej, w której zostało podpisane porozumienie między władzami a strajkującymi stoczniowcami. Obecnie Salą BHP opiekuje się, powołany do życia w sierpniu 2019 r., Instytut Dziedzictwa Solidarności.

Obecny na posiedzeniu komisji kultury marszałek Tomasz Grodzki powiedział, że to włąśnie Senat powinien podjąć próbę znalezienia rozwiązania w sprawie tablic i przyzwoitego finansowania ECS. Tablice z 21 postulatami – jak podkreślał – są uznane za światowe dziedzictwo,  objęte prawami autorskimi i należą do spadkobierców ich twórców. „Próba usunięcia ich w bliżej nieokreślone miejsce, dyktowana tylko doraźnymi podszytymi niechęcią motywami politycznymi jest nie do zaakceptowania” – oświadczył marszałek Senatu. Wyraził jednocześnie przekonanie, że „byłoby tragedią i dramatem, jeżelibyśmy byli znowu zmuszeni, jak za czasów ustroju totalitarnego, te tablice ukryć i czekać na nowe czasy”. „Czy naprawdę władza chce do tego dążyć? Nie można na to pozwolić” – podkreślił marszałek Tomasz Grodzki. Wyraził jednocześnie przekonanie, że senacka komisja kultury spróbuje postara się przynajmniej o to, aby – szanując wolę spadkobierców i prawo autorskie – ulokować tablice z 21 postulatami tam, gdzie autorzy i ich spadkobiercy zdecydują.

Przewodnicząca komisji senator Barbara Zdrojewska podziękowała wszystkim obecnym na posiedzeniu, uznając to za wyraz hołdu dla bohaterów Sierpnia ’80. Podziękowała również za działalność Europejskiego Centrum Solidarności i przygotowanie jego wystawy.  Jednocześnie wyraziła rozczarowanie z powodu nieobecności przedstawicieli Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowego Muzeum Morskiego, który także zostali zaproszeni na posiedzenie, aby rozmawiać na temat  tablic jako integralnej części wystawy w ECS oraz  obniżenia dotacji finansowej dla tej instytucji.

Dyrektor ECS Basil Kerski zwrócił uwagę, że w chwili, kiedy trwają rozważania, jakie działania należałoby podjąć, aby pamięć o „Solidarności”  na trwałe wpisała się w losy świata,  unikanie dialogu przez stronę rządową nic dobrego nikomu nie przynosi. Jego zdaniem Polska odniosła największy sukces, wybierając drogę pokojową, wiodącą ku przemianom, a czynienie z tablic z postulatami kwestii spornej, przynosi nam wstyd. Prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz zaznaczyła, że dialog zanikł, pisma pozostają bez odpowiedzi, a w przestrzeni publicznej pojawiają się kłamliwe informacje na temat tablic. Jej zdaniem wystawa w ECS to uniwersalna opowieść o naszej drodze do wolności. Marszałek województwa pomorskiego Mieczysław Struk podkreślił, że ECS nie ma charakteru lokalnego, „to dobro narodowe, które ma stanowić inspirację dla nowych pokoleń”.
Maciej Grzywaczewski, współautor postulatów Porozumień Sierpniowych, przypomniał, że są one chronione prawem własności i prawem autorskim. Poinformował też, że razem z Małgorzatą Rybicką, wdową po Arkadiuszu Rybickim, przekazali aktem notarialnym tablice z postulatami do ECS na 10 lat. Małgorzata Rybicka wyraziła swoje stanowisko: „Całe życie walczymy o wolną i niepodległą Polskę. Nie zgadzam się, aby tablice były zawłaszczone do kreowania nowej polityki historycznej. Mają one pozostać w ECS i być dostępne dla każdego, niezależnie od opcji politycznej”.

Senator Sławomir Rybicki oświadczył, że dziedzictwo Sierpnia ’80 jest wspólnym dobrem i nie powinno być wykorzystywane do bieżących celów politycznych, takich jak pisanie na nowo historii, zawłaszczanie instytucji kultury, obniżanie finansowanie instytucji niezależnych, powoływanie instytucji alternatywnych.  Senator Aleksander Pociej powiedział, że  jest szczerze zmartwiony, iż „minister kultury niszczy instytucję, z której kiedyś był dumny”. Przestrzegł jednak, że nie jest prosto sięgnąć po czyjąś własność intelektualną. Wicemarszałek Senatu Bogdan Borusewicz podkreślał, że do Sierpnia ’80 mają prawo wszyscy Polacy, a nie tylko jedna formacja polityczna. Inicjator strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., zauważył, że na posiedzeniu komisji mimo zaproszenia nie było nikogo z ministerstwa kultury, ponieważ „ministerstwo nie ma żadnych argumentów”, aby zabrać tablice z ECS. „Muzeum jest tylko narzędziem, a decyzja jest polityczna. (…) Odpowiedź, kto jest właścicielem tych 21 postulatów, to także spór o to, kto jest spadkobiercą tradycji Sierpnia 1980 roku” – ocenił wicemarszałek, który jest przewodniczącym Kolegium Historyczno-Programowego ECS.

W przyjętym stanowisku komisja wyraziła wsparcie zarówno dla działań ECS, jak i integralności wystawy, której częścią są tablice z postulatami, spisanymi podczas strajku w Stoczni Gdańskiej przez Arkadiusza „Arama” Rybickiego i Macieja Grzywaczewskiego. Jan napisano, Europejskie Centrum Solidarności jest dziś jedną z najważniejszych państwowych instytucji w obszarze kultury pamięci i wspierania społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. ECS upamiętnia w wymiarze nie tylko ogólnopolskim, ale także europejskim historii polski pokojowy ruch społeczny „Solidarność”. Jednocześnie ECS dokumentuje upadek komunizmu we wszystkich krajach Europy Środkowej i Wschodniej, jest też miejscem spotkań Polaków i Europejczyków, którzy przeciwstawiają się systemom autorytarnym, nieszanującym uniwersalnych praw człowieka.
Senatorowie skierowali słowa uznania „do wszystkich inicjatorów powstania i twórców ECS, którzy swoim wizjonerskim wysiłkiem uczynili z tej instytucji ważne i skuteczne narzędzie promocji Polski oraz element kształtowania polityki historycznej naszego kraju”. Podkreślili, że oryginalne tablice 21 postulatów są najważniejszym eksponatem, który definiuje przestrzeń całej wystawy. „To szczególny artefakt nadający sens znaczeniowy zarówno ekspozycji, budynkowi ECS, jak również wielu działaniom tej instytucji. Zgodnie z wolą autorów, ten ważny dokument sierpniowego strajku powinien pozostać głównym eksponatem w ECS” – napisano w stanowisku.

Komisja Kultury i Środków Przekazu zwróciła się do ministra kultury i dziedzictwa narodowego o uszanowanie woli autorów i zachowanie wystawy stałej ECS w jej dzisiejszym kształcie. Zaapelowała także o przywrócenie dotacji podmiotowej dla ECS w wysokości z 2018 r. „Osłabiając Europejskie Centrum Solidarności, niszczymy mit «Solidarności», wspierając ECS, łączymy Polaków i wzmacniamy światowy autorytet naszego solidarnościowego dziedzictwa” – napisano w stanowisku komisji.

Komisja, obradująca w Gdańsku w 40. rocznicę Porozumień Sierpniowych, wyraziła także hołd i podziękowanie bohaterom Sierpnia ’80 zarówno w naszej ojczyźnie, jak i poza jej granicami, „także tym często dziś anonimowym i zapomnianym, którzy stanęli po stronie najwyższych wartości, wprowadzając nasz kraj na drogę wolności i demokracji”.